بەڕێوەبەرایەتی ڕووبەڕووبوونەوەی مادە ھۆشبەرەکان لە وەزارەتی ناوخۆیی عێراق ڕایگەیاند، بە گوێرەی ڕاپۆرت و بەدواچوونی ھێزە ئەمنییەکان، لە عێراقدا خاڵییە لە چاندن و بەرھەمھێنانی مادە ھۆشبەرەکان.

ئاماژەی بەوەشکردووە، لە ئێستادا بازرگانانی مادە ھۆشبەرەکان، شێواز و ھۆکاری نوێ بەکاردەھێنن بۆ گواستنەوەی مادە ھۆشبەرەکان، لەوانەش فڕۆکەی بێفڕۆکەوان.

بەڕێوەبەرایەتی مادە ھۆشبەرەکان ڕوونیکردووەتەوە، ململانێی و ڕووبەڕووبوونەوەی نێوان دەزگا ئەمنییەکان و بازرگانانی مادە ھۆشبەرەکان درێژەی ھەیە، ھەموو ھەوڵێکیشان خستووەتە گەڕ بۆ دەستگیرکردن و شکستھێنان بە ھەوڵەکانیان لە گواستنەوە و بازرگانی کردن بە مادە ھۆشبەرەکانەوە.

لە ماوەی ڕابردوودا ھێزە ئەمنییەکانی عێراق دەستیان بەسەر فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەواندا گرت، کە ویسترابوو بڕی ٣٠ بۆ ٤٠ کیلۆ مادەی ھۆشبەری لە جۆری حەبی کیپتاگونی پێ بگوێزنەوە.

ئەحمەد سەحاف، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی عێراق ڕایگەیاند، لەگەڵ باڵیۆزخانەی عێراق لە پۆڵەندا ھەماھەنگیان لە بارەی دەنگۆی مەترسی لەسەر ژیانی کۆچبەرانی عێراقی کردووە و بۆیان پشتڕاستبووەتەوە کە ئەو دەنگۆیانە دوورن لە ڕاستییەوە و ھیچ بەڵگەیەکی دڵنیاکەرەوە و یاسایی وەک شاھیدحاڵ یان وێنە و ڤیدیۆ، لە بارەی کوشتنی بە کۆمەڵی ژمارەیەک کۆچبەری عێراقی لەسەر سنووری نێوان پۆڵەندا و بێلارووس نییە و ھیچ کەسێکیش لەسەر ئەو دەنگۆیانە سکاڵای تۆمار نەکردووە.

وتیشی، حکومەت تیمێکی بۆ لێکۆڵینەوە لەو دۆسیەیە پێکھێناوە، کە بە زووترین کات بەدواداچوون بۆ کەیسەکە دەکەن، ڕاپۆرت پێشکەشی حکومەت دەکەن.

پێشتر لیژنەی لێکۆڵینەوەی بێلارووس، کوژرانی ژمارەیەک پەنابەری عێراقی ئاشکرا کرد، کە لە لایەن سەربازانی پۆڵەنداوە لە سنورەکانی نێوان ھەردوو بێلارووس و پۆڵەندا کوژراون.

ڕاشیگەیاند، ئەو زانیاریانەیان لە سەربازێکی پۆڵەندی وەرگرتووە و ئەو پەنابەرانە دوای کوشتنیان بە نھێنی لەسەر سنورەکانی بێلارووس و پۆڵەندا بەخاکسپێردراون.

لە ڕاگەیەندراوێکدا وەزارەتی تەندروستی عێراق بڵاویکردەوە، بە چاودێرکردنی ڕەوشی تەندروستی، لەچەند ڕۆژی ڕابردوودا جارێکی تر ژمارەی تووشبوان بە کۆرۆنا زیادیکردووەتەوە، ئەوەش پێشتر خودی وەزارەت و ڕێکخراوی تەندروستی جیھانی ھۆشداریان لێ دابوو.

وەزارەتی تەندروستی ئاماژەی بەوەشکردووە، بەرزبوونەوەی ژمارەی تووشبوان بە کۆرنا، ھۆکارەکەی کەمتەرخەمی ھاوڵاتیانە لە وەرگرتنی ڤاکسنی دژی کۆرۆنا.

ڕوونیشیکردووەتەوە، زۆبەی توێژینەوە زانستییە باوەڕپێکراوەکان، جەخت لەوە دەکەنەوە، بەرزبووونەوەی ژمارەی تووشبوان بە کۆرۆنا، لە ریزی ئەو کەسانەدا تۆمار کراوە کە ڤاکسنی دژی کۆرۆنایا وەرنەگرتووە.

داواشی لە ھاوڵاتیان کردووە پەلە بکەن لەوەرگرتنی ڤاکسین و پابەندبوون بە ڕێنماییەکانی خۆپارێزییەوە.

سەرۆکایەتیی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بڵاویکردەوە، رۆژی پێنجشەممە ٢٣ی حوزەیران، لەسەر داوای ژمارەیەک لە پەرلەمانتاران کۆبوونەوەیەکی نائاسایی ئەنجوومەنی نوێنەران بەڕێوەدەچێت، بەڵام ھیچ وردەکارییەکی لەبارەی ناوەڕۆکی کۆبوونەوەکەوە ئاشکرا نەکرد.

لەبارەی کۆبوونەوەکەی ئەنجوومەنی نوێنەران، محەمەد سەیھوود، پەرلەمانتاری ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند، کۆبوونەوەکە لەسەر داوای چوارچێوەی ھەماھەنگییە، کە ٥٠ ئیمزایان بۆ کۆبوونەوەیەکی نائاسایی ئەنجوومەنی نوێنەران پێشکەشکردووە.

راشیگەیاند، ئامانجیان لە کۆبوونەوەکە متمانەدانە بەو پەرلەمانتارە جێگرەوانەی لەبری پەرلەمانتارە دەستلەکارکێشاوەکانی رەوتی سەدر دەستبەکار دەبن.

ئەمینداری گشتیی کەتیبەکانی ئیمام عەلی، لە تویتێکدا رایگەیاند، حکوومەتی داھاتوو حکوومەتی ئاڵنگارییەکان دەبێت و پێویستە دانوستانەکانی نێوان بەغداد و ھەرێمی کوردستان، لەبارەی پرسی نەوت و غاز و دەروازەکان و داھاتەکانیان و سیاسەتیی دەرەوە و ئاسایش دەستپێبکاتەوە، وتیشی، دواخستنی چارەسەرکردنی کێشەکان، دەبێتە ھۆی خراپتربوون و قوڵبوونەوەی کێشەکان.

 

 

عەلی عەبدولئەمیر عەلاوی وەزیری دارایی عێراق لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، لە ڕوانگەی پابەندبوونی وەزارەتەکەی بە لەبەرچاوگرتنی مافی چینە جیاوازەکان و کەمکردنەوەی قورساییەکانی سەر شانیان، لایەنە پەیوەندارەکان ڕاسپێردراوە بە دواخستنی وەرگرتنەوەی ئەو قەرزانەی حکومەت، کە لە ئەستۆی جوتیاران و ئەو چینانەی دیکەدایە،  کە سوودمەندبوون لە قەرزەکانی حکومەت.

لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئاماژە بەوە کراوە، بانکی ھاریکاری کشتوکاڵی ڕاسپێردراوە، بە دواخستنی وەرگرتنەوەی ئەو قەرزانەی کە لە ئەستۆی جوتیاراندایە تا دوو ساڵی دیکە.

ڕوونیشکراوەتەوە، بڕیارەکە ھەموو ئەو کەسانە دەگرێتەوە کە قەرزەکانیان زیاتر نییە لە ٤٠٠ ملیۆن دینار، کە لە بانکی کشتوکاڵی وەریانگردووە لە سەرجەم پارێزگاکانی عێراقدا.

وەزیری دارایی عێراقی ڕاشیگەیاندووە، بۆ دواخستنی ئەو قەرزانە ھیچ سودێک ناچێتە سەری و ھیچ بڕە پارەکی زیادە وەرناگیرێت.

لە ڕاگەیەندراوێکدا وەزارەتی تەندروستی عێراق بڵاویکردەوە، لەگەڵ تۆمارکردنی ئەو ژمارە زۆرەی تووشبوون، ھیچ حاڵەتێکی گیانلەدەستدان تۆمار نەکراوە و ٢٣٩ کەسیشی چاکبوونەتەوە.

وەزارەتی تەندروستی عێراق ئاماژەی بەوە کردووە، زۆرترین ژمارەی تووشبوون لە بەغداد تۆمار کراوە، کە ٣٤٨ کەس تووشی ڤایرۆسەکە بوون.

سەبارەت بە ھەرێمی کوردستانیش، وەزارەتی تەندروستی عێراق ئاشکرایکردووە، لە ھەر سێ پارێزگاکەی ھەرێم ٢١٥ تووشبووی نوێ تۆمار کراوە.

دوێنیش دوای بەرزبوونەوەی حاڵەتەکانی تووشبوون بە کۆرۆنا، وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕایگەیاند، شەپۆلێکی نوێی کۆرۆنا لە عێراق سەریھەڵداوە، داوای لە ھاوڵاتیان کرد، سەردانی بنکەکانی تایبەت بە وەرگرتنی ڤاکسینی دژی کۆرۆنا بکەن.

ئاژانسی ھەواڵی ڕۆیتەرز لە زاری ئیحسان عبدولجەبار، وەزیری نەوتی عێراقەوە بڵاویکردەوە، ئەو بڕیارەی دادگای فیدراڵی دەرکردووە دەربارەی نادەستوری بوونی یاسای نەوت و گازی ھەرێمی کوردستان، بەم نزیکانە لەڕێگەی ڕێکارە یاسایی و شەرعییەکانەوە جێبەجێ دەکرێت.

دادگای باڵای فیدراڵی عێراق لە مانگی شوباتی ئەمساڵدا ڕایگەیاند، یاسای نەوت و گازی ھەرێمی کوردستان نادەستورییە و داواشی لە دەسەڵاتدارانی ھەرێم کرد، داھاتەکانی نەوتی خاو ڕادەستی بەغداد بکەن.

ھاوکات وەزیری نەوتی عێراق ڕایگەیاند، دوای پەسەندکردنی پرۆژە یاسای بودجەی ساڵی ٢٠٢٢، کۆمپانیای نەوتی بەسرە دەبێتە خاوەنی گەورەترین پشکی کۆمپانیای ئیسکۆن مۆبیل، کە لە کێڵگەی نەوتی قورنەی یەک کاردەکات.

ھەر بەپێی پێشبینییەکان خۆڵبارینەکە زۆربەی شار و ناوچەکانی عێراق دەگرێتەوە و ڕۆژی پێنجشەممە کۆتایی دێت، بەوەش پلەکانی گەرما نزم دەبنەوە.

ئاماژە بۆ ئەوەشکراوە، رۆژی پێنج شەممە پلەکانی گەرما ناجێگیردەبن و دوای تەواوبوونی خۆڵبارینەکە، جارێکی تر پلەکانی گەرما بەرزدەبنەوە.

کەشناسی و بوولەرزەزانی عێراق راشیگەیاندوە، رۆژی دوو شەممە بەرزترین پلەی گەرما لە پارێزگای بەسرە تۆمار کرا کە ٥٢ پلەی سیلیزی بوو، لە بەشێکی تری ناوچەکانی عێراق پلەگەرما ٥٠ پلەی تێپەڕاندوە.

رەحیم عەبدوی سەرکردە لە رەوتی حیکمە بە سەرۆکایەتیی عەممار حەکیم، رایگەیاند، دوای کشانەوەی رەوتی سەدر لە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، ژمارەی پەرلەمانتارەکانیان لە شەش پەرلەمانتارەوە بۆ ١٦ پەرلەمانتار زیادیکردووە.

راشیگەیاند، ھێشتا رەوتی حیکمە بەشدارێکی کارایە لە چوارچێوەی ھەماھەنگی و پشتیووانی لە چوارچێوەکە دەکەن، بۆ پێکھێنانی حکوومەتی داھاتوو و دانوستانەکان، بەڵام بەشداری ناکەن، نە لە کاندیدی سەرۆک وەزیران و نە لە وردەکارییەکانی تر.

 

حازم ردێنی، سەرۆکی ناوەندی ستراتیژیی بۆ مافەکانی مرۆڤ، رایگەیاند، ئەنجوومەنی نوێنەران لیستی ناوی ئەو پەرلەمانتارە جێگرەوانەی بەدەستگەیشتووە، کە لە جێگەی پەرلەمانتارە دەستلەکارکێشاوەکانی رەوتی سەدری دەستبەکار دەبن و دوای پشووەکانی وەرزی یاسادانانی مانگی داھاتوو سوێندی یاسایی دەخۆن.

وتیشی، پەرلەمانتارە جێگرەوەکان لەو کاندیدە دەرنەچووانە ھەڵبژاردراون، کە لە ھەڵبژاردنەکەی ساڵی رابردوو دەنگی زۆریان بەدەستھێناوە و لە ھەمان ئەو بازنەیە بوون، کە پەرلەمانتارە دەستلەکێشاوەکانی رەوتی سەدر کاندیدبوون تێیدا.

سەرەتای ئەممانگە پەرلەمانتارانی رەوتی سەدر لە ئەنجوومەنی نوێنەران، لەسەر داوای موقتەدا سەدر دەستلەکارکێشانەوەی بە کۆمەڵیان پێشکەشکرد، دەستلەکارکێشانەوەکەشیان لە لایەن سەرۆکی ئەنجوومەنی نوێنەرانەوە پەسەند کرا.

زافر مەحموود خەڵەف، بەڕێوەبەری گشتیی فەرمانگەی کاروباری مین لە وەزارەتی ژینگەی عێراق رایگەیاند، ناوچە مینڕێژکراوەکان لە پارێزگای نەینەوا پاککراونەتەوە، ئەو ناوچانەی کە پیسبوون کەمبوونەتەوە و دوایین رووپێوی تەواو بووە، جگە لە ناوچەیەک لە قەزای حەزەر، کە رێژەی پاککردنەوەی ئەو ناوچانە زیاتر بووە لە ٦٠%.

ئاماژەی بەوەشکرد، ئەو رووبەرەی کە ماوە لەسەر ئاستی عێراق دوو ھەزار و ٧٠٠ کیلۆمەتر چوارگۆشەیە و بە ھەوڵی حکوومەت و وڵاتانی بەخشەر و نەتەوەیەکگرتووەکان، کارکردن لەسەر ٣٥٠ ملیۆن مەتر چوارگۆشە لە کۆی رووبەری پیسبوو بەردەوامە و لە کەرکوک ٧  کیلۆمەتر و لە نەجەف ٦ کیلۆمەتر و لە کەربەلا ٢ کیلۆمەتر ناوچەی مینڕێژکراویان پاککردووەتەوە.

عەتوان عەتوانی وتەبێژی ھاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بێدەنگی حکومەت لەبەرامبەر دەستدرێژییە بەردەوامەکانی تورکیا و ئۆپراسیۆنە سەربازییەکانی لە ناو خاکی عێراقدا، جێگەی سەر سوڕمانە.

ئاماژەی بەوەشکرد، کردەوە دوژمنکارانەکانی تورکیا، بە مانای ڕێز نەگرتنیەتی لە بنەماکانی دراوسێیەتی، جگە لەوەش مەترسی ئارەزووە مەترسیدارەکانی ئەنقەرە دەردەخات لەبەرامبەر خواستە فراوانخوازییەکانی لە عێراقدا.

باسی لەوەشکردووە، ئەو پێشێلکاریانە پێویستی بە ھەڵوێستێکی یەکلاکەرەوە ھەیە، لە ڕێگەی نەتەوە یەکگرتووەکان و دادگای نێودەوڵەتییەوە، لە دژی دەستدرێژییەکانی تورکیا بۆ سەر یاسا و ڕێسا نێودەوڵەتییەکان.

دووپاتیشیکردوەتەوە، ڕەوشەکە پێویستی بە کۆبوونەوەیەکی بە پەلەی ئەنجومەنی نوێنەران ھەیە، بۆ تاوتوێکردنی ئەو مەترسییانە و دەرکردنی بڕیاری پێویست، بۆئەوەی حکومەت ناچار بکات ھەڵوێستی یەکلاکەرەوەی ھەبێت لەسەر ئەو پرسە.

یەحیا ئال ئیسحاق سەرۆکی ژووری بازرگانی ھاوبەشی ئێران و عێراق بە ئاژانسی ھەواڵی ئیرنای راگەیاندووە، بڕی یەک ملیار و ٦٠٠ ملیۆن دۆلار لە قەرزەکانی عێراق ئازاد بووە و لە ئێستاشدا بانکی ناوەندی ئێران دەبێت بڕیار بدات کە ئەو بڕە پارەیە راستەوخۆ و بە نەختینە بدرێتەوە بەو وڵاتە یاخود بۆ کڕینی کاڵای ھاوردەکراو و بەشێوەی حەواڵە، رادەستی وڵاتی سێیەم بکرێت.

ئاماژەی بەوەشکردوە، ئالوگۆڕی بازرگانی نێوان ئەو دوو وڵاتە و فرشتنی وزەی ئێران بە عێراق، بەبێ کێشە بەردەوامە و ھەرچەند مانگ  جارێک بەغداد بەشێک لە قەرزەکانی دەداتەوە بە تاران.

سەرکردەیەک لە ڕەوتی سەدر ئاشکرای کرد، لە چەند ڕۆژی کەمی داھاتوودا موقتەدا سەدر بۆ بەجێھێنانی فەریزەی حەج سەردانی سعودیە دەکات، بەڵام تا ئێستا ھیچ ھەماھەنگییەک نییە بۆ ڕێکخستنی کۆبوونەوە لە نێوان موقتەدا سەدر و لێپرسراوانی سعودیە، بەڵام ئەگەری ئەنجامدانی کۆبوونەوە ھەیە و ئەگەر کۆبوونەوەش ئەنجام بدرێت، بەدڵنیایی گفتوگۆ لە بارەی پێکھێنانی حکومەتی نوێی عێراق و کشانەوەی ڕەوتی سەدر لە پڕۆسەی سیاسی دەکرێت.

دواین سەردانی موقتەدا سەدر ڕێبەری ڕەوتی سەدر بۆ سعودیە، بۆ ٣٠ی تەمووزی ساڵی ٢٠١٧ دەگەڕێتەوە، کە لەسەر بانگھێشتێکی ڕەسمیی سەردانی ئەو وڵاتەی کرد.

فازڵ مەوات، پەرلەمانتاری ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا، ڕایگەیاند، چوارچێوەی ھەماھەنگی مەرجی بۆ کاندیدی سەرۆک وەزیران ھەیە، لەوانە لێوەشاوەیی و دەستپاکی و توانای چارەسەرکردنی قەیرانەکان و شارەزایی لە بەڕێوەبردنی حکومەت.

وتیشی، چوارچێوەی ھەماھەنگی درکی بەوەکردووە، ھەموو ئەو مەرجانە لە نوری مالکی سەرۆکی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسادا ھەیە و لەناو ھێزەکانی چوارچێوەی ھەماھەنگیدا، بژاردەی وەرگرتنەوەی پۆستی سەرۆک وەزیران لە لایەن مالکییەوە پێشنیاز کراوە.

ڕاشیگەیاند، زۆرینەی چاودێرانی سیاسی، مالکی بە کەسێکی گونجاو دەبینن بۆ وەرگرتنەوەی پۆستی سەرۆک وەزیران، چونکە دەتوانێت ڕووبەڕووی ئەو قەیرانە گەورانە ببێتەوە کە حکومەتەکەی مستەقا کازمی بەجێیھێشتوون.