کوردسات نیوز

سیاسەتەکانی ئەردۆگان ئابووری تورکیا بەرەو داڕمان دەبات

لەکاردانەوەیەکدا سەبارەت بەو مشتومڕانەی چەند ڕۆژێکە لەسەر نەمانی ١٢٨ ملیار دۆلار لە بانکی ناوەندی دروستبوون ، لوتفی عەلوان وەزیری دارایی تورکیا رایگەیاند، بەکارھێنانی ١٢٨ ملیار دۆلار لە یەدەگی وڵاتەکەی بۆ رێگری لە ھەرەسی بەھای لیرە بووەو، بانکی ناوەندی یەدەگی بیانی ناو بە ناو بەکاردەھێنێت بۆ سەقامگیری و ھاوسەنگی نەختینەیی لە بازاڕەکان و ھێشتنەوەی بە ھای لیرەی تورکی بە بەرزی . ئەو دەنگۆیانەشی باس لە نەمانی ئەو پارەیە دەکەن دوورن لە ڕاستییەوە.

لە چەند مانگی ڕابردووشدا بەھۆی ناڕەزاییەکانی ئۆپۆزسیۆن لە سیاسەتی دارایی حکومەت، باراک بەیراک وەزیری خەزێنە و دارایی پێشووی تورکیا و زاوای ئەردۆغان دەستی لە کار کێشایەوە ، سەرچاوەی گرفتەکانیش کاتێک سەریھەڵدا کە یەدەگی بیانی تورکیا بۆ ٢٠ ملیار دۆلار دابەزی و ئەگەری ھەیە لیرەی تورکیش ھاوشێوەی لیرەی لوبنانی دووچاری داڕمان ببێتەوە.

لابردنی پارێزگاری بانکی ناوەندی لە مانگی دووی ئەمساڵدا و دانانی پارێزگاری نوێ کاریگەری لە سەر لیرەی تورکی ھەبووەو زیاتر ١٧٪ بەھاکەی بەرامبەر دۆلار لە دەستداوە، بەڵام لوتفی عەلوان وەزیری دارایی تورکیا دەڵێت دوورخستنەوەی پارێزگار کارناکاتە سەر جێگیری لیرە و وڵاتەکەشیان پابەندە بە یاساکانی بازاڕی ئازاد و سیستمی ئاڵوگۆڕی دراوەوە .

لە ماوەی چارەکی یەکەمی ٢٠٢١ دا سەرۆکی تورکیا چەندین گۆڕانکاری کرد لە بواری ئابووری و داراییدا بەگۆڕینی پارێزگاری بانکی ناوەندی و دیاریکردنی ڕێژەی سوود بەڵام دواجار ھەوڵەکان شکستیانھێنا .

ئەردۆغان بەرزکردنەوەی نرخی سوود بەھۆکاری سەرەکی زیادبوونی ھەڵاوسان دادەنێت , بۆ ئەو مەبەستەش پلانی دابەزاندنی ھەڵاوسانی لە ١٩٪ بۆ ١٠٪ تا کۆتایی ساڵی ٢٠٢١ داناوەو بەنیازە تاساڵی ٢٠٢٣ ھەڵاوسان بۆ ٥٪ دابەزێنێت ئەمەش ھاوکات دەبێت لەگەڵ وادەی ھەڵبژادنەکانی تورکیادا .

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

ڕاپۆرت٤ ساڵ لەمەوبەر

چەند زانیارییەک لەبارەی یاسای بودجەوە

لە بودجەی ٢٠٢١دا ئاماژە بۆ قەبارەی باجەکان کراوە، کە تەنھا لە % ٣ یە ، ئەمەش نزمترین ئاستی داھاتە لە کۆی دھاتی گشتی وڵاتدا، داھاتی باجی دەسھاتەکانیش ساڵانە تەنھا لە ٤٥٠ بۆ ٥٠٠ ملیار دینار پێک دەھێنێت، لە کاتێکدا مانگانە ٥ ترلیۆن و ٤٠٠ ملیار دینار بۆ موچەی فەرمانبەرانی حکومی دەڕوات، کە نزیکەی %٣٤ی بۆ مووچەی بنەڕەتی فەرمانبەرانە و %٦٦ەکەی بۆ دەرماڵەکەیانە، دەرماڵە و مووچەی بنەڕەتی بە ھەردووکیان تائێستا ھیچ باجێکیان لەسەر نیە، ھەر بۆیە لە ١٣ی نیسان (عەلی عەلاوی) وەزیری دارایی عێراق پێشنیازی باج خستنە سەر مووچەی بەشێک لە فەرمانبەرانی خستبووەروو.

بەگشتی ئەم بودجەی ٢٠٢١ەی عێراق گرفتارە بە بودجەی ٢٠٢٠ و ساڵانی پێش خۆی کاتێک خەرجی کارپێکردن سەردەمانێک ٧ ترلیۆن دیناری مانگانەی تێپەڕاند بوو، تاکە سەرچاوەی پارەدارکردنی ئەو خەرجیە زەبەلاحەش لە %٩٠ ی دەگەڕایەوە بۆ داھاتی نەوت، ھەر بۆیە لەگەڵ دابەزینی نرخی نەوتدا حکومەت لە نێوان دوو بژاردەدا خۆی بینیوە:

یەکەمیان قەرز لە ناوخۆی عێراق بکات بە بانکی ناوەندیشەوە ، ھەمان قەرز نەکات و خەرجیە کارپێکراوەکانی کەم بکاتەوە، حکومەتەکەی مستەفا کازمی بژاردەی یەکەمیانی قبوڵکرد و بۆ ئەو مەبەستەش داھاتی گشتی نەوت دەبوو بە رێژەی لە %١٢٠ زیاد بکات ھەتا بتوانێ بەشی موچە خۆرانی بکات، بۆیە ئەم سیناریۆیە لە بودجەی ٢٠٢١یشدا رەنگی داوەتەوە، چونکە بەر لە ناردنی بودجەکە بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانیش لە کۆتایی ٢٠٢٠دا، حکومەتەکەی کازمی نزیکەی ٧٠ ترلیۆن دینار قەرزی ناوخۆ و دەرەوەی لەلابووە، بەڵام لە چانسی بودجەی ٢٠٢١ ئەوەیە نرخی یەک بەرمیل نەوت بە (٤٥) دۆلار خەمڵاندووە، بەڵام لە ماوەی ٤ مانگی رابردوو نرخی نەوت لە سەرو ٦٠ دۆلارەوە ھەڵبەز و دابەز دەکات.ھەروەھا بەپێی ھەمان بڕگە لە یاسای بودجە بەھای دیناری عێراقی بەرامبەر دۆلاری ئەمریکی بە (١٤٥٠)دینار دیاری کردووە،بەمەش سیاسەتی نەختینەی گۆڕانکاری لە خۆیدا کرد بەگرتنەبەری فەلسەفەی دراوی گران بە دراوی ھەرزان و توانی %٢٣ وەک باجی ھەڵاوسان بگەڕێنێتەوە خەزێنەی دەوڵەت،بەڵام ئەمەش لەسەر شانی مووچەخۆران و دەسھات دیاری کراوەکان.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

ڕاپۆرت٤ ساڵ لەمەوبەر

ھەوڵەکان بۆ گەیاندنی ڤاکسینی کۆرۆنا بە وڵاتانی ھەژار کەمبووەتەوە

ڕۆژنامەی "وۆڵ ستریت جۆرناڵ"ی ئەمریکی، لە ڕاپۆرتێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، ھەوڵەکان بۆ گەیاندنی ڤاکسینی کۆرۆنا بە وڵاتە ھەژار و تازە گەشەکردووەکان زۆر کەمبووەتەوە، ئەوەش وا دەکات لەو وڵاتانەدا ئامارەکانی کۆرۆنا لە بەرزبوونەوەدا بن، بەرنامەی کۆڤاکس کە لەلایەن ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی و وڵاتە دەوڵەمەندەکانەوە پشتگیری دەکرێت، دەستپێشخەری کردووە بۆ گەیاندنی ڤاکسین بە ٩٢ وڵاتی ھەژار و داھات مامناوەندەکان، بە پێی دەستپێشخەریەکە دەبوو تا کۆتایی مانگی ئایار ٢٤٠ ملیۆن دۆزی ڤاکسینی کۆرۆنا بگەیەندرێتە ئەو وڵاتانە، بەڵام ئێستا ژمارەکە بۆ ١٤٥ ملیۆن دۆز کەمکراوەتەوە، ئەوەش بەھۆی ئەوەی ھندستان ئامادە نیە ڤاکسین ھەناردەی دەرەوە بکات چونکە حاڵەتەکانی تووشبوون لە ناوخۆی وڵاتەکەدا زۆر زیادیکردووە.

بە پێی ڕاپۆرتەکەی ڕۆژنامەی "وۆڵ ستریت جۆرناڵ"، کەمکردنەوەی بڕی ئەو ڤاکسینانەی بۆ وڵاتـە ھەژارەکان دەنێرێت، ھێندەی تر جیاوازی و نادادپەروەرییەکان دەردەخات لە نێوان وڵاتاندا، لەبەرئەوەی لە وڵاتێکی وەک ئەمریکا تا ئێستا زیاتر لە ٢٠٠ ملیۆن دۆزی ڤاکسین بەکارھێنراوە، بەڵام بەرنامەی کۆڤاکس تا ئێستا کەمتر لە ٤١ ملیۆن دۆزی ڕەوانەی وڵاتە ھەژارەکان کردووە.

بە وتەی پسپۆرانی پەتاکان، شکستھێنان لە دابەشکردنی ڤاکسین بەسەر سەرجەم وڵاتانی جیھاندا، کێشە بۆ تەواوی وڵاتان دروست دەکات، ئەوەش وا دەکات کۆرۆنا لە ژمارەیەک وڵات بەردەوام بڵاوبێت و بەردەوامیش بۆ وڵاتانی تر بگوازرێتەوە، بەو شێوەیەش کۆنترۆڵکردنی ماوەیەکی دوور و درێژتری پێویست دەبێت.

پێشتریش ڕێکخراوی تەندروستی جیھانیی نیگەرانیی توندی دەربڕیبوو لە نەبوونی یەکسانی لە دابەشکردنی ڤاکسینەکاندا و ڕایگەیاندبوو ڕێژەی ٧٦٪ی ڤاکسینە بەرھەمھێنراوەکان دراونەتە ١٠ وڵاتی دەوڵەمەند.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە

ڕاپۆرت٤ ساڵ لەمەوبەر

کۆبوونەوەی باڵای کەشوھەوا لە ئەمریکا بەڕێوەچوو

بایدن ئاماژەی بەوەشکرد ھەوڵەکانی ڕووبەڕووبوونەوەی گۆڕانی کەشوھەوا دەرفەتی ئابوریی گەورە دەڕەخسێنێت، ئەویش لە ڕێی بنیادنانی تەکنەلۆژیای پاکەوە کە دەشێت ئەمڕۆ و سبەی بەکاربھێنرێت.
بایدن ئاماژەی بەوەشکرد کە پێشنیاری وەبەرھێنانی زەبەلاحی کردووە بۆ سودمەندبوون لەو دەرفەتانەی بەکارھێنانی ئەو تەکنەلۆژیایە دەیانڕەخسێنێت، لەوانە وەبەرھێنان لە کەرتی ئوتومبێلی کارەبایی و وێستگەکانی بارگاویکردنەوەی ئەو جۆرە ئوتومبێلانە و داواشی لەو وڵاتانە کرد کە زۆرترین ڕێژە لە گازە پەنگخواردووە گەرمبووەکانی خانووە پلاستیکیەکانی ڕووەک بە ئەتمۆسفیردا بڵاودەکەنەوە، سنورێکی بۆ دابنێن.
بایدن بەڵێنیشیدا وڵاتەکەی دەستپێشخەر بێت لە کەمکردنەوەی بڵاوکردنەوەی گازە گوڵخانەییەکاندا کە ھۆکاری سەرەکیی گەرمبوونی کەشوھەوای گۆی زەویە.
ھاوکات ئەنتۆنیۆ گۆتەرێس سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان باسی لە مەترسیەکانی گەرمبوونی کەشوھەوا کرد و بە ھەڕەشەیەکی ناوبرد بۆ سەر ژیان. گۆتەرێس ئاماژەی بەوەکرد گازە پەنگخواردووەکان ھێندە زیادیان کردووە کە پێشتر ھاوشێوەی نەبووە.
شی جین پینگ سەرۆکی چینیش لە وتەیەکیدا لە ڕێی ڤیدیۆ کۆنفرانسەوە داوای کرد ڕێز لە سروشت بگیرێت و ئاماژەی بەوەکرد گۆڕانی کەشوھەوا ئاستەنگی گەورە بۆ جیھان دروست دەکات.
سەرۆکی چین کە وڵاتەکەی دووەم ئابوریی گەورەی جیھانە، بەڵێنی کەمکردنەوەی بڵاوکردنەوەی ئەو جۆرە گازانەیدا. وتیشی، وڵاتەکەی کۆنفرانسێک سەبارەت بە بە جۆراوجۆریی بایۆلۆژی ڕێکدەخات.
ڤلادیمێر پوتین سەرۆکی ڕووسیاش لە وتەیەکیدا پابەندبوونی وڵاتەکەی بە ھەوڵەکانی کەمکردنەوەی گەرمبوونی کەشوھەوا دووپاتکردەوە.
پوتین لە وتەکەیدا ئاماژەی بەوەکرد دانوستانەکان سەبارەت بە گۆڕانی کەشوھەوا بەڵگەیە بۆ ئەو نیگەرانیانەی سەبارەت بەو دیاردەیە لای کۆمەڵی نێودەوڵەتی دروست بوە، و وتیشی داھاتووی ھەسارەی زەوی و تێکڕای وڵاتان و خۆشگوزەرانی دانیشتوانەکانیان تا ڕادەیەکی زۆر پەیوەستە بەو ھەوڵانەوە کە دەدرێن بۆ سنوردانان بۆ گەرمبوونی کەشوھەوا.

بەردەوامبە لە خوێندنەوە