ڕێژەی ھەناردەکردنی نەوتی لە  ٣ ملیۆن و ٥٠٠  ھەزار بەرمیل ڕۆژانەوە دا بەزیوە بۆ ٤٠٠ ھەزار بەرمیل لە ماوەی ١٥ ساڵدا بە ھۆی دواکەوتووی کێڵگە نەوتیەکان و دابەزینی توانای بەرھەمداریان و نەبوونی سەرمایەی پێوویست بۆ تازەکردنەوەیان , گەمارۆکانی سەر ئەمریکا لە ساڵی ٢٠١٩ وە ھۆکارێکی تری کەمبوونەوەی بەرھەمھێنان بووە  بە جۆرێک ڤەنزوێلا پەنای بردووە بۆ کڕینی نەوت و سووتەمەنی لەئێران بە ڕێگای دەریای دا بۆ پڕکردنەوەی پێداوویستیەکانی ناوخۆی .

ڤەنزوێلا لە ساڵی ٢٠١٧ دا خاوەنی ٣٠٣ ملیار بەرمیل نەوتی یەدەگی زانراوی دڵنیا بووە کە ئەوەش زۆرترین یەدەگە لەسەر ئاستی جیھان بەڵام بەھۆی سیاسەتە ئابووریە ھەڵەکانی ھۆگۆ شافێزی سەرۆکی پێشووی ئەو وڵاتەوە و  پشت بەستن بە کەرتی نەوت بە شێوەیەکی سەرەکی دووچاری مایەپووچ بوون بووە .

 لە ساڵی ٢٠٢٠ دا بە ھۆی دابەزینی نرخی نەوت لە جیھاندا ڤەنزوێلا بە تەواوەتی توشی داڕمانی ئابووری بووە و ڕێژەی ھەڵاوسان ٣٠٠٠ % ی تێپەڕاندووە و ڕێژەی بێکاریش گەیشتە  ٤٥ ٪ و دراوی نیشتمانی ئەو وڵاتەش کە بە بۆلیڤار ناسراوە لە ٩٥ ٪ ی بەھاکەی لە دەست داوە .

لە تازەترین بڕیاری حکومەتی ڤەنزوێلادا بە سەرۆکایەتی نیکۆلاس مادۆرۆ بۆ ڕووبەڕووبونەوەی ئەو ھەڵاوسانەی لە وڵاتەکەدا ھەیە ئاستی مووچەی بەرزکردۆتەوە بۆ چوار ھێندە بە ئامانجی قەرەبووکردنەوەی ھێزی کڕین بەوەش مووچەی کارمەندانی بۆ ٧ ملیۆن بۆلیڤار بەرزکردەوە کە بەرامبەرە بە ٢ دۆلار و ٥٠ سەنتە لە کاتێکدا یەک کیلۆ گۆشت بە نزیکەی ١٠ ملیۆن بۆلیڤارە کە دەکاتە ٣ دۆلار و ٧٥ سەنت .

چایخانەکە شوێنێکی کەلتوری و مێژووییە، بەجۆرێک لە شاری بەغداد و شارەکان تریشەوە سەردانی ئەو چایخانە دەکرێت بۆ خواردنەوەی چایی و دەڵێن، چایی زۆرە بەڵام تایبەتمەندیەکانی چایی کەمە.

کۆمپانیای ئەلفابێت گەورە کۆمپانیای بواری تەکنەلۆژیا لە ئەمریکا لە ماوەی چارەکی یەکەمی ئەمساڵدا ٥٥ ملیار و ٣٣٠ ملیۆن دۆلار داھاتی ھەبووە، ئەوەش بەراورد بە چارەکی کۆتایی ٢٠٢٠ بە ڕێژەی ٣٤٪ زیادیکردووە و لە کۆی داھاتەکەش ١٧ ملیار و ٩٠٠ ملیار دۆلار قازانجی کردووە.

ئەلفابێت پلانی کڕینەوەی پشکەکانی ھەیە بە بڕی ٥٠ ملیار دۆلار لە بازاڕەکانی بۆرسە لە وەبەرھێنەرانی بەھۆی باشی بارودۆخی دارایی کۆمپانیاکەوە، بەھای پشکەکانی کۆمپانیاکەش لە بازاڕەکانی بۆرسەدا بە ڕێژەی ٤.٣٪ بەرزبووەوە.

کۆمپانیای مایکرۆسۆفتیش لە چارەکی یەکەمی ئەمساڵدا توانیوویەتی ٤١ ملیار و ٧١٠ ملیۆن دۆلار داھات بە دەستبھێنێت و لەو بڕەش ١٥ ملیار و ٥٠٠ ملیۆن دۆلار قازانجی کردووە و بەراورد بە چارەکی یەکەمی ساڵی ڕابردوو داھاتی بە ڕێژەی ١٩٪ بەرزبووەتەوە، ئەوەش بەرزترین ئاستی داھاتی کۆمپانیای مایکرۆسۆفتە کە لە ساڵی ٢٠١٨ەوە کۆمپانیاکە تۆماری کردبێت.

کۆمپانیای ئەپڵیش کە کۆمپانیایەکی دیاری تەکنەلوژیای ئەمریکییە، لە چارەکی یەکەمی ٢٠٢١دا داھاتەکەی بە ڕێژەی ٥٤٪ زیادیکردووە کە دەکاتە ٨٩ ملیار و ٦٠٠ ملیۆن دۆلار، قازانجی ئەو داھاتەش کە بۆی ماوەتەوە ٢٣ ملیار و ٦٠٠ ملیۆن دۆلار بووە و بە تەنیا لە فرۆشتنی مۆبایلی ئایفۆندا کۆمپانیای ئەپڵ نزیکەی ٥٠ ملیار دۆلار داھاتی بە دەستھێناوە. 

تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبوکیش کە یەکێکی ترە لە کۆمپانیا گرنگەکانی ئەمریکا، بە ھەمان شێوەی کۆمپانیاکانی تری بواری تەکنەلۆژیا لە سێ مانگی یەکەمی ئەمساڵدا داھاتی بە ڕێژەی ٤٨٪ زیادیکردووە و بووەتە ٢٦ ملیار و ٢٠٠ ملیۆن دۆلار، سەرچاوەی داھاتی کۆمپانیای فەیسبووک بە شێوەیەکی سەرەکی لە ڕێگەی ڕیکلامەوە بە دەست دێت.

کشتوکاڵ کە بە شادەماری ئابووری ھیندستان ھەژمار دەکرێت بەو پێیەی سەرچاوەی بژێوی ٧٠٪ی دانیشتووانەکەیەتی و لە ٦٠٪ی زەوی ئەو وڵاتەی گرتووەتەوە، لە ئێستادا بەھۆی کۆرۆناوە دووچاری داکشانەوە بووە و لە ڕێژەی ٥٥٪ی کۆی بەرھەمی ناوخۆوە کەمیکردووە بۆ ١٦٪ کە بە ٤٠٠ ملیار دۆلار دەخەمڵێنرێت.

دابەزینی بەرھەمی ھیندستان تەنھا کاریگەری لەسەر ئابووری ئەو وڵاتە نییە، بەڵکو لەسەر ئاستی بازرگانی نێودەوڵەتیش کاریگەری دروستکردووە، بەو پێیەی ھیندستان ئاستی بازرگانی کاڵای لە ساڵی ٢٠١٩دا بە بڕی ٨١٠ ملیار دۆلار لەگەڵ وڵاتان ئەنجامداوە و لە بواری ئەلیکترۆنیشدا بە بڕی ٢٣ ملیار و ٦٠٠ ملیۆن دۆلار ھەناردەی ھەبووە، وڵاتانی کەنداویش بە پێی داتاکانی بانکی نێودەوڵەتی، تەنھا لە ساڵی ٢٠١٩دا بە بڕی ١٦٢ ملیار دۆلار کاڵای ھیندییان ھاوردە کردووە.

عێراق بە گشتی ساڵانە ١ ملیۆن و ٢٤٠ ھەزار تۆن برنج لەلایەن ١٠٠ کۆمپانیاوە ھاوردە دەکات و لەو ژمارەیەش ھیندستان ٥٥٠ ھەزار تۆنی پێکھێناوە و ھەرێمی کوردستانیش بەھۆی ئەوەی برنج بە دووەم خۆراکی سەرەکی ھاوڵاتیانی دادەنرێت لە دوای گەنمەوە، ساڵانە ٢٧٧ ھەزار تۆن برنج بەکاردەھێنێت کە تەنھا ٦٪ی بەرھەمی ناوخۆیە و ٩٤٪ی لە وڵاتی ھیندستان بە پلەی یەکەم و ڤێتنام و ئۆرگوایەوە ھاوردە دەکات و ٩٨٪ی ھەموو برنجی ھاودەکراوی عێراقیش لە ڕێگەی ھەرێمی کوردستانەوە بە شارەکانی دیکەی عێراقدا بڵاودەبێتەوە، بۆیە دابەزینی ٥٥٪ی کۆی بەرھەمی برنجی ھیندستان بۆ ١٦٪ کاریگەری لەسەر ئەو ماددە سەرەکییەی ھاوڵاتیانی عێراق بە ھەرێمی کوردستانەوە بەجێدەھێڵێت.

لە تازەترین لێکۆڵینەوەی ناوەندە پەیوەندیدارەکانیشدا ھاتووە، نرخی نەوت لە چەند مانگی داھاتوو بە شێوەیەکی سەرسوڕھێن بەرز دەبێتەوە، لەو بارەیەشەوە تیمی گەڕان و پشکنینی کاڵا لە بانکی گۆڵدمان ساکسی ئەمریکی، پێشبینی کردووە لە ماوەی شەش مانگی داھاتوو نرخی یەک بەرمیل نەوتی برێنتی تێکەڵ بەرزدەبێتەوە بۆ ٨٠ دۆلار و، نەوتی خاوی تەکساسیش نرخەکەی لە ٧٧ دۆلاردا لەنەگەر دەگرێت.

ھاوکات بانکی گۆڵدمان ساکسی ئەمریکی پێشبینی بەرزبوونەوەی خواستی ھەمووەکی کردووە لە سەر نەوت بۆ پێنج ملیۆن و ٢٠٠ ھەزار بەرمیل لە رۆژێکدا، ئەویش بەھۆی  بەکارھێنانی ڤاکسینی کۆرۆنا لە جیھاندا و  فراوان بوونی خواستی گەشت کردن بە وڵاتاندا.

ھەروەھا بانکە ئەمریکیەکە ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، ئاسانکاری لە گەشت کردنی ھاوڵاتیان لە مانگی ئایاردا خواست لەسەر سووتەمەنی فرۆکە لە جیھاندا بۆ یەک ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار بەرمیل لە رۆژێکدا بەرز دەکاتەوە.

لە ساڵی  ٢٠٢٠ دا بەھۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوە نرخی نەوت نزمترین ئاستی تۆمار کرد، کە لە ٣٥ ساڵی رابردوودا خوار ٢٠ دۆلاری بەخۆیەوە نەبینی بوو، بەو ھۆیەشەوە رێکخراوی ئۆپیک پڵەس بە سەرکردایەتی روسیا و سعودیە بڕی ھەناردەی نەوتیان سنوردارکرد و بەتەنھا سعودیە یەک ملیۆن بەرمیل نەوتی ھەناردەی خۆی بۆ بازاڕەکانی جیھان کەمکردەوە تا بەر بەدابەزینی زیاتری نرخەکەی بگرن.

بۆ چارەسەرکردنی کێشەی کارەباش، ھەردوو وەزارەتی دارایی و کارەبای عێراق پێکەوە ستراتیژی کەرتی کارەبا بۆ دانیشتنەکانی ئامادەسازی بودجەی ٢٠٢٢ بۆ ٢٠٢٤ ی عێراقیان خستەڕوو.

بەپێی راگەیەندراوی کۆبوونەوەکەی نێوانیان وەزارەتی کارەبا ستراتیژی خۆیان دەربارەی نۆژەنکردنەوەی ویستگەکان و بڕی تێچووی پلانەکەیان بۆ وەزارەتی دارایی خستووەتەڕوو، ئاماژەیان بۆ ئەوەش کردووە ئەگەر لەلایەن وەزارەتی داراییەوە ھاوکاری بکرێن ئەوا دەتوانن لە سەرەتای ٢٠٢٤ کێشەی کارەبا چارەسەر بکەن.

چاودێرانی ئەم بوارەش ئاماژە بۆ دەکەن کێشەی کەمی کارەبا پێویستی بە پلانی خێرا ھەیە نەک پلانی درێژخایەن.

بەھادین نوری ئەندامی لیژنەی نەوت و وزە لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاندوە، کەمی کارەبا پەیوەندی بە نۆژەن نەکردنەوەی ویستگەکانەوە ھەیە کە وەزارەتی کارەبا بە پاساوی نەبوونی بودجەی پێویست ئەنجامی نادات.

لەبەرامبەردا ئەحمەد عەبادی وتەبێژی وەزارەتی کارەبای عێراق دەڵێت، وەزارەتەکەی لە توانایدایە نزیکەی ١٢ ھەزار میگاوات دابین بکات، لەکاتێکدا لەوەرزی ھاویندا پێویستیان بە ٢٩ ھەزار میگاواتە ھەتا کارەبای تەواو بۆ عێراقیەکان دابین بکەن.

حکومەتی ئێرانیش ھەرەشەی بڕینی ئەو پێنج ھەزار میگاواتە دەکات کە بۆ عێراقی دابین کردووە ئەگەر بێت و عێراق سەرجەم حساباتە داراییەکانیان لەگەڵدا ساغ نەکاتەوە، بەم پێیەش وەزارەتی کارەبا لە توانایدایە تەنھا ١٢ ھەزار میگاوات کارەبا بەرھەم بھێنێت و ١٧ ھەزار میگاوات کارەبا کورتھێنانی ببێت لەم وەرزی ھاوینەی ئەمساڵەوە.

دەزگا تەندروستییەکانی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان دەڵێن، بەھۆی کۆرۆناوە، ملیۆنان منداڵ لە ساڵی ڕابردووەوە بە شێوەیەکی ڕێکخراو نەکوتراون، بۆیە مەترسی تووشبوونیان بە نەخۆشییەکانی سورێژە و شەلەل و پەتای زەرد و دفتیریا زیاتر بووە، بە تایبەت منداڵانی ئەفریقا، جگە لە ئەفریقاش ئێستا نەخۆشی سورێژە بە شێوەیەکی مەترسیدار لە یەمەن و پاکستان بڵاوبووەتەوە و ئەگەر پێکوتە ڕۆتینییەکان لە کاتی خۆیاندا بەکارنەھێنرێن، دوور نیە نەخۆشی تریش لە نێو منداڵاندا بڵاوبێتەوە.

بە پێی ڕاپرسییەکی ڕێکخراوی تەندروستی جیھانیی، بەراورد بە ساڵی ٢٠٢٠، ئەمساڵ بەکارھێنانی پێکوتەکانی منداڵان ڕێکخراوترە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا لە کۆی ١٣٥ وڵات کە بەشداری ڕاپرسییەکەیان کردووە، زیاتر لە سێیەکیان ئاماژەیان بەوە کردووە کە تا ئێستا لە بەکارھێنانی پێکوتە ڕۆتینیەکاندا ڕووبەڕووی ئاستەنگ دەبنەوە.

ھێنریتا فۆر بەڕێوەبەری جێبەجێکاری سندوقی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ منداڵان (یونسێف) دەڵێت، پێش کۆرۆناش، نیگەران بوین لەوەی خەریکبوو ئەوەی بەدەستمان ھێنابوو لە بەرەنگاربوونەوەی نەخۆشییەکاندا لە دەستمان دەدا، چونکە ٢٠ ملیۆن منداڵ پێکوتەیان وەرنەدەگرت، ئێستا ڕەوشەکە خراپتریشە.

 بە پێی ڕاپرسییەکەی تەندروستی جیھانی، ئێستا ٦٠ ھەڵمەتی کوتانی بە کۆمەڵی منداڵان لە ٥٠ دەوڵەت ڕاگیراوە، ئەمەش ٢٢٨ ملیۆن منداڵ ڕووبەڕووی ئەو نەخۆشیانە دەکاتەوە کە دەکرێت بەھۆی پێکوتەکانەوە لێیان پارێزراو بن، نیوەی ئەو وڵاتانەش لە کیشوەری ئەفریقان.

‏ئیدارەی بایدن بڕی ١.٩ تریلیۆن دۆلاری تر بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی کۆرۆنا داوا دەکات و کۆمارییەکانیش ‏دژایەتی دەکەن و ئەو بڕە پارەیە بە زۆر دەزانن لەبەرئەوەی لە سەرەتای کۆرۆناوە تا ئێستا نزیکەی ٦ تریلیۆن ‏دۆلار خەرجکراوە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا کە لە مێژووی ئەمریکا ئەو بڕە خەرج نەکراوە ‏ئەوەش لە کاتێکدایە بایدن پلانی خەرجکردنی ٤ تریلیۆن دۆلاری تری بۆ گەشەپێدانی ژێرخانی ئەمریکا ھەیە.

بایدن لە کۆنگرێس ھێڵەکانی پاکێجی دوو تریلیۆن دۆلاری بۆ بوژانەوە و بەھێزکردنی ژێرخانی ‏ئەمریکای ڕوونکردەوە کە بە گرنگترین پڕۆژەی وەبەرھێنانی ئەمریکی ناساند لە دوای جەنگی جیھانی ‏دووەمەوە، پاکێجەکە لە دوو تریلیۆن دۆلار پێکھاتووە و لە ماوەی ھەشت ساڵدا جێبەجێ دەکرێت و تەواوی ‏ئەو سێکتەرانە دەگرێتەوە کە دەبێتە ھۆی بوژانەوەی ژێرخانی ئابووری ئەمریکا، ھەروەھا پشت ‏بە بەرزکردنەوەی باج دەبەستێت بە ڕێژەی ٢٨٪ لەسەر کۆمپانیاکان.

لە پاکێجەکەدا ٦٢١ ملیار دۆلار بۆ کەرتی گواستنەوە تەرخانکراوە وەک دروستکردنی ڕێگاوبان و پرد و ‏بەندەر و فڕۆکەخانە و گەشەپێدانی ھۆکارەکانی گواستنەوەی کارەبایی، ھەروەھا بڕی ٤٠٠ ملیار ‏تەرخانکراوە بۆ گرنگیدان بەو پڕۆژانەی خزمەت بە خاوەن پێداویستی تایبەت دەکەن لەگەڵ باشترکردنی ‏ژیانیان ھەروەھا دابینکردنی ٣٠٠ ملیار دۆلار بۆ دابینکردنی ئاوی شیرین بۆ تەواوی ویلایەتە ‏یەکگرتووەکانی ئەمریکا.‏

سەرەڕای ئەوەی جۆو بایدن سەرۆکی ئەمریکا پاکێجی چاکسازی و بەھێز کردنەوەی ژێرخانی ئابووی ‏ئەمریکای بە گرنگ  باسکرد کە دەبێتە ھۆی ڕەخساندنی ملیۆنان ھەلی کار.

دۆناڵد تڕەمپ سەرۆکی پێشووی ئەمریکا ڕەخنەی لە پڕۆژەکە گرت و پێیوایە ھۆکارێک دەبێت بۆ ‏دروستبوونی بێکاری و بە دەیان ھەزار ئەمریکی کارەکانیان لە دەست دەدەن بەھۆی ئەو پلانەوە کە پشت بە ‏بەرزکردنەوەی باج لەسەر کۆمپانیاکان دەبەستێت ئەوەش ھۆکارێکە بۆ مایە پوچبوون و داخستی ‏سەدان کۆمپانیا و ڕۆشتنە دەرەوەی سەرمایەیی کۆمپانیا ئەمریکیەکان بۆ وڵاتانی تر.

وەزارەتی دەرەوەی ڕووسیا لە ڕاگەیەنراوێکیدا ھۆشداریشی داوە لەوەی کە ھەندێک لایەن ھەوڵدەدەن یاری بە پەیوەندیەکانی نێوان ڕووسیا و ئێران بکەن و ئاماژەی بەوەشکردووە کە تا ئێستا ھەڵوێستێکی ڕەسمی لەلایەن تارانەوە سەبارەت بەو پرسە ڕانەگەیەنراوە.

وەزارەتی دەرەوەی ڕووسیا ئاماژەی بەوەشکردووە پەیوەندیەکانمان لەگەڵ ھاوبەشەکانماندا لەسەر بنەمای کردار ھەڵدەسەنگێنین نەک گوتار و خوازیاری پەرەپێدانی پەیوەندیەکانیشمانین لەگەڵ ئێران.
وەزارەتی دەرەوەی ڕووسیا ڕاشیگەیاندووە ئەو تۆمارە دەنگیەی زەریف ئاستەنگ لە بەردەم کاراکردنەوەی ڕێککەوتنە ئەتۆمیەکە دروست دەکات و ئەگەر پشتیوانیی ڕووسیاش نەبوایە ڕێککەوتنەکە ئیمزا نەدەکرا.

ھەر لە درێژەی لێکەوتەکانی دزەپێکردنی ئەو تۆمارە دەنگیەدا، حەسەن ڕۆحانی سەرۆکی ئێران  ڕاوێژکارێکی خۆی دوورخستەوە، دادگایەکی تارانی پایتەختیش گەشتکردنی لە ٢٠ کار بە دەستی ئەو وڵاتە قەدەغە کرد. 

سەرۆکی ئێران حسامەدین ئاشنا ڕاوێژکاری سەرۆکایەتیی لە پۆستی سەرۆکی سەنتەری سەرۆکایەتی بۆ توێژینەوەی ستراتیژی دوورخستنەوە و عەلی ڕوبەیعی وتەبێژی حکومەتی لە شوێنەکەی دانا. ھاوکات  ڕۆحانی، محەمەد عەلەوی وەزیری ھەواڵگری و ئاسایشی ڕاسپاردووە بۆ لێکۆڵینەوە لە چۆنیەتی دزەپێکردنی ئەو تۆمارە دەنگییە.

زەریف لە چاوپێکەوتنێکدا کە لە مانگی مارسی ڕابردوو ئەنجامیداوە و چاوپێکەوتنەکە بۆ بڵاوبوونەوە نەبووە بەڵکو بۆ ڕوونکردنەوەی ھەندێک ڕاستی بووە بۆ ئەوەی حکومەتەکانی داھاتوو سوودی لێ ببینن، سکاڵای کردووە سەبارەت بە ڕۆڵی لە ڕادەبەدەری قاسم سولەیمانی فەرماندەی پێشووی فەیلەقی قودسی سەر بە سوپای پاسدارانی ئێران، کە لە ھێرشێکی ئاسمانیی ئەمریکادا لە نزیک فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتیی بەغداد کوژرا.

زەریف لەو چاوپێکەوتنەیدا ئاماژەی بەوەشکردووە قاسم سلیمانی لە ھەر دانوستانێکی دیپلۆماسیدا سەبارەت بە قەیرانی سوریا مەرجەکانی خۆی سەپاندووە و ئەو نەیتوانیوە قەناعەتی پێ بکات، بۆ نموونە داوای لێکردووە فڕۆکەوانیی مەدەنی بۆ کاروباری سەربازی لە سوریا بەکارنەھێنێت، بەڵام ڕەتیکردووەتەوە.

زەریف ئاماژەی بە ڕۆڵی تێکدەرانەی ڕووسیاش کردووە کە بەردەوام ئاستەنگی بۆ ئاسایی بوونەوەی پەیوەندیەکانی ئێران و خۆرئاوا دروستکردووە.

مارگرێتیس چینس جێگری سەرۆکی کۆمسیۆنی ئەوروپا ڕایگەیاند، سیاسەتیان لە پرسی کۆچبەران دەگۆڕن، ئەوانەی کە داواکاری وەرگرتنی مافی پەنابەریەتییان ڕەتدەکرێتەوە، بە ئارەزوومەندانە دەنێردرێنەوە بۆ وڵاتەکانیان، ئەوەش لە ڕێگەی ئاسانکاریکردن لە ڕێوشوێنەکانی ناردنەوەیان و ڕازیکردنی وڵاتەکانیان بە وەرگرتنەوەیان.

قەیرانی کۆچبەران لە ساڵی ٢٠١٥وە بەرۆکی یەکێتی ئەوروپای گرتووە، مانگی ئەیلولی ساڵی ڕابردووش کۆمسیۆنی ئەوروپا پێشنیازێکی بۆ گۆڕانکاری لە پرسی کۆچبەران پێشکەشکرد، بەڵام ڕەزامەندی بە دەستنەھێنا، کە بەشێکی ئەو گۆڕانە تایبەت بوو بە ناردنەوەی کۆچبەران بۆ وڵاتەکانیان، ئێستاش گۆڕانکاری لە سیاسەتی کۆچبەران، پێویستی بە ھەماھەنگییەکی نێودەوڵەتیە.

لە شەش ساڵی ڕابردوودا یەک ملیۆن کۆچبەر ڕوویان لە ئەوروپا کردووە، زۆرینەیان خەڵکی سوریا بوون، سەرەتای ئەم ھەفتەیەش دانیمارک وەک یەکەم وڵاتی ئەوروپی ھەنگاوی نا بۆ بێبەشکردنی کۆچبەرە سورییەکان لە پێدانی ڕەگەزنامەی وڵاتەکە، ئەوەش ڕێگا خۆش دەکات بۆ ناردنەوەیان بۆ سوریا، ھەنگاوەکەی دانیمارک نیگەرانی ئەوروپای لێکەوتەوە و داوای ڕاگرتنی دەکەن، بەو پێیەی ھێشتا جەنگ لە سوریا بەردەوامە و ڕەوشی ئەمنی گونجاو نیە بۆ گەڕانەوەی کۆچبەرەکان.

ئاژانسی بلومبێرگ پێشبینی و بە دواداچوونی بۆ ٢٣ بانکی ناوەندی لە جیھاندا کردووە لە بارەی کەمکردنەوە یاخود بەرزکردنەوەی ڕێژەی سوود و بە گوێرەی توانای بانکە ناوەندییەکانی وڵاتان ھێشتا ئابووری جیھان بە شێوەیەکی زۆر سست گەشە دەکات، ھەروەھا یەدەگی بانکی فیدڕاڵی و بانکی ناوەندی ئەوروپا و بانکی ناوەندی ژاپۆن لەو ١٦ دامەزراوەی جیھانن کە نیازیان نیە ئەمساڵ ڕێژەی سوودی بانکی بەرزبکەنەوە.

دامەزراوە داراییە  جیھانییەکان پێشبینی دەکەن شەش بانک کە زۆرینەیان لە وڵاتی تازە پێگەیشتوون نرخی سوود بەرزبکەنەوە لەوانە ڕووسیا، بەڕازیل، نەیجیریا و ژمارەیەک لە بانکەکانی دیکە بە پێچەوانەوە پێشبینی کەمکردنەوەی ڕێژەی سوود دەکەن لە ماوەی ئەمساڵدا.

بە گوێرەی ڕاپۆرتی ئاژانسی بلومبێرگ نرخی سوود لە بانکی فیدڕاڵی ئەمریکا بە ڕێژەی ٠.٢٪ تا کۆتای ئەمساڵ بە جێگیری دەھێڵێتەوە و پێشبینیش دەکرێت تاوەکو ٢٠٢٣ ئەمریکا ڕێژەی سوود بگەیەنێتە نزیک سفر.

سەبارەت بە ئەوروپاش بلومبێرگ پێشبینی دەکات ڕێژەی سوود لە بانکی ناوەندی ئەوروپا تا کۆتای ٢٠٢١ وەک خۆی بمێنێتەوە و بەردەوامیش دەبێت لە دابینکردنی پشتیوانی بۆ کۆمپانیاکان و ھاوڵاتیانی تا ئەو کاتەی ڤایرۆسی کۆرۆنا بە یەکجاری کۆتای دێت. تا ئێستا زیاتر لە ٢ تڕیلیۆن و ٢٠٠ ملیار دۆلاری بۆ ئەو مەبەستەش تەرخانکردووە، ھەروەھا مەرجەکانی پێدانی قەرزیشی ئاسانکردووە و ئەم بەرنامەیەش تا ٢٠٢٢ بەردەوام دەبێت.

بانکی نیشتمانی چین بە ئامانجی کەمکردنەوەی زیانەکان و ئاسایی بوونەوەی چالاکیە ئابووریەکان ڕێژەی سوودی تا کۆتای ئەمساڵ بۆ ٣.٨٥٪ کەمکردەوە و بڕی قەرزەکانیشی بۆ کەرتی تایبەت و ھاووڵاتیانی زیادکردووە، بە گوێرەی پێشبینیەکانی دامەزراوە داراییەکانی حکومەتی چین ئەم ھەنگاوە دەبێتە ھۆی بەرزکردنەوەی ئاستی گەشەی ئابووری وڵات و ھەوڵیش دەدەن پێداچوونەوە بە سیاسەتی دارایدا بکەن.

(ستیفان دی کیرسمەیکەر) وتەبێژی کۆمسیۆنی ئەوروپا ڕایگەیاند برۆکسل سکاڵای یاسایی لەسەر ئەسترازینکا تۆمارکردووە، بەو پێیەی کۆمپانیاکە پابەندنەبووە لە ڕادەستکردنی ئەو بڕە ڤاکسینەی ڕێککەوتنی لەسەر کراوە.

ئەسترازینکا و یەکێتیی ئەوروپا پێکھاتوون لەسەر ڕادەستکردنی ٣٠٠ ملیۆن دۆز لە ڤاکسینەکە و بۆ داھاتوش لەسەر ١٠٠ ملیۆن دۆزی تر، بەڵام تا ئێستا تەنھا ٣٠ ملیۆن دۆز لە ڤاکسینەکە ڕادەستکراوە و کۆمپانیاکەش دەڵێت دەتوانێت تەنھا ٧٠ ملیۆن دۆزی تر لە ڤاکسینەکە لە نیوەی دووەمی ئەمساڵدا بۆ وڵاتانی یەکێتیی ئەوروپا دابین بکات.

ئەوەش لە کاتێکدایە کە تەشەنەسەندنەوەی ڤایرۆسەکە وڵاتانی ئەوروپای نیگەران کردووە، لە کاتێکدا وڵاتانی ئەوروپا بە شێوەیەکی سەرەکی پشتیان بە ڤاکسینی ئەسترازینکا بەستووە بۆ کوتانی ھاوڵاتیەکانیان و دابینکردنی ڤاکسین بۆ وڵاتانی ھەژاری جیھان و سستیی بەڕێوەچوونی پڕۆسەکە ئەوروپیەکانی نیگەران کردووە.

وڵاتانی ئەندام لە یەکێتیی ئەوروپا کە تێکڕا ژمارەی دانیشتوانەکەیان ٤٥٠ ملیۆن کەس دەبێت، لە بەرنامەیاندایە تا کۆتایی وەرزی ھاوین لە سەدا ٧٠ی دانیشتوانەکانیان ڤاکسینی کۆرۆنایان پێ بدرێت.

ھاوکات "د. سەباح نامیق" سەرۆکی ھۆبەی تەندروستی لە کەرکوک ڕایگەیاند، حاڵەتەکانی تووشبوون بەراورد بە چەند مانگی ڕابردوو چەندین ھێندە زیادیکردووە.

 

نیگەرانی لێپرسراوانی تورکیا لە بارەی بە جینۆسایدناساندنی کۆمەڵکوژی ئەرمەنەکان لەلایەن جۆو بایدن سەرۆکی ئەمریکاوە تا دێت زیاتر دەبێت و (ئورگور بورساڵی) ئەمینداری گشتی پارتی نیشتمان کە پارتێکی چەپی تورکیا، لە میانەی گردبوونەوەیەکی حزبەکەی لە بەردەم باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە ئەنقەرە، داوای لە دەسەڵاتدارانی وڵاتەکەی کرد، ھەردوو بنکەی سەربازی ئەنجەرلیک و کوراجیک کە لەلایەن سەربازانی ئەمریکاوە بەکاردەھێنرێن دابخرێن.

وتیشی، پێویستە پەیوەندییە دیبلۆماسییەکان لەگەڵ ڕووسیا و ئێران و ئازەربایجان چڕبکرێنەوە لە پێناو داننانی ھاوبەش بە کۆماری تورکیا لە باکوری قوربرس و نیمچە دوورگەی کریما وەک بەشێک لە ڕووسیا، ئەمینداری گشتی پارتی نیشتمان داواشیکرد، ھەماھەنگی سەربازی لەگەڵ حکومەتی سوریا بکرێت بۆ لەناوبردنی پارتی کرێکارانی کوردستان وەک بەشێک لە ئۆپراسیۆنی دەرەوەی سنور لە ماوەی ١٥ ڕۆژدا.

ھەروەھا ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی تورکیا ھۆشداری داوە لە کاریگەری وێرانکەری داننانی ئەمریکا بە جینۆسایدی ئەرمەنەکان لەسەر پەیوەندییەکانی ھەردوو وڵات. ڕاشیگەیاند،  لێدوانەکەی بایدن ھیچ بنەمایەکی نیە و پێچەوانەی حەقیقەتە.

ئاژانسی بلومبێرگیش لە زاری بەرپرسانی تورکیاوە بڵاویکردەوە، ئەنقەرە بە نیازە ڕێککەوتنی ھەماھەنگی سەربازی و ئابوری کە لە ساڵی ١٩٨٠ەوە لە نێوان ھەردوو وڵات ئیمزاکراوە سڕ بکات، لە ھەنگاوێکی تریشدا ئۆپراسیۆنە سەربازییەکانی لە دژی ھێزە کوردییەکانی ھاوپەیمانی ئەمریکا لە سوریا زیاتر بکات.

ڕۆژی شەممەی ڕابردوو جۆو بایدن سەرۆکی ئەمریکا لە یادی ١٠٦ ساڵەی کۆمەڵکوژی ئەرمەنەکان، ڕاگەیەنراوێکی بڵاوکردەوە و کۆمەڵکوژییەکەی بە جینۆساید ناساند، ئەو ھەڵوێستەش پەیوەندییەکانی ھەردوو وڵاتی ھێندەی تر ئاڵۆزکرد.