ئیمان عەبدولرەزاق، ئەندامی لیژنەی یاسایی لە ئەنجومەنی نوێنەران دەڵێت، وەرزی یاسادانانی ئەنجومەنی نوێنەران بە کراوەیی دەمێنێتەوە تا پەسەندکردنی بودجە، جەختیش دەکاتەوە لەوەی کە لە ئێستا یەکلاییکردنەوەی بودجە کەوتوەتە تونێلێکی تاریک و لەدەستی لیژنەی داراییدا نەماوە.

باسی لەوەشکردوە، تائێستا ھیچ ھەواڵێک نییە کە ئاماژەبێت بۆ رێککەوتنی سیاسی بەمەبەستی پەسەندکردنی بودجە، بۆیە لەم ھەفتەیەشدا بودجە پەسەند ناکرێت.

یەکێک لە ناکۆکییە دیارەکانی بودجە پەیوەستە بە پشکی ھەرێمی کوردستان، کەو ئەویش تایبەتە بە شێوازی ھەژمارکردنی ھەناردەی نەوت و چۆنیەتی مامەڵەکردن بە داھاتەکەی لەگەڵ داھاتی دەروازە سنورییەکان.

جەمال کۆچەر ئەندامی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە کوردسات نیوزی راگەیاند، بەگوێرەی ماددەی ٥٧ لە دەستوری عێراق، ھەر وەرزێکی یاسادانان کە بودجەی تێبکەوتێت کۆتایی نایەت تاوەکو دەنگدان لەسەر پڕۆژەیاسای بودجە یەکلایی نەکاتەوەن بەو پێشە دەستپێکردنی پشووی وەزرییاسادانان لە نۆی ئەم مانگە کاریگەری لەسەر پەسەندکردنی پڕۆەژەیاساکە نابێت.

جەمال کۆچەر دەشڵێت، پێویستە سەرەتا کێشەی لیژنەی یاسایی چارەسەر بکرێت کە جێگری دووەمی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران بە بڕیارێک کارەکانی راگرتووە، دواتر رێکارە یاساییەکانی دیکەی پەسەندکردنی بودجە دەگیرێتەبەر. 

ئاماژەی بەوەشکردووە، کێشە سەرەکییەکەی بەردەم بودجە، ماددەی ١٣و١٤یە کە تایبەتە بە پشکی ھەرێم و ھێشتا ئەمە چارەسەر نەکراوە،  پێشبینی دەکرێت چوارچێوەی ھەماھەنگی لەسەر ئەو دوو مادەیە پێشنیاز و داڕشتنەوەیەکی دیکە بدات بە ئەنجومەنی نوێنەران، لەو حاڵەتەشدا چاوەڕێ دەکرێت سێ پێشنیاز تایبەت بە پشکی ھەرێمی کوردستان بچێتە ھۆڵی کۆبوونەوە و لەوێ دەنگ بە یەکێکیان بدرێت.

جگە لە پشکی کورد ھێشتا لیژنەی دارایی دەنگی لەسەر خشتەی گواستنەوەی چوار ترلیۆن دینار نەداوە، پیویستە لیژنەکە کۆببێتەوە جگە لەو خشتەیە دەنگ بە کۆی پڕۆژەیاساکەش بدات، دواتر رەوانەی سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەرانی بکات بۆ دیاریکردنی رۆژی دەنگدان لەسەر بودجە.

سەعد مانع ئەندامی لیژنەی دارایی لە لێدوانێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، ماددەکانی تایبەت بە ھەرێمی کوردستان کە لە نێو لیژنەی دارایی دەنگیان لەسەردراوە، بوونەتە ھۆی دواکەوتنی دەنگدان لەسەر پرۆژە یاسای بودجە.

وتیشی، ئەنجومەنی نوێنەران رۆژی نۆی ئەم مانگە دەچێنە نێو پشووی وەرزی یاسادانان و پێویستە بەر لەو وادەیە دەنگ لەسەر بودجە درابێت، ھەربۆیە چاوەڕوان دەکرێت رۆژی یەکشەممە یاخود دووشەممەی داھاتوو دیاری بکرێت بۆ دەنگدان لەسەر بودجە لە نێو ئەنجومەنی نوێنەران.

سەعد مانع  راشیگەیاند، چوارچێوەی ھەماھەنگی و ھاوپەیمانی بەڕێوەبردنی دەوڵەت، رەشنوسی چەند پێشنیازێکیان لەبارەی پشکی ھەرێمی کوردستانەوە دیاریکردووە دوا بڕیار لەلای ئەنجومەنی نوێنەرانە بۆ پەسەندکردن یاخود رەتکردنەوەی ئەو گۆڕانکارییانەی لە ماددەکانی تایبەت بە ھەرێمی کوردستاندا کراون.

بەڕێوەبەرایەتی ھەواڵگری سەربازیی عێراق ئاشکرایکردووە، بە پشتبەستن بە زانیارییە ھەواڵگرییەکان و دوای کۆکردنەوەی زانیاری ورد و بەدواداچوون، لە رێگەی فڕۆکەی ئێف١٦_ەوە لە حەمرین لەسنوری پارێزگای دیالە حەشارگەیەکی گرووپی تیرۆریستی داعش بۆردومانکراوە و بەھۆیەوە چوار تیرۆریست کوژراون.

ئاماژەی بەوەشکردووە، لە سنوری پارێزگای ئەنباریش لە ناحیەی محەمەدی ھێزەکانی سەر بە ھەواڵگری سەربازی لە بۆسەیەکدا تیرۆریستێکی داواکراو بە پێی ماددەی چواری تیرۆر دەستگیرکراوە، کە وەک راگەیاندنکارێک لە بەرژەوەندی ئەو گرووپە تیرۆریستییە کاریکردووە.

عەون زیاب وەزیری سەرچاوەکانی ئاوی عێراق رایگەیاند، دوای دەستوەردانەکانی محەمەد شیاع سودانیسەرۆک وەزیرانی عێراق، گفتوگۆ و دانوستانەکانی لەگەڵ لێپرسراوانی باڵای تورکیا لەسەر بەشەئاوی عێراق و بەرەوپێشچوونی زۆر باش دروستبووە لە پێناو چارەسەرکردنی کێشەی کەمئاوی و زاڵبوون بەسەر وشکەساڵیدا کە بووەتە قەیرانێکی گەورە و ماوەی چوار ساڵە عێراق گیرۆدەی بووە بە دەستییەوە دەناڵێنێت.

وتیشی، پێشبینی دەکەن لە رۆژانی داھاتوودا حکومەتی تورکیا ئاستی بەردانەوەی ئاو بۆ عێراق زیاتر بکات، ئەوەش کاریگەری زۆری دەبێت بۆ کەرتی کشتوکاڵ و گوندنشینان بەتایبەتیش ئەو گوند و ناوچانەی دەکەونەسەر ھەردوو رووبارەکە یان نزیکن لێیانەوە.

کۆمپانیای بە بازاڕکردنی نەوتی عێراق (سۆمۆ) رایگەیاندووە، لە مانگی رابردوودا رۆژانە زیاتر لە ھەشت ھەزار بەرمیل نەوتیان بە ئوردن فرۆشتووە، لە تەواوی ئەو مانگەشدا ٢٥٦ ھەزار و ٩٧٤ بەرمیل نەوتیان بەو وڵاتە فرۆشتووە و کە بەھای ھەر بەرمیلێک ٥٩ دۆلار و ٥٥ سەنت بووە لەکاتێکدا بەھای رەسمی ھەر بەرمیلێک نەوتی عێراق لە بازاڕەکانی جیھان لەمانگی ئایاردا بە ٧١ دۆلار و ٣٠ سەنت فرۆشراوە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، داھاتی ئەو نەوتی لە مانگی رابردوودا عێراق بە ئوردنی فرۆشتووە گەیشتووەتە زیاتر لە ١٥ ملیۆن و ٣٠٢ ھەزار دۆلار.

حەمامی لە لێدوانێکدا رایگەیاندووە، لە عێراق یاسای رێکخستنی پرۆسەی وەچەخستنەوە نیە و زیادبوونی ھۆشیاری لای ھاووڵاتیان لەبارەی گرنگی سنوردارکردنی منداڵخستنەوە بنەمایە بۆ کۆنترۆڵکردنی بەرزبوونەوەی رێژەی دانیشتوان لە عێراق.

وتیشی، ئەرکی حکومەتە لە رێگەی دەرکردنی یاسا و دانانی پلان، چارەسەری راستەقینە بۆ کێشەی بەرزبوونەوەی رێژەی دانیشتوان بدۆزێتەوە.

لە چەند رۆژی رابردووشدا وەزارەتی پلاندانانی عێراق رایگەیاند، بەھۆی دواکەوتنی پەسەندکردنی بودجە، سەرژمێری گشتی دانیشتوان بۆ مانگی تشرینی یەکەمی ساڵی ٢٠٢٤ دواخراوە، رونیشیکردەوە، تا کۆتایی ئەمساڵ ژمارەی دانیشتوان دەگاتە ٤٣ ملیۆن کەس.

جومانە غەلای، وتەبێژی کۆمیسیۆن رایگەیاند، کۆمیسیۆن بە پێی ھەمواری یاسای ھەڵبژاردن ئامادەکارییەکانی بۆ ھەڵبژاردنی کانونی یەکەمی داھاتوو دەستپێکردووەو بە پێی خشتەیەکی زەمەنی بۆ ھەر قۆناغێک لە قۆناغەکانی ھەڵبژاردن کاردەکات و لە ئێستادا لە قۆناغی ئامادەکاریدایە بۆ نوێکردنەوەی تۆماری دەنگدەران.

وتیشی، بە پێی ھەمواری یاسای ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان، لە ھەڵبژاردنەکانی داھاتوودا کارتی بایۆمەتری کراوەتە بنەمای  پرۆسەکە و دەنگدانیش بە ھەمان ئامێرەکانی پێشووی دەبێت،  جگەلە جیاکردنەوەی ئەلکترۆنی، ژماردنی دەنگەکان بەدەست زیادکراوە.

وتەبێژی کۆمیسیۆن راشیگەیاند، کۆمیسیۆن لە چوارچێوەی پێداویستییەکانیی و بۆ پاڵپشتی کارەکانی لە رووی کارگێڕی و لۆجستی وھونەرییەوە، داوایکردووە، کارمەندانی گرێبەستی ھەڵبژاردن بکرێتە گرێبەستی کارپێکردن لەبەرئەوەی کۆمیسیۆنی پێویستی بە خزمەتەکەیانە.

میدیای رەسمیی حکومەتی سوریا بڵاویکردەوە، فەیسەڵ میقداد وەزیری دەرەوەی سوریا لەسەر داوای ھاووتا عێراقییەکەی، بە سەردانێک گەیشتووەتە بەغداد و بڕیارە لەگەڵ سەرکردە و گەورە بەرپرسانی عێراق، بە ئامانجی پەرەپێدانی پەیوەندییەکانی بەغداد و دیمەشق کۆببێتەوە.

پێشتر ئەحمەد سەحاف وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی عێراق رایگەیاندبوو، فەیسەڵ میقداد چاوی بە وەزیری دەرەوە و سێ سەرۆکایەتییەکە و سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای دادوەریی عێراق دەکەوێت.

عامر ئەلفایز، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران رایگەیاند، بە مەبەستی بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی عێراق، کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردن پێویستی بە دامەزراندنی ٢٥٠ ھەزار کارمەندی گرێبەست ھەیە، بۆ ئەوەی پرۆسەکە بەشێوەیەکی ورد بەڕێوە بچێت.

ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، بۆ ئەنجامدانی ھەلبژاردن کۆمیسیۆن پێویستی بە بودجەی ٤٠٠ ملیار دینار ھەیە، بۆ ئەوەی کێشەی نەبوونی بودجە بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن دروست نەبێت.
کۆمسیۆن پێویستی بە دامەزراندنی ٢٥٠ ھەزار کارمەندە بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پارێزگاکان

فادی شەمەری، راوێژکاری سیاسی سەرۆک وەزیرانی عێراق لە تویتێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، چاوەڕوان دەکرێت لەماوەی کەمتر لە دە رۆژی داھاتوودا یاسای بودجە لە ئەنجومەنی نوێنەران دەنگی لەسەر بدرێت.

باسی لەوەشکردووە، ناکۆکییەکانی پەیوەست بە پشکی ھەرێمی کوردستان پێویستە لە چوارچێوەی ھونەریدا بمێننەوە و نابێت بگۆڕدرێن بۆ ناکۆکی سیاسی.

راوێژکارەکەی سودانی دەڵێت، بۆ یەکەمجارە لە ٥٠ ساڵی رابردودا ھاوسەنگی لە پڕۆژەکانی پڕۆژەیاسای بودجەدا بۆ پارێزگاکانی باشور و ناوەڕاست گەڕاوەتەوە، بەجۆرێک ئەو پارێزگایانە دەبن بە ناوەندێکی گرنگی پیشەسازی و پڕۆژەی گەورەی وەبەرھێنان.

فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە ھاوبەشەکانی عێراق لە راگەیەنراوێکدا دەڵێت، بەھاوبەشی لەگەڵ دەزگای ھەواڵگری لەناوچەی وادەی شای لە کەرکوک، پێگەیەکی داعش بۆردومانکرا و لە ئەنجامدا ژمارەیەک چەکدار کوژران.

ئەوەشی خستوەتەڕو، لە ٢٤ سەعاتی رابردودا ھێزە ئەمنییەکان لە ناوچە جیاوازەکانی عێراق ١٠ چەکداری داعشیان کوشتووە و ژمارەیەک پێگەشیان لەناو بردوون.

بەڕێوەبەری کشتوکاڵی کەرکوک بە نوسراوێک ھۆبەی کشتوکاڵی یایچی راسپاردووە دەست بە رووپێویی و جیاکردنەوەی زەوییەکانی کەرتی ٢٣ی دیبەگ - تەپە و ٢٤ی تۆپزاوا بکەن بۆ ئەوەی ئەو زەویانە بگەڕێندرێنەوە بۆ ژێر دەسەڵاتی وەزارەتی بەرگریی عێراق، بەو شێوەیەش جوتیارانی کورد و تورکمان لەسنوری تۆپزاوا ھیچ پارچە زەوییەکیان لەژێر دەستدا نامێنێت.

نوسراوەکەی بەڕێوەبەری کشتوکاڵی کەرکوک، لەسەر داوای فەرماندەی فیرقەی ١١ی سوپای عێراقە، کە رۆژی ٢٩ی مانگی رابردوو، داوای لە بەڕێوەبەرایەتیی کشتوکاڵی کەرکوک کردووە، سنووری زەوییەکانی کەرتی ٢٣ی دیبەگ -تەپە و ٢٤ی تۆپزاوا دیاری بکات.

رۆژی پێنجشەممەش خالید شوانی وەزیری دادی عێراق، لە کۆبوونەوەیەکدا لەگەڵ جوتیارانی کورد و تورکمانی سنوری تۆپزاوا رایگەیاند، سەبارەت بە موڵکداری زەوییەکان بە رێگەی یاسایی ھەموو ھەوڵەکانیان خستووەتەگەڕ، تا بیسەلمێنن جوتیارانی کورد و تورکمان خاوەنی راستەقینەی زەوییەکانی سنوری تۆپزاوان و دەستوەردانی نایاسایی رەتدەکەنەوە، بۆ ئەو مەبەستەش نوسراویان ئاراستەی وەزارەتی بەرگریی عێراق کردووە و لە ماوەیەکی نزیکدا وەڵام دەدرێنەوە و کێشەکە چارەسەر دەکرێت.

باربارا لیف لە میانەی چاوپێکەوتنێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، کاری لەپێشینەی واشنتۆن و بەغداد لەیەکەوە نزیکە، ھەردوو وڵاتیش پەیوەندییەکانیان لە بوارەکانی دیکەی وەک پەروەردە و رۆشنبیری و ئاو و گۆڕانکاری کەشوھەوا و ئاسایشی خۆراک، پەرەپێدەدەن، نەک تەنھا لە رووبەڕووبوونەوەی تیرۆردا. 

یاریدەدەری وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا وتیشی، پەیوەندییەکان لەگەڵ عێراق زۆر پێشکەوتووە، لەپێناو ئاسایش و سەقامگیری و سەروەری.

بارابارا لیف سەبارەت بە دۆسیەی گەندەڵیش لە عێراق وتی، گەندەڵی کاریگەری لەسەر داھاتووی وڵاتەکە و ئابورییەکەی دەکات، ھۆکاریش دەبێت بۆ زیادبوونی تاوان و پێشێلکردنی یاسا، بەڵام حکومەتەکەی "محەمەد شیاع سودانی" سەرۆک وەزیرانی عێراق لە روبەڕوبوونەوەی گەندەڵی جدییە.

سەبارەت بە پەیوەندییەکانی نێوان عێراق و ھەرێمی کوردستانیش، ئەو لێپرسراوە ئەمریکییە دەڵێت، ویستی راستەقینە ھەیە بۆ ھەماھەنگی لەنێوان عێراق و ھەرێم، ھەستێکی ئەرێنیش ھەیە بۆ دۆزینەوەی چارەسەر بۆ کێشە ھەڵپەسێردراوەکان، وەک یاسای نەوت و چارەسەر بۆ پڕۆژەیاسای بودجە.

دادگای فیدڕاڵی عێراق لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، دادوەر جاسم محەمەد عبود سەرۆکی دادگای فیدڕاڵی پێشواز لە فوئاد حسێن وەزیری دەرەوە کردووە و ھەردوولا باسیان لە گەشەپێدانی پەیوەندییەکانی دادگای فیدڕاڵی کردووە لەگەڵ دادگا دەستورییەکانی دیکەی جیھان.

ئاماژە بۆ ئەوەشکراوە، ئامانج لەو ھەنگاوە بۆ پاراستنی ئازادی و مافە سیاسی و مەدەنییەکانە، تاوەکو ھاووڵاتیان بتوانن بە ئازادی پیادەی مافە سیاسی و مەدەنییەکانیان بکەن.

دادگای فیدڕاڵی عێراق راشیگەیاندووە، لە کۆبوونەوەکەدا جەختکراوەتە لەسەر گەرەنتیکردنی مافی دەنگدان، ھەڵبژاردن و خۆکاندیدکردن کە دەبێتە بنەمایەک بۆ سەروەری یاسا و ئاڵوگۆڕی ئاشتیانەی دەسەڵات.

ئەو کۆبوونەوەیەش دوای ئەوەدێت کە رۆژی سێشەممە دادگای فیدڕاڵی یاسای درێژکردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی کوردستانی ھەڵوەشاندەوە،  لەئێستاشدا سێ سکاڵای دیکە لە دادگاکە تۆمارکراون کە ھەرسێکیان پەیوەستن بە ھەرێمی کوردستانەوە.

بانکی ناوەندیی عێراقی بڵاویکردەوە، ژمارەی ئامێری پارەدانی ئەلکترۆنی "پی ئۆ ئێس" لە دامەزراوە حکومییەکان و کەرتی تایبەت زیادکردووە، لەپێناو دەستپێکردنی سیستمی پارەدانی ئەلکترۆنی، کە ئامانج لێی ئاسانکاری و کەمکردنەوەی مامەڵەکردنە بە پارەی کاش، لە مامەڵە بازرگانییەکاندا،  لە ھەمانکاتیشدا ماف بە ھاووڵاتیان دراوە کە بەوشێوەیە پارە بدات کە خۆی دەیەوێت. 

بانکی ناوەندیی راشیگەیاند، بەردەوامن لە ھەنگاوەکانیان بۆ خزمەتکردنی ھاووڵاتیان و لەسەرەتای ئەمساڵەوە وەزارەتەکانی ناوخۆ و کارەبا و نەوت و ئەمیندارێتی بەغداد و وەزارەتی بازرگانی و سندوقی نیشتەجێبوون، ئامێری پارەدانی ئەلکترۆنیان داناوە. 

دەستپێکردنی ئەو سیستمە دوای ئەوەدێت کە لە رۆژی  ١٧ی کانونی یەکەمی ئەمساڵ، ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڕیاریدا لە یەکی حوزەیرانەوە دەست بە سیستمی پارەدانی ئەلکترۆنی بکرێت، بۆ مامەڵەکردن بە کارتی ئەلکترۆنی لەناو فەرمانگە و دامەزراوەکانی دەوڵەت و پاکتاوی پارەی باج و روسومات.