نیکبەخت رۆژی ٢٩ی ئەم مانگە لە دادگای شۆڕشی ئیسلامی ئێران لە تاران لەسەر تۆمەتی بڵاوکردنەوەی پروپاگەندە دژی کۆماری ئیسلامی دادگایی کرا، سەبارەت بە دادگاییەکەی بە دەنگی ئەمریکای راگەیاندووە، یەکەم رۆژی دادگایکردنەکە بەشێوەیەکی ناتەواو کۆتاییھاتووە و دادوەر بەھیچ شێوەیەک رێگەی بەرگریکردنی بە پارێزەرەکەی نەداوە لەبەرئەوەی گومانی لەسەر دۆسیەکە ھەبووەو داوای کردووە شارەزایەکی وەزارەتی ئیتڵاعات قسەی لەسەر کات و دواتر بڕیاری لەسەر دەدرێت.

وتیشی، ئەو سکاڵایەی لەسەریەتی پەیوەندیدارە بە زنجیرەیەک چاوپێکەوتن لەگەڵ میدیاکان و نۆ لەو چاوپێکەوتنانەی لە چوارساڵی رابردوودا ئەنجامی داون لە دۆسیەکەدا لە دژی خراونەتەڕوو.
ساڵح نیکبەخت جەختیشیکردەوە، تۆمەتەکان بێبنەمان و پەیوەندی ھەیە بە وەرگرتنی دۆسیەی بنەماڵەی ژینا ئەمینی.

ھاوکات  رێکخراوی مافی مرۆڤی کوردستان رایگەیاندووە، پێدەچێت تۆمارکردنی سکاڵا لە دژی ساڵح نیکبەخت پەیوەندی بەوەوە ھەبێت کە تائێستا رەتیکردوەتەوە لێکۆڵینەوەکانی کۆمیسیۆنی پزیشکی دادی ئێران سەبارەت بە گیانلەدەستدانی ژینا ئەمینی قبوڵ بکات.

ئاژانسی فرانس پرێسی فەڕەنسی، بڵاویکردەوە، بێن واڵاس وەزیری بەرگریی بەریتانیا، بە رەسمی دەستە لەکار کێشانەوەی پێشکەشی ریشی سوناک سەرۆک وەزیرانی وڵاتەکەی کردووە و رایگەیاندووە، لە گۆڕانکارییە وەزارییەکانی کابینەی حکومەتی بەریتانیادا، پۆستەکەی بەجێدەھێڵێت.

ھەرچەندە حکومەتی بەریتانیا بە رەسمی ھیچ لێدوانێکی لەبارەی ئەو بابەتە نەداوە، بەڵام میدیاکانی بەریتانیا، چەند ناوێکیان وەک جێگرەوەی واڵاس بڵاوکردووەتەوە، لەوانەش جەیمس ھیپی وەزیری ھێزە چەکدارەکان و جۆن گلێن سکرتێری یەکەمی وەزیری گەنجینە و گرانت شاپس وەزیری وزەی بەریتانیا.

بێن واڵاس ساڵی ١٩٧٠ لە دایکبووە، لە ساڵی ٢٠١٩وە بووەتە وەزیری بەرگریی بەریتانیا، پێشتریش لە ماوەی ٢٠١٦ بۆ ٢٠١٩، وەزیری دەوڵەت بووە بۆ کاروباری ئاسایش.

گەورە ئەفسەرانی سوپای گابون لە ڕێی تەلەفزیۆنەوە رایانگەیاند، دەسەڵاتیان گرتووەتە دەست و کودەتایان بەسەر حکومەتدا کردووە. راشیانگەیاند، سەرجەم ھێزە ئەمنییەکان و ھێزی بەرگری پێکدەھێنن و ئەو ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتییەش کە کراوە ئەنجامەکەی ھەڵوەشاوەتەوە و پڕۆسەیەکی بێمتمانە بووە. 

ھەروەھا سوپای گابون داخستنی سنورەکان و ھەڵوەشانەوەی دامەزراوەکانی حکومەتیشیان لە وڵاتەکە راگەیاند. 

ئەو کودەتایە دوای ئەوەھات کە ناوەندی ھەڵبژاردنەکان لە گابون رایگەیاند، "عەلی بونگو" ٦٤.٢٧%ی دەنگەکانی بەدەستھێناوە و بۆ ویلایەتی سێیەم بە سەرۆکی وڵاتەکە ھەڵبژێردراوەتەوە کە لە ساڵی ٢٠٠٩ەوە لە دەسەڵاتدایە. 

ئەو کودەتا سەربازییەش ھاوکاتە لەگەڵ ئەو کودەتایەی لە نەیجەر ئەنجامدرا، لە ماوەی دوو ساڵ و نیویشدا ٧ کودەتای سەربازی بەسەر دەسەڵات لە کیشوەری ئەفریقا ئەنجامدراوە.  

 سەرچاوەیەک لە حکومەتی تورکیا رایگەیاند، ئەمرۆ سێشەممە عومەر بۆلات وەزیری بازرگانی تورکیا بەسەرۆکایەتی وەفدێکی بازرگانان و وەبەرھێنەرانی تورکیا سەردانی عێراق دەکات و لەگەڵ بەرپرسانی باڵای عێراق کۆ دەبێتەوە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، کار بۆ بەھێزکردنی قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان ھەردوو وڵات دەکرێت، لە ١٣ ملیار دۆلارەوە بۆ نزیکەی ٢٠ ملیار دۆلار.

ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا لە وتەیەکدا لەبەردەم باڵیۆزانی وڵاتەکەی دووپاتیکردوە کە ئاستەنگ و رێگرییەکان زیادیانکردووە و ھەرەشەکان بۆسەر خۆرئاوا و ئەوروپا بەتایبەتی بۆ دوو ھێند زیادیان کردووە.

لەبارەی رەوشی نەیجەریشەوە ماکرۆن رایگەیاند، دیپلۆماتکارانی وڵاتەکەی رووبەڕووی ئاستەنگی گەورە بوونەتەوە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا باڵیۆزەکەیان لە نەیجەر لە پۆستەکەیدا ماوەتەوە.

لە دوای کودەتاکەی نەیجەر و دەستبەسەرکردنی محەمەد بازوم سەرۆکی ھەڵبژێردراوی ئەو وڵاتە ھەزاران کەس لە لایەنگرانی کودەتاچییەکان رژانەسەر شەقامەکان و داوای دەرکردنی باڵیۆزی فەرەنسایان کرد، بەڵام فەرەنسا رەتیکردەوە و دووپاتی کردەوە، کە پشتیوانی لە وڵاتانی کۆمەڵەی ئابووری ئەفریقا دەکات و ھەموو رێوشوێنێک دەگرێتەبەر بۆ گەرانەوەی سیستمی دەستووری لە نەیجەر.

تانیا چاتکین دادوەری فیدراڵی،چواری ئازاری ٢٠٢٤ی وەک وادەی دەستپێکردنی دادگاییکردنی دۆناڵد ترەمپ دیارییکرد، بەمەش دەبێتە یەکێک لە گەورەترین دادگاییکردنی تاوانکاری لە مێژووی ئەمریکا کە لە ھەمان وەرزی لوتکەی ھەڵبژاردنەکانی ئەو وڵاتەدا دەکرێت.

جاک سمیس داواکاری گشتی تایبەت داوای کردبوو کە لە دووی کانوونی دوەمی ٢٠٢٤ دەستپێکردنی دادگاییکردنی چل و پێنجەمین سەرۆکی ئەمریکا بە تۆمەتی پیلانگێڕی بۆ ھەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی ھەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی ساڵی ٢٠٢٠ دیاری بکرێت.

لە بەرامبەردا دادوەر چاتکین جەختی لەوە کردەوە کە "وادەی دادگاییکردنەکە بەپێی ئەرکە پیشەییەکانی تۆمەتبار دیاری ناکرێت".

لای خۆیەوە، دۆناڵد ترەمپ رایگەیاند، دیاریکردنی وادەی دادگاییکردنی لە چواری ئازاری ٢٠٢٤ دەستوەردانە لە کاروباری ھەڵبژاردن.

چاوەڕواندەکرێت بڕیارەکە کاریگەری یەکلاکەرەوەی ھەبێت لەسەر ھەوڵەکانی ترەمپ، بۆ بەدەستھێنانەوەی کورسی سەرۆکایەتی ئەمریکا.

ناوەندی راگەیاندنی ھێزەکانی سوریای دیموکرات رایگەیاند، ئۆپەڕاسیۆنەکە لە پارێزگای دێرەزور بەپشتیوانی ئاسمانی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی بووە، لە ئەنجامی ئۆپەراسیۆنەکەشدا ١٣ تۆمەتباری تیرۆر و ماددەی ھۆشبەر دەستگیرکراون.

ئەوەشی خستوەتەڕوو، لە ئۆپەڕاسیۆنەکەدا کە لەژێر ناوی بەھێزکردنی ئاسایش ئەنجامدرا، پێنج ئەندامی داعش و ھەشت کەسی دیکە بە تۆمەتی ماددەی ھۆشبەر دەستگیرکراون، ھاوکات سێ کەسیش کوژراون دوای ئەوەی رووبەڕووی ھێزەکانیان بوونەتەوە.

ھەسەدە دەڵێت، ئۆپەڕاسیۆنەکە لەکاتێکدا ئەنجامدراوە کە ماوەیەکە دێرەزور روبەڕوی ھێرشی بەردەوامی تیرۆرستان دەبێتەوە، ھەروەھا ئۆپەڕاسیۆنەکە درێژکراوەی ئەو ھەڵمەتە ئەمنییانەیە کە لەماوەی رابردودا لە رەققە و حەسەکە ئەنجامدراون.

کەنعانی لە کۆنفرانسی ھەفتانەیدا رایگەیاند، ئێران و عێراق رێککەوتوون تا ١٩ی ئەیلولی داھاتوو بۆ چەککردنی پارتە ئۆپۆزسیۆنەکانی وڵاتەکەی، ھەروەھا دەرکردنیان لە بارەگا سەربازییەکانیان و گواستنەوەیان بۆ ئەو کەمپانەی کە عێراق دیاری دەکات. 

وتیشی، حکومەتی عێراق لێپرسراوانی ھەرێمی کوردستانی لەو رێککەوتنە ئاگادارکردووەتەوە کە دەبێت جێبەجێبکرێت، جەختیشیکردەوە لەوەی ئەو وادەیەی دیاریکراوە بۆ ئەو مەبەستە بەھیچ شێوەیەک درێژناکرێتەوە.

"کەنعانی" باسی لەوەشکرد، پەیوەندییەکانی نێوان تاران و بەغداد دۆستانەیە و لەسەر بنەمای دراوسێیەتییە، بەڵام بوونی پارتی ئۆپۆزسیۆن لە ھەرێمی کوردستان خاڵێکی خراپە لە پەیوەندییە دوو قۆڵییەکانیان.
ئەو لێدوانەی کەنعانی لەدوای ئەوە دێت، کە رۆژی ١١ی تەمموزی رابردوو محەمەد باقری سەرۆک ئەرکانی ھێزە چەکدارەکانی ئێران رایگەیاند، تا مانگی ئەیلول مۆڵەتیانداوە بە بەغداد بۆ چەککردنیان، ئەگەرنا ئۆپراسیۆنەکانیان بۆ سەر ئەو حزبانە دەستپێدەکەنەوە.

 

 

داود مەنزور، جێگری سەرۆککۆماری ئێران بۆ کاروباری پلاندانان و بودجە لە چاوپێکەوتنێکدا ئاماژەی بەوەشکرد، ئەو یەدەگی پارەیەی وڵاتەکەی کە لە عێراق، کۆریای باشور و تورکیا بووە و لەلایەن ئەمریکاوە بلۆککرابوو، بەشێکی بەرچاوی سزای لەسەر لابراوە.

باسی لەوەشکردوە، ئەو پارەیە بەشێکە لە یەدەگی بانکی ناوەندی ئێران و پەیوەست نییە بەکاروباری حکومەتەوە، ئازادکردنی پارەکەی ئێرانیش لە سێ ھەفتەی رابردودا لە عێراق، حەوت بەرامبەری ئەو بڕە بووە کە ساڵی رابردو ئازادکراوە.

فەخرەدین کۆجا، وەزیری تەندروستی تورکیا رایگەیاند، وەزارەتەکەی زمانەکانی  ئینگلیزی، ئەڵمانی، عەرەبی، فەرەنسی و ڕووسی بۆ سیستمی ئەلیکترۆنی دەرمان زیادکردووە و لەئێستادا ھاوڵاتیان دەتوانن بەو زمانانە زانیارییەکانی تایبەت بە دەرمان ببینن.

لە یەکەم کاردانەوەشدا پارتی دیموکراتی گەلان (ھەدەپە) رەخنەی لە وەزیری تەندروستی تورکیا گرت کە زیادکردنەکە زمانی کوردی نەگرتووەتەوە، لەکاتێکدا  وەزیری تەندروستیی خۆی کوردە و بەشێکی زۆری دەنگدەرانی پارتەکەشی کوردن.

ھاوکات بەشێک لە ھاوڵاتیانی باکوری کوردستان لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بەشێوەیەکی بەرفراوان رەخنەیان لەو کارەی وەزیری تەندروستی گرتووەو بەگرنگیانزانیوە ھاوشێوەی زمانەکانی دیکە زمانی کوردیش زیادبکرایە. 

میدیا ناوخۆییەکانی ئوسترالیا بڵاویانکردەوە، بەرەبەیانی ئەمڕۆ، لەکاتی ئەنجامدانی مانۆڕێکی سەربازیدا، ھێلیکۆپتەرێکی ئەمریکی کە ٢٠ سەربازی ھێزی دەریای تێدابووە لە نزیگ دوورگەی "تیوی" لە کەناراوەکانی باکووری ئوسترالیا تێکشکاوە.

ئاماژە بەوەشکراوە، ژمارەیەک لە سەرنشینەکانی ھێلیکۆپتەرەکە رزگارکراون و گەڕان و پشکنینیش بەدوای بێسەروشوێنانی دیکەشدا بەردەوامە.

تا ئێستاش ھیچ کام لە سوپای ئەمریکا و وەزارەتی بەرگری ئەو وڵاتە ھۆکاری تێکشکانی ھێلیکۆپتەرەکەیان ئاشکرا نەکردووە.

سێرگی ریابکۆڤ جێگری وەزیری دەرەوەی روسیا رایگەیاند، تائێستاش ئەمریکا و ئێران ناوبەناو گفتوگۆ و دانوستانیان لەبارەی کاراکردنەوەی رێککەوتنی ئەتۆمی ھەیە بەتایبەتیش بە نێوەندگیری وڵاتانی کەنداو، روسیاش پشتیوانی لە ھەموو ئەو ھەوڵانە دەکات کە ئامانجیان زیندووکردنەوەی رێککەوتنەکەیە، چونکە کاریگەری زۆری دەبێت دەبێت، نەک تەنھا بۆ ئەمریکا و ئێران، بەڵکو کاریگەرییەکەی نێودەوڵەتی دەبێت.

وتیشی، روسیا لە ھەموو بوارەکاندا پەیوەندییەکی بەھێزی لەگەڵ ئێراندا ھەیە بەتایبەتیش لە بواری سەربازیدا، ئەو پەیوەندییەش ناکەوێتە ژێر کاریگەری فشارە دەرەکییەکان و بەردەوامیش دەبێت، بەتایبەتی دوای ئەوەی ئەمریکا داوای لە ئێران کردووە فڕۆکەی بیفڕۆکەوان بە روسیا نەفرۆشێت.

میدیاکانی روسیا بڵاویانکردووەتەوە، ھێزە ئەمنییەکان و تیمەکانی لێکۆڵینەوە لە ھۆکاری کەوتنەخوارەوەی فڕۆکەکەی یڤگینی بریگۆژین سەرۆکی گروپی ڤاگنەر دۆزینەوەی ھەردوو سندوقی رەشی فڕۆکەکە و تەرمی ھەر ١٠ کەسەکەی ناو فڕۆکەکەیان راگەیاندووە کە سیانیان تیمی فڕۆکەوانی و حەوتەکەی تریش پریگۆژین و جێگرەکەی و پێنج کەسی نزیکی بوون و تائێستاش لێکۆڵینەوەکانیان بەردەوامە.

جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکاش رایگەیاندووە، لێپرسراوانی ئەمریکا تیمیکێی پسپۆڕیان پێکھێناوە بۆ لێکۆڵینەوە لە ھۆکاری کەوتنەخوارەوەی فڕۆکەکەی یڤگینی بریگۆژین سەرۆکی گروپی ڤاگنەر و لە داھاتوویەکی نزیکیشدا راستییەکان ئاشکرا دەکەن.

ئەنجومەنی سەربازی نەیجەر دووپاتیکردوەتەوە، ئەو نوسراوەی بڵاوکراوەتەوە لەبارەی دیاریکردنی مۆڵەتی ٤٨ سەعات بۆ باڵیۆزانی ئەمریکا و ئەڵمانیا و نەیجیریا تاکو نیامی پایتەخت جێبھێڵن ساختەیە و تەنھا داوا لە باڵیۆزی فەڕەنسا کراوە وڵاتەکەیان جێبھێڵێت.

ئەنجومەنی سەربازی نەیجەر داوای لە سیلڤان ئایت باڵیۆزی فەرەنسا کردووە لە ماوەی ٤٨ سەعاتدا وڵاتەکەی جێبھێڵێت ئەوەش دوای ئەوەی داواکارییەکی وەزارەتی دەرەوەی بۆ چاوپێکەوتن رەتکردوەتەوە.
راشیگەیاندوە، رەفتارەکانی حکومەتی پاریس دژی بەرژەوەندییەکانی حکومەتی نەیجەرە.

سەفەوی لە وتەیەکدا لە پێنجەم کۆبوونەوەی ئەنجومەنی داڕشتنی سیاسەتەکان رایگەیاند، بەستنەوەی ناوچەکانی وشکانی و دەریایی ستراتیژی نوێی وڵاتەکەیەتی و شیکردنەوەی ھەڵوێستی شۆڕشی گەورەی ئیسلامی و کۆماری ئیسلامی ئێران و بەرەی بەرەنگاربوونەوە لە پێکھێنانی سیستمێکی نوێی جیھانی کارێکی گرنگە.

وتیشی، ئەگەر ئامادەییان لە دەریاو زەریاکاندا نەبێت ناتوانن پێگەی کۆماری ئیسلامی ئێران لە نەخشەی سیستمی نوێی جیھانی دیاریبکەن.

راوێژکاری خامنەیی ئاماژەی بەوەشکردوە، روسیا و چین دوو ھێزی دەریایین و ئێرانیش ھێزێکی وشکانییە و پێویستە لە دەریاو زەریاکانیش ئامادەیی بازرگانی و سەربازییان ھەبێت و لە بەرامبەر گەمارۆی ئابوری ئەمریکا و ھاوپەیمانەکانی بووەستنەوە.

روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردەوە، ھێرشەکە لەلایەن گروپەکانی ئەنسارولتەوحید و حزبی ئیسلامی تورکستانی ئەنجامدراوە و پێگەیەکی سوپای سوریایان لە باشوری ئیدلب لە رۆژئاوای سوریا کردووەتە ئامانج.

ئاماژەی بەوەشکردوە، لە ئەنجامی ھێرشەکەدا١١ سەربازی سوپای سوریا کوژران و ٢٠ سەربازی دیکەشیان برینداربوون.

ئەو ھێرشە لە وەڵامی ئەو بۆردومانە ئاسمانیانەدا بوو کە رۆژی ٢٥ی ئەم مانگە سوپای سوریا کردیە سەر پێگەکانی دەستەی تەحریر شام لە باکوری سوریا و لە ئەنجامدا حەوت چەکدار کوژران.