عێراق
ئێوارەی ئەمرۆ ھادی عامری و فالح فەیاز سەردانی حەننانەیان کرد بۆ کۆبوونەوە لەگەڵ موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر، بە پێی زانیارییە رۆژنامەوانییەکانیش محەمەد حەلبوسی سەرۆکی ھاوپەیمانی سەروەری و خەمیس خەنجەر چوونەتە نەجەف و بەشداری کۆبوونەوەکەیان کردووە.
عادل مانع سەرکردەی چوارچێوەی ھەماھەنگی ئاشکرایکردووە، سەرکردەکانی چوارچێوەی ھەماھەنگی ھەڵگری نامەیەکن بۆ موقتەدا سەدر، ناوەرۆکی نامەکەش بریتییە لە ھەنگاونان بۆ کاندیدکردنی جەعفەر سەدر بۆ سەرۆکایەتی حکومەت و چۆنیەتی دروستکردنی گەورەترین کوتلەی پەرلەمانی لەلایەن ماڵی شیعەوە.
رونیشیکردەوە لە چەند رۆژی داھاتوودا رێککەوتنی نێوان سەدر و چوارچێوەی ھەماھەنگی گەڵاڵە دەکرێت و دواتریش گەورەترین کوتلەی پەرلەمانی رادەگەیەنرێت.
محەمەد دەڕاجی سەرۆکی دەستەی پیشەسازی سەربازیی عێراق ئاشکرایکرد، ئەو چەکە سوکەی عێراق بڕیارە لەمەودوا دروستی بکات.
ناوی تفەنگی ڕافیدەینە و ھەماھەنگی لەگەڵ وەزارەتی بەرگریش کراوە بۆ ئەو مەبەستە، وتیشی، دەوڵەتانی دراوسێ و ھاوکارەکانیان لە ناوخۆدا، ڕێگری دەکەن لە پێشکەوتنی پیشەسازیی جەنگی لە وڵاتدا.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەوەی لە دژی پیشەسازیی جەنگی کار دەکات، ناپاکی لە وڵاتەکەی دەکات.
سەرۆکی دەستەی پیشەسازی سەربازیی عێراق ڕوونیشیکردەوە، سەرۆک وەزیرانی عێراق دەستوەردانی کردووە، بۆ ڕێگری لە کۆمپانیایەک لە گواستنەوەی تەکنەلۆژیای پیشەسازیی جەنگیی، چونکە گەندەڵکاران بە نھێنی کار دەکەن بۆ شکستپێھێنانی پیشەسازیی جەنگیی لە عێراقدا.
سەعد سەعدی سەرکردەی ھاوپەیمانی فەتح ئاماژەی بەوەکردووە، حەشدی شەعبی پرۆژەیەکی بەرگرییە و لەژێر سایەی ئایەتوڵا خامنەییدایە و جموجوڵەکانیشی بە فەرمانی فەرماندەیی سوپای پاسدارانە، بەڵام لە ڕووی داراییەوە پەیوەستە بە عێراقەوە.
باسی لەوەشکردووە، پرۆژەیەک لە ئارادایە بۆ دژایەتیکردنی حەشدی شەعبی و ئەو لێدوان و قسانەش، کە لە کەسایەتییە سیاسییەکان و سەرۆک ھۆزەکانی ئەنبارەوە دەرچووە، دژایەتیکردنی حەشدی شەعبییە.
کازمی لە تویتێکدا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تویتەر بڵاویکردەوە، ئەوان ئەو ئەرکەیان جێبەجێ کردووە، کە ھەر لە سەرەتاوە بانگھێشت کراوون بۆ خزمەتکردنی گەلی عێراق.
جەختیشیکردەوە، بە ھیچ شێوەیەک ڕانەکێشراون بۆ موزایەدا کردن و گفتوگۆی بێ بەرھەم، بەو ھۆیەشەوە توانیان نیشتیمان بگەیەننە ھەڵبژاردنێکی بێگەرد.
سەرۆک وەزیرانی عێراق باسی لەوەشکردووە، سەرباری ڕێگرییە ناوخۆیی و دەرەکییەکان، بە دانبەخۆداگرت توانیان قەیرانە ئابوری و ئەمنی و کۆمەڵایەتییەکان تێپەڕێنن.
لە کۆتایی تویتەکەیدا کازمی ئاماژەی بەوە کردووە، ھێزە سیاسییەکان بەرپرسن لە پارێزگاریکردن لە ئاراستەی نیشتیمانی، ئەویش بە کۆتایی ھێنان بە چەقبەستنی سیاسی و ھەوڵدان بۆ پێکھێنانی حکومەتی نوێ، کە بتوانێت بەرگری لە یەکپارچەیی وڵاتەکە بکات.
سەرکردەکانی چوارچێوەی ھەماھەنگیی شیعە کۆبوونەوە و بە پێی زانیارییەکان دوای کۆبوونەوەکە، نوری مالکی سەرۆکی ھاوپەیمانیی دەوڵەتی یاسا، پەیوەندی بە موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدرەوە کردووە و پێی وتووە، چوارچێوەی ھەماھەنگی کراوەیە بە رووی پێشنیازی کاندیدکردنی "جەعفەر سەدر"، ئامۆزای سەدر بۆ پۆستی سەرۆک وەزیران و ھەموو ھەنگاو و ناوێکیش تاوتوێ دەکەن، بەڵام ھەنگاوی سەرەتا پێکھێنانی گەورەترین کوتلەی پەرلەمانییە لە نێوان چوارچێوەی ھەماھەنگی و رەوتی سەدر، دواتر گفتوگۆکردنە لەبارەی کاندیدکردنی "جەعفەر سەدر"، بۆ پۆستی سەرۆک وەزیران.
فازڵ فەتلاوی پەرلەمانتاری ھاوپەیمانی فەتحیش رایگەیاند، پەیوەندییە تەلەفۆنییەکەی مالکی و سەدر، ھەنگاوێکی ئەرێنییە بۆ پێکھێنانی حکومەتێکی بەھێز و دیدار و کۆبوونەوەش دەکرێت لە نێوان چوارچێوەی ھەماھەنگی و رەوتی سەدر، بۆ پێکھێنانی حکومەت و چوونە ناو یەک کوتلە.
رۆژی پێنجشەممە، موقتەدا سەدر پەیوەندی بە نوری مالکییەوە کرد و پێشنیازی ئەوەی بۆ کردووە، "جەعفەر سەدر"ی ئامۆزای سەدر کاندید بکرێت بۆ پۆستی سەرۆک وەزیرانی داھاتوو، کە سەدر بەو پێشنیازەی دەیەوێت دەرگایەکی نوێ بکاتەوە بۆ چارەسەرکردنی ناکۆییەکان و ئەو چەقبەستنە سیاسییەی لە دوای ھەڵبژاردنەوە دروستبووە.
"د.بەرھەم ساڵح" سەرۆک کۆماری عێراق لە تویتەر رایگەیاند، ئەو دەستپێشخەرییە سیاسییەی بۆ تێپەڕاندنی دۆخی چەقبەستویی سیاسیی و دەستوری کراوە بەرز دەنرخێنن و ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، ئەرکی ئەوەیە پشتیوانی لە ھەوڵە نیشتیمانییەکان بکات بۆ گەیشتن بە مافە دەستورییەکان.
سەرۆک کۆمار راشیگەیاند، پشتیوانی لە ھەوڵە نیشتیمانییەکان دەکات بۆ ئەوەی دەست بکرێت بە ھەنگاوەکانی پێکھێنانی حکومەتێکی بەتوانا بۆ پاراستنی ئاسایشی وڵات و خزمەتکردنی ھاووڵاتیان.
دەستەی گشتی کەشناسی و چاودێری بومەلەرزەی عێراق رایگەیاند، لە سێ ڕۆژی داھاتوودا ناوچەکە ڕوبەڕوی شەپۆلی پاڵەپەستۆی نزمی ئەروپا دەبێتەوە و دەبێتە ھۆی نزمبوونەوەی پلەکانی گەرما لە سەرجەم ناوچە جیاجیاکانی عێراق و باران بارینیشی لەگەڵدا دەبێت.
لە ڕاگەیەندراوێکدا دەستەی گشتی کەشناسی و بومەلەرزەی عێراق بڵاویکردەوە، لە دوا نیوەڕۆی ڕۆژی پێنجشەممەوە عێراق دەکەوێتە ژێر کاریگەریی ئەو کەشە ساردەی کە لە ئەوروپاوە ھەڵیکردووە و پلەکانی گەرما بە تەواوی نزم دەبنەوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، لە سەرانسەری عێراق ئاسمان نیمچە ھەور دەبێت و لە ناوچەکانی باکور نمە باران و ھەندێک جاریش لێزمە باران دەبارێت و دەنگی ھەورە بروسکەشی لەگەڵدا دەبێت.
کەشناسی عێراق ڕوونیشیکردووەتەوە، کەشی سارد و باراناوی لە ناوچەکانی باکور تا ڕۆژی شەممەی داھاتوو بەردەوام دەبێت و لە ھەندێک شوێن پلەکانی گەرما بە تەواوی نزم دەبنەوە.
بە پێی بڕیارێکی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، سەرجەم بەرھەمی گەنمی ئەمساڵی جوتیاران بۆ وەرزی دروێنەی ئەمساڵ وەردەگیرێت و بۆ ھەر تۆنێک گەنمی وەرگیراو بڕی ٧٥٠ ھەزار دینار تەرخانکراوە.
ھەر لە کۆبوونەوەکەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراقدا بریاردراوە بە خەرجکردنی شایستە داراییەکانی جوتیاران لە ماوەی ١٠ ڕۆژدا و شایستە داراییەکانی وەرزی ئەمساڵیش نابێت تا ڕۆژی ٣٠ مانگی حوزەیرانی داھاتوو تێپەڕ بکات.
ھاوکات وەزارەتی دارایی ڕاسپێردرا بە ھەماھەنگی لەگەڵ بانکی ناوەندیی، بۆ ئامادەکردنی پارەی پێویستی بۆ قەرزی جوتیاران و، بە سودی لە ٥٪ بۆ خەرجکردنی لە کەرتی کشتوکاڵی و ئاودێریدا.
مەزھەر محەمەد ساڵح ڕوونیشیکردەوە، سەرباری ئەوەی لە ساڵی ٢٠٢١دا قەرزێکی کەمکراوە و دەگاتە ٢٩ تریلیۆن دینار، بەڵام ڕەوشی دارایی پێشبینییەکان بۆ ساڵی ٢٠٢٢ دەریدەخات، بەھۆی بەرزبوونەوەی نرخی نەوتەوە داھاتی نەختینە زیاتر دەبێت، بە تایبەت لە ئێستادا نرخی بەرمیلێک نەوت لە سەرووی ١٠٠ دۆلارەوەیە.
ڕوونیشیکردووەتەوە، داھاتی زیادەی نەوت لە ماوەی ڕابردوودا گەیشتووەتە ٢٠ ملیار دۆلار، بۆیە دەکرێت ئەو زیادەیە بکرێتە پاڵپشتی جێگربوونی بودجەی ساڵانی داھاتوو، ئەگەر ھات و گۆڕانکاری لەناکاو لە نرخی نەوت ھاتە ئاراوە و نرخەکەی لە بازاڕی وزەدا کەمیکرد.
بە گوێرەی نوسراوێکی فەرمی وەزارەتی کشتوکاڵی عێراق، کە ئاڕاستەی نوسینگەی سەرۆک وەزیران کراوە، ئاماژە کراوە بە خشتەی جموجوڵی بەرھەمی کێڵگە پەلەوەریەکان وەک ھێلکەی خواردن، ھێلکەی تروکاندن و جوجەڵە و مریشکی زیندوو و سەربڕاوی فرێش و بەستوو بەرمەکانی تری کێڵگە پەلەوەرییەکان.
لە نوسراوەکەدا بە ڕوونی ئاماژە کراوە بەوەی چیتر ڕێگە نادرێت بە گواستنەوەی ئەو بەرھەمانەی سەرەوە لە ھەرێمی کوردستانەوە و بۆ سەرجەم پارێزگاکانی دیکەی عێراق تا کاتێکی تر.
ئەمینداریەتی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق، بڕیارەکانی لیژنەی باڵای تەندروستی سەلامەتی نیشتیمانی ڕەوانەی ھەموو وەزارەت و پارێزگاکان کردووە و تیایدا ھاتووە، لەمەودوا تەنھا پشت ببەسترێت بە کارتی نێودەوڵەتی وەرگرتنی ڤاکسین و، چیتر پێویست بە ئەنجامدانی پشکنینی (پی سی ئاڕ) ناکات، بۆ ئەو کەسانەی کە لە عێراقەوە گەشت دەکەن یان بە پێچەوانەوە.
بە گوێرەی بڕیارەکە ئەو ڕێنماییە ھەموو ھاوڵاتییەکی عێراقی و بیانی دەگەرێتەوە تا سەرووی ١٢ ساڵ و بڕیارەکە لە سەرەتای مانگی نیسانی داھاتووەوە دەچێتە بواری جێبەجێکردنەوە.
ھەر بە گوێرەی ڕێنماییەکان ئەو گروپە گەشتیاریانەی کە سەردانی شوێنە پیرۆزەکانی عێراق دەکەن، ماوەی مانەوەیان بۆ درێژکراوەتەوە لە ١٤ ڕۆژەوە بۆ ٣٠ ڕۆژ.
وائیل ڕیکابی ئەندامی ھاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا لە لێدوانێکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، دادگای فیدراڵی کاتێک بڕیاریدا لەسەر نادەستوری بوونی لیژنەکەی ئەبو ڕەغیف، پێویستە ھەموو لایەنەکان بەرپرسیاریەتی ھەڵبگرن، لە پێش ھەموویانەوە سەرۆک وەزیران کە دەستوری پێشێلکردووە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، پێویستە کازمی و لیژنەی ئەبو ڕەغیف لە لایەن دادگاوە لێپرسینەوەیان لێ بکرێت، لەسەر ئەو تاوانەی کە دەرھەق بە گەلی عێراق ئەنجامیان داوە، کە ھاوڵاتیان چ بە دانپێدانانی بە زۆر یان لە ژێر ئەشکەنجەی ئەو لیژنەیەدا گیانیان لە دەستداوە.
داواشیان لە لایەنە زەرەرمەندەکان کرد بچنە بەردەم دادگا و سکاڵا لە دژی لیژنەکە و سەرۆکەکەی و ئەو کەسەش فەرمانی پێداون تۆمار بکەن.
ئەوەش لە کاتێکدایە دوو ھەفتە لەمەوبەر دادگای باڵای فیدراڵی عێراق، فەرمانێکی دیوانی سەرۆک وەزیرانی عێراقی ھەڵوەشاندەوە، کە تایبەت بوو بە پێکھێنانی لیژنەی لێکۆڵینەوەی لە گەندەڵی بە سەرۆکایەتی ئەحمەد ئەبو ڕەغیف، بە پێیەی پێچەوانەی دەستورە، چونکە لیژنەی نەزاھە ھەیە و لێکۆڵینەوە لەو دۆسیانە دەکات.
ھاوپەیمانیەکە کە لەلایەن محەمەد حەلبوسی و خەمیس خەنجەر سەرۆکایەتی دەکرێت ، دەستیکردوە بە کۆکردنەوەی ئیمزا بۆ ئەوەی پێشنیاری ھەموارکردنەوەی یاسای لێبوردنی گشتی بۆ سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەران بەرز بکاتەوە ، بە وتەی ئەندامانی ھاوپەیمانییەکەش ، لێبوردنی گشتی لە ئەولەویەی ئەو دۆسیانەیە کە گرنگی پێدەدەن و ھەموارکردنەوەی یاساکەش قابیلی دواخستن نیە .
شەعلان کەریم سەرۆکی فراکسیۆنی سەروەری لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیش رایگەیاندوە ، ھەموارکردنەوەی ئەو یاسایە داواکارییەکی جەماوەرییە لە پارێزگا رزگارکراوەکان و دڵنیان لەوەی کە زۆرێک زیندانیکراوی ستەم لێکراو لەناو زیندانییەکاندا ھەن ، ھەربۆیە دەستیان کردوە بە کۆکردنەوی ئیمزای پەرلەمانتاران و ئامانجیان ئەوەیە یاساکە چەند بڕگەیەکی بۆ زیاد بکرێت کە لە رێیانەوە مافی بێتاوانان و ستەم لێکراوان دەستەبەر بکرێت .
ئەمڕۆ وادەکە کۆتایی دێت، بە پێی زانیارییەکان تائێستا ٤٨ کەس خۆیان بۆ ئەو پۆستە کاندید کردووە، کە ٢٥ کەس لە خولی یەکەم و ٨ کەس لە خولی دووەم و ١٥ کەسیش لە خولی سێیەم، خۆیان بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆک کۆمار کاندیدکردووە.
سەبارەت بەو سکاڵایانەی بەھۆی بەرزکردنەوەی بەھای ئاڵوگۆڕی دراو پێشکەشکراون، دادگای فیدراڵی بانگێشتنامەیەکی ئاڕاستەی ھەریەک لە"عەلی عەلاوی" وەزیری دارایی عێراق و "مستەفا غالب"پارێزگاری بانکی ناوەندی کردووە بۆ ئەوەی رۆژی دوو شەممەی داھاتوو ١٤ی ئادار لە دادگای فیدراڵی ئامادەبن.
دادگاکە رایگەیاندووە، بانگھێشتکردنی وەزیری دارایی و پارێزگاری بانکی ناوەندی بۆ گفتوگۆکردنە لەسەر بەرزبوونەوەی بەھای دۆلار بەرامبەر دیناری عێراقی کە لە یاسای بودجەی ٢٠٢١دا، بەھای ١٠٠ دۆلاری ئەمریکی لەلایەن بانکی ناوەندییەوە بە ١٤٥ ھەزار دیناری عێراقی جێگیرکرا.