پیتەر ھاملگارد وەزیری دادی دانیمارک لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانی رایگەیاند، پڕۆژەیاساکە رێگە دەگرێت لە مامەڵەی خراپ لەگەڵ ئەو بابەتانەی بایەخی دینیان ھەیە، ھەروەھا ئامانجی سەرەکیش لە پڕۆژەیاساکە بۆ قەدەغەکردنی سوتاندنی کتێبی پیرۆز و رەمزەکانی دیکەی ئایینە لە شوێنە گشتییەکاندا.

وەزیری دادی دانیمارک وتیشی، سوتاندنی قورئانی پیرۆز زیان بە دانیمارک و بەرژەوەندییەکانی دەگەیەنێت.

بڕیاریشە ئەو پڕۆژەیاسا نوێیە بخرێتە ناو یاسای سزادانی دانیمارک کە پەیوەندی بە ئاسایشی نەتەوەییەوە ھەیە و قورئانی پیرۆز و تەورات و رەمزە دینییەکانی دیکەی وەک خاچ دەگرێتەوە، تاوانباریش روبەڕوی غەرامەکردن یاخود زیندانی بۆ ماوەی دوو ساڵ دەبێتەوە.

ئەو بڕیارە دوای ئەوە دێت کە لە ماوەی رابردوودا چەند رووداوێکی سوتاندی قورئانی پیرۆز لە سوید و دانیمارک روویاندا، نەتەوە یەکگرتووەکانیش ئەو کردەوانەی بەپێشێلکردنی یاسای نێودەوڵەتی وەسفکرد.

زەبیحوڵا موجاھید وتەبێژی بزوتنەوەی تاڵیبان رایگەیاند، ئەو تۆمەتانەی ئاراستەی حکومەتەکەیان دەکرێت بێبنەمان و ھیچ راستییەکیان تێدا نییە و دووپاتیشی کردەوە، ھەندێک رێکخراوی نێو نەتەوەیەکگرتوەکان ھەوڵی بڵاوکردنەوەی پروپاگەندە دەدەن کە ئەوەش کاریگەریی لەسەر متمانە بە رێکخراوەکە دروست دەکات.

بەپێی ئامارێکی رێکخراوی نەتەوەیەکگرتوەکان لە مانگی ئابی ٢٠٢١ەوە تا حوزەیرانی ٢٠٢٣ لە ئەفغانستان  ٢١٨ کەس بە بێ دادگاییکردن کوژراون، ١٤کەسیش بە نھێنی رفێنراون و زیاتر لە ١٤٤ کەسیش ئەشکەنجە دروان ھاوکات، ٤٢٤کەسیش بەبێ ھۆکار دەستبەسەر کراون.

سوپای تورکیا لە رێگەی فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانی، لەسەر رێگای قامیشلۆ - عامودا لە نزیک گوندی تل شەعیر ئۆتۆمبێلێکی رۆژنامەنوسانی کەناڵی ژن تیڤی کردە ئامانج، بەھۆی بۆردومانەکەوە کارمەندێکی کەناڵەکە بەناوی" نەجمەدین فەیسەڵ" گیانیلەدەستدا، ھەروەھا رۆژنامەنووسێکی ھەمان کەناڵ برینداربوو.

بەڕێوەبەرایتی خۆسەریش لە باکور و ڕۆژھەڵاتی سوریا ئیدانەی روداوەکە دەکات، داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و رێکخراوی مافی مرۆڤ و لایەنە پەیوەندیدارەکان دەکات، دەستوەردان بکەن بۆ کۆتایھێنان بە تاوانەکانی تورکیا.

غەزالە شارمەھد دەڵێت، باوکی لە مانگی تەممووزی ساڵی ٢٠٢٠ لەکاتی تێپەڕبوونی بە وڵاتی ئیمارات لەلایەن دەزگا ئەمنییەکانی ئێرانەوە رفێنراوە و بە رێگەی وشکانی و بە خاکی عوماندا براوەتە ئێران.

دەسەڵاتدارانی ئێران لە ئابی ساڵی ٢٠٢٠ رایانگەیاند، بەتۆمەتی تێوەگلانی لە ھێرشی سەر مزگەوتێکی شیراز لە ساڵی ٢٠٠٨ کە بووە ھۆی کوژرانی ١٤ کەس سزای لەسێدارەدانیان بەسەردا سەپاندووە، بەڵام کەسوکارەکەی تۆمەتەکان رەتدەکەنەوە و غەزالە شارمەھدی کچی کە لە کالیفۆرنیا دەژی داوای لە ئەمریکا و ئەڵمانیا کرد ھەوڵەکانیان یەکبخەن بۆ رزگارکردنی باوکی.

ھاوکات دوای مانگرتنی غەزالە شارمەھد بۆ ماوەی چەند رۆژێک لەبەردەم وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا بەرپرسانی ئەو وڵاتەی ھێنایە دەنگ و وتەبێژی وەزارەتی دەرەوە رایگەیاند، لە ھەوڵی چڕدان بۆ رێگری لە سێدارەدانی جەمشید شارمەھد.
 

وەزارەتی بەرگری ئێران بڵاویکردەوە، ئەو درۆنە نوێیە ناوی "مھاجر ١٠"یە و دەتوانێت بۆ ماوەی ٢٤ سەعات لە ئاسماندا بمێنێتەوە بە بەرزی ٧ ھەزار مەتر و بە خێرایی ٢١٠ کیلۆمەتر لە سەعاتێکدا. 
درۆنەکە دەتوانێت بۆمب بە کێشی ٣٠٠ کیلۆگرام و ئامێری چاودێری ئەلکترۆنی و کامێرا ھەڵبگرێت. 

ھاوکات ئاژانسی ئەسۆشیەتد پرێسیش بڵاویکردووەتەوە، ئەو درۆنە نوێیەی ئێران ھاوشێوەی درۆنێکی ئەمریکییە لە جۆری ئێم کیو ٩، دەتوانێت بگاتە ئیسرائیل. 

تۆڕی مافەکانی مرۆڤی کوردستان رایگەیاند، سزای لەسێدارەدانی شۆڕش موروەتی بەندکراوی خەڵکی سەقز کە پێشتر بە تۆمەتی کوشتنی بەئەنقەست سزای لەسێدارەدانی بۆ دەرچووبوو، لە زیندانی ناوەندیی سنە جێبەجێ کراوە.

ئاماژەی بۆ ئەوەشکردوە، شۆڕش موروەتی لە مانگی مارسی ٢٠٢٠ لەگەڵ ژمارەیەکی تر لە بەندکراوانی زیندانی ناوەندیی سەقزدا لە زیندان ھەڵھاتبوو، بەڵام دوای چەند رۆژێک لە لایەن ھێزە ئەمنییەکانەوە دەستبەسەر کرایەوە و رەوانەی زیندانی ناوەندیی سنە کرا.

رێکخراوی مافی مرۆڤی ھەنگاویش بڵاویکردەوە، چوار ھاووڵاتی کورد بە ناوەکانی یوسف فەتحیزادە خەڵکی بەدرەی سەربە پارێزگای ئیلام، ئەفشین ساعەدموچشی خەڵکی کامیاران و ئەسغەر مەحموودی خەڵکی تیکاب و ئەمیر سەیدی دانیشتووی مەھاباد، لەلایەن ھێزەکانی حکومەتەوە دەستبەسەر کران، بەپێی ئامارەکانیش مانگی رابردوو ١٣٦ ھاووڵاتی کورد لەلایەن ھێزەکانی کۆماری ئیسلامی ئێرانەوە دەستبەسەر کراون.

ھاوکات ماڵپەڕی ئێران ئینتەرناشناڵ کە میدیایەکی ئۆپۆزسیۆنی ئێرانییە، بڵاویکردەوە، لە حەوت مانگی یەکەمی ئەمساڵدا، ٤٢٣ کەس لە ئێران لە سێدارەدراون.

ئاماژەی بەوەشکردووە، بە پشتبەستن بە ئامارەکانی رێکخراوێکی بواری مافی بەلووچەکان، لە ماوەی ساڵێکدا، ١٨٥ ھاووڵاتیی بەلووچی لە گرتووخانەکانی ئێران لەسێدارەدراون.

بەپێی راپرسییەک کە تۆڕی سی بی ئێس ئەنجامیداوە، ٦٢٪ی ئەندامان و لایەنگرانی پارتی کۆمارییەکانی ئەمریکا پشتیوانی دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی پێشووی ئەمریکا دەکەن و ئامادەن لە ھەڵبژاردنە ناوخۆییەکانی پارتەکەیاندا دەنگی پێبدەن بۆئەوەی جارێکی تر بۆ پۆستی سەرۆکایەتی وڵاتەکەیان کاندید بکرێتەوە.

لای خۆیەوە، دۆناڵد ترەمپ لە پەیامێکیدا لەبارەی ھەڵبژاردنەوە رایگەیاندووە، ئامادە نییە بەشداری ھیچ جۆرە دیبەیتێک بکات لەگەڵ کاندیدانی تری پارتەکەی بۆ ھەڵبژاردنی داھاتووی سەرۆکایەتی ئەمریکا کە بڕیارە ساڵی داھاتوو ئەنجام بدرێت، چونکە پێویستی بە خۆناساندن نییە و ھەموو ئەمریکییەکان بە باشی دەیناسن.

ناسر کەنعانی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەنوسیدا ئاماژەی بەوەکرد، لەبەر ھۆکاری یاسایی و دەستوری، ئەو ماوەیە دیاریکراوە بۆ گواستنەوەیی زیندانییەکانی ئەمریکا.
ئاماژەی بەوەشکرد، گەڕاندنەوەی سامانە بلۆککراوەکانی ئێران لە کۆریای باشور رەوانەی قەتەر دەکرێت، پاشان رادەستی ئێران دەکرێتەوە، ھاوکات زیندانییەکانیش دەگەنەوە ئەمریکا و پێشبینیدەکرێت لە مانگی ئەیلولدا ئەو پڕۆسەیە بەڕێوەبچێت.

مانگی رابردوو ئێران و ئەمریکا رێککەوتن لەسەر ئازادکردنی چەند زیندانییەکی ئەمریکی، لەبەرامبەردا ئەمریکا بەشێک لە پارەی بلۆککراوی ئێران لە کۆریای باشور کە بڕەکەی نزیکەی شەش ملیار دۆلارە دەگەڕێنێتەوە.

ماڵپەری مۆنیتۆری ئەمریکی لەبارەی دەنگۆی جێگیرکردنی ھێزێکی زۆری ئەمریکا لەسەر سنورەکانی نێوان عێراق و سوریا بەتایبەتیش لەناوچەی ئەلبوکەمال، لە زاری ژەنراڵ پات رایدەر سکرتێری رۆژنامەوانی وەزارەتی بەرگری ئەمریکاوە بڵاویکردووەتەوە، ئەو زانیارییانەی لەو بارەیەوە بڵاوکراونەتەوە ھیچ بنەمایەکیان نییە و دروورن لە راستییەوە، چونکە ھیچ ھێزێکی ئەمریکا نەبراوەتە سەر سنورەکانی نێوان عێراق و سوریا.

وتیشی، مانەوەی ھێزەکانی ئەمریکا تائێستا لە عێراق و سوریا تەنھا بە مەبەستی لەناوبردنی پاشماوەکانی داعش و رووبەڕووبوونەوەی مەترسییەکانی ئەو گرووپە تیرۆریستییەیە و پاراستنی سنورەکانی نێوان عێراق و سوریاش ئەرکی ھێزەکانی ئەمریکا نییە.

ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان رایگەیاند، ھەر وڵاتێکی جیھان پێویستی بەھاوکاری بێت رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان ئەگەر رێگری لێنەکرابێت، راستەوخۆ ھاوکاری گەیاندووەتە ئەو وڵاتانە، بەڵام لە زۆر وڵاتیش رێگری دەکرێت لەگەیاندنی ھاوکاری مرۆیی بە زیانلێکەوتووان و لێقەوماوانی رووداو و شەڕ و ململانێکان.

وتیشی، لەسەرەتای ئەمساڵەوە تائێستا لە ٦٩ وڵاتی جیھان ھاوکارییان گەیاندووەتە زیاتر لە ٢٥٠ ملیۆن کەس.

سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی روسیا رایگەیاند، لەسەرەتای دەستپێکردنی شەڕەوە روسیا بەھیچ شێوەیەک لەگەڵ ئەوەدا نەبووە ھێرش بکاتە سەر ئۆکراین، بەڵام دەسەڵاتدارانی کیێڤ کەوتوونەتە ژێر کاریگەری ئەمریکا و وڵاتانی خۆرئاوا و لە بری ئەوان شەڕ لەگەڵ روسیا دەکەن و سەرەڕای ئەوەش کە بەھەموویان ھاوکاری ئۆکراین دەکەن، بەڵام تائێستا نەیانتوانیووە رێگری لە پێشڕەوییەکانی سوپای روسیا بکەن.

وتیشی، لەسەرەتای دەستپێکردنی شەڕەوە تائێستا کۆی ھاوکارییەکانی وڵاتانی خۆرئاوا بۆ ئۆکراین ١٦٠ ملیار دۆلاری تێپەڕاندووە و لەو پارەیەش زیاتر لە ٧٥ ملیار دۆلار تەنھا بۆ ھاوکاری سەربازیی بووە.

تۆڕی ھەواڵی سی ئێن ئێنی ئەمریکی لە زاری سەرچاوەیەکی باڵای ئەمنی ئەمریکاوە بڵاویکردووەتەوە، تا کۆتایی ئەم ھەفتەیە گفتوگۆی نێوان تیمی داواکاری گشتی و پارێزەرانی دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی پێشووی ئەمریکا بەردەوام دەبێت لەبارەی ئەو تۆمەتانەی ئاراستەی ترامپ کراون، بەتایبەتیش تۆمەتی ھەوڵدان بۆ دەستکاریکردنی ئەنجامی ھەڵبژاردنە سەرۆکایەتییەکەی ئەمریکا لە ساڵی ٢٠٢٠.

ئاماژە بەوەشکراوە، ھەرچەندە وادەکە بە تەواوی دیاری نەکراوە، بەڵام چاوەڕوان دەکرێت رۆژانی شەممە یان ھەینی داھاتوو دۆناڵد ترەمپ خۆی رادەستی یەکێک لە گرتووخانەی فۆڵتۆن لە ویلایەتی جۆرجیا بکات، وتەبێژی خزمەتی نھێنی ئەمریکاش رایگەیاندوە، ماوەی دوو ھەفتەیە لەگرتووخانەی فۆڵتۆن ھەموو ئامادەکارییەک بۆ ئەگەری خۆڕادەستکردنی ترەمپ کراوە.

ئاژانسی ڕۆیتەرز لە زاری ئەو لێپرسراوەی ئەمریکاوە بڵاوی کردەوە، واشنتۆن بە رەسمی دڵنیایی داوە بە دانیمارک و ھۆڵەندا، کە رازییە بەوەی پەلە بکرێت لە گواستنەوەی ژمارەیەک فرۆکەی ئێف ١٦ بۆ ئۆکراین ئەوەش دوای تەواوبوونی مەشقی فرۆکەوانە ئۆکراینییەکان لەسەر بەکارھێنانی فرۆکەکە.

ئاماژەی بەوەشکردوە، بۆ ئەو مەبەستەش ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا دوو نامەی بۆ ھاوتا دانیمارکی و ھۆڵەندییەکانی ناردووە و دڵنیایی داوە کە ئەمریکا ئەو داواکاریییەی ئۆکراین پەسەند دەکات. بلینکن ئەوەشی راگەیاندوە، کە گرنگە ئۆکراین بتوانێت لە بەرامبەر رووسیادا بەرگری لە خۆی بکات.

 

دەسەڵاتدارانی ویلایەتی ھاوای ئاماژەیان بەوەکردووە، دوای تێپەڕبوونی زیاتر لە ھەفتەیەک بەسەر کەوتنەوەی ئاگر لە دارستانەکانی شارۆچکەی لاھینای مێژوویی تا ئێستا چارەنوسی زیاتر لە ھەزار کەس دیارنییە، لەگەڵ ئەوەشدا ھەندێ لایەن گریمانەی ئەوە دەکەن رزگاریان بوبێت و لەدوای ھەڵھاتنیان لە ئاگرەکە نەیانتوانیبێت دەسەڵاتداران لە شوێنەکەیان ئاگادار بکەنەوە.

جۆش گرین حاکمی ویلایەتی ھاوای رایگەیاند، لە ناوچەی باکور ھیچ رزگاربوویەکی لێنیە، ئەوەش واتای ئەوەیە ژمارەی گیانلەدەستدانەکان زیاد دەکات و پێویستە خۆیان بۆ گەورەیی کارەساتەکە ئامادەبکەن.

ھاوکات دەسەڵاتدارانی دوورگەی ماوی ئاماژەیان بەوەکردووە، تیمەکانی فریاگوزاری و بەھاناچوون تا ئێستا توانیویانە ٤٠٪ی ئەو رووبەرە کێوماڵ بکەن کە ئاگر سوتاندوویەتی.

جەنەڕاڵ ماتیۆ ماکفەرلین، فەرماندەی گشتیی ھێزەکانی ھاوپەیمانان لە عێراق و سوریا باسی لەوەکرد، داعش ھەوڵدەدات لەڕووی سەربازییەوە، توانای خۆی بەھێز بکاتەوە، بۆیەش ھێزەکانیان بەردەوامن لە کارکردن لەگەڵ ھێزە ھاوبەشەکانی دیکە، ئەوەش بەئامانجی لەناوبردنی یەکجارەکی ڕێکخراوەکە.

وتیشی، "رێگە نادەین لایەنە خراپەکانی دیکە لە ناوچەکە سەرقاڵمان بکەن و لە ئەرکی سەرەکی خۆمان کە شکستپێھێنانی داعشە دوورمان بخەنەوە، زۆر باش ئاگاداری ئەوەین ھێشتا ھەڕەشە لەسەر ھێزەکانمان لە عێراق و سووریا ھەیە، بەڵام ھێزەکانمان لەبەرامبەر بەو ھەڕەشانە بە ئاگان و چەندین ڕێوشوێنیان بۆ پاراستنی خۆیان گرتووەتەبەر".