کۆمپانیای فایزەر بۆ بەرھەمھێنانی دەرمان، کە ساڵی ڕابردوو بە ھاوبەشی کۆمپانیای بایۆنتیکی ئەڵمانی، ڤاکسینێکی بۆ ڤایرۆسی کۆرۆنا بەرھەمھێنا، ڕاگەیاندراوێکی لە بارەی کاریگەریەکانی ڤاکسینی "فایزەر-بایۆنتیک"، لەسەر منداڵانی تەمەن ١٢ بۆ ١٥ ساڵان بڵاوکردەوە و ڕایگەیاند، ڤاکسینەکە ٤ مانگ دوای بەکارھێنانی ژەمی دووەم، بە ڕێژەی ١٠٠٪ چالاک دەبێت بەرامبەر ڤایرۆسی کۆرۆنا و لە تاقیکردنەوەکانی قۆناغی سێیەمی ڤاکسینەکەدا، ھیچ کاریگەرییەکی لاوەکی یان مەترسیداری ئەو ڤاکسینەیان بەدی نەکردووە.

کۆمپانیاکە ھیواشی خواست، ئەو ئەنجامانە یەک لەسەر سێی دایک و باوکانی ئەمریکی ڕازی بکات ڤاکسینەکە لە منداڵەکانیان بدەن، کە تاکو ئێستا ڕەزامەندنین لەسەر پێدانی ڤاکسین بە منداڵەکانیان.

فاوچی ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، بە پێی ئەو داتایانەی لە ئیسڕائیلەوە بە دەستیان گەیشتووە، دڵنیابوونەتەوە وەرگرتنی دۆزی سێیەمی ڤاکسینی کۆرۆنا گرنگە و دەبێتە خاڵێکی بنەڕەت لە بەرەنگاربوونەوەی سەرجەم جۆرەکانی کۆرۆنادا، بۆیە پێویستە بۆ ڕێگریکردن لە شەپۆلەکانی تری ڤایرۆسەکە، دانیشتوانی ئەمریکا و وڵاتانی تریش دۆزی سێیەم وەربگرن  و لەو ڕێیەوە ژیانی ملیۆنان کەس ڕزگار بکرێت.

لە ماوەی ڕابردووشدا ئیسڕائیل دەستیکردووە بە پێدانی دۆزی سێیەمی ڤاکسینی کۆرۆنا بە ھاوڵاتیانی وڵاتەکەی، ئەمریکاش بەکارھێنانی دۆزی سێیەمی ڤاکسینی پەسەندکردووە بۆ ئەو کەسانەی تەمەنیان سەروو ٦٥ ساڵە، یاخود نەخۆشی درێژخایەنیان ھەیە.

ناوەندی ڕێگری و کۆنترۆڵکردنی نەخۆشییەکانی ئەمریکا ڕایگەیاند، ئەو کەسانەی سێ ژەمی ڤاکسینیان وەرگرتووە و ھێشتا بەرگرییان بەرامبەر ڤایرۆسی کۆرۆنا لاوازە، دەتوانن ژەمی چوارەمیش وەربگرن.

ناوەندەکە ئاماژەی بەوەش کردووە، ژەمی چوارەم یارمەتی ئەو کەسانە دەدات تاکو بەرگرییان بەھێز بێت و کۆرۆنا ژیانیان نەخاتە مەترسییەوە، ڤاکسینەکەش لە ھەر جۆرێک بێت ھەمان کاریگەری ئەرێنی دەبێت.

میدیای ئەمریکا بڵاویکردوەتەوە، پەتای لایم پەتایەکی بەکتیریاییە و لە رێگەی مێرووەوە لە گیاندارەکانەوە دەگوازرێتەوە بۆ مرۆڤ، ھەرچەندە لایم لە مرۆڤێکەوە ناگوازرێتەوە بۆ مرۆڤێکی تر، بەڵام ئەگەرەکانی تووشبون بەو پەتایە زۆرن، چونکە گوێزەرەوەی ئەو نەخۆشییە لە ھەموو شوێنێک دەژی و ساڵانە لە ئەمریکا نزیکەی نیو ملیۆن کەس تووشی ئەو نەخۆشییە دەبن.

ئاماژەیان بەوەشکردووە، ئەو نەخۆشییە چەند نیشانەیەکی ھەیە وەک تا و ھەوکردنی قوڕگ و ئازاری ماسولکە و ئێسک و خەوزڕان، بەڵام مەرج نییە راستەوخۆ دوای تووشبون ئەو نیشانانە دەربکەون، ھەندێک جار نیشانەکان دوای مانگێگ لە تووشبون بە نەخۆشییەکە دەردەکەون، ھەندێک لە نیشانەکانیشی ھاوشێوەی نیشانەکانی ڤایرۆسی کۆرۆنایە بە تایبەتی ھیلاکی و لەدەستدانی ھەستکردن.

کۆمپانیای فایزەر و بایۆنتیک ڕایانگەیاند، بە پێی دواین توێژینەوەیان کە لەسەر ١٠ ھەزار کەس ئەنجامیانداوە و ١١ مانگ بەردەوام بووە، دەرکەوتووە ئەو کەسانەی دۆزی سێیەمی ڤاکسینی کۆرۆنا وەردەگرن، ئاستی بەرگرییان دژی کۆرۆنا دەگاتە ٩٥.٦٪.

ھاوکات بە پێی توێژینەوەیەکی ناوەندی تەلئەبیب سوراسکی پزیشکی، ئەو کەسانەی دۆزی سێیەمی ڤاکسینی فایزەر وەردەگرن ڕێژەی دژە تەنەکانیان دژی کۆرۆنا ٥٠ ھێندە زیاد دەکات.

تا ئێستا چەند وڵاتێکی جیھان لە چوارچێوەی ھەوڵەکانیان بۆ پاراستنی دانیشتوانیان ڕێگەیان داوە ھاوڵاتیانیان دۆزی سێیەمی ڤاکسینی کۆرۆنا وەربگرن.

ئاژانسی ھەواڵی "ریا نۆڤستی" لە زاری چەند لێکۆڵەرێکەوە بڵاویکردەوە، جۆرێکی نوێی کۆرۆنا بە ناوی ئەی وای چوار دوو، (ئەی وای ٤.٢) لە ڕووسیا سەریھەڵداوە کە بڵاوبوونەوەی خێرا نییە، بەڵام دەتوانێت شوێنی کۆرۆنا لە جۆری دەلتا بگرێتەوە.

لە سەرەتای سەرھەڵدانی ڤایرۆسی کۆرۆنا، زیاتر لە ھەشت ملیۆن کەس لە ڕووسیا تووشی کۆرۆنا بوون و زیاتر لە ٤٣٠ کەسیش بەھۆی ڤایرۆسەکەوە گیانیان لە دەستداوە.

لیژنەی تەندروستی نیشتمانی چین ڕایگەیاند، ١٤ حاڵەتی تووشبوون بە ڤایرۆسی کۆرۆنا تۆمار کراوە کە سەرجەم تووشبووەکان لە وڵاتانی دەرەوە گەڕاونەتەوە بۆ چین و پێنج تووشبووشیان ھیچ نیشانەیەکیان نییە.

ئەمەش لە کاتێکدایە چین ڕایدەگەیەنێت، ڤایرۆسەکەی کۆنترۆڵ کردووە و ژمارەی تووشبووەکان ٩٦ ھەزار کەسە و ژمارەی ئەو کەسانەش کە گیانیان لە دەستداوە ٤ ھەزار و ٦٣٦ کەسە، چەند مانگێکیشە ئەم ژمارانە گۆڕانکاری گەورەیان بەسەردا نەھاتووە، ئەمەش گومانی خستووەتە سەر حکومەتی چین.

وتیشی، دانیشتوانی وڵاتە ھەژارەکان و ئەو وڵاتانەی ململانێیان تێدایە زیاتر ڕووبەڕووی نەھامەتی بوونەتەوە.

ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی بڵاویکردەوە، لە ٢٤ سەعاتی ڕابردوودا ٤٥٠ ھەزار کەس لە جیھاندا تووشی کۆرۆنا بوون و زیاتر لە ٧ ھەزار تووشبووش گیانیان لە دەستداوە، بەڕێوەبەری گشتی ڕێکخراوی تەندروستی جیھانیش پێشبینی دەکات تا کۆتایی ئەمساڵ ژمارەی تووشبووانی کۆرۆنا لە جیھاندا ٣٠٠ ملیۆن تێبپەڕێنێت.

ژمارەی تووشبووانی کۆرۆنا لە جیھاندا ٢٢٨ ملیۆنی تێپەڕاندووە و زیاتر لە ٤ ملیۆن و ٦٠٠ ھەزار تووشبووی ڤایرۆسەکەش گیانیان لە دەستداوە، ئەمریکاش لە ڕووی ئاماری تووشبووانی کۆرۆناوە لە پلەی یەکەمدایە و تا ئێستا ٦٧٥ ھەزار ئەمریکی بەھۆی کۆرۆناوە گیانیان لە دەستداوە، بەو شێوەیەش کۆرۆنا بووەتە کوشندەترین ڤایرۆس لە مێژووی ئەمریکادا و ژمارەی قوربانیانی ئەنفلۆنزای ئیسپانی تێپەڕاندووە.

بە پێی لێکۆڵینەوەیەکی ناوەندی ئەمریکی بۆ کۆنترۆڵکردنی نەخۆشییەکان و خۆپارێزی، ڤاکسینی مۆدێرنا لە ڤاکسینی فایزەر زیاتر بەرگرییەکەی دەمێنێتەوە و بۆ ماوەیەکی درێژتر و کاریگەرتر دەتوانێت لە جەستەی مرۆڤدا بمێنێتەوە.

لێکۆڵینەوەکە کە لەسەر ٣ ھەزار و ٦٨٩ کەس کراوە، ئەوەی دەرخستووە ڤاکسینی مۆدێرنا بەرگرییەکەی دژی ڤایرۆسی کۆرۆنا بەردەوامە، بەڵام توانای بەرگری فایزەر دژی ڤایرۆسەکە بە پێی تێپەڕینی کات کەمی کردووە.