کوردستان
لە کۆبوونەوەکەدا قوباد تاڵەبانی، ھەر یەک لە مامۆستا ئەژی ئەمین وەک سەرۆکی دەزگای زانیاری و وەھاب ھەڵەبجەیی وەک بەڕێوەبەری دژە تێرۆر، بە فەرمی بە لێپرسراوانی ئاسایشی ناساند، باسی لەوەشکرد ئەو بەرپرسیاریەتییە نوێیەی وەریانگرتووە ئەرکە لەسەر شانیان و جێگەی ھیوا و متمانەشن بۆ جێبەجێکردنی.
قوباد تاڵەبانی جەختی کردەوە، ئەرکی ئاسایشە ڕێگربن لە ڕوودانی تاوان و ھەماھەنگیکردن لە نێوان دەزگا ئەمنییەکانی تر لەگەڵ پاراستنی تایبەتمەندی کار و ئەرکی ھەر یەک لەو دەزگایانە.
جێگری سەرۆک وەزیرانی ھەرێمی کوردستان لە کۆبوونەوەکەدا جەختیکردەوە نابێت دەزگا ئەمنییەکان دەستوەردان لە کاروباری سیاسی بکەن و ئەرکی ئەوان پاراستنی ئۆقرەیی و سەروماڵی ھاوڵاتیان و دەستەبەرکردنی ئارامییە.
قوباد تاڵەبانی بەشدارانی کۆبوونەوەکەی دڵنیاکردەوە لەوەی ھاوکاریان دەبێت لە ڕاپەڕاندی کارەکانیان و چاوەڕێی کاری باشتریان لێدەکات.
وەزارەتی ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردنی ھەرێمی کوردستان بڵاویکردەوە، دانا عەبدولکەریم وەزیری ئاوەدانکردنەوە گەیشتووەتە ئەڵمانیا و بە مەبەستی گفتوگۆکردن لە بارەی دیزاینی پڕۆژەی ھێڵی شەمەندەفەر لە ھەرێمی کوردستان، لەگەڵ کۆمپانیایەکی ئەڵمانی کۆدەبێتەوە.
پێشتر وەزیری ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردن ڕایگەیاند بوو، بە نیازن کە پڕۆژەی ھێڵی ئاسن بخانە بواری جێبەجێکردنەوە و لەو ڕووەوە ھەنگاوی گرنگیان ناوە.
"نەوزاد کامیل" بەڕێوەبەری گشتی بازرگانی لە وەزارەتی بازرگانی ھەرێم بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، قۆناغی یەکەمی چەکی پارەی جوتیاران بۆ ساڵی ٢٠٢١ گەیشتووەتە ھەرێم، ڕۆژی پێنج شەممە چەکەکان دەدرێت بە سایلۆکان، لەبەر ئەوەی پێویستی بە ھەندێک ڕێکاری کارگێڕی ھەیە، دوای پشووەکانی جەژنی قوربان دەست بە دابەشکردنی چەکەکان دەکرێت.
وتیشی، بڕی ٢ ملیار و ٥٠٠ ھەزار دینار بۆ پارێزگای سلێمانی و ملیارێک و ٥٠٠ ملیۆن دیناریش بۆ ھەولێر و یەک ملیار دیناریش بۆ پارێزگای دھۆک دیاریکراوە، ئەو بڕە پارەیە بۆ قۆناغی یەکەمە و ئەو جوتیارانەی زووتر گەنمیان ڕادەستی سایلۆکان کردووە، زووتر پاری گەنمەکانیان وەردەگرن.
"نادر ڕۆستی" وتەبێژی دەستەی گشتی گەشتوگوزاری ھەرێم بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، بۆ جەژنی قوربان چاوەڕوان دەکەن ڕێژەی ھاتنی گەشتیار بە بەراورد بە جەژنەکانی ڕابردوو بەرزتر ببێتەوە و بگاتەوە ئاستی جەژنەکانی ساڵی ٢٠١٩ کە زیاتر لە ٢٠٠ ھەزار گەشتیار سەردانی ھەرێمیان کردبوو، چونکە لە ئێستادا ژمارەیەکی زۆر گەشتیار لە ھەرێم ھەیە و ڕۆژانە ١٠ بۆ ١٥ ھەزار گەشتیار دێنە ھەرێم و ھاتنی گەشتیاریش تا ڕۆژانی جەژن بەردەوام دەبێت.
وتیشی، پێویستە شوێنە گەشتیارییەکان پابەندی ڕێکارەکانی تەندروستی بن، دەستەی گەشتوگوزاریش چاودێری چۆنیەتی پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییەکان دەکات لە شوێنە گەشتیارییەکان و بۆ ئەو مەبەستەش چەند لیژنەیەک لەسەر ئاستی بەڕێوەبەرایەتییەکانی گەشتوگوزار پێکدەھێنرێت.
بە پێی کارنامەی کۆبوونەوەکە، پەسەندکردنی بودجەی پڕۆژەکانی سنوری پارێزگای سلێمانی بە ھەموو قەزا و ناحیەکانیەوە دەخرێتە دەنگدانەوە کە بە بڕەکەی ٦٥ ملیار و ٦٨ ملیۆن دینارە.
ھەروەھا بودجەی پڕۆژەکانی سنوری ئیدارەی گەرمیان و ئیدارەی ڕاپەڕین دەنگی لەسەر دەدرێت. لە تەوەرێکی تریشدا گفتوگۆ لە بارەی دەوامی فەرمانبەران و لێبڕینی مووچە دەکرێت.
"ھەرێم ڕەفعەت" ئەندامی تیمی پارێزەرانی دەستگیرکراوانی بادینان لە بارەی بەڕێوەچوونی پڕۆسەی دادگاییەکەی ئەمڕۆ ڕایگەیاند، ھەموو بەڵگە و دۆکۆمێنتەکان بۆ ڕەتکردنەوەی ئەو تۆمەتانەی دراوەتە پاڵ ڕۆژنامەنووس و چالاکوانانی بادینان دەخەنەڕوو.
ماوەی دوو ڕۆژە دادگاییکردنی ٩ دەستگیرکراوی تری بادینان لە ھەولێر دەستیپێکردووە و دوێنێش بەھۆی نەبوونی بەڵگەی پێویست بۆ تۆمەتەکان دادگاییکردنی چوار لە دەستگیرکراوان دواخرا.
پەیامنێری کوردسات نیوز لە برادۆست ڕایگەیاند، دوێنێ فڕۆکە جەنگییەکانی تورکیا بۆردومانی چیای بۆڵێیان کرد و ئاگر لە چیاکە کەوتووتەوە تاوەکو ئێستا ئاگرەکە کۆنترۆڵ نەکراوە و زیانێکی زۆریشی بە خەڵکی ئەو ناوچەیە گەیاندووە. ھاوکات ترس و دڵەڕاوکێشی بۆ دانیشتوانی دەوروبەی برادۆست دروست بووە.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، ئەو ناوچەیەی لەلایەن فڕۆکە جەنگەیەکانی تورکیاوە بۆردومان کراوە، ساڵانە دانیشتوانەکەی بە مەبەستی کشتوکاڵی و ئاژەڵداری سودی لێوەردەگرن.
وەزارەتی کاروباری شەھیدان و ئەنفالکراوانی ھەرێمی کوردستان لە ڕاگەیەنراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، بە مەبەستی جێبەجێکردنی یاسای چاکسازی لە مووچە و دەرماڵە و بەخشین و ئیمتیازاتەکان و خانەنشینی لە ھەرێمی کوردستان، لیژنەیەکی تایبەتمەند وردبینی و پێداچوونەوەی بە دۆسیەی تاقانەکانی جینۆساید کردووە.
بە پێی یاسای چاکسازی لە وەزارەتی کاروباری شەھیدان و ئەنفالکراوان و لە کۆی ٤١٨ دۆسیە ناوی ٣١٢ تاقانەی جینۆساید پەسەندکران و ٤٢ کەسیشیان ڕەتکرانەوە و ٦٤ داواکاریش بەھۆی ناتەواوی بەڵگەنامەی ناو دۆسیەکان گەڕێنراونەتەوە بۆ بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەکان.
"سامان نادر" بەڕێوەبەری سەنتەری فریاکەوتنی خێرای سلێمانی بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، ھاوڵاتیەک بە ناوی "حسێن محەمەد ئەمین" لە دایکبووی ١٩٤٦ لە کاتی وەرگرتنی مووچەکەی خانەنشینیدا لە بەردەم بانکی تانجەرۆ لە سلێمانی ڕەوشی تەندورستی تێکچووە و کۆچی دوایی کردووە.
ڕوونیشیکردەوە، ھۆکاری مردنی ئەو ھاوڵاتیە نادیارە و لە ئێستادا تەرمەکەی لە پزیشکی دادی سلێمانییە و توێکاری بۆ دەکرێت.
پەرلەمانتارانی کوردستان و پارێزەرێکی دەستگیرکراوانی بادینان لە بەردەم دادگای دووی ھەولێر بە ڕۆژنامەنوسانیان ڕاگەیاند، لە دانیشتنەکەدا ھیچ تۆمەتێک بەسەر دەستگیرکراواندا ساغنەبووەتەوە و تەنانەت شایەتحاڵەکانیش لە بەرژەوەندیی دەستگیرکراوان شایەتییان داوە، نەک لە دژیان.
سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دارایی و ئابووری ھەرێم بۆ کوردسات نیوز ئاشکرایکرد، حکومەتی ھەرێمی کوردستان لە ماوەی ڕابردوودا چەند جارێک ڕایگەیاندووە مووچە بە پێی داھاتی پێویست دابەش دەکەن، لە ئێستادا کە ٢٠٠ ملیار دینارەی لە بەغدادەوە خراوەتەسەر ئەژماری وەزارەتی دارایی و نرخی نەوتیش بەرزە و داھاتی ناوخۆش زیادی کردووە، ئێستا داھاتی پێویست لەبەردەستە بۆ ئەوەی لێبڕینی مووچە بە ڕێژەی زۆر کەمبکرێتەوە یان کۆتایی پێبھێنرێت.
ئەو سەرچاوە ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، وەزارەتی دارایی ناتوانێت بڕیاری لێبڕینی موچە بدات بەڵکو ئەو بڕیارە لە لیژنەی باڵای ئابووری ھەرێم دەدرێت، بەڵام لیژنەکە تا ئێستا بە ڕەسمی بڕیاری لە بارەوە نەداوە.
سەرچاوەکەی وەزارەتی دارایی وتیشی، لیژنەیەکی ھاوبەش لە نێوان ھەرێم و بەغداد پێداچوونەوە و وردبینی بە حساباتی شەش مانگی رابردووی نێوانیان دەکەن، بڕیاریشە تا ئەو لیژنە دەگەن بە ئەنجام، بەغداد مانگانە ٢٠٠ ملیار دینار بۆ ھەرێم بنێرێت، بەڵام ڕوون نیە بەغداد پابەند دەبێت یان نا.
١٣ی تەمموزی ساڵی ١٩٨٩ عەبدولرەحمان قاسملو لەگەڵ عەبدوڵا قادری ئازەر و دکتۆر فازڵ ڕەسوڵ لە شاری ڤیەننای پایتەختی نەمسا تیرۆرکران، کە بۆ چارەسەرکردنی ئاشتیانەی پرسی کورد لە خۆرھەڵاتی کوردستان لەو وڵاتە بوون.
عەبدولرەحمان قاسملو لە ٢٢ی کانوونی یەکەمی ساڵی ١٩٣٠ لە شاری ورمێ لەدایکبووە و لە ساڵی ١٩٤٥ دەستی بە کاری سیاسی کردووە و یەکێک بووە لەو سەرکردانەی پەیوەندییەکی بەھێزی لەگەڵ یەکێتی نیشتمانی کوردستان و سەرۆک مام جەلال ھەبووە و لە چەندین وێستگەی خەبات کاری پێکەوەییان کردووە بۆ چارەسەرکردنی پرسی کورد لە خۆرھەڵات و باشوری کوردستان.
"ئازاد محەمەد" سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، بودجەی پڕۆژەکانی سنوری پارێزگای سلێمانی و ئیدارەکانی گەرمیان و ڕاپەڕین بە ھەموو قەزا و ناحیەکانەوە پەسەندکرا.
وتیشی، پێویستە حکومەت ھاوسەنگی بکات لە نێوان مووچە و دەوامی فەرمانبەران، بۆ ئەو مەبەستەش پێشنیارێکیان بۆ کۆتایھێنان بە لێبڕینی مووچە پەسەند کرد و ڕەوانەی ئەنجومەنی وەزیرانی دەکەن.
فراکسیۆنی یەکێتی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە ڕاگەیەنراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، وێڕای ڕاگەیاندنی ماتەمینی و سەرەخۆشی بۆ خێزان و کەسوکاری قوربانیان و تەواوی خەڵکی زیقار، لە ھەمانکاتدا دووبارەبوونەوەی ئەو ڕووداوە نەخوازراوانە و ئەو کارەساتەی لە نەخۆشخانەی "ئیبن خەتیب" لە بەغداد ڕوویدا، نیشانەی خەمساردی لە کەرتی تەندروستی و خزمەتگوزاری و خراپ بەڕێوەبردنی دامودەزگاکانی دەوڵەت و گەندەڵی، بە شێوەیەکی ئاشکرا ھەیە.
فراکسیۆنی یەکێتی ڕاشیگەیاند، پێویستە حکومەت پێداچوونەوە بە تەواوی سیستمی تەندروستی و خزمەتگوزاری و سەلامەتی ھاوڵاتیاندا بکات و ئەوانەی لە پشتی ئەو ڕووداوە نەخوازراوە بوون لێپرسینەوەیان لەگەڵ بکات و ڕاپێچی دادگایان بکات.
ھاوکات وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی ھەرێمیش رایگەیاند، گرفتی تەکنیکیی کۆمپانیای داناغاز چارەسەر کرا و بە گەیشتنی گازی سروشتی پێویست بە وێستگەکانی بەرھەمھێنان، رەوشی کارەبا ئاسایی بووەوە.