عێراق
"ڕوبا فەلاح" ئەندامی تیمی پزیشکیی جیھانی، لە وەزارەتی تەندروستیی عێراق ڕایگەیاند، ئێستا عێراق بە لووتکەی شەپۆلی سێیەمی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنادا تێپەڕدەبێت و تا ئێستا بازنەی مەترسی ئەو قۆناغەی تێنەپەڕاندووە و مانگی ڕابردوو ئامارەکان گەیشتوونەتە لووتکە و ڕۆژانە زیاتر لە ١٠ ھەزار کەس تووشی ڤایرۆسەکە بوون.
وتیشی، ھێشتا شەپۆلی چوارەمی کۆرۆنا لە عێراق بڵاونەبووەتەوە، بەڵام دوور نییە شەپۆلی چوارەم و پێنجەمی ڤایرۆسەکە لە عێراق بڵاوببێتەوە، کە لە شەپۆلەکانی پێشوو توندتر دەبێت، ئەگەر ھاوڵاتیان پابەندی ڕێکارە خۆپارێزییەکان نەبن.
تا ئێستا زیاتر لە یەک ملیۆن و ٨٣٢ ھەزار کەس لە عێراق تووشی کۆرۆنا بوون، زیاتر لە ٢٠ ھەزار و ٢٦٠ کەسیان گیانیان لە دەستداوە، نزیکەی دوو ملیۆن و ٩٧٩ ھەزار کەسیش لانیکەم ژەمێکی ڤاکسینیان وەرگرتووە.
ریاز حەلفی بەڕێوەبەری تەندروستی گشتی لە وەزارەتی تەندروستی عێراق رایگەیاند، بەمزوانە بەرگری بە کۆمەڵ دژ بە کۆرۆنا لە عێراق دروست نابێت، ئەوەش بەھۆی ئەوەی ڤایرۆسەکە بەردەوام گەشە بە خۆی دەدات و جۆری نوێی دروست دەبێت، ھاوکات دەبێت رێژەی لەسەدا ٧٠ی عێراقییەکان ڤاکسینیان وەربگرێت تا بتوانرێت بەرگری بە کۆمەڵ دژ بە کۆرۆنا لە عێراق دروست ببێت.
لەبارەی پێدانی ژەمی سێیەمی ڤاکسینی کۆرۆناش لێپرسراوەکەی وەزارەتی تەندروستی رایگەیاندوە، تا رێکخراوی تەندروستی جیھانیی رێگە نەدات، لە عێراق ژەمی سێیەم بەکارناھێنرێت.
ئەوە لە کاتێکدایە وەزارەتی تەندروستی عێراق گەیشتنی بڕێکی نوێی ڤاکسینی فایزەری راگەیاندوە کە ٤١٥ ھەزار ژەمە و لە داھاتوویەکی نزیکدا رەوانەی ھەموو پارێزگاکان دەکرێت.
کازمی لە سەردانێکیدا بۆ فەرماندەی ئۆپراسیۆنە سەربازییەکان لە قەزای تارمیە سەر بە پارێزگای سەڵاحەدین، دەستپێکردنی ئۆپراسیۆنێکی سەربازی دژی شانە نوستووەکانی داعش لە ناوچەکە راگەیاند و وتی، روبەڕوبوونەوەی تیرۆر بەرپرسیارێتی ھەمووانە و لەناوبردنی تیرۆریستان و وشککردنی سەرچاوە داراییەکانیان پێویستی بە ھەماھەنگی نێوان دەوڵەت و ھاوڵاتیان ھەیە.
کازمی وتیشی، پێویستە پلانێکی ئەمنی بۆ روبەڕوبوونەوەی شانە نوستووەکان و رێگریکردن لە دووبارەبوونەوەی ھەر پێشێلکارییەک دابڕێژن، داواشی لە خەڵکی تارمیە کرد ھاوکاربن لە ھەڵمەتەکانی روبەڕوبوونەوەی تیرۆر و پێدانی زانیاری سەبارەت بە ھەر حاڵەتێکی گومانلێکراو.
پێش بەرێککەوتنی بۆ کوەیت کازمی دوپاتیکردەوە سەردانەکەی لە چوارچێوەی ھەوڵەکانی حکومەتدایە بۆ پتەوکردنی پەیوەندیەکانی لەگەڵ زۆرینەی وڵاتاندا لە نێویشیاندا کوەیت ، ھەروەھا رایگەیاند ، لە سەردانەکەدا دۆسیەکانی ئابوری و سیاسی و وزە و وەبەرھێنان و چەند دۆسیەیەکی تر تاوتوێ دەکرێن .
کازمی راشیگەیاند ، عێراق لە بەردەم ھەڵبژاردنی پێشوەختەدایە و حکومەت پابەندە بە ئەنجامدانی لە وادەی دیاریکراودا ، سەرجەم رێکارەکانیش بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردنێکی بێ گەرد لە کەشێکی گونجاودا گیراوەتەبەر .
رۆژی ١٠ ی ئەم مانگە عەبیر خەفاجی بەرێوەبەری شارەوانی کەربەلا لە ھێرشێکی چەکداریدا لەکاتی جێبەجێکردنی ھەڵمەتێکی کۆتاییھێنان بە زیادەرەوییەکان کوژرا و کوژرانیشی نیگەرانی و کاردانەوەیەکی فراوانی لێکەوتەوە .
عەلی رازی وتەبێژی وەزارەتی سەرچاوەکانی ئاوی عێراق بە میدیای فەرمی عێراقی راگەیاندووە، ئاستی ئاوی بەنداوەکانی دەربەندیخان و دوکان و ئاوی سیروان و دیالەش کەمی کردووە، وتیشی ئاوی رووبارەکانی دیجلە و فوراتیش بۆ ٥٠٪ کەمی کردووە، بەڵام ئاوی پێویست بۆ ئەم وەرزە و زستانی داھاتووش ھەڵگیراوە.
لەبارەی ھۆکارەکانیش رازی دەڵێت، گۆڕانی کەش و ھەوا و بەرزبوونەوەی پلەکانی گەرما و بێبارانی و دروستکردنی بەنداو لەلایەن وڵاتانی دراوسێوە ھۆکارە سەرەکییەکانی کەمبوونەوەی ئاون لە رووبار و بەنداوەکانی عێراق.
ئاماژەی بەوەشکرد، مانگی ئایندە وەفدێکی عێراقی سەردانی تورکیا دەکات و باس لە کەمبوونەوەی ھاتنی ئاو لە تورکیا بۆ عێراق دەکەن.
وەزارەتی تەندروستی عێراق رایگەیاند، بڕێکی نوێی ڤاکسینی فایزەریان بە دەستگەیشتووە کە ٤١٥ ھەزار دۆزە و لە داھاتوویەکی نزیکدا رەوانەی ھەموو پارێزگاکانی عێراقی دەکەن.
ئەوەش لە کاتێکدایە ژمارەی مردن بە کۆرۆنا لە عێراق لە بەرزبوونەوەی بەردەوامدایە و تەنھا لە ٢٤ سەعاتی رابردوودا ٧٤ توشبووی کۆرۆنا گیانیان لەدەستداوە، کە ٢٠ کەسیان لە ھەرێمی کوردستان بوون.
شانەی ڕاگەیاندنی ئەمنیی ڕایگەیاند، چەکدارانی گروپی تیرۆریستی داعش لە قەزای تارمیەی باکوری بەغداد ھێرشیان کردووەتە سەر لیوای ١٢ی حەشدی شەعبی و لە ئەنجامدا چوار چەکداری حەشد کوژران و زیاتر لە حەوت چەکداری تریش برینداربوون.
بە پێی ڕاگەیەندراوەکەی شانەی ڕاگەیاندنی ئەمنی، داعش سەرەتا بۆمبی چێندراوی بۆ ئۆتۆمبێلەکانی چەکدارانی حەشدی شەعبی داناوە و دواتریش بە قەناس ھێرشیان کردووەتە سەریان.
وەزارەتی ناوخۆی عێراق ڕایگەیاند، لە زۆرینەی پارێزگاکان بە تایبەتیش لە بەغدادی پایتەخت و کەرکوک بەسڕە و میسان، بازرگانی بە چەکی بێ مۆڵەت زیادیکردووە و بەشێک لە فەرماندە باڵاکانی حەشدی شەعبی و گروپە چەکدارەکانی دەرەوەی یاساش لەو بازرگانییەوە تێوەگلاون، ئەو بازرگانییەش لە نێوان پارێزگاکانی ناوەڕاست و ھەرێمی کوردستانیش تەشەنەیکردووە.
لیژنەی ئاسایش و بەرگری لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیش ھۆشداری داوە لە فراوانبوونی ئەو بازرگانییە و دەڵێت، بازرگانی بە چەکی بێ مۆڵەت بووەتە گەورەترین مەترسی لەسەر ئاسایشی عێراق، ئاماژە بۆ ئەوەش دەکات، دەیان گروپی مافیایی بە شێوەی ڕێکخراوەیی دروستبوون.
"محەمەد خەفاجی" وەزیری کشتووکاڵی عێراق ڕایگەیاند، لە ماوەی ڕابردوودا بە مەبەستی پاراستنی بەرھەمی ناوخۆیی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڕیاریدا ھەناردەی تەماتە و خەیار ڕابگیرێت، لە ئێستاشدا بەھۆی ئەو بڕیارەوە نرخی ئەو خۆراکانە بەرزبووەتەوە، لەبەر ئەوە پێویستە لە کۆبوونەوەیەکی تایبەتدا ئەنجومەنی وەزیران بڕیاری پێویست لەو بارەیەوە بدات.
وتیشی، بۆ ڕێگرتن لە بەرزبوونەوەی زیاتری نرخی تەماتە و خەیار لە عێراق، دەبێت دەرگای ھاوردەکردن بە ڕووی ئەو بەرھەمانەدا بکرێتەوە.
(محەمەد خالدی) سەرۆکی کوتلەی (بەیارق ئەلخەیر) ڕایگەیاند، لە مانگی ئەیلولدا ڕێککەوتنی ھێزە سیاسییەکان لە بارەی دواخستنی ھەڵبژاردن ڕادەگەیەنرێت و چارەنووسی پڕۆسەکە یەکلادەکرێتەوە.
ئاشکراشیکردووە، سێ سەرۆکایەتییەکەی عێراق شکستیان ھێناوە و نەیانتوانیوە ئەو لایانانە پاشگەز بکەنەوە کە بایکۆتی ھەڵبژاردنیان کردووە.
کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراقیش ڕایگەیاند، ھەموو ئامادەکارییە لۆجستی و تەکنیکییەکان بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن لە کاتی خۆیدا تەواو بووە.
(مستەفا کازمی) ئاماژەی بۆ ئەوەکرد، سەرەڕای ئاستەنگەکانی بەردەم سەقامگیری سیاسی و ئابوری و ئەمنی، بەھۆی ھەڵکشانی ئامارەکانی تووشبوون و گیان لە دەستدان بە ڤایرۆسی کۆرۆنا، ڕەوشی تەندروستی عێراقیش کەوتووەتە بەردەم ھەڕەشەی جددی.
وەزارەتی تەندروستی عێراقیش ڕایگەیاند، بەھۆی زیادبوونی ئامارەکانی تووشبوون و گیان لە دەستدان، ژمارەی سەنتەرەکانی پێدانی ڤاکسین لە شارەکان بە تایبەتی لە بەغدادی پایتەخت زیادکراون.
تۆلەر لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنیدا رایگەیاند، ھەڵبژاردنی پێشوەخت داواکارییەکی سەرەکی گەلی عێراقە و ئەگەر بێتو لەکاتی خۆیدا نەکرێت وڵاتەکە بەرەو ئاراستەیەکی نیگەرانکەر دەڕوات.
وتیشی، دۆسیەی گەندەڵی مایەی نیگەرانییە و ھەندێک گروپ ھەیە بوونەتە ھەڕەشە بۆ سەروەری عێراق.
باڵیۆزی ئەمریکا جەختیشیکردەوە، سەرەڕای ئاستەنگییەکان مستەفا کازمی سەرۆک وەزیران دەتوانێت پەیوەندییەکانی عێراق و وڵاتانی دراوسێ ئاسایی بکاتەوە.
سەرچاوەکە ئاشکرای کردووە، دەرگای دواخستنی ھەڵبژاردنەکان بە چەند مەرجێک بە کراوەی ماوەتەوە، تا ئەو کاتەی نێوماڵی شیعە دەگەنە رێککەوتنێک.