تەندروستی
لەگەڵ زیادبوونی ئامارەکانی توشبون و گیان لەدەستدان بە کۆرۆنا لە عێراق ، ژمارەی بەکارھێنەرانی ڤاکسین بەراورد بە ماوەی رابردوو زیادیکردوە و تا ئێستا ٢ ملیۆن و ١١٥ ھەزار و ٤٥٦ کەس ڤاکسینیان وەرگرتووە.
لێپرسراوانی وەزارەتی تەندروستی ژاپۆن ڕایانگەیاند، تووشبووەکە ژنێکی تەمەن ٣٠ ساڵانە و لە دوای گەڕانەوەی لە پیرۆ لە ٢٠ی تەموزدا لە فڕۆکەخانەی ھانیدای نێودەوڵەتی پشکنینی بۆ کراوە و دەرکەوتووە کە تووشبووی کۆرۆنای لامبدایە.
ھەروەھا ئاماژە بۆ ئەوە کراوە کە ئەو ژنە ڕەوشی تەندروستی جێگیرە و تا ئێستا نیشانەکانی مەترسیدار نین، بەڵام بۆ ڕێگریکردن لە بڵاوبوونەوەی ئەو جۆرەی ڤایرۆسەکە لە ژاپۆن لە ئێستادا کەرەنتین کراوە.
نوێترین جۆری کۆرۆنا بە ناوی لامبدا بۆ یەکەم جار لە پیرۆ تۆمار کراوە و بەوە جیا دەکرێتەوە کە لە ھەندێک تووشبوودا نیشانەکانی ڤایرۆسەکە مەترسیدارن و توانای بەرەنگاربوونەوەی ڤاکسینەکانیشی ھەیە.
ڕۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵ لە ڕاپۆرتێکدا باسی لەوە کردووە، بازاڕی ڕەشی دەرھێنانی کارتی ساختەی وەرگرتنی ڤاکسین گەرم بووە و ئامانجیش لەم کارە ئەوەیە خەڵک لە ڕێگای ئەم کارتەوە بتوانن گەشت بکەن و بەشداری لە ئاھەنگ و بۆنە وەرزشی و کۆمەڵایەتی و ھونەرییەکاندا بکەن.
بە پێی ڕاپۆرتەکە ئەم کارتانە لە بەشێک لە بازاڕە گەورە ئۆنلاینەکانیش دەفرۆشرێن لەوانەش ئیبەی و ئەمازۆن.
تا ئێستا چەند وڵاتێک وەرگرتنی ڤاکسینی کۆرۆنا و بوونی کارتی وەرگرتنی ڤاکسینەکەیان کردووە بە مەرجی چوونە وڵاتەکانیان و بەشداریکردن لە بۆنە گشتییەکان.
(تیدرۆس ئەدھانۆم) بەڕێوەبەری گشتی ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی ڕایگەیاند، سەرەڕای ئەو سەرکەوتنە گەورەیەی بەھۆی بەرھەمھێنانی ڤاکسینی کۆرۆناوە بەدەستھاتووە، بەڵام ھێشتا مرۆڤایەتی لە بەردەم ھەڕەشەیەکی جدی ئەو ڤایرۆسەدایە.
وتیشی، تەشەنەکردنی زیاتری ڤایرۆسەکە، ئاماژەیەکی ڕوونە کە خەڵک پابەندی ڕێکارەکانی خۆپارێزی نابن.
(تیدرۆس ئەدھانۆم) ئاماژەی بەوەشکرد، کەرتی تەندروستی لە جیھاندا مامەڵەیەکی ناڕێک دەکات و دابەشکردنی ڤاکسین نادادپەروەری تێدایە.
بەڕێوەبەری ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی لە خۆرھەڵاتی ناوەڕاستیش ڕایگەیاند، لە زۆرێک لە وڵاتانی کیشوەری ئەفریقا بە (١٠٠) کەس، تەنھا یەک ڤاکسین و نیویان بەردەکەوێت.
لەلایەکی تریشەوە"عەبد عەون عەبادی"ئەندامی لیژنەی تەندروستی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاندووە، لەگەڵ زیادبوونی ئامارەکانی توشبوون بە کۆرۆنا ، توشبوون بە کەڕووی رەشیش زیادیکردووە، بۆیە لە ئێستادا تاوتوێی چەند بژاردەیەک دەکەن بۆ کەمکردنەوەی مەترسییەکان کە لە نێویاندا قەدەغەی ھاتوچۆی گشتی ھەیە.
دوای زیاتر لە ساڵێک حەوت حاڵەتی تووشبوون بە ڤایرۆسی کۆرۆنا لە شاری ووھانی چین تۆمارکرا، بۆ ڕێگریکردن لە بەرزبوونەوەی ئامارەکان و دەستنیشانکردنی ئاستی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەکەش، بە بڕیاری دەسەڵاتدارانی شارەکە، دانیشتووانی ووھان کە ژمارەیان ١١ ملیۆن کەسە، پشکنینی ڤایرۆسی کۆرۆنایان لە ماوەیەکی کورتدا بۆ دەکرێت.
کۆتاییەکانی ساڵی ٢٠١٩، بۆ یەکەمجار ڤایرۆسی کۆرۆنا لە شاری ووھانی چینەوە دەرکەوت، دواتریش ڤایرۆسەکە بە جیھاندا بڵاوبووەوە و تا ئێستاش نزیکەی ٢٠٠ ملیۆن کەس تووشی ئەو ڤایرۆسە بوون.
سەنتەرەکە ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو کەسانەی دوو ژەمی ڤاکسینی کۆرۆنایان وەرگرتووە و تووشی کۆرۆنا بوون، تەنھا ٠.٠٠٤٪یان لە نەخۆشخانە خەوێنراون و تەنھا لە ٠.٠٠١٪ کەسیان گیانی لە دەستداوە.
ئەوەش لە کاتێکدایە تا ئێستا لە ئەمریکا ١٦٣ ملیۆن کەس ھەردوو ژەمی ڤاکسینی کۆرۆنایان وەرگرتووە.
"ئورسولا ڤون دیرلاین" لە تویتێکدا نوسیوویەتی ٦٠٪ی ھاووڵاتیانی ئەوروپا ھەردوو دۆزی ڤاکسینی کۆرۆنایان وەرگرتووە و جەختی کردەوە لەوەی وەرگرتنی ڤاکسین ھۆکار دەبێت بۆ پاراستنیان لە تووشبوون بە کۆرۆنا و جۆرە نوێیەکانی. داواشی کردووە ھاووڵاتیان زیاتر ھۆشیار بن و ڕێکارەکانی تەندروستی جێبەجێ بکەن.
لە وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا بەھۆی بڵاوبوونەوەی جۆری "دەلتا"، ژمارەی تووشبوون زیادی کردووەتەوە و چەندین ڕێکاری نوێ بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی، ڕاگەیەندراونەتەوە.
ئیسرائیل یەکێکە لەو وڵاتانەی سەرکەوتووترین ھەڵمەتی کوتانی دژی کۆرۆنا بەڕێوەبردووە، کە زیاتر لە ٥٧%یان دانیشتووانی وڵاتەکە کوتراون و زیاتر لە ٨٠%ی دانیشتووانەکەشیان کە تەمەنیان سەروو ٤٠ ساڵە ڤاکسینیان وەرگرتووە.
(تیدرۆس ئەدھانۆم) بەڕێوەبەری ڕێکخراوی تەندروستی جیھان ڕایگەیاند، ڤایرۆسی کۆرۆنا لە جۆری دەلتا بە شێوەیەکی زۆر خێرا لە چەند وڵاتێکی ئەفریقا تەشەنەیکردووە و بەراورد بە ھەفتەی ڕابردوو ئامارەکان بە ڕێژەی ٨٠٪ زیادیان کردووە.
وتیشی، ھەفتەی ڕابردوو لە جیھاندا زیاتر لە چوار ملیۆن حاڵەتی نوێی تووشبوون بە ڤایرۆسی کۆرۆنا تۆمارکراوە، نیگەرانی خۆشی نیشاندا، لە زۆرێک لە وڵاتانی ئەفریقا ڕێژەی پشکنین بۆ ڤایرۆسەکە بۆ ٢٪ دابەزیوە.
ھۆشداریشیدا ئەگەر کۆرۆنا بەم شێوە خێرایە تەشەنە بکات، بەرنامەکەی ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی بۆ کوتانی ٤٠٪ی جیھان تا کۆتایی ئەمساڵ شکستدەھێنێت.
بە پێی نوێترین ڕاپۆرتی ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی، ھۆکاری زۆربوونی حاڵەتەکانی تووشبوون بە کۆرۆنا لە جیھاندا، بەھۆی جۆرە نوێیەکەیەوە کە زۆر بە خێرایی بڵاودەبێتەوە و ٨ ناوچەی تری گرتووەتەوە و تا ئێستا لە ١٣٢ وڵات و ناوچەی جیھان بڵاوبووەتەوە، لە کاتێکدا ھەفتەی پێشوو لە ١٢٤ وڵات و ناوچە تۆمارکرابوو.
"دۆمینیک ڕاب" وەزیری دەرەوەی بەریتانیا ڕایگەیاند، ڤاکسین بۆ ٧٠٪ی دانیشتوانی وڵاتەکەی بەکارھێنراوە، بەڵام دڵنیا نین لە پارێزراویان تا ھەموو جیھان ڕزگاری نەبێت لە کۆرۆنا، ھەر بۆیە ٩ ملیۆن ژەمە ڤاکسینی ئەسترازینیکا دەنێرن بۆ ژمارەیەک لە وڵاتە ھەژارەکان کە لە نێویاندا، ئیندۆنیزیا و جامایکا و کینیا و لاوس و ڤێتنام و کەمبۆدیا ھەن.
پسپۆڕانی نەخۆشییە گوازراوەکانیش رایانگەیاندووە، ئەو کەسانەی کە ژەمی ڤاکسینەکەیان وەرگرتووە، بەدوور نەبوون لە تووشبوون بە کۆرۆنای گۆڕاو لە جۆری دەلتا، بەڵام نیشانەکان لەسەریان زۆر سوک بوون یاخود ھەر ھیچ نیشانەیەکی ڤایرۆسەکەیان لەسەر دەرنەکەوتووە.
ھەزاران کەس لە سیدنی دژی توندکردنەوەی رێکارەکانی خۆپارێزی رژانە سەر شەقامەکان
وەزارەتی تەندروستی بەریتانیاش رایگەیاند، چەند حاڵەتێکی توشبون بە جۆرێکی تری ڤایرۆسی کۆرۆنا لەو وڵاتە تۆمارکراوە کە سەربەخێزانی ڤایرۆسی (سارس)ە و ناوە زانستییەکەی (گۆڤ- تو)وە.
ئۆرسۆلا ڤۆندێر لاین سەرۆکی کۆمسیۆنی ئەوروپا ڕایگەیاند، یەکێتی ئەوروپا جگە لەو ئەرکە ناوخۆییانەی لەسەر شانیەتی، ھاوکاریکردنی وڵاتانی جیھانیشی لە ئەستۆ گرتووە بە تایبەتی وڵاتانی ھەژار و کەمدەرامەت و ئەو وڵاتانەی بە دەست قەیرانی ئابوری و سیاسی و ئەمنییەوە دەناڵێنن.
وتیشی، یەکێتی ئەوروپا بەڵینی داوە لە ماوەی چەند مانگی داھاتوودا و پێش کۆتایھاتنی ئەمساڵ، زیاتر لە ٢٠٠ ملیۆن ژەمی ڤاکسین بۆ وڵاتانی ھەژار دابین بکات.