جیهان
ئاژانسی فرانس پرێسی فەڕەنسی بڵاویکردەوە، رۆژانی دووشەممە و سێشەممە، ٢٠ خوێندنگە لە شاری پاریس چۆڵکراون، دوای ئەوەی لە رێگەی نامەوە ھەڕەشەی ھێرشکردنە سەریان بە بۆمب و تەقەمەنی کراوە.
بەپێی ئاژانسە فەڕەنسییەکە، نامەکان لە رۆژانی دوو و سێ ئەم مانگە لە رێگەی ھەژماری یەکێک لە خوێندکارەکان لە پێگەیەکی ئەلیکرۆنییەوە نێردراون کە مامۆستا و خوێندکارەکان پێکەوە دەبەستێتەوە، دوای لێکۆڵینەوەکانی پۆلیس و دەستگیرکردنی خاوەن ھەژمارەکە، دەرکەوتووە ئەو پێگەیە ھاککراوە.
بە پێی ئەو زانیاریانەی رێکخراوی قازانج نەویستی "گەن ڤایەلنس ئەرشیڤ" بڵاویکردووەتەوە، لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢٣ەوە، ١٣١ کەس بەھۆی رووداوی تەقەکردن لە ئەمریکا کوژراون و ٣١٣ کەسیش برینداربوون، لەنێویشیاندا دوو منداڵ و ١١ ھەرزەکار کوژراون و ٣٤ ھەرزەکار و سێ منداڵیش برینداربوون.
بەپێی ئەو رێکخراوە، بەشێک لە رووداوەکان بە مەبەست بوون و بەشێکیشیان بێ مەبەست بوون.
لە ئەمریکا رووداوەکانی تەقەکردن بوونەتە جێی نیگەرانی، بە شێوەیەک لە ساڵی ٢٠٢١، ٦٣٩ رووداوی تەقەی بە کۆمەڵ و لە ساڵی ٢٠٢٠، ٦١١ رووداو و لە ساڵی ٢٠١٩ش ٤١٧ رووداو تۆمارکراون.
حکومەتی کەنەدا بڵاویکردەوە، لە ساڵی رابردوودا زیاتر لە ٤٣٧ ھەزار کەس مافی مانەوەی ھەمیشەییان وەرگرتووە، کە ئەو ژمارەیە زۆرترینە کە لە ماوەی ساڵێکدا ئەو مافەیان پێبدرێت.
وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی کەنەداش بڵاویکردەوە، حکومەت ئامانجی بوو پێشوازی لە ٤٣١ ھەزار و ٦٤٥ کۆچبەر بکات و و ئامانجەکەشی بەدیھێناوە.
پێشتریش شون فریزەر وەزیری کۆچی کەنەدا رایگەیاندبوو، ساڵانە تا ساڵی ٢٠٢٥ پێویستیان بە ٥٠٠ ھەزار کۆچبەر ھەیە، چونکە ژمارەیەکی زۆر لە ھاووڵاتیانی وڵاتەکە لە تەمەنی خانەنشینی نزیک بوونەتەوە، بەشێوەیەک لە کۆی حەوت کەس، کەسێک تەمەنی لەنێوا ٥٥ بۆ ٦٤ ساڵدایە. ھەروەھا کۆمپانیا کەنەدییەکان روبەڕووی گەورەترین قەیرانی کرێکار و دەستی کار بوونەتەوە.
لیژنەی نیشتمانی پارتی کۆماری لە تویتەر خشتەی رۆژەکانی پشووی جۆ بایدنی بڵاوکردووەتەوە و ئاماژەی بەوەکردووە، لە ساڵی ٢٠٢٢ جۆ بایدن ماوەی ١٤٦ رۆژ کە دەکاتە ٤٠%ی ساڵەکە مۆڵەت بووە.
ھەروەھا تۆڕی ( سی ئێن ئێن)ی ئەمریکیش لە راپۆرتێکدا باسی لەوەکردووە، بایدن یەک لەسەر چواری کاتی کارکردنی لە ماڵەوە بەسەربردووە.
رونیشیکردووەتەوە، بایدن لە ماوەی ٢١ مانگی ویلایەتەکەی ٥٥ جار سەردانی ماڵەکەی لە ویلایەتی دیلاوێر کردووە کە تێکڕا ١٧٤ رۆژ بووە، ھەروەھا ١٩ سەردانی بۆ ھاوینەھەواری کامپ دێڤدی سەرۆکایەتی ئەنجامداوە و ٦٤ رۆژ ماوەتەوە.
لەگەڵ بەردەوامی خۆپیشاندان و ناڕەزاییەکانی رۆژھەڵاتی کوردستان و ئێران کە نزیکەی چوار مانگە دژی گیان لەدەستدانی ژینا ئەمینی و رەوشی وڵاتەکە دەستیپێکردووە، عەلی خامنەئی لە کۆبونەوەی لەگەڵ ژمارەیەک ژنی لایەنگری حکومەت رایگەیاند، ھەرچەندە حیجاب یەکێکە لە بنەما سەرەکییەکانی ئایینی ئیسلام و پێویستە جێبەجێ بکرێت، بەڵام ئەو پێویستییە نابێت ببێتەھۆی ئەوەی کە ئەگەر کەسێک بەتەواوەتی رەچاوی نەکرد بە بێدین و دژی شۆڕشی ئیسلامی ئێران تۆمەتبار بکرێت.
ئەگەرچی ژینا ئەمینی کچە کوردەکەی سەقز بە تۆمەتی رەچاونەکردنی حیجاب لەلایەن پۆلیسی ئەخلاقیی تارانەوە دەستگیرکرا و بەشێوەیەکی گوماناوی گیانی لەدەستدا و لە خۆپیشاندانەکانی رۆژھەڵاتی کوردستان و ئێرانیش، دروشمی (ژن-ژیان-ئازادی) دروشمی سەرەکییە، بەڵام خامنەئی لە وتارەکەیدا ھیچ ئاماژەیەکی بەو دروشمە و رووداوی کوشتنەکەی ژینا نەکرد.
خڵوسی ئاکار وەزیری بەرگری تورکیا رایگەیاند، ھەموو ئۆپراسیۆنەکانی ھێزی زەمینی وڵاتەکەی لە ناو خاکی سوریا و عێراق تەنھا بۆ پاراستنی ئاسایش و ئارامی سنورەکانە نەک پێشێلکردنی سەروەری خاکی عێراق و سوریا، چونکە تورکیا رێز لە سنور و خاک و سەروەری ھەموو وڵاتان دەگرێت لە پێش ھەمووشیانەوە عێراق و سوریا.
وتیشی، ھێزەکانی تورکیا و روسیا دەتوانن گەڕانە ھاوبەشەکانیان لە باکوری سوریا دەستپێبکەنەوە کە ماوەیەکە راگیراوە.
ئەو لێدوانەی وەزیری بەرگری تورکیا لەکاتێکدا روسیا رەخنەی لە تورکیا گرتووە کە ئاستەنگ بۆ گەڕانە ھاوبەشەکانیان لە ناو خاکی سوریا دروست دەکات.
بە پێی دەستەی ئەرکانی ئۆکراین، لە ماوەی ٢٤ سەعاتی رابردوودا، روسیا ٧ بۆردومانی مووشەکی و ١٨ بۆردومانی ئاسمانی و ٨٥ ھێرشی بە سیستمی مووشەکی بۆ سەر ژێرخانی شارەکانی ئۆکراین ئەنجامداوە.
راشیگەیاند، بۆردومانەکان شارەکانی کراماتورسک و ناوچەکانی دۆنێتسک و زاپۆرۆژیا و خیرسۆنی گرتووەتەوە و قوربانی مەدەنیشی لێکەوتووەتەوە.
لەلایەکی ترەوە، وەزارەتی بەرگری روسیا رایگەیاند، ژمارەی کوژراوانی سەربازانی روسی لە بۆردومانێکی ئۆکراین بۆ سەر ناوچەی ماکیڤکا لە دۆنێتسک بۆ ٨٩ سەرباز بەرزبووەتەوە.
نوسینگەی سەرۆکی ئۆکراین بڵاویکردەوە، ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەگەڵ ئۆرسۆلا ڤۆن دێر لاین سەرۆکی کۆمیسیۆنی ئەوروپا ئەنجامداوە و رێککەوتوون لەسەر رێکخستنی کۆبوونەوەیەکی لووتکەی یەکێتیی ئەوروپا و ئۆکراین لە کیێڤی پایتەختی ئۆکراین.
نوسینگەی سەرۆکی ئۆکراین راشیگەیاند، کۆبوونەوەکە رۆژی سێی مانگی شوباتی ئەمساڵ بەڕێوەدەچێت و تێیدا ھاوکارییە دارایی و سەربازییەکان بۆ ئۆکراین تاوتوێ دەکرێن.
ھەر لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەکەدا پڕچەککردنی ئۆکراین بە چەکی گونجاو و کۆمەککردنی بە بڕی ١٨ ملیار یۆرۆ تاوتوێکراون.
عەلی باقری گەورە دانوستانکاری ئەتۆمی و یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، دانوستانە ئەتۆمییەکان بەردەوامن و ھیچ پچڕانێک لە دانوستانەکان نییە، وتیشی، ئێران لە دانوستانەکاندا سوورە لەسەر ھەڵوێستەکانی کە لابردنی گەمارۆکانە، چونکە گەیشتن بە رێککەوتن پێویستی بە لابردنی سەرجەم گەمارۆکانە و دانوستانەکانیشیان لەسەر ئەو بنەمایە بەردەوام دەبن.
رۆژی دووشەممە ناسر کەنعانی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، ئاڵوگۆڕی نامە لەنێوان وڵاتەکەی و ئەوروپا بەردەوامە لەپێناو گەیشتن بە ئەنجامێک لەبارەی رێککەوتنی ئەتۆمی، ئامادەیی وڵاتەکەشی بۆ تەواوکردنی دانوستانە ئەتۆمییەکان دووپاتکردەووە.
رۆژنامەی تەلەگرافی بەریتانی بڵاویکردەوە، حکومەتی بەریتانیا سوپای پاسدارانی ئێران دەخاتە لیستی "رێکخراوە تیرۆریستییەکان" و بڕیارەکەش لە چەند ھەفتەی داھاتوودا رادەگەیەندرێت و وەزیرانی ئاسایش و ناوخۆی بەریتانیاش پشتیووانی بڕیارەکە دەکەن.
رۆژنامەکە راشیگەیاندووە، ئەو ھەنگاوەی لەندەن دوای ئەوە دێت کە ئێران حەوت ھاووڵاتی دەستگیرکردووە کە ھەڵگری رەگەزنامەی بەریتانیان و ھەفتەی رابردوو بە تۆمەتی بەشداریکردن لە خۆپیشاندانەکانی ئێران لەلایەن سوپای پاسدارانەوە دەستگیرکراون.
عومەر چەلیک وتەبێژی پارتی داد و گەشەپێدان - ئاکەپە رایگەیاند، کاتی بونیادنانی پردی پەیوەندی و دیالۆگی سیاسییە لەنێوان تورکیا و سوریا و ئەنقەرە رازییە بەو ئاستەی تاکو ئێستا لە گفتوگۆکانیان پێی گەیشتوون.
وتیشی، ھەنگاوی دواتریان لە بەرنامەی کارەکانیان، رێکخستنی دیداری نێوان رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا و بەشار ئەسەد سەرۆکی سوریایە.
کۆتاییەکانی ساڵی رابردوو وەزیرانی بەرگری و سەرۆکانی دەزگای ھەواڵگری تورکیا و سوریا لە مۆسکۆ دوای ١١ ساڵ کۆبوونەوە و بڕیاروایە ناوەڕاستی ئەم مانگەش وەزیرانی دەرەوەی ھەردوو وڵات کۆببنەوە.
عەلی رەزا عینایەتی یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، رێز لە ھەوڵی ھەموو وڵاتانە دەگرن کە ویستوویانە رێککەوتنی ئەتۆمی زیندوو بکرێتەوە و ئێرانیش لەگەڵ ئەوەدایە رێککەوتنەکە کارابکرێتەوە، بەڵام بەو مەرجەی بەرژوەندییەکانی ئێرانی تێدا پارێزراو بێت نەک مەرج و داواکاری بەسەردا بسەپێنرێت.
وتیشی، ئێران نیگەران نییە لە ھەڕەشەکانی ئیسرائیل و ھیچ گرنگییەکیشی پێنادات، بەڵام سوپا و ھێزە ئەمنییەکانی ئێران لە ھەموو کاتێکدا ئامادەن بۆ وەڵامدانەوەی ھێرشەکان و ئەو مەترسییانەی لەسەر وڵاتەکەیان دروست دەبێت.
میدیا رەسمییەکانی سوریا بڵاویانکردەوە، بەیانی ئەمڕۆ ئیسرائیل بۆردوومانی مووشەکی بۆ سەر فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی دیمەشق و دەوروبەری ئەنجامداوە، بەھۆیەوە دوو سەرباز کوژراون و دووانی تر برینداربوون و زیانی ماددیشی لێکەوتووەتەوە، ھاوکات خزمەتگوزارییەکانی فڕۆکەخانەکەش وەستان و بۆ ماوەیەکی کاتیی لەکارکەوت.
روانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤیش بڵاویکردووەتەوە، بۆردوومانەکەی ئیسرائیل پێگەکانی حزبوڵای لوبنانی و گروپەکانی سەر بە ئێرانی لەناو فڕۆکەخانەکە و دەوروبەری کردۆتە ئامانج.
لە مانگی حوزەیرانی ساڵی ٢٠٢٢ەوە، ئەمە دووەمین جارە فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی دیمەشق بەھۆی بۆردوومانی ئیسرائیلەوە لەکار دەکەوێت.
رۆژنامەی یەنی شەفەقی تورکی بڵاوی کردەوە، بەیانی ئەمڕۆ شۆفێری پاسێک لەسەر رێگەیەکی خێرا لە شاری مێردین کۆنترۆڵی لەدەستداوە و وەرگەڕاوە، بەھۆشیەوە ٦ کەس گیانیان لەدەستداوە و ٥ی تر برینداربوون، کە سەرجەم سەرنشینانی پاسەکە خوێندکاری زانکۆی مێردین و کارمەند و فەرمانبەری پارێزگاکانی تر بوون.
تیمی تەندروستی و ھێزی پۆلیس رەوانەی شوێنی رووداوەکە کراون و سێ کەس رەوانەی نەخۆشخانەی شاری میدیات کراون و دووانی تر گواستراونەتەوە بۆ نەخۆشخانەی مێردین.
یون سیوک یول سەرۆکی کۆریای باشوور رایگەیاند، لەگەڵ وەزارەتی بەرگری و فەرماندە سەربازییەکانی ئەمریکا لە گفتوگۆ و دانوستانی بەردەوامدان بە مەبەستی داڕشتنی پلانێکی گونجاو بۆ ئەنجامدانی مانۆڕێکی ئەتۆمی فراوان لە داھاتوویەکی نزیکدا کە ئامانجە سەرەکییەکەی ئامادەکارییە بۆ روبەڕوبوونەوەی مەترسی و ھەڕەشە ئەتۆمییەکانی کۆریای باکوور.
وتیشی، لە ماوەی رابردوودا سەرۆکی کۆریای باکوور بە ئاشکرا کۆریای باشووری بە دوژمنی وڵاتەکەی وەسفکردووە و ھەڕەشەی جددیشی کردووە، بۆیە کۆریای باشووریش مافی خۆیەتی پلانی تایبەتی ھەبێت بۆ پاراستنی خۆی.
یەنس ستۆڵتنبێرگر سکرتێری گشتی رێکخراوی پەیمانی باکوری ئەتڵەسی (ناتۆ) رایگەیاند، بەپێی زانیاری و بەڵگەکان پێناچێت روسیا ھێرش و بۆردومانەکانی بۆ سەر ئۆکراین رابگرێت تا ئەو کاتەی سەرجەم ئامانجەکانی بەدی دەھێنێت، وتیشی، بە پێی زانیارییە ھەواڵگرییەکان سوپای روسیا پلانی بۆ دەستپێکردنی ھێرشێکی نوێ و فراوان ھەیە بۆ سەر تەواوی ناوچەکانی ئۆکراین.
سکرتێری گشتی رێکخراوی ناتۆ داواش لە وڵاتانی خۆرئاوا کرد خۆیان بۆ شەڕ و ئاڵۆزییەکی درێژخایەن لە ئۆکراین ئامادە بکەن، بەتایبەتی دوای ئەوەی لێپرسراوانی روسیا بەردەوام باس لەوە دەکەن کە ھیچ ئەگەرێک نییە بۆ راگرتنی شەڕ و گفتوگۆ لەگەڵ ئۆکراین.