جیهان
ئەشرەف قودرە وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی فەڵەستین رایگەیاند، لە ئاکامی بەردەوامی بۆردومانەکانی سوپای ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە، تائێستا ١٠ ھەزار و ٥٦٩ کەس گیانیان لە دەستداوە، کە چوار ھەزار و ٣٢٤ یان منداڵن و دوو ھەزار و ٨٢٣ی دیکەیان ژنن. راشیگەیاند، ٢٦ ھەزار و ٤٥٧ کەسی دیکەش برینداربوون.
ھەروەھا وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی فەڵەستین ئاماژەی بەوەشکرد، تائێستا دوو ھەزار و ٦٦٠ کەسیش بێسەروشوێنن، کە نزیکەی ھەزار و ٢٥٠یان منداڵن.
جۆن کیربی وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەنوسیدا رایگەیاند، سەرەڕای بەردەوامی ھێرشی گروپە چەکدارەکانی نزیک لە ئێران بۆ سەر ھێزەکانیان لە عێراق و سوریا، بەڵام تائێستا تەنھا دووجار پێگەی ئەو ھێزە چەکدارانەیان کردووەتە ئامانج.
وتیشی، ھەر چەندە ھێرشەکانیان نەبووەتە ھۆی راگرتنی ھێرشی ئەو چەکدارانە، بەڵام ئەگەر ئەوەی پێویست بکات بۆ پاراستنی ھێزەکانیان لە ھەرکات و شوێنێک دابێت ئەوان ئەنجامی دەدەن و وەڵامی پێویستیان دەبێت، ئەوەش لە کاتێکدایە کە تائێستا زیاتر لە ٤٠ جار ھێرشکراوەتە سەر ھێزەکانی ئەمریکا لە عێراق و سوریا و بەھۆیەوە زیاتر لە ٤٥ سەرباز و کارمەند برینداربوون.
ھاوکات، ئەمیر سەعید نوێنەری ھەمیشەیی ئێران لە نەتەوە یەکگرتووەکان لە نامەکەیدا بۆ ئەنجوومەنی ئاسایش رایگەیاندووە، ئێران ھیچ کاتێک دەستوەردانی لە ھیچ ھێرشێکدا نەکردووە لە دژی ھێزەکانی ئەمریکا لە عێراق و سوریا و ئەوەی ئەمریکا دەیڵێت تۆمەتی بێبنەمان و تائێستا نەیتوانیوە بیانسەلمێنێت.
جۆن کیربی، وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا رایگەیاند، واشنتۆن لەگەڵ ئیسرائیل دانوستان دەکات سەبارەت بە داھاتووی غەززە، دوای کۆتاییھاتنی جەنگەکە، بەڵام بزووتنەوەی حەماس بەشێک نابێت لە غەززە و دووبارە داگیرکردنی غەززە لەلایەن ئیسرائیل کارێکی راست نابێت.
جۆن کیربی وتیشی، حەماس نیازی کۆمەڵکوژی دژی ئیسرائیل ھەیە و دەیەوێت لەسەر نەخشە بیسڕێتەوە.
لای خۆشیەوە، ڤیدانت پاتیل جێگری وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا جەختیکردەوە لەوەی، ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە سەردانەکەیدا بۆ تەلئەبیب بە روونی بە بنیامین ناتانیاھۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلی وتووە، لەگەڵ دووبارە داگیرکاری غەززە نین. ھەروەھا دەیانەوێت ئیسرائیل پارێزراو بێت لە ناوچەکە و غەززە نەبێتە بنکەیەک بۆ ھێرشەکان.
فرانک ھوگەربیتس، پسپۆڕی بواری بوومەلەرزەزانی لە ئێکسێکدا دەڵێت، پێویستە جیھان ئیسرائیل ناچاربکات واز لە بۆردومانەکانی بھێنێت و دەستبەرداری کۆمەڵکوژییەکانی دژی فەڵەستینییەکان ببێت، چونکە بۆردومانەکانی کاریگەرییەکی گەورەی بومەلەرزەییان لەسەر ناوچەکە دەبێت و روودانی بوومەلەرزەی گەورە بەدرێژایی دەریای مردوو خێراتر دەکات.
پێشتر فرانک ھوگەربیتس، پێشبینی روودانی چەند بوومەلەرزەیەکی وێرانکەری کردووە، لەوانە بوومەلەرزەکانی تورکیا، کە رۆژی شەشی شووباتی ئەمساڵ روویاندا و بەھۆیانەوە زیاتر لە ٥٠ ھەزار کەس گیانیان لەدەستدا.
ڤیدانت پاتێل، جێگری وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا، لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانییدا رایگەیاند، لەبارەی کردنەئامانجی ھێزەکانیان لە عێراق، لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراقی قسەیان کردووە و سودانی پێی وتوون، ئەو ھێرشانە جێگەی قبوڵ نین و بەڵێنیداوە ھەموو کارێک بکات بۆ راگرتنیان.
ڤیدانت پاتێل وتیشی، ھەر لەبارەی ھێرشکردنە سەر ھێزەکانی ئەمریکا لە عێراق و سوریا، پەیامێکی راستەوخۆیان بۆ ئێران ناردووە و پێیان راگەیاندوون، بە بەھێزی ئامادەن بۆ پاراستنی ئەندامان و بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لە ناوچەکە و ھەموو ھەنگاوێک دەگرنەبەر.
میدیاکانی ئێران بڵاویانکردەوە، ئیبراھیم رەئیسی سەرۆککۆماری ئێران رۆژی یەکشەممەی داھاتوو لەسەر داوای سعودیە سەردانی ریاز دەکات، ئەوەش دوای ھەشت مانگ لە ئاسایی بوونەوەی پەیوەندیەکانی نێوان ئەو دوو وڵاتە.
ئاماژەیان بەوەشکردوە، ئامانج لە سەردانەکەی رەئیسی بۆ ریاز بەشداریکردنیەتی لە خولی نائاسایی ئەنجومەنی کۆمکاری عەرەبی لە ئاستی سەرکردایەتی بۆ تاوتوێکردنی رەوشی کەرتی غەززە.
لە مانگی ئازاری ئەمساڵ و لە دوای حەوت ساڵ لە تێکچوونی پەیوەندییەکانی نێوانیان، ئێران و سعودیە بە نێودەنگیری چین رێککەوتن لەسەر ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانیان و کردنەوەی باڵیۆزخانەکانیان لە ھەردوو وڵات، بۆیە ئەم سەردانەی رەئیسی دەبێتە یەکەم سەردانی سەرۆک کۆماری ئێران بۆ سعودیە لەدوای ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانیان.
بنیامین ناتانیاھۆ رایگەیاند، ئیسرائیل دوای جەنگ بۆ ماوەیەکی دیارینەکراو بەرپرسیارێتییەکی گشتگیری ئەمنی لە غەززە وەردەگرێت، بەڵام ئەگەر نەتوانن ئەو بەرپرسیارێتیە وەربگرن، ئەوا رووبەڕووی حەماس دەبنەوە.
سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل لەبارەی ئاگربەستەوە رایگەیاند، ھیچ ئاگربەستێکی گشتگیر یان ئاگربەست لە غەززە، بەبێ ئازادکردنی دیلەکان نابێت، وتیشی، ئاگربەستی ماوەدرێژ سوودی بۆ حەماس ھەیە.
ئەشرەف قودرە، وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی فەڵەستین رایگەیاند، لە ئاکامی بەردەوامی بۆردومانەکانی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە بۆ ١٠ ھەزار و ١٦٥ کوژراو بەرزبووەتەوە کە لەو ژمارەیە، چوار ھەزار و ١٠٤یان منداڵن و زیاتر لە دوو ھەزار و ٢٥٠ کوژراویشیان ژنن.
ئەوەشی خستەڕوو، ژمارەی برینداران لە غەززە گەیشتووەتە زیاتر لە ٢٧ ھەزار بریندار و دوو ھەزار و ٦٦٠ کەسیش بێسەروشوێنن، کە نزیکەی ھەزار و ٢٥٠یان منداڵن.
لای خۆیەوە، ئاژانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ھاوکاریکردنی پەنابەرانی فەڵەستین ئاماژەی بەوەکردووە، بەھۆی ھێرشەکانی ئیسرائیلەوە تائێستا ٨٨ کارمەندیان لە غەززە کوژراو، وتیشی بەھۆی بەردەوامی بۆردومانەکانەوە لە ٧٠% دانیشتوانی غەززە ئاوارەبوون و لە رەوشێکی مرۆیی خراپدا دەژین.
رۆژنامەی حوڕییەتی تورکی، بەشێک لە ناوەڕۆکی کۆبوونەوەکەی رۆژی دووشەممەی ھاکان فیدان وەزیری دەرەوەی تورکیا و ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکای لە ئەنقەرە بڵاوکردەوە و رایگەیاند، لە کۆبوونەوەکەدا ھاکان فیدان جەختیکردووەتەوە تورکیا چاوی لە ئاگربەستی بەپەلەیە لەنێوان ئیسرائیل و غەززە.
رۆژنامە تورکییەکە دەشڵێت، لە کۆبوونەوەکەدا کە نزیکەی دوو سەعات و نیوی خایاندووە، ئەنتۆنی بلینکن رایگەیاندووە، ئەمریکا ھیچ نیازێکی نییە بۆ راگواستنەوەی تەواوی دانیشتووانی غەززە و ھەمووان لە شوێنی خۆیان دەمێننەوە.
بڵاوبوونەوەی ئەو ھەواڵە لەکاتێکدایە کە لەسەرەتای ھێرشی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە، ئیسرائیل داوای لە خەڵکی غەززە کرد، بەرەو سنوورەکانی میسر بچن.
بنیامین ناتانیاھۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل ئاماژەی بەوەدا، دوای کۆتایی ھاتنی شەڕی کەرتی غەززە، ئیسرائیل دۆسیەی ئەمنی کەرتی غەززە دەگرێتە ئەستۆ، چونکە بۆ ھەموو جیھان روونبووەتەوە کاتێک دۆسیەی ئەمنی ئەو ناوچەیە لەئەستۆی ئیسرائیل نییە چی روودەدات.
جەختیلەوەشکردەوە، تا ئەو کاتەی حەماس سەدان دیل ئازاد نەکات، ئیسرائیل ئامادەنییە بۆ ئاگربەست.
سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل وتیشی، رۆژانە ناوە ناوە ئاگربەستی مرۆیی بۆ ماوەی کاتژمێرێک لە کەرتی غەززە رادەگەیەندرێت بۆ گەیاندنی ھاوکارییەکان بە خەڵکی ناوچەکە و ئازادکردنی دیلەکان.
خانەوادەی نێرگز محەمەدی لە راگەیەنراوێکدا دەڵێن، نێرگز محەمەدی لە زیندانی ئێڤین دەستی بە مانگرتن لە خواردن کردووە، بەرپرسیارێتی گیانیشی لە ئەستۆی کۆماری ئیسلامی ئێرانە.
ئاماژەیان بۆ ئەوەشکردووە، ئەو چالاکوانە لە زیندان بێبەشکراوە لە خزمەتگوزاری تەندروستی و پزیشکی، فشاریشی لێکراوە بۆ سەپاندنی پۆشینی حیجاب بەسەریدا.
لای خۆیەوە، "ریس ئاندرسۆن" سەرۆکی کۆمیتەی نۆبڵی نەرویژ رایگەیاند، زۆر نیگەرانن لە رەوشی نێرگز محەمەدی، سەپاندنی مەرجی پۆشینی حیجاب بەسەر ئەو ژنە بەندکراوانەی پێویستە بگوازرێنەوە بۆ نەخۆشخانە، کردەوەیەکی نامرۆڤانەیە.
نێرگز محەمەدی لە ٢١ی نیسانی ساڵی ١٩٧٢ لە ئێران لەدایکبووە، لەنێو ٢١٢ تاک و ٩٣ رێکخراو لە مانگی رابردوو بووە براوەی خەڵاتی نۆبڵ بۆ ئاشتی. دووەم ژنی ئێران و ١٩یەمین ژنە لە مێژوودا کە دەبێتە براوەی ئەو خەڵاتە.
لە ئێران ١٣ جار دەستگیرکراوە و پێنج بڕیاری سزای بۆ دەرکراوە و سزای ٣١ ساڵ زیندانی بەسەردا سەپێندراوە، لە ئێستاشدا لە زیندانییە و چەندین تۆمەتی ئاڕاستەکراوە.
ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە دوای سەردانەکەی بۆ عێراق و کۆبوونەوەی لەگەڵ سەرۆک وەزیرانی عێراق، گەیشتە ئەنقەرەی پایتەختی تورکیا و لەگەڵ ھاکان فیدان وەزیری دەرەوەی ئەو وڵاتە کۆبووەوە پرسی شەڕی ئیسرائیل و حەماسیان تاوتوێکرد.
وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، لە رۆژی ھەینیەوە گەشتێکی بۆ ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست دەستپێکردووە، بەشداری لە کۆبوونەویەک کرد کە وەزیرانی دەرەوەی ھەر یەکە لە وڵاتانی ئوردن، میسر، سعودیە، قەتەر و ئیمارات تێدا بەشدار بوون و باسیان لە دۆخی غەززە کرد.
چاوەڕواندەکرێت وەزیری دەرەوەی ئەمریکا دوای تەواوکردنی دیدارەکانی لە ئەنقەرە بەرەو تۆکیۆ و سیئول و نیودەلھی گەشت بکات.
ئاژانسی فرانس پرێس لە زاری خێزانەکەی بڵاویکردەوە، نێرگز محەمەدی چالاکوانی بواری مافی مرۆڤ لە ئێران کە لە زینداندایە، مانگرتنی لەخواردن راگەیاندووە، ئەوەش بەھۆی خراپی چاودێری تەندروستی کە پێشکەشی زیندانییەکان دەکرێت و ناچارکردنی ژنان بە پۆشینی حیجاب.
خێزانەکەی راشیانگەیاندووە، نیگەرانن لە رەوشی تەندروستی نێرگز محەمەدی و دەشڵێن، ئیدارەی گرتووخانەکەی رەتیانکردووەتەوە رەوانەی نەخۆشخانەی بکەن، چونکە رەتیکردووەتەوە لەچک لەسەر بکات.
بەپێی ئەو پشکنینەشی بۆی کراوە، نێرگز محەمەدی پێویستی بەوەیە بە زووترین کات رەوانەی نەخۆشخانە بکرێت.
نێرگز محەمەدی لە ٢١ی نیسانی ساڵی ١٩٧٢ لە ئێران لەدایکبووە، لەنێو ٢١٢ تاک و ٩٣ رێکخراو لە مانگی رابردوو بووە براوەی خەڵاتی نۆبڵ بۆ ئاشتی. دووەم ژنی ئێران و ١٩یەمین ژنە لە مێژوودا کە دەبێتە براوەی ئەو خەڵاتە.
لە ئێران ١٣ جار دەستگیرکراوە و پێنج بڕیاری سزای بۆ دەرکراوە و سزای ٣١ ساڵ زیندانی بەسەردا سەپێندراوە، لە ئێستاشدا لە زیندانییە و چەندین تۆمەتی ئاڕاستەکراوە.
ئەشرەف قودرە، وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی فەڵەستین رایگەیاند، لە ئاکامی بۆردومانەکانی ئیسرائیل لە کەرتی غەززە، ژمارەی کوژراوان بۆ ١٠ ھەزار و ٢٢ کوژراو بەرزبووەتەوە و لەو ژمارەیەش، چوار ھەزار و ١٠٤یان منداڵن و زیاتر لە دوو ھەزار و ٢٥٠ کوژراویشیان ژنن.
ئەوەشی خستەڕوو، ژمارەی برینداران لە کەرتی غەززە گەیشتووەتە نزیکەی ٢٥ ھەزار بریندار و دوو ھەزار و ٦٦٠ کەسیش بێسەروشوێنن، کە نزیکەی ھەزار و ٢٥٠یان منداڵن.
لای خۆیەوە، ئاژانسی نەتەوەیەکگرتووەکان بۆ ھاوکاریکردنی پەنابەرانی فەڵەستینی ئاماژەی بەوەکردووە، بەھۆی ھێرشەکانی ئیسرائیلەوە تائێستا ٧٩ کارمەندیان لە کەرتی غەززە کوژراوە.
ئێوارەی رۆژی شەممە، لە تەل ئەبیب، ھەزاران کەس کە بەشێکیان کەسوکاری دیلەکان بوون، رژانە سەر شەقامەکان و داوایان لە بنیامین ناتانیاھۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل کرد، ھەوڵەکانیان بۆ ئازادکردنی دیلەکان لە دەستی حەماس، چڕبکاتەوە، ھاوکات یەکێک لە بەشداربووانی خۆپیشاندانەکە بە ئاژانسی فرانس پرێسی راگەیاند، دوای مانگێک لە ماتەمینی، ئەمە گەورەترین ناڕەزایەتییە دژی ناتانیاھۆ.
رۆژی حەوتی مانگی رابردوو، دوای ئەوەی سەدان چەکداری حەماس دزەیانکردە ناو ئیسرائیلەوە، زیاتر لە ٢٣٠ کەسیان بەدیلگرت، لەوکاتەوە حەماس چوار دیلی ئازادکردووە، یەکێکی تر لە دیلەکانیش لەلایەن سوپای ئیسرائیلەوە لە ئۆپراسیۆنێکدا ئازادکرا، ھاوکات حەماس ئامادەیی خۆی بۆ ئاڵوگۆڕکردنی دیلەکان راگەیاندووە بەڵام ئیسرائیل رەتیدەکاتەوە.
تەندروستی غەززە رایگەیاند، بە ھۆکاری بەردەوامی شەر لە غەززە ژمارەی کوژراوان بەرزبۆتەوە بۆ نۆ ھەزار و ٥٧٢ کوژراو کە زۆرینەیان منداڵ و ژن و کەسانی بەتەمەنن، ھەروەھا زیاتر لە ٢٦ ھەزار کەسی دیکەش برینداربوون.
ھاوکات، بزوتنەوەی حەماس رایگەیاند، لە بۆردومانێکی سوپای ئیسرائیل بۆ کەمپی مغازی ئاوارەکان لە ناوەڕاستی غەززە، ٥١ کەس کوژراون زیاتر لە ١٠٠ کەسی دیکەش برینداربوون.
بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی ئاوەدانکردنەوەی فەڵەستین، لە سەرەتای دەستپێکردنی ھێرش بۆ سەر کەرتی غەززە، کە بۆ٣١ مین ڕۆژ لەسەر یەک بەردەوامی ھەیە، نزیکەی ٤٠ ھەزار ماڵ و باڵەخانە و ٦٠ قوتابخانە خاپور بوون، ٢٢٠ قوتابخانەی دیکەش بەھۆی بۆردومانەکانەوە زیانیان پێگەیشتووە، ٥٥ مزگەوتیش بە تەواوەتی خاپوور کراون.