جاسم حەمادی، وەزیری ژینگەی عێراق بە وەکالەت لەبارەی مەترسییەکانی گلدانەوەی ئاو لەلایەن وڵاتانی دراوسێوە رایگەیاند، بەپێی ئەو توێژینەوە و راپۆرتە زانستییانەی ئەنجام دراون، ئەگەر کێشەی پیسبوونی ئاو و گلدانەوەی ئاوی رووبارەکان لەلایەن وڵاتانی دراوسێوە بەردەوام بێت، لە ساڵانی داھاتوودا نزیکەی حەوت ملیۆن کەس لە عێراق ناتوانن دەستیان بە ئاوی پێویست بگات، ئەوەش زەنگێکی مەترسیدارە بۆ ئاسایشی نیشتمانی عێراق و زیادبوونی ئاوارەی نێوخۆیی و ھەڵھاتن لەو شوێنانەی کە رووبەڕووی بێئاویی دەبنەوە.

وەزیری ژینگەی عێراق لەبارەی چارەسەرەکانەوە رایگەیاند، لەپێناو چارەسەرکردنی کێشەکانی تایبەت بە ئاو و دوورخستنەوەی مەترسییەکان، پێویستە گرنگی زیاتر بە کەرتی ئاو بدرێت و لە رێگەی دیپلۆماسیشەوە کێشەکان لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ چارەسەر بکرێن تاکو عێراق لە مافە ئاوییەکانی بێبەش نەکەن. وتیشی، لە ئێستادا کەرتی ئاو گرنگترین پێشینەی کارەکانی وەزارەتەکەیانە و کار بۆ دانانی پلان و ستراتیژی ئایندەیی دەکەن بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان.

بەپێی راپۆرتەکانی وەزارەتی سەرچاوە ئاوییەکانی عێراق، بەھۆی سیاسەتی وڵاتانی دراوسێ و گۆڕانکارییە ژینگەییەکان و کەمیی زانیاریی لەبارەی سەرچاوە ئاوییەکانەوە، لە دە ساڵی رابردوودا گەیشتنی ئاو بە عێراق لە وڵاتانی دراوسێوە ٧٠٪ کەمی کردووە و عێراق تەنھا لە ٣٠٪ مافە ئاوییەکانی بەدەستھێناوە.

لە چەند ساڵی رابردوودا تورکیا و ئێران چەند بەنداو و پڕۆژەیەکی ئاودێریی گەورەیان لەسەر رووبارەکان دروستکرد و بەھۆیەوە گەیشتنی ئاو بە عێراق لەو وڵاتانەوە بۆ کەمترین ئاست لە مێژوودا دابەزی.

 بەپێی لێدوانی بەرپرسانی ئاویش لە ھەرێمی کوردستان ھاتنی ئاو لە بەشێک لە رووبارەکان لە ئێرانەوە بۆ ھەرێم گەیشتووەتە سفر. بەپێی پڕۆگرامێکی نەتەوە یەکگرتووەکانیش عێراق لەگەڵ وڵاتانی سوریا و تورکیا و ئێران گفتوگۆ دەکات بۆ رێکخستنی ئاوی رووبارەکانی دیجلە و فورات و ئەو سەرچاوانەی لە ئێرانەوە ھەڵدەقوڵێن.

 

ئەمەش لە کاتێکدا پێشتر بنکە تەندروستییەکە لە بینایەکدا بوو شیاو نەبوو بۆ چارەسەرکردنی نەخۆش. سکرتاریەتی سەرۆک مام جەلال پڕۆژەی ڕێگایەکیشی لە گوندی (قەرەنگوێ)ی سەربە ناحیەی سورداشەوە بۆ ڕەزوباخەکانی گوندەکە خستۆتە بواری جێبەجێکردن وبە تەواوبوونی رێگاکەش دانیشتوانی گوندەکە بە بە ئاسانی دەگەنە ڕەزوباخەکانی گوندەکەیان.

ئاماژەیان بەوەشکرد، چەند ساڵێکە پڕۆژە یاسایەکیان پێشکەش بە پەرلەمانی کوردستان کردووە بۆ ڕێکخستنەوەی مافەکانیان، بەڵام تا ئێستا وەڵامیان نەدراوەتەوە و پشتگوێ خراون.

پڕۆژە یاساکە لە ١٧ مادە پێکھاتووە و تیێدا ماف و ئیمتیازاتی پێشمەرگە دێرینەکانی کوردستان دیاریکراوە، بەڵام پڕۆژەکە ڕەھەندی دارایی ھەیە و پێویستی بە ڕەزامەندی حکومەتە.

ئەو ژنانە ڕۆژانە لە کاتژمێرەکانی بەیانیەوە زیاتر لە دوو فەردە برنجی ٣٠ کیلۆی و چەندین فەردە پەتاتە و فاسۆلیا لێدەنێن.

تیرۆرستانیش لە ماوەی سێ ساڵی دەسەڵاتیان لە ناوچەکە ٢٠٠ ھەزار داری زەیتوونیان لە باخەکانی جوتیارانی ناوچەکە سووتاندووە، ئەوەش زیانێکی گەورەی بە خاوەن دار زەیتوونەکان گەیاندووە.

ئێستاش جوتیارانی دەشتی نەینەوا داواکارن لایەنە پەیوەندیدارەکان قەرەبوویان بکەنەوە و ھاوکاریان بکەن، بۆ ئەوەی دووبارە لە باخەکانیان داری زەیتوون بچێنن.

چەندین ساڵە دانیشتووانی دۆڵی ئاکۆیان داوای چاککردنی ڕێگەکان و ڕاکێشانی پڕۆژەی ئاوی خواردنەوە لە ناوچەی گەشتیاری بێخاڵ بۆ ئاکۆیان و چەند پڕۆژەیەکی تری خزمەتگوزاری دەکەن، بەڵام تا ئێستا بۆیان جێبەجێ نەکراوە و پشتگوێ خراون. 

دوای تێپەڕبوونی ١٠ ساڵ بەسەر دروستکردنیدا، مۆزەخانەی فۆلکلۆری لە قشڵەی کەرکوک، لە لایەن ئیدارەی کەرکوک و دەستەی باڵای شوێنەواری عێراقەوە کرایەوە، کە بەشێک لە کەلوپەلی پێکھاتەکانی کەرکوکی تێدا نمایش کراوە، لە سنوری پارێزگای کەرکوک ٨٠٠ ناوچەی شوێنەواری ھەیە، کە لە لایەن حکومەتی عێراقەوە فەرامۆشکراون.

بزوتنەوەی تاڵیبانیش دەڵێت، بەھۆی ئەوەی ھیچ بژاردەیەکی ئەوتۆیان نییە بۆ جوتیارە ئەفغانییەکان، بۆیە ناتوانن قەدەغەی بەرھەمھێنانی خەشخاش لە جوتیارەکان بکەن.

بەڵام تا ئێستا لایەنە سیاسییەکان لەسەر دیاریکردنی کۆمیسۆنێکی نوێ و ھەموارکردنەوەی یاسای ھەڵبژاردن ڕێکنەکەوتوون.

جگە لە پارتی دیموکراتی کوردستانیش، زۆرینەی لایەنەکان لەگەڵ ئەوەدان ھەڵبژاردنی داھاتوو فرەبازنەیی بێت.