‎ كۆبوونەوەی سەرۆك كۆمار لەگەڵ وەفدی حكومەتی هەرێم و سەرۆك وەزیرانی عیراق لەبارەی سەرژمێریی دانیشتوانەوە لە سەرۆكایەتی كۆمار كۆتایهات، سودانیش دڵنیایی بە كورد دا.

كۆبوونەوەكە لەسەر داوای كورد و بە هەوڵی د. لەتیف رەشید سەرۆك كۆمار بەڕێوەچوو، كە تایبەت بوو بە سەرنج و تێبینیەكانی حكومەتی هەرێم لەبارەی سەرژمێری گشتی دانیشتوان و رێگریكردن لە گۆڕانكاری دیموگرافی بەتایبەت لە ناوچە جێناكۆكەكان.

هاوڕێ تۆفیق، بەرێوەبەری گشتی پەیوەندیی و رێكخراوە نێودەوڵەتیەكان لە سەرۆكایەتی كۆماری عیراق لەبارەی كۆبونەوەكەوە وتی، وەفدی هەرێم دوو داواكاری لەبارەی سەرژمێرییەوە خستەڕوو، لای خۆیەوە سەرۆك وەزیرانیش بەڵێن و دڵنیایی بە وەفدەكە داوە.

بەوتەی هاوڕێ تۆفیق، لە كۆبونەوەكەدا وەزیری پلاندانانی عیراق پێشنیازی بۆ وەفدەكەی هەرێم كردووە تیمی حكومەتی هەرێم بەشداری بەڕێوەبردنی پرۆسەكە بكات لە داتا سەنتەری وەزارەتەوە، لە هەمانكاتیشدا وەزارەتی پلاندان داواكارییەكی وەفدی هەرێمی رەتكردووەتەوە كە سەرژمێرییەكە بەشێوەی فۆرمیش بەرێوەبچێت.

كارەكانی ژمارەلێدان و گەمارۆسازی سەرژمێریی گشتیی لە عێراق و هەرێمی كوردستان دەستپێكردووە و تا ئێستاش بەردەوامە، بڕیارە لە ٢٠ی تشرینی دووەمی ئەمساڵ پرۆسەكە لە عێراق و هەرێمی كوردستان بەڕێوەبچێت.

کێ دەتوانێت کۆتایی بە شەڕەکان بھێنێت؟ ترەمپ یان ھاریس، ئەمە ئەو پرسەیە کە بەرۆکی کاندیدانی سەرۆکایەتی ئەمریکای گرتووە، بۆ ھەڵبژاردنێک کە تەنھا ھەفتەیەکی ماوە.

ھەردوو کاندیدی ھەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتی ئەمریکا لە ساڵی ٢٠٢٤دا، دۆناڵد ترەمپی کۆمارییەکان و کامالا ھاریسی دیموکراتەکان، ڕۆژی شەممە ھەوڵیاندا دەنگدەرانی عەرەب و موسڵمان لە ویلایەتە چارەنووسسازەکەی مەشیگان سەربخەن.

ژمارەی موسڵمانان لە ئەمەریکا سێ ملیۆن و ٧٠٠ ھەزار کەسە، بەڵام دەنگی عەرەب و موسڵمانان کە نزیکەی لەسەدا یەک لە کۆی دەنگدەرانی ئەمریکا پێکدەھێنن، دەتوانن ئەنجامەکان لە ھەندێک ویلایەت یەکلایی بکەنەوە.

بەھۆی بەردەوامی شەڕی غەززە و لوبنان، دۆخی توڕەیی لەنێو پێکھاتە ئەمریکییەکان کە بەڕەچەڵەک عەرەب و موسڵمانن، زاڵە.

ترەمپ لە وتارێکدا لەبەردەم لایەنگرانی لە دەرەوەی شاری دیترۆیت ڕایگەیاند، لەگەڵ کۆمەڵێک ئیمامی مزگەوتەکان کۆبووەتەوە و بەڵێنی پێداون کۆتایی بە ململانێکان دەھێنێت و ئاشتی لە رۆژھەڵاتی ناوەڕاستدا بەدی دێنێت.

کلینت کێستۆ نوێنەری پێشووی کۆمارییەکان لە ویلایەتی مەشیگان لە چاوپێکەوتنێکدا پێیوایە ئەدای بایدن و ھاریس ناڕەزایی دەنگدەرانی ئەو ویلایەتەی لێکەوتوەتەوە، بەتایبەتی عەرەبە بە ڕەچەڵەک فەلەستینی و لوبنانییەکان.

کێستۆ جەختی لەوەش کردوەتەوە، کە دەنگدەران، ترەمپ بە بژاردەیەکی باشتر دەبینن بۆ رێگریکردن لە سەرھەڵدانی شەڕەکان لە داھاتوودا، بەوپێیەی لە سەردەمی ترەمپدا ناوچەکە شاھیدی ململانێکان لەم ئاستەدا نەبووە.

کێستۆ پێیوایە موسڵمانان و عەرەبەکان ھیوایان لەسەر ترەمپ ھەڵچنیوە بۆ رێگریکردن لەو ململانێ چەکداریانەی کە دەیبینین، ھەروەھا چاویان لە ستراتیژێکی داھاتووە کە ترەمپ بتوانێت بەکاری بھێنێت.

لە بەرامبەر ئەمەشدا، پۆڵ شتراوس سیناتۆری دیموکراتەکان دەڵێت، ناتوانرێت گوێ لە قسەکانی ترەمپ بگیرێت، چونکە زۆربەی ئەوەی کە دەیڵێت ھەڵەیە، لە ھەمانکاتیشدا کۆچبەران بەگشتی تۆمەتبار دەکات.

شتراوس پێیوایە ترەمپ بەڵێنەکانی لەسەر رێبازی ھێز دادەنێت نەک دیپلۆماسی، ئەمەش رەنگە ئاڵۆزی ململانێ جیھانییەکان زیاتر بکات، وەک خۆی دەڵێت، ترەمپ کۆتایی بە شەڕەکان دەھێنێت، بەڵام ئەنجامەکەی وێرانکەر دەبێت بە تایبەت شەڕی ئۆکراین.

بەوتەی شتراوس، ھاریس سەرنجی لەسەر چارەسەرکردنی ناکۆکییەکانە بە بەکارھێنانی دیپلۆماسی و کارکردن لەگەڵ ھاوپەیمانییە نێودەوڵەتییەکان، بەتایبەتی لە ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست کە دیموکراتەکان پشتگیری لە چارەسەری دوو دەوڵەتی دەکەن وەک رێگایەکی پێویست بۆ کەمکردنەوەی گرژییەکانی نێوان ئیسرائیل و فەلەستینییەکان.

سەبارەت بەو ناوچانەی کە لە پێشینەی کارەکانیان دادەنرێت، کێستۆ پێی وایە ترەمپ ھەوڵەکانی لەسەر رۆژھەڵاتی ناوەڕاست و ئۆکرانیا چڕدەکاتەوە لە رێگەی پرەنسیپی ھێز و دانوستانی توندەوە.

لە بەرامبەردا شتراوس پێیوایە ھاریس ئەولەویەتێکی زیاتر دەدات بە چارەسەرکردنی ململانێکان لە رۆژھەڵاتی ناوەڕاست لە رێگەی چارەسەری درێژخایەنەوە کە بریتین لە پشتیوانیکردنی مافەکانی فەڵەستین و چارەسەری دوو دەوڵەتی، ئەمە جگە لە بەھێزکردنی ھاوپەیمانێتییە ئەوروپییەکان بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی قەیرانی ئۆکراینا.

لە زۆربەی راپرسییەکاندا دەنگدەرانی عەرەب لە ئەمریکا ناڕەزایی خۆیان لە دیموکراتەکان دەربڕیوە بەھۆی سیاسەتەکانی پارتەکەوە کە پاڵپشتی توندی لە ئیسرائیل دەکەن.

بیستە‌مین خولی فێستیڤاڵی نێودەوڵەتی فیلمی "زیوریخ" به ئامادەبوونی ئەندامانی لیژنەی دادوەرانی بەشه جۆراوجۆرەكانی پێشبڕكێی  فێستیڤاڵەكە و سینەماكارانی بەشداربوو و هۆگرانی هونەری سینەما له ئۆپێرا هاوسی  شاری زۆریخ له وڵاتی سویسڕا بەڕێوەچوو.

بیستە‌مین خولی فێستیڤاڵی نێودەوڵەتی فیلمی "زیوریخ" به ئامادەبوونی ئەندامانی لیژنەی دادوەرانی بەشه جۆراوجۆرەكانی پێشبڕكێی  فێستیڤاڵەكە و سینەماكارانی بەشداربوو و هۆگرانی هونەری سینەما له  ئۆپێرا هاوسی   شاری زۆریخ له وڵاتی سویسڕا بەڕێوەچوو.

ئەندامانی لێژنەی دادوەرانی بەشی "پێشبڕكێی نێودەوڵەتی" فێستیڤاڵەكە بریتی بوون لە : "لی دێنیلز" دەرهێنەری ئەمەریكی ـ سەرۆكی لێژنەی دادوەران، خاتوو "سوهەیلا یەعقووب" ئەكتەر له وڵاتی سویسڕا، "جۆ ویلیامز" بەڕێوەبەریی وێنەگرتن له وڵاتی بەلژیكا، خاتوو "ئێوا پوشچینسكا" بەرهەمهێنەر له وڵاتی پۆڵەندا و هەروەها خاتوو "سووفیا دراسپێ" دەرهێنەر له وڵاتی كەنەداوە.

خەڵاتی "چاوی زێڕین"ی باشترین فیلمی فێستیڤاڵ بەخشرا  به فیلمی "ئۆن بیكەمینگ جینیا فاوڵ" له دەرهێنانی "ڕۆنگانو نیونی" بەرهەمی هاوبەشی وڵاتانی بەریتانیا، ئیرلەندا و زامبیا.

خەڵاتی ڕێزلێنانی تایبەتی لێژنەی دادوەران بەخشرا بە فیلمی "بریف هیستری ئۆڤ ئە فامیڵی" له دەرهێنانی "جیانجی لیلن" بەرهەمی هاوبەشی وڵاتانی چین، فەڕەنسا، دانیماڕك و قەتەر.

خەڵاتی باشترین میوزیكی فیلم بەخشرا به "ئەحمەد سوروكو" ئاوازدانەری كەنەدی.

ژمارەیەك له ئەستێرەكانی سینەمای جیهانیش خەڵاتیان پێبەخشرا لەوانە:

كێت وینسلێت" خانمەئەكتەری ئەمەریكی ـ خەڵاتی "هێمای زێڕین" ی پێبەخشرا و ،"جود لاو" ئەكتەری بەریتانی ـ خەڵاتی "چاوی زێڕین"، "پامێلا ئەندێرسۆن" خانمەئەكتەری ئەمەریكی ـ كەنەدی خەڵاتی "چاوی زێڕین"، "ئالیسیا ڤیكەندێر" ئەكتەری سویدی ـ خەڵاتی "چاوی زێڕین"یان پێبەخشرا.

"كریستیان یۆنگێن" بەرپرسی هونەریی فێستیڤاڵی فیلمی "زۆریخ"سەبارەت به بیستەمین خولی ئەم ڕووداوه سینەماییه گوتی: لە بیستەمین ساڵڕۆژی فێستیڤاڵەكەدا هەر ڕۆژە و فیلمێكی گەورەمان نمایش كرد. ئاماژەیبەوەشكرد ئەم فێستیڤاڵه، كۆڕوكۆبونەوەیەكی ڕاستەقینەی سینەما‌یه،  بە ئامادەبوونی ژمارەیەكی زۆر میوان و ئەستێرەی جیهانی  بەڕێوەچوو كە سەلمێنەری ئەوەیە  فێستیڤاڵی فیلمی "زۆریخ" له جیهانی پیشەسازیی فیلمدا پێگەیەكی گرنگی هەیه.

دوای ئەوەی ئیسرائیل ھێرشی تۆڵەکردنەوەی دژی ئێران ئەنجامدا چاوەڕوان دەکرا ململانێی ئەو دوو وڵاتە نەگاتە ئاستی وەڵامدانەوە ، بەڵام ئێران جەختدەکاتەوە کە وەڵامی پێویستی ئیسرائیل دەداتەوە، لە بەرامبەریشدا تەلئەبیب دەڵێت بەھۆی ئەو زیانانەی ئێران بەریکەوتوە بەمزوانە ئەو وڵاتە ناتوانێت کاردانەوەی توندی دژی ئیسرائیل ھەبێت.

عەلی خامنەیی رێبەری کۆماری ئیسلامی ئێران و مەسعود پزیشکیان سەرۆک کۆماری ئێران و زۆربەی لێپرسراوانی ئێران جەخت لەوە دەکەنەوە کە دەبێت وەڵامی ئیسرائیل بدرێتەوە و ھێرشەکانی ئێران وەک پێویست بێت.

پزیشکیان لە نوێترین لێدوانیدا رایگەیاند: کۆماری ئیسلامی شەڕخواز نییە و خۆی لە جەنگ بەدور دەگرێت بەڵام تاران کاردانەوەی پێویستی بۆ ھێرشەکانی ئیسرائیل دەبێت.

لای خۆیەوە، حسێن سەلامی فەرماندەی گشتی سوپای پاسداران رۆژی دووشەمە رایگەیاند؛ قەڵغانی بەرگریی ئێران سەرکەوتو بووە لە بەرپەرچدانەوەی ھێرشەکانی ئیسرائیل، جەختی لەوەش کردەوە کە وڵاتەکەی ئەو ھێرشانە بێوەڵام ناھێڵێتەوە و دەرەنجامەکانیشی بۆ تەلئەبیب قورس دەبێت.

سەلامی وتیشی، لەگەڵ ھێرشەکانی ئیسرائیل چەکدارانی جەیشولعەدل ھێرشێکی چەکداریان دژی ھێزەکانی پۆلیس لە پارێزگای سیستان و بلوچستان ئەنجامدا کە بووە ھۆی کوژرانی ١٠ ئەفسەر، ئەوەش ئاماژەیە بۆ ھەماھەنگیی ئەو چەکدارانە لەگەڵ ئیسرائیل.

بەپێی رۆژنامەی وۆڵستریت جۆرناڵ-ی ئەمریکی، بەھۆی ھێرشەکەی ئیسرائیلەوە لانیکەم چوار قەڵغانی دژە موشەکیی تێکشکاون کە تایبەت بوو بە پاراستنی ژمارەیەک پاڵاوگەی نەوت و بەرھەمی پترۆکیمیایی و کێڵگەی غاز و بەندەرێکی سەرەکی لە باشوری ئێران، زۆربەی ئەو قەڵغانانەش لە جۆری ئێس ٣٠٠ـی روسی بوون کە لە سێ پارێزگا جێگیرکرابوون.

رۆژنامەکە لەزاری ژمارەیەک لێپرسراوی ئێرانەوە گواستییەوە، تێکشکاندنی سیستمی بەرگری ئاسمانی نیەرانییەکی قوڵی لە ئێران دروستکردووە و ترسیان ھەیە لە ئەگەری بەردەوام بوونی گرژی و ھێرشەکان، ناوە سەرەکییەکانی وزە و ئابوری بکرێنە ئامانج.

ھاوکات کەناڵی ١٣ ئیسرائیل بڵاویکردووەتەوە، کە ئەگەری زۆرە ئێران وەڵامی ھێرشەکان بداتەوە بەڵام بەھۆی ئەو زیانانەی بەریکەوتوە پێناچێت بەمزوانە بتوانێت ھێرشی پێچەوانە ئەنجام بداتەوە.

حەوت سەرۆکی دەستەی دەسپاکی عیراق لە ٢٠٠٧ـەوە تائێستا ناچارکراون دەستبەرداری پۆستەکانیان بن و ھەندێکیشیان تۆمەتی گەندەلییان دراوەتەپاڵ، کە دواترینیان دادوەر حەیدەر حەنون بوو.

دادوەر حەیدەر حەنون کە لە ساڵی ٢٠٢٢ بە فەرمانی محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراق بۆ ئەو پۆستە راسپێردرا، بەڵام چەند رۆژی رابردوو ھەر بە فەرمانی سودانی لە پۆستەکەی لادرا و کرا بە راوێژکار لە وەزارەتی داد، بەھۆی ھەندێک لێدوان لەبارەی دۆسێی دزیی سەدە و بڵاوبوونەوەی چەند تۆمارێکی دەنگی، تۆمەتی وەرگرتنی بەرتیلی درایە پاڵ و ھەر بە فەرمانی سەرۆک وەزیرانی عیراق محەمەد عەلی لامی کرا بە سەرۆکی نوێی دەستەی دەسپاکی و بووە ھەشتەم سەرۆکی دەستەکە.

عەلاء ساعدی لەساڵەکانی ٢٠١٨ و ٢٠٢٠ دوو جار بووەتە سەرۆکی دەستەی دەسپاکی و بە یەکێک لە کەسە نزیکەکانی نوری مالکی سەرۆکی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا دادەنرا، لە مانگی ١١ی ٢٠٢٢ دەستلەکارکێشانەوەی راگەیاند و باسی لەوە کرد، بەھۆی ناوزڕاندن و دروستکردنی ئاسەنگی زۆر بۆ کارەکانیان، ناچاربووە دەستبەرداری پۆستەکەی ببێت.

دادوەر عیزەت تۆفیق کە لە ساڵی ٢٠١١ و ٢٠١٩ دوو جار بووەتە سەرۆکی دەستەی دەسپاکی عیراق، لە مانگی سێی ٢٠١٩ لە روداوێکی ھاتووچۆدا لە نێوان ھەولێر و دھۆک گیانی لەدەستدا و گومانێکی زۆریش لەسەر رووداوەکە دروستبوو و باس لەوە دەکرا ئەو رووداوە دەستکرد بووە، چونکە ئامادەکاری کردبوو بۆ ئاشکراکردنی چەندین دۆسێی گەندەڵی ھەستیار.

رەحیم عکیلی سەرۆکی دەستەی دەسپاکی عیراق پێشئەوەی کە بەبێ ئامادەبوونی خۆی لە ٧/٩/٢٠١٥ سزای حەوت ساڵ زیندانی بەسەردا بسەپێنرێت، لە حەوتی ئەیلولی ٢٠١٣ دەستی لەکارکێشایەوە.

حەسەن یاسری کە لە مانگی نیسانی ٢٠١٥ بووە سەرۆکی دەستەی دەسپاکی عیراق، لە مانگی ئایاری ٢٠١٨ دەستی لەکارکێشایەوە و رایگەیاند، بەھۆی بێھیوابوونی لە بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی ناچاربووە دەستبەرداری پۆستەکەی ببێت.

دادوەر موسا فەرەجیش کە لە ساڵی ٢٠٠٨ دەستلەکارکێشانەوەی لە پۆستی سەرۆکی دەستەی دەسپاکی راگەیاند و خانەنشینکرا، تائێستا ھۆکارەکانی نازانرێت و لە شاری سەماوە گۆشەگیرکرا.

یەکەم سەرۆکی دەستەی دەسپاکیش لەساڵی ٢٠٠٧ دادوەر رازی رازی بوو کە دوای سێ ساڵ بەردەوام بوون لەکارەکەی لە عیراق ھەڵات دوای چەندین تۆمەت کە لەلایەن نوری مالکی سەرۆکی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاساوە خرایە پاڵی.

ئیحسان شەمەری توێژەر و چاودێری سیاسی دەڵێت، کۆتایی ھاتنی ماوەی کارکردنی سەرۆکەکانی دەستەی دەسپاکی زۆر نادیار و نامۆیە و ھیچ سەرۆکێکی ئەو دەستەیە نەیتوانیووە پارێزگاری لەخۆی بکات، چونکە لە دوای ساڵی ٢٠٠٣وە گەندەڵی لە عیراق بووەتە سیستم و زۆر لە دەستەکانی چاودێری گەورەترە و ئیرادەیەکی سیاسی زۆر بەھێز لە پشتیەوەیەتی، وتیشی، ھەندێک لەو سەرۆکایەتی ئەگەر ویستبێتیان بە راستگۆییش ھەوڵی نەھێشتنی گەندەڵی بدەن، بەڵام نەیانتوانیووە بەرەنگاری ئیرادە سیاسییەکە ببنەوە بەتایبەتی ئەگەر دەستیان بۆ ھەندێکی دۆسێی ھەستیار بردبێت.

بەکارھێنانی ئاسمانی عیراق لەلایەن ئیسرائیلەوە بۆ ئەنجامدانی ھێرشەکەی بۆسەر ئێران کاردانەوەی لێکەوتەوە و بەغدادی ناچارکرد، یاداشتێکی نارەزایەتی ئاراستەی نەتەوەیەکگرتوەکان بکات.

بەرەبەیانی رۆژی شەممەی رابردوو، سوپای ئیسرائیل ھێرشی کردە سەر ئێران، لە وەڵامی ھێرشە موشەکییەکەی تاران بۆ سەر تەلئەبیب، رۆژێک دوای ھێرشەکە سەرۆکایەتی ئەرکانی گشتیی ھێزە چەکدارەکانی ئێران رایگەیاند، ئیسرائیل بە ھاوکاری ئەمریکا ئاسمانی عیراقی بەکارھێناوە بۆ ھێرشکردنەسەر ئێران، رۆژی دووشەممەش بۆ یەکەمجار، عیراق دانینا بەوەی ئاسمانی وڵاتەکەی لەلایەن ئیسرائیلەوە لە ھێرشەکەی سەر ئێران بەکارھێنراوە.

باسم عەوادی وتەبێژی حکومەتی عیراق رایگەیاند، یاداشتێکی نارەزاییان ئاراستەی  سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و ئەنجوومەنی ئاسایش کردووە جەختیانکردووەتەوە، سوپای ئیسرائیل ئاسمانی وڵاتەکەی بەکارھێناوە بۆ ھێرشکردنە سەر خاکی ئێران، کە پێشێلکاریەکی روونی ئاسمان و  سەروەری خەکەکەیەتی.

وتیشی، داوایان لە وەزیری دەرەوەی عیراق کردوە ئەو نیگەرانیە بگەیەنێتە لایەنی ئەمریکی لەگەڵ پابەندبونیان بە مەرجەکانی ڕێککەوتنی چوارچێوەی ستراتیژی دوولایەنە و پابەندبوونی ئەمریکا بە ئاسایش و سەروەری عیراق.

حکومەتی عیراق لە یاداشتەکەیدا جەختیشکردووەتەوە لەسەر پاراستنی سەروەر و سەقامگیریی رێزگرتن لە خاکەکەی لایەن ھەموانەوە.

ئاماژەی بەوەشکردوە، ئەوان ھەرگیز رێگانادەن لە خاکی عیراقەوە ھێرشبکرێتە سەر ھیچ وڵاتێکی دیکە، بەتایبەتی وڵاتانی دراوسێ کە عیراق پەیوەندی ڕێز و بەرژەوەندی ھاوبەشی لەگەڵیاندا ھەیە.

حکومەتی عیراق راشیگەیاندووە، ئەو ھەڵوێستەی عیراق رەنگدانەوەی پەرۆشی وڵاتەکەیانە بۆ پەیڕەوکردنی سیاسەتی پاراستنی سەقامگیری لە ناوچەکەدا.

ھاوکات، مەحمود حیانی سەرکردە لە ھاوپەیمانی فەتح کە ھادی عامری سەرۆکایەتی دەکات رایگەیاند، ئیسرائیل ھەموو پلانێکی داڕشتبوو بۆئەوەی لەگەڵ ھێرشکردنە سەر ئێران، بارەگای گرووپە چەکدارەکان لە عیراق بۆردومان بکات، بەڵام ئەمریکا رێگەی پێنەداوە و ئاگاداری کردووەتەوە ئەو ھەنگاوە زیانی بۆ پەیوەندییەکانی بەغداد و واشنتۆن دەبێت.

لەسەر بەکارھێنانی ئاسمانی عیراق لەلایەن ئیسرائیلەوە، لیژنەی ئاسایش و بەرگری ئەنجومەنی نوێنەران بە نیازە ژمارەیەک لێپرسراوی باڵای عیراق بانگھێشت بکات لەسەرووی ھەموویانەوە محەمەد شیاع سودانی فەرماندەی گشتی ھێزە چەکادارەکان.

مەھدی تەقی، ئەندامی لیژنەی ئاسایش و بەرگری ئەنجومەنی نوێنەران دەڵێت، لە ھێرشەکەی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران، فڕۆکەکانی ئیسرائیل ئاسمانی عیراقیان بەکارھێناوە، بە مەبەستی پەلکێشکردنی عیراق بۆ گرژییەکانی رۆژھەڵاتی ناوەڕاست و کردنی بە گۆڕەپانی شەڕە ھەرێمییەکان، کە ئەوەش قبوڵنەکراوە.

ئەوەشی خستووەتەڕوو، لەسەر ئەو ھێرشە و بەکارھێنانی ئاسمانی عیراق، لیژنەکەیان بە نیازە ھەریەک لە محەمەد شیاع سودانی فەرماندەی گشتی ھێزەکانی عیراق و وەزیری بەرگری و فەرماندەی ئۆپراسیۆنە ھاوبەشەکان بانگھێشتی ئەنجومەنی نوێنەران بکات و لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بکرێت.

بەرازەكەی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە، یەكێكە لە مەترسیدارترین فرۆكە جەنگیەكانی هێڵی بەرگری ئاسمانی كە بەتایبەت بۆ پاڵپشتی زەمینی سەربازان دروستكراوە.

فەرماندەیی ناوەندی ئەمریكا_ سێنتكۆم بڵاویكردەوە، سێ جۆری فڕۆكەی هێڵی بەرگری ئاسمانی ئەمریكا گەیشتوونەتە ناوچەی بەرپرسیارێتی فەرماندەیی ناوەندی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كە بریتین لە ئێف ١٦ و ئێف ١٥ئی، ئەی تێن سەندەر بۆڵت دوو كە بە وارت هاگیش ناسراوە، واتە بەرازی كێوی.

لە سەرەتای مانگی تشرینی یەكەمدا گۆڤاری هێزی ئاسمانی ئەمریكا بڵاویكردەوە، ئەمریكا هێزی ئاسمانی زیاتر ڕەوانەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەكات لە چوارچێوەی هەڵكشانە زیادەكانی نێوان ئیسرائیل و حزبوڵای لوبنان.

هەریەك لەو سێ فڕۆكە جەنگیەی كە ئەمریكا رەوانەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی كردوون، تایبەتمەندی جیاوازیان هەیەو بە یەكێك لە پێشكەوتووترین و گرانبەهاترین فرۆكەی جەنگی دادەنرێن كە بەگشتی ئاسمان و زەمین كۆنترۆڵ دەكەن لەگەڵ هەر چالاكیەكیاندا لەنێویشیاندا فرۆكەی بەراز.

بەرازی فڕیو یان رەشەبا، ناوی یەكێك لەو فڕۆكە جەنگیانەیە كە ئەمریكا رەوانەی ناوچەكەی كردووە، خاوەنی دوو بزوێنەری گەورەیەو لە سەرەتای ساڵانی حەفتاكانی سەدەی ڕابردوودا پەرەی پێدراوە.

بەرازەكەی ئەمریكا مێژوویەكی دیار و بەرچاوی هەیەو زیاتر لە چوار دەیەیە پشتگیری هێزی ئاسمانی ئەمریكا دەكات، چەندین تایبەتمەندی هەیە لەنێویشیاندا فڕینی ئاست نزم لە بەرزایی ٣٠٠ مەتر و هەڵگرتنی تەقەمەنییەكی زۆر بەبڕی زیاتر لە حەوت تۆن.

ئەم فڕۆكەیە خاوەنی رەشاشێكە لەبەشی پێشەوەی بە قەبارەی ٣٠ ملیم كە دەتوانێت لە خولەكێكدا سێ هەزار و ٩٠٠ گوللە بتەقێنێت، واتە لە چركەیەكدا ٦٥ گوللە.

بەرازی فڕیو راستەوخۆ بۆ دابینكردنی پاڵپشتی هێزە زەمینییەكان دروستكراوە بەتایبەت بۆ پاككردنەوەی بازنەی دوژمن و لەناوبردنی تانك و دۆشكە و سەكۆ موشەكیە كورت مەوداكان.

بەهای فڕۆكەكە ١٩ ملیۆن دۆلارە، كۆنگرێسی ئەمریكا هاوینی ٢٠١٧ سندوقێكی بە بڕی ١٠٠ ملیۆن دۆلار دانا بۆ پەرەپێدانی زیاتری ئەم فڕۆكەیە كە بۆ چەندین ساڵی تر لە خزمەتدا دەبێت.

بەرازە فڕیوەكەی ئەمریكا بەدرێژایی شەڕ و ململانێكان، پاڵپشتی لە چەندین ئۆپراسیۆنی گرنگ كردووە، لە جەنگی كەنداو و جەنگی بەڵكان و ئۆپراسیۆنەكانی ئاسوودەیی، ڕێوی بیابان.

ئەم فڕۆكەیە بە مادەی تیتانیۆم روپۆشكراوە بەتایبەت دەوروبەری فڕۆكەوان، تا بەرگەی لێدانە زەمینیە مام ناوەندەكان بگرێت.

مەودای فڕینی ئەم فرۆكەیە هەزار و ٢٨٧ كیلۆمەترە و دەتوانرێت بەبێ فڕۆكەوانیش مانۆڕی سەربازی لە ڕێی كۆنترۆڵ سەنتەرەوە ئەنجام بدات.

رەشاشی فرۆكەكە دەتوانێت كونێك بە قەبارەی تۆپی باسكە بكاتە ناو تانك یان كەشتی و بەلەمەكانەوە، وەك رۆژنامەی ناشناڵ ئینترێست لە راپۆرتێكدا بڵاویكردۆتەوە، تایبەتمەندی ئەم رەشاشە زۆر كاریگەرە بۆ لەناوبردنی بەلەمە خێراكانی سوپای پاسداران لە نزیك گەرووی هورمز.

كامالا هاریس، كاندیدی چاوەڕوانكراوی دیموكراتەكان بۆ روبەڕووبونەوەی ترەمپ لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا، پێش دەستكردن بە بانگەشەی هەڵبژاردن، بەدوای كەسێكدا دەگەڕێت تا بەجێگری خۆی دیاری بكات لەئەگەری سەركەوتنی لە هەڵبژاردندا.
 

لە ٦ ی نیسانی ساڵی ٢٠٠٥ ، ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق سەرۆک مام جەلالی وەک سەرۆکی نوێی عێراق ھەڵبژارد ، ئەو کات بۆ یەکەمین جاربوو لە مێژووی عێراق کوردێک ببێت بە سەرۆک کۆمار و ئەو رۆژەش بوە رۆژێکی مێژووی بۆ تەواوی گەلی کورد .

ھەڵبژاردنی سەرۆک مام جەلال وەک سەرۆکی عێراقی نوێ دوای چەندین ساڵ لە حکوم و ستەمی رژێمی بەعس ، لەسەر ئاستی ناوخۆیی و جیھان گرنگییەکی زۆری پێدرا ،  ھەر لەو رۆژەدا جۆرج بۆش کە سەرۆکی ئەوکاتەی ئەمریکا بوو پیرۆزبایی لە سەرۆک مام جەلال کرد و ژمارەیەکی زۆر لە بەرپرسانی وڵاتانی عەرەبی و ئەوروپیش لە رێی پەیامی پیرۆزباییەوە  خۆشحاڵی و پشتگیرییان بۆ سەرۆک مام جەلال دوپات دەکردەوە .

لە ناوخۆی وڵاتیش، ھاوڵاتیانی ھەرێمی کوردستان بێ جیاوازی رژانە سەر شەقامەکان و خۆشحاڵی خۆیان دەربڕی کە بۆ یەکەمجار کوردێک توانی ببێت بە سەرۆک کۆماری عێراق .
بەھۆی سیاسەتی حەکیمانە و رۆڵی بەرچاوی لە بەرێوەبردنی وڵات و لێکنزیکردنەوەی لایەنەکان ،لەساڵی ٢٠١٠ شدا، جارێکی تر سەرۆک مام جەلال لەلایەن ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەرانەوە وەک سەرۆک کۆماری عیراق ھەڵبژێردرایەوە و  تا ساڵی ٢٠١٤ سەرۆک کۆماری عێراق بوو .

سەرۆک مام جەلال لەساڵانی سەرۆکایەتیدا کارێکی کرد کە ھیچ سیاسەتمەدارێکی عێراقیی نەیتوانیوە بیکات ،ئەوەش بەھۆی ئەوەی ئەرکێکی قورسی خستە سەر لە دوای نەخۆش کەوتنیشی، دوورکەوتنەوەی  سەرۆک مام جەلال لە کایەی سیاسی، بۆشاییەکی گەورەی لە گۆڕەپانی سیاسی عێراق دروستکردووە لە ئێستاشدا کە پرۆسەی سیاسی عێراق بەھۆی ناکۆکی لایەنەکانەوە تووشی چەقبەستوویی بووە لە ھەموو کات زیاتر جێگەی سەرۆک مام جەلال لە ناو پرۆسەی سیاسی ھەستیپێدەکرێت

دواین کاریشیان دۆزینەوەی ٣ تەرمەکەی ماوەت بوو کە ١٢ رۆژی خایاند. تیمەکە ژمارەیان ٨ کەسە و رۆژانی ھەینی و بۆنەکانیش لە ھاوینە ھەوارەکانی ناحیەی تەقتەق و دەوروبەری ئەرکی ڕزگارکردنی ھاوڵاتیان لە زێی بچوک دەخەنە ئەستۆی خۆیان.

 بۆ تێپەڕاندنی یاساکە, پارلەمانتارێکی یەکێتی دەڵێت پارتی دەویەێت یاسایەکی ھەڵبژاردن بە بەژن و باڵای خۆی رێکبخات, فراکسیۆنی کۆمەڵی دادگەری دەڵێت، ئەوەی سازانی تێکداوە پارتی دیموکراتی کوردستانە.