جیهان
میدیاکانی ئێران بڵاویانکردەوە، حسین ئەمیر عەبدوڵاھەیان، وەزیری دەرەوەی ئێران پەیوەندی بە فەیسەڵ بن فەرحان وەزیری دەرەوەی سعودیە کردووەو خۆشحاڵی خۆی پیشانداوە بە ئاراستەی ئەرێنی پەیوەندییە دوو قۆڵییەکان و جەختی کردووتەوە لەسەر پێداگری وڵاتەکەی لەسەر پەرەپێدانی سیاسەتی دراوسێیەتی.
ھەروەھا ھەردوو وەزیر تاوتوێی ھەنگاوەکانی داھاتوویان کردوو لەبەر رۆژشنایی رێککەوتنی سێ قۆلی و بڕیاریانداوە لە رۆژانی داھاتوودا کۆبوونەوەیەکی دوو قۆڵی ئەجامبدەن.
لای خۆشییەوە وەزیری دەرەوەی سعودیە جەختی کردۆتەوە لەسەر بەردەوامی دیداری بەرپرسانی ھەردوو وڵات و ھەنگاوەکانی بە ئەرێنی و جێی رەزامەندی ناوبردووە .
لە رۆژی ١٠ی ئاداری ئەمساڵ ئێران و سعودیە بە نێوەندگیری چین رێککەوتن لەسەر ئاساییکردنەوەی پەیوەندییە دیبلۆماسییەکان و کردنەوەی باڵیۆزخانەکانیان لە تاران و ریاز.
ئاژانسی رۆیتەرز بڵاویکردەوە، فەیسەڵ بن فەرحان وەزیری دەرەوەی سعودیە لە چەند ھەفتەی داھاتوودا دەچێتە دیمەشق و بەرەسمی بانگھێشتنامەی بەشداریکردن لە لوتکەی داھاتووی عەرەبی دەداتە بەشار ئەسەد.
سعودیە و سوریا رێککەوتوون لەسەر دووبارە کردنەوەی باڵیۆزخانەکانیان لە چەند رۆژی رابردووشدا سعودیە دوای ١٠ ساڵ لە پچڕاندنی پەیوەندییە دیبلۆماسییەکانی لەگەڵ سوریا کونسوڵخانەی لە دیمەشق کردەوە.
ھاوکات رۆژنامەس تەلەگرافی بەریتانی بڵاویکردەوە، ھاووڵاتیەکی تری بەریتانی و دوو ھاووڵاتیی پۆڵەندی، لە مانگی ئاداری رابردوو لەلایەن تاڵیبانەوە دەستگیرکراون.
وەزارەتی دەرەوەی بەریتانیا لەبارەی دەستگیرکردنی ئەو سێ ھاووڵاتییەی وڵاتەکەی رایگەیاند، ئەوپەڕی ھەوڵی خۆیان دەخەنەگەڕ بۆ ھاوکاریکردنیان و دەستپێڕاگەیشتنیان.
میدیای ئێران بڵاویکردووەتەوە، بومەلەرزەیەک بەگوڕی پێنج پلە بەپێوەری ریختەر پارێزگای ھۆرموزگانی ھەژاندووە و چەقی بومەلەرزەکەش شاری پارسیان بووە.
مێھرداد حەسەنزادە، بەڕێوەبەری گشتی کۆنتڕۆڵی قەیران لە پارێزگای ھۆرموزگان رایگەیاند، تیمەکانیان خستووەتە حاڵەتی ئامادەباشییەوە و چەند تیمێکیشیان رەوانەی ناوچە بومەلەرزەلێدراوەکان کردووە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، بەپێی زانیارییە سەرەتاییەکان، تا ئێستا بومەلەرزەکە ھیچ زیانێکی نەبووە.
شیرین نامیق تەمەن ٤٠ ساڵ و لەدایکبووی شاری کەرکووکە و خاوەنی بڕوانامەی ماستەرە لە راگەیاندن، وەک ژینگە پارێز و دیپلۆماتکاری پەنابەرانی نەتەوە یەکگرتووەکان لە ھەنگاریا کاریکردووە، ئێستا بە ژمارەی ١٢ کاندیدی پارتی سەوزە.
ھەروەھا گەشاو بیبانی لەدایکبووی ساڵی١٩٨٧ی شاری کەرکوکە، لە ھەڵبژاردنی شارەوانییەکاندا بەشدار بووە، ئێستا بە ژمارە ٩٠ کاندیدی پارتی چەپەکانە.
"شەیدا سوھرابی"یش یەکێکی تر لە کاندیدە کوردەکانی پەرلەمانی فیلەندایە و تەمەنی ٣٢ ساڵە، لە سەرپێلی زەھاو لەدایکبووە، بڕوانامەی ماستەری ھەیە لە زانستە سیاسییەکان و جێگری ئەندامی ئەنجوومەنی شارەوانیی ھێڵسنکییە، ئێستا بە ژمارە ١٥٠ کاندیدی ھاوپەیمانیی نیشتمانیی فینلەندایە.
بەپێی ئامارەکان، نزیکەی ٢٠ ھەزار کورد لە فینلەند دەژین، نزیکەی ھەشت ھەزار کوردیش مافی دەنگدانیان ھەیە.
ئۆلیگ گورینۆڤ، جێگری سەرۆکی ناوەندی روسی بۆ ئاشتەوایی لەنێوان لایەنە ناکۆکەکانی سوریا رایگەیاند، ناوبەناو ھێزەکانی روسیا و تورکیا لە سنوری پارێزگای حەسەکە گەڕانی سەربازیی ھاوبەش ئەنجام دەدەن، بەڵام ھێزەکانی ئەمریکا لە ژێر ناوی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش بە ئۆتۆمبێلە سەربازییەکانیانەوە بە دەوورووبەری ھێزەکانی روسیادا دەسوڕێنەوە و ئەوەش گێچەڵکردن و شەڕ فرۆشتنە بە ھێزەکانی روسیا.
وتیشی، روسیا ناڕەزایی گەیاندووەتە ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش لەبارەی ئەو ھەڵسوکەوتانەی ھێزەکانی ئەمریکا لە پێناو رێگرتن لە روودانی پێکدادانی سەربازیی کە کاریگەری خراپی دەبێت لەسەر رەوشی ئەمنی ناوچەکە.
کۆلۆنێڵ ڤینتۆرا وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا رایگەیاند، لەدوای ھێرشەکانی سوریا، کاتی بڵاوکردنەوەی فڕۆکەی ھێرشبەری جۆری ( ئەی ١٠) لەناوچەکەدا خێرا کراوە و بڕیاریش دراوە گروپێک لە کەشتییە فڕۆکە ھەڵگرەکان بھێڵنەوە بۆ پاڵپشتی ھێزەکانی فەرماندەیی ناوەندیی لە رۆژھەڵاتی ناوەڕاست.
وتەبێژی پنتاگۆن دووپاتیشیکردەوە، واشنتۆن ئامادەیە بۆ بەرپەرچدانەوەی گروپێک لە حاڵەتە لەناکاوەکان لە رۆژھەڵاتی ناوەراست ئەگەر پێویست بکات.
وتیشی، ھێزی ھێرشبەری سەر کەشتی فڕۆکە ھەڵگری ( جۆرج ئێچ دەبیلو بوش)ی لە دەریای ناوەراست کەلە لەژێر سەرپەرشتی فەرماندەیی ئەوروپادایە دەمێنێتەوە و لەحاڵەتی بوونی پلان و کردەوەی لەناکاو پشتیوانی ھێزەکانیان لە رۆژھەڵاتی ناوەراست دەکات .
ساڵح رەشید، سەرۆکی جێبەجێکاری دەستەی شاھانەی شاری مەککە و شوێنە پیرۆزەکانی سعودیە رایگەیاندووە، لە ماوەی ١٠ رۆژی یەکەمی مانگی رەمەزاندا زیاتر لە حەوت ملیۆن و ٤٠٠ ھەزار کەس لە وڵاتە جیاجیاکانی جیھانەوە بە مەبەستی ئەنجامدانی عومرە لە رێگەی کۆمپانیاکانی گەشتیاریی و وەرگرتنی ڤیزای تایبەتەوە سەردانی سعودیەیان کردووە.
وتیشی، حکومەتی سعودیە لەرێگەی دامەزراوە حکومییەکان و لایەنە پەیوەندیدارەکانەوە، ھەوڵ دەدات باشترین خزمەتگوزاری و ھۆکارەکانی گواستنەوە بۆ سەرجەم عومرەکاران دابین بکات و بۆئەوەی ھیچ کێشەیەکیان لە شوێنی مانەوە و کاتی گواستنەوەدا بۆ دروست نەبێت.
بە پێی ھەواڵێکی ئاژانسی سانای سوری، ئەمشەو ئیسرائیل لە جۆلانەوە چەند مووشەکێکی ئاراستەی ناوچەیەکی دیارییکراوی دەوروبەری دیمەشقی پایتەخت کردووە، بەڵام ھێزی بەرگری ئاسمانی سوریا ژمایەک لە مووشەکەکانی تێکشاندووە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ھێرشە مووشەکییەکەی ئیسرائیل ھیچ زیانێکی گیانی نەبووە و تەنیا زیانی ماددی لێکەوتووەتەوە.
لە ماوەی ٢٤ سەعاتی رابردوودا، ئەوە بۆ جاری دووەمە سوپای ئیسرائیل ھێرشدەکاتە سەر دیمەشق، لە ھێرشی یەکەمدا دوو سەربازی سوریا برینداربوون.
ئەحمەد یەنەر، سەرۆکی دامەزراوەی باڵای ھەڵبژاردن لە تورکیا رایگەیاند، بە کۆی دەنگ تانەکانی دژ بە کاندیدبوونی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆمار و کەمال کلچدارئۆغڵو سەرۆکی گشتی جەھەپە و موحەرەم ئینجە سەرۆکی گشتیی پارتی نیشتمان رەتکراونەتەوە.
راشیگەیاند، تانەی پارتی میللەت سەبارەت بە بەکارھێنانی ناوی ھاوپەیمانیی میللەت لەلایەن ھاوپەیمانی شەش حزبەکەوە بە کۆی دەنگ رەتکراوەتەوە.
ئاماژەی بەوەشکرد، بەپێی ماددەکانی ٧٧، ١٠١، ١٠٦ و ١١٦ لە دەستووری تورکیا و یاسای ژمارەی ٦٢٧١ی ھەڵبژاردنی سەرکۆمار بەکۆی دەنگ بڕیار لەسەر رەتکردنەوەی تانەکانی دژی کاندیدبوونی سێ کاندیدەکە دراوە.
دەستەی سوێندخۆرانی گەورە لە شاری مانھاتن دەنگیدا لە بەرژەوەندی تۆمەتبارکردنی دۆناڵد ترامپ بە پێدانی بەرتیل بە ستورمی دانیالز ئەکتەرێکی فیلمە بۆڕنەکان لەمیانی ھەڵمەتی بانگەشەی ھەڵبژاردنی ساڵی ٢٠١٦ بە مەبەستی بێدەنگکردنی لە پەیوەندییەی نێوانیان.
تۆمەتبارکردنەکەش لەسەر بنەمای دانپێدانانی مایکل کوھین پارێزەری پێشووی ترامپ بووە کە دانی بەوەداناوە بە نوێنەرایەتی ترامپ پارەی وەرگرتووە.
ئەلفین براگ وتەبێژی داواکاری گشتی مانھاتن رایگەیاند، پەیوەندی بە پارێزەرەکەی ترامپەکەوە کراوە بە مەبەستی ھەماھەنگی و ئامادەبوونی ترامپ لە بەردەم دادگادا. ھاوکات سۆزان نیچیلیس پارێزەری ترامپ لە راگەیەنراوێکدا پێشبینیکرد رۆژی سێشەممەی داھاتوو ترامپ لەبەردەم دادگا ئامادەبێت.
تۆمەتبارکردنی ترامپی تەمەن ٧٧ ساڵ بەپێدانی بەرتیل کاردانەوەی فراوانی بەدوای خۆیدا ھێناوە و کیڤین مەکارتی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکا رایگەیاند، بڕیاری تۆمەتبارکردنی ترامپ زیانێکی ئەوتۆ بە وڵات دەگەیەنێت کە قەرەبوو ناکرێتەوە.
یەکەمجارە لە مێژووی ئەمریکادا سەرۆکێک تۆمەتباردەکرێت بە کاری تاوانکاری و چاوەڕواندەکرێت کاریگەری گەورەی لەسەر ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ساڵی ٢٠٢٤ ھەبێت.
پەرلەمانی تورکیا بە کۆی دەنگ بڕیارەکەی پەسەندکردووە، ئەوەش دوای دوو ھەفتە دێت لە داواکارییەکی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی تورکیا بۆ قبوڵکردنی ئەندامبوونی فینلەندا لە ناتۆ. لە بەرامبەردا فینلەندا سوپاسی وڵاتانی ناتۆی کرد کە بە داواکارییەکە رازی بوون.
لە لایەکی ترەوە، یەنس ستۆڵتنبێرگ سەرۆکی ناتۆ پێشوازی لە بڕیارەکە کرد و رایگەیاند بە وەرگرتنی فینلەندا ناتۆ بەھێزتر دەبێت.
لێپرسراوێکی نەرویجیش دووپاتیکردووەتەوە بەپەسەندکردنی بڕیارەکە، ناتۆ بەھێزتر و پارێزراوتر دەبێت.
میدیاکانی ئێران بڵاویانکردەوە، لە ئاکامی ئەو ھێرشەی سوپای ئیسرائیل کە بەرەبەیانی ئەمڕۆ کردیە سەر ناوچەکانی دەوروبەری دیمەشقی پایتەختی سوریا راوێژکارێکی سەربازی سوپای پاسداران کوژراوە.
ھاوکات ناسر کەنعانی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، وڵاتەکەی بە توندی ھێرشەکانی ئیسرائیل ئیدانە دەکات و نیگەرانیشی دەربری بەرامبەر بە بێدەنگبوونی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە بەرامبەر ئەو ھێرشانەی ئیسرائیل.
پێشتریش ئاژانسی سانای سوری بڵاویکردەوە، لە جۆلانەوە چەند موشەکێک ئاراستەی ناوچەیەکی دیارییکراوی دەوروبەری دیمەشقی پایتەخت کراوە، بەڵام ھێزی بەرگری ئاسمانی سوریا ژمایەک لە موشەکەکانی تێکشاندوە و بە ھۆیانەوە تەنیا زیانی ماددی لێکەوتووەتەوە.
لە ماوەی ٢٤ سەعاتدا، بۆ جاری دووەمە ئیسرائیل ھێرشدەکاتە سەر سوریا و لە ھێرشی یەکەمدا دوو سەربازی سوریا برینداربوون.
عەبدوڵاھیان لە چاوپێکەوتنێکدا رایگەیاند، رۆژی چوارشەممەی رابردوو پەیوەندییەکی تەلەفونی لەگەڵ فەیسەڵ بن فەرحان وەزیری دەرەوەی سعودیە ئەنجامداوە و رێککەوتوون لە مانگی رەمەزاندا کۆبوونەوەی راستەوخۆ بکەن، بۆ ئەو مەبەستەش رێوشوێنی پێویست گیراوەتەبەر.
راشیگەیاند، رێککەوتنی ئێران و سعودیە لە چین جەختیکردووەتە سەر دۆسیە ئەمنییەکان و ھەندێک لە ئاستەنگی و ئاڵۆزییەکان و کارکردن بۆ کەمکردنەوەی لێکتێنەگەیشتنەکان و نەھێشتنی کێشەکانی ھەردوو وڵات.
ئاشکراشیکرد، بەر لە رێککەوتنەکەیان لە چین پێنج جار لە بەغداد و سێ جار لە مەسقەت، دانوستانی دوو قۆڵیان کردووە و لە گرتنەبەری رێوشوێنی پێویستیشدان بۆ رێکخستنی سەردانی شای سعودیە بۆ ئێران و سەردانی سەرۆکی ئێران بۆ سعودیە.
وەزیری دەرەوەی ئێران دووپاتیشیکردەوە، ئاساییبونەوەی پەیوەندییەکانی ریاز و تاران کاریگەری ئەرێنی لەسەر وڵاتانی دراوسێ ھەبووەو ھاوکارە لە سەقامگیری ناوچەکە.
رووداوەکە لەکاتێکدا بووە، کە قوربانییەکان لەسەر بیرێک بوون کە بە پلیکانە لەکاتی ئەنجامدانی رێورەسمی ئاینیدا بۆی دەچنە خوارەوە، بەڵام داڕمانێک روویداوە و رووداوەکەی لێکەوتەوتەوە.
بە پێی زانیاریی لێپرسراوانی ناوچەکە، ژمارەیەک لە قوربانییەکان بە برینداری رزگارکراون و دواتر لە نەخۆشخانە گیانیان لەدەستداوە.
بەپێی راگەیەندراوێکی کۆشکی سپی، ھێرۆ مستەفا تەمەنی ٥٠ ساڵە و لەدایکبووی شاری ھەولێرە، بەکالۆریۆسی لە کۆلێژی خزمەتی سیاسەتی دەرەوە لە زانکۆی جۆرج تاون بەدەستھێناوە و لە زانکۆی پریستن بڕوانامەی ماستەری بەدەستھێناوە، بە زمانەکانی ئینگلیزی و کوردی و عەرەبی و فارسی و یۆنانی و ھندی و بولگاری و پرتوگالی دەتوانێت قسە بکات.
ھێرۆ مستەفا کە لەلایەن بایدن-ەوە بە باڵیۆزی ئەمریکا لە میسر کاندیدکراوە، لە تەمەنی دوو ساڵییەوە لەگەڵ خێزانەکەی عێراقی بەجێھێشتووە و دوو ساڵ لە ئێران ژیاون، دواتر لە ساڵی ١٩٧٦ گەیشتوونەتە ئەمریکا و داوای مافی پەنابەرییان کردووە.
لە ساڵی ٢٠٢١یش، لەلایەن دامەزراوەی کارنیگی وەک یەکێک لە سەرکەوتووترین پەنابەران لە ئەمریکا خەڵاتکراوە، پێشتریش باڵیۆزی ئەمریکا بووە لە بولگاریا و راوێژکار بووە لە باڵیۆزخانەی نیودلھی و لە نوسینگەی جێگری سەرۆکی ئەمریکا لە کاروباری خۆرھەڵاتی ناوەڕاست و باشور و ناوەڕاستی ئاسیا کاریکردووە، ھەروەھا لە کاروباری ئەفغانستان و ئێران و ئیسرائیل و فەڵەستین و لوبنانیش کاریکردووە، پێویستیشە لەلایەن ئەنجومەنی پیرانەوە کاندیدکردنی بۆ ئەو پۆستە پەسەندبکرێت.