ڕیاز دەڕاڕ ھاوسەرۆکی ئەنجومەنی سوریای دیموکرات (مەسەدە) ڕەتیکردەوە ھیچ دیالۆگێکی ڕاستەوخۆ لە نێوان ھەسەدە و حکومەتی دیمەشق ئەنجامدرا بێت و وتی، لە چوارچێوەی ھاوکاری سەربازیی، ھەماھەنگییان لەگەڵ حکومەتی سوریا ھەیە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ھەر ھێرشێکی دەرەکی.

وتیشی، ھەسەدە ئامادەیە لەگەڵ سوپای سوریا لە دژی ھەر دەستدرێژییەکی دەرەکی بۆ سەر سوریا شەڕ بکات.

ڕیاز دەڕاڕ ئاماژە بەوەشکرد، داواکاری سەرەکی ئەوان لە دیمەشق پشتیوانیکردنی ھیزەکانی (ھەسەدە)یە لە ڕێگەی سیستمی بەرگری ئاسمانی لە کاتی ھەر ھێرشێکی سوپای تورکیا بۆ سەر ڕۆژئاڤا.

میدیاکانی تورکیا بڵاویانکردەوە، لەچوارچێوەی ھەوڵەکان بۆ رێگریکردن لە کۆچی نایاسایی، ٤٤٩ کۆچبەری ئەفغانی کە بەشێوەی نایاسایی لە تورکیا بوون، بە سێ کاروان لە پارێزگای ئاگرییەوە رەوانەی وڵاتەکەیان کرانەوە.

فەرمانگەی کۆچی تورکیاش رایگەیاندوە، بەپێی ئامارەکان لە ماوەی ئەمساڵدا ٣٥ ھەزار و ٤٢٣ کۆچبەری نایاسایی رەوانەی وڵاتەکانیان کراونەتەوە، کە ١٩ ھەزار و ٢٩٠ کۆچبەری ئەفغانی و ٥ ھەزار و ٦٢٣ پاکستانی و ١٠ ھەزار و ٥٠١ کۆچبەری تریش لە وڵاتانی ترەوە گەیشتونەتە تورکیا، بەراورد بە ساڵی رابردووش رێژەی کۆچی نایاسایی بەرێژەی ٨٧% زیادیکردووە.

ژمارەیەک کۆچبەری نایاسایی ئەفغانی لە تورکیا رەوانەی وڵاتەکەیان کرانەوە

وتیشی، مۆسکۆ خۆی بۆ ئەگەری یاسایی ئامادە دەکات، بۆ وەڵامدانەوەی سزاکانی یەکێتی ئەوروپا لەسەر پارە بلۆککراوەکان و رێگریکردن بە مامەڵەکردن بە رۆبڵی روسی لەلایەن ھاوتاکانی لە یەکێتی ئەوروپاوە.

(ئەمۆس ھۆچشتاین) نوێنەری ئاسایشی وزەی ئەمریکاش رایگەیاند، بەراورد بە دوو مانگ پێش جەنگی ئۆکراین، مۆسکۆ پارەی زیاتری لە فرۆشتنی نەوت و غازی سروشتی دەستدەکەوێت.

لەم ھەڵبژاردنەدا ئیمانوێل ماکرۆن و ھاوپەیمانەکانی ململانێیەکی توند، لەگەڵ ھاوپەیمانیی پارتە چەپەکان بە سەرۆکایەتیی جان میلۆنشۆ دەکەن و ھەردوولایان ھەوڵی بەدەستھێنانی زۆرینەی کورسییەکانی پەرلەمان دەدەن، کە ٥٧٧ کورسیە.

بە پێی راپرسییەکان، پارتەکەی ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆک کۆماری فەڕەنسا ٢٧% و ھاوپەیمانیی چەپەکان ٢٦%ی دەنگەکان بەدەستدەھێنن و پارتەکەی مارین لوپێن، سەرۆکی پارتی بەرەی نیشتمانیی فەڕەنساش، ھەوڵی بەدەستھێنانی ٢٠%ی دەنگەکان دەدات.

زیلینسکی رایگەیاند، ھێزەکانیان لە ناوچەی زابوریجیا لە باشوری خۆرھەڵاتی ئۆکراین سەرکەوتوو بوون لە روبەڕوبوونەوەی ھێزەکانی روسیا، وتیشی لە ناوچەی خارکییڤ لە خۆرھەڵاتی کیێڤ لە پێشڕەوییدان و بەرەو کۆنترۆڵکردنەوەی چەندین ناوچە ھەنگاو دەنێن. 

ھاوکات میخائیلۆ بودولاک گەورە یاریدەدەری زیلینسکی رایگەیاند، رۆژانە ١٠٠ بۆ ٢٠٠ سەربازی ئۆکراینی لە ھێڵەکانی روبەڕوبوونەوە دەکوژرێن و نزیکەی ٥٠٠ی تریش بریندار دەبن، وتیشی ئۆکراین پێویستی بە سەدان تۆپھاوێژ ھەیە بۆ ئەوەی بتوانێت روبەڕووی سوپای روسیا ببێتەوە لە ناوچەی "دۆنباس". 

پوتن لە بەردەم ژمارەیەک لە بازرگانان رایگەیاند، گەمارۆدانی روسیا مەحاڵە و ھەر وڵاتێک ھەوڵی کۆت و بەندکردنیان بدات خۆیان دەگرێتەوە، وتیشی وڵاتانی خۆرئاوا ناتوانن بۆ چەندین ساڵی تر دەستبەرداری نەوت و غازی روسیا بن.

سەرۆکی روسیا راشیگەیاند، زیادبوونی ئاستی ھەڵاوسان و بەرزبوونەوەی نرخیش بەھۆی ھەڵەکانی وڵاتانی خۆرئاواوە بووە، بەڵام لۆمەی روسیا دەکەن بۆ شاردنەوەی ھەڵەکانیان. 

لە ئێستادا وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا ٤٠% پێداویستییەکان لە غاز لە روسیاوە وەردەگرن، بەڵێنیشیانداوە تا کۆتایی ئەمساڵ پشت بەستن بە نەوتی روسیا بەرێژەی ٩٠% کەمبکەنەوە، بەڵام ھیچ بەڵێنێکیان سەبارەت بە غاز نەداوە.

لێپرسراوێکی ئەمریکیش دانی ناوە بەوەی داھاتی روسیا لە وزە زۆر زیاتر بووە وەک لە ماوەی بەر لە سەرھەڵدانی جەنگی ئۆکراین.

لیژنەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا رەزامەندیدا لەسەر پڕۆژە یاسایەک بۆ روبەڕوبونەوەی "دوژمنانی ئەمریکا"، بەپێی ئەو پڕۆژەیە رێگە نادرێت ھیچ کەرەستەیەکی تایبەت بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بە ئێران بفرۆشرێت یا ھاوردە بکرێت، ھەر لایەنێکیش ئەوە بکات سزا دەدرێت.

ئەوەش وەک ئاماژەیەک بۆ ھێرشەکانی ئێران بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بۆ سەر کەشتیەکانی ئیسرائیل و ھێرشی حوسییەکان لە سعودیە و ئیمارات و ھێرشەکان بۆ سەر بارەگاکانی ئەمریکا لە عێراق.

بۆب مینیندیز سەرۆکی لیژنەی پەیوەندییەکان لە ئەنجومەنی پیران رایگەیاند، بەرکاھێنانی ھەڕەمەکی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان لەلایەن ئێرانەوە لە تەواوی خۆرھەڵاتی ناوەڕاست، ھەڕەشەیەکی ئەمنی گەورەیە بۆ سەر ئەمریکا و ھاوپەیمانەکانی.

جیم ریش ئەندامی کۆمارییەکانیش دەڵێت، لەو کاتەوەی ئیدارەکەی جۆ بایدن گەڕاوەتەوە بۆ دانوستانە ئەتۆمییەکان، ئێران فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی بۆ ھێرشکردنە سەر سەرۆک وەزیرانی عێراق و ئیسرائیل و ھاوپەیمانەکانی تری ئەمریکا لە خۆرھەڵاتی ناوەڕاست و دیبلۆماتکارانی ئەمریکا بەکارھێناوە.  

فەرماندەیی ناوەندیی سوپای ئەمریکا ئاشکرایکرد، دوو فڕۆکەی بۆمبھاوێژی B٥٢ی وڵاتەکە بە یاوەری چەند فڕۆکەیەکی ئیسرائیل لە جۆری F١٦ بەسەر ئاسمانی کەنداو سوڕاونەتەوە، ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو گەشتە وەک بەشێک لە ھاوکاری نزیکیان لەگەڵ ھێزی ئاسمانی ئەمریکا ئەنجامدراوە کە بۆ پاراستنی ئاسایشی ئیسرائیل و خۆرھەڵاتی ناوەڕاست گرنگە.

ئەوەش دوای ئەوە دێت کە ئەنجومەنی پارێزگارانی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم پڕۆژەبڕیارێکی دژ بە ئێران پەسەند و بەوھۆیەشەوە ئاڵۆزییەکانی نێوان تاران و وڵاتانی خۆرئاوا لەسەر پرسی ئەتۆم، زیاتر بوون.

وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، بە زیرەکی و خۆڕاگری گەل و حکومەتی وڵاتەکەی، توانیویانە لە ھەنگاوی یەکەمدا لە کاریگەری گەمارۆکانی ئەمریکا کەم بکەنەوە و لە ھەمان کاتدا لە بواری پەرەپێدانی زانست و تەکنەلۆژیا بەرەوپێشچوونی باشیان بەخۆیانەوە بینیوە.

ئاماژەی بەوەشکرد، لە دواجاردا گەمارۆ تاکلایەنە و بێ بەزییەکانی ئەمریکا کۆتاییان پێدێـت، چونکە ھیچ پێگەیەکیان لە مافە نێودەوڵەتییەکاندا نییە.

لە کۆی ژمارەی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکا، ٢٢٣ ئەندام لە بەرژەوەندی پڕۆژە بڕیارەکە دەنگیان داوە، کە بە پێی ئەو پڕۆژە بڕیارە، لەمەودوا ڕێکارەکانی چاودێریکردنی کڕین و فرۆشتنی چەک توندتر دەکرێن و ئەو تەمەنەش کە ڕێگەی پێدەدرێت چەک بکڕێت لە ١٨ ساڵیەوە بۆ ٢١ ساڵی بەرز دەکرێتەوە. لە ئێستاشدا ھەوڵێکی زۆر ھەیە بۆ ئەوەی پڕۆژە بڕیارەکە لە ئەنجومەنی پیرانیش پەسەند بکرێت.

لە ماوەی ڕابردوودا ڕووداوەکانی تەقەکردن لە ئەمریکا بە شێوەیەکی بەرچاو زیادیکردووە و تەنھا لەمساڵدا لانی کەم ٢٤٠ ڕووداوی تەقەکردن لەو وڵاتە تۆمارکراوە و قوربانیان لێکەوتووەتەوە. 

ئەسەد لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنیدا ئاماژەی بۆ ئەوە کردووە، دوو ساڵ لەمەوبەر و لەکاتی روبەروبونەوەیاندا ، سوپای سوریا زیانی گەورەی بە سوپای تورکیا گەیاندوە  ، لە ئێستاشدا ئامادەن روبەروی داگیرکارییەکانی تورکیا ببنەوە .

 ئەوە لەکاتێکدایە چەند ھەفتەیەکە تورکیا ھەڕەشەی دەستپێکردنی ئۆپراسیۆنێکی سەربازی دەکات لە باکورو خۆرھەڵاتی سوریا ، ھێزەکانی سوریای دیموکراتیش ئامادەییان دەربریوە بۆ ھەماھەنگی لەگەڵ سوپای سوریا و حکومەتی دیمەشق دژی ھەرەشەکانی تورکیا .

 

تیدرۆس ئەدھانۆم بەرێوەبەری گشتی رێکخراوی تەندروستی جیھانیی رایگەیاند، مەترسی بڵاوبوونەوەی نەخۆشی ئاوڵەی مەیمون لە دەرەوەی وڵاتانی ئەفریقا راستەقینەیە و نابێت ئەو مەترسیە پشتگوێ بخرێت، ئاماژەی بۆ ئەوەش کرد کە تا ئێستا زیاتر لە ھەزار حاڵەتی توشبون بە نەخۆشییەکە لە ٢٩ وڵاتی دەرەوەی ئەفریقا تۆمار کراوە بەڵام ھیچ حاڵەتێکی گیان لەدەستدان لەو وڵاتانە تۆمار نەکراوە .

بەرێوەبەری گشتی رێکخراوی تەندروستی جیھانیی راشیگەیاندووە، نەخۆشی ئاوڵەی مەیمون زیاتر مەترسی لەسەر منداڵان و ژنانی دوو گیان دروست دەکات، بۆیە بەپێویستی دەزانێت چاودێرییەکی زیاتری بڵاوبوونەوەی نەخۆشیەکە بکرێت و رێکاری پێویست بۆ کۆنترۆڵکردنی بگیرێتەبەر .

بەشار ئەسەد لە میانی چاوپێکەوتنێکی تەلەفیزیۆنی، باسی لە رەوشی وڵاتەکەی و پرسی کورد و چەندین بابەتی تر کرد، لەبارەی کوردەوە رایگەیاند، پرسی کورد پرسێکی جیاوازە و کورد نەتەوەیەکە بە درێژایی مێژوو لە سوریا  ھەبوون.

لە چاوپێكەوتنەکەیدا، بەشار ئسەد دەشڵێت، بەشێکی زۆریان کەسانی نیشتمانین، بەڵام بەشێکی تریان کار بۆ کەسانی تر بەتایبەت ئەمریکیەکان دەکەن.

بەشار ئەسەد لەبارەی لەشکرکێشی تورکیا رایگەیاند، بەرەنگاری ھەر لەشکرکێشیەکی تورکیا دەبنەوە، وتیشی، باسکردنی بابەتی فرەنەتەوەیی لە چوارچێوەی کانتۆنەکان پێشەکیەکە بۆ دابەشکردن و ھەندێک ھێز کە لە ژێر دەسەڵاتی ئەمریکادان، کار دژی یەکگرتویی کۆمەڵگەی سوریا دەکەن.

( رەجەب تەیب ئەردۆغان) لە میانی بەشداریکردنی لە کۆبونەوەیەکی راوێژکاری پارتی داد و گەشەپێدان لە شاری ئیزمیر ، رایگەیاند/  بۆ ھەڵبژاردنی داھاتوی سەرۆکایەتی کۆماری تورکیا، کە لە مانگی حوزەیرانی ساڵی ٢٠٢٣ بەڕێوە دەچێت، دەبێتە کاندیدی ھاوپەیمانی کۆمار، داواشی لە (کەمال کڵچدار ئۆغڵو) سەرۆکی پارتی گەلی کۆماری (جەھەپە) کرد ، ئەویش خۆی بۆ ئەو ھەڵبژاردنەکە کاندید بکات.

(ئەردۆغان) ھێرشی توندی کردە سەر پارتە ئۆپۆزسیۆنەکانی وڵاتەکەی و رایگەیاند، ئۆپۆزسیۆن ھیچ ستراتیژێکی ناوخۆیی و دەرەکی نییە کە بگونجێت بۆ سەرکردایەتیکردنی وڵات و روبەڕوبونەوەی ئەو مەترسیانەی دەوروبەری تورکیا.

وەزیری دەرەوەی روسیا، بە سەرۆکایەتیی وەفدێکی دیبلۆماسی و سەربازیی لە ئەنقەرەیە و لەمڕۆوە دیدار و کۆبوونەوەکانی دەستپێدەکات، سەرەتا چاوی بە مەولوود چاووش ئۆغڵو وەزیری دەرەوەی تورکیا دەکەوێت و گفتوگۆ لەبارەی دانوستانەکانی ئۆکراین و روسیا بۆ راوەستاندنی جەنگ و پرسی دانەوێڵە و بەرھەمە کشتوکاڵییەکان و ئۆپراسیۆنە چاوەڕوانکراوەکەی تورکیا بۆ سەر رۆژئاڤای کوردستان دەکەن، کە تورکیا چاوی لە گڵۆپی سەوزی مۆسکۆیە بۆ دەستپێکردنی ئەو لەشکرکێشیە.

لە لایەکی ترەوە وەزیرانی بەرگریی روسیا و تورکیا، لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا ھەناردەکردنی گەنم لە ئۆکراین و دواین پێشھاتەکانی رەوشی ئۆکراین و سوریایان تاوتوێ کرد و جەختیان لە ئاڵوگۆڕکردنی بیروبۆچوونەکانیان لەبارەی ئەو دوو وڵاتە کرد.

سێرگی شویگۆ، وەزیری بەرگریی روسیا رایگەیاند، تەنھا لە پێنج رۆژدا ١٢٦ سەربازی ئۆکراینی خۆیان رادەست کردووە و ئێستا شەش ھەزار و ٤٨٩ دیلی ئۆکراینی لە دەستی ھێزەکانی روسیادایە، کە نزیکەی دوو ھەزار کەسیان لە کارگەی پیشەسازیی ئازۆڤستاڵ لە شاری ماریۆپۆل خۆیان رادەستکرد.

ئاژانسی ھەواڵیی تاسی روسی، لە زاری چەند سەرچاوەیەکەوە ئاشکرای کرد، زیاتر لە ھەزار سەربازی ئۆکراینی، کە لە شاری ماریۆپۆل خۆیان رادەستی ھێزەکانی روسیا کردووە، بۆ لێکۆڵینەوە رەوانەی مۆسکۆ دەکرێن و لە ماوەی داھاتووشدا بەشێکی تر لە دیلە ئۆکراینییەکان بۆ ھەمان مەبەست بۆ روسیا دەگوازرێنەوە.