جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، نوێنەرانی ھەردوو پارتی دیموکراتەکان و کۆمارییەکان لە کۆنگرێس ناکۆکییەکانیان چارەسەر کردووە و رێککەوتوون لەسەر تێپەڕاندن و پەسەندکردنی پرۆژەیاسای بودجەی ساڵی ٢٠٢٤ لەماوەیەکی کەمی داھاتوودا، کە رێگر دەبێت لە داخستنی حکومەتی فیدراڵی و سەرجەم داواکارییەکانی کۆشکی سپیش لەخۆدەگرێت.

مایک جۆنسۆن سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکاش رایگەیاندووە، رێککەوتنی کۆتایی لەسەر پەسەندکردنی پرۆژەیاسای بودجەی ٢٠٢٤ی ئەمریکا کراوە کە بڕی ٥.٥٩٠ ترلیۆن دۆلارە و ٨٨٦ ملیار دۆلاری بۆ خەرجی بەرگری و ٧٠٤ ملیار دۆلاری تریش بۆ خەرجییەکانی تر تەرخان دەکرێت.

میدیاکانی ئیسرائیل بڵاویانکردووەتەوە، بەپێی راپرسییەک کە ژمارەیەکی زۆری خەڵکی ئیسرائیل بەشدارییان تێدا کردووە، زیاتر لە ٦٤٪یان رازی نین لە بنیامین ناتانیاھۆ سەرۆکوەزیرانی وڵاتەکەیان لەچۆنێتی بەڕێوەبردن و سەرپەرشتیکردنی شەڕ و پێیان وایە ھێرشەکانی ئیسرائیل بۆسەر غەززە ئەوەندەی زیانی بە خەڵکی مەدەنی و بێتاوان گەیاندووە، تائێستا ھیچ زیانێکی ئەوتۆی بە ئامانجە سەرەکییەکە نەگەیاندووە کە بزووتنەوەی حەماسە.

ئاماژە بەوەشکراوە، بەپێی راپرسییەکە چاوەڕوان دەکرێت ئەگەر ھەڵبژاردنی پەرلەمانی بکرێت، پارتی لیکۆد بە سەرۆکایەتی ناتانیاھۆ تووشی شکستێکی گەورە دەبێت و لە بەرامبەریشدا پارتی سەربازگەی دەوڵەت بە سەرۆکایەتی بینی گانتس سەرکەوتنێکی گەورە بەدەستدەھێنێت و دەبێتە خاوەنی ٣٣ کورسی، لەکاتێکدا لە ھەڵبژاردنی رابردوودا ١٢ کورسی بەدەستھێنابوو.

ئەفریقای باشوور لەو داوایەدا کە ٨٤ لاپەڕە لەخۆدەگرێت، ئاماژەی بەوە کردووە کە کردەوەکانی ئیسرائیل و کوشتنی فەڵەستینییەکان لە پۆلێنی جێنۆسایدن.

ھەروەھا لە داواکارییەکەدا ھاتووە کە ئیسرائیل "نەیتوانیوە ڕێگری لە جینۆساید و لێپێچینەوە لە ھاندانی ڕاستەوخۆ و ئاشکرا بۆ جینۆساید بکات".

بڕیارە لە ١١ و ١٢ی ئەم مانگەدا دادگای دادی نێودەوڵەتی یەکەم دانیشتنی خۆی سەبارەت بە سکاڵاکە ئەنجامبدات، ئەفریقای باشوور دەیەوێت دادگای نێودەوڵەتی بەپەلە فەرمان بە ئیسرائیل بکات ھێرشە سەربازییەکانی لە غەززە بوەستێنێت.

پەیماننامەی جێنۆساید ھەموو دەوڵەتانی ئیمزاکار نەک تەنھا پابەند دەکات کە جێنۆساید ئەنجام نەدەن، بەڵکو پێشگرتن و سزادانیشی بۆ دیاریکردوون.

ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە چوارچێوەی سەردانەکەیدا بۆ رۆژھەڵاتی ناوەڕاست سەردانی قەتەری کرد و لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، پێویستە ئیسرائیل بەھەموو شێوەیەک ھەوڵبدات بۆ پاراستی خەڵکی مەدەنی لە کەرتی غەززەو لە کۆبوونەوەکانیشدا لەگەڵ لێپرسراوانی ئەو وڵاتە ئەو پەیامەیان پێدەدات، داواشیکرد بە ھەماھەنگی ھەمووان کاربکرێت بە مەبەستی گەڕاندنەوەی ئاوارەکانی غەززە بۆ شوێنەکانی خۆیان.

وتیشی، شەڕی نێوان حەماس و ئیسرائیل زۆر بە ئاسانی فراوانتر دەبێت و بەرەی تری لێدەکەوێتەوە ئەگەر رێگری لێنەکرێت، ھۆشداریشدا ئەگەر ئەو شەڕە فراوانتر ببێت، کاریگەری زۆر خراپی لەسەر ئاسایش و ئارامی کۆی ناوچەکە و رۆژھەڵاتی ناوەڕاست دەبێت.

دوای ئەوەی لە چەند رۆژی رابردوودا لە کاتی ھەڵفڕینی فڕۆکەیەکی جۆری بۆینگ ٧٣٧ لە ئەمریکا دەرگایەکی کرایەوە و لە ژاپۆنیش لەکاتی نیشتنەوەیدا فڕۆکەیەکی تری بۆینگ ٧٣٧ خۆی بە فڕۆکەیەکی تردا کێشا، دەسەڵاتی فڕۆکەوانی ئەمریکا سەرجەم گەشتە ئاسمانییەکانی بەو جۆرە فڕۆکەیەی کۆمپانیای بۆینگ راگرت و بڕیاریدا ھیچ گەشتێکی ئاسمانی پێنەکرێت تائەو کاتەی سەرجەم پشکنینەکانی بۆ دەکرێت و دڵنیا دەبنەوە لە سەلامەتی ئەو فڕۆکەیە بۆ گەشتکردن.

دواتر تورکیا و وڵاتانی یەکێتی ئەوروپاش چوونە پاڵ ئەمریکا و ھەمان بڕیاریاندا و سەرجەم گەشتە ئاسمانییەکانیان بە فڕۆکەی بۆینگ ٧٣٧ راگرت.

کۆمپانیای بۆینگیش لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، ئەمریکا و سەرجەم وڵاتانی تریش مافی خۆیانە بڕیار بدەن گەشتە ئاسمانییەکان بە فڕۆکەی بۆینگ ٧٣٧ رابگرن، چونکە کێشەیان تێدا درووستبووە، بەڵام لەماوەیەکی زۆر کەمدا سەرجەم کێشەکان چارەسەرە دەکەن.

دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی پێشووی ئەمریکا لە کەمپینی ھەڵبژاردنی لە ویلایەتی ئیوا رایگەیاند، لە ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمریکا دەیباتەوە و بایدن خراپترین سەرۆکی ئەمریکایە. 

ئاماژەی بەوەشکردووە، بایدن ئابوری ئەمریکای تێکداوە و دۆخی سنورەکانیش باش نین و سەرکەوتوو نەبوو لە ھەڵنەگیرساندنی شەڕی ئۆکراین و رووسیا.

دەشڵێت، ئەگەر سەرۆکی ئەمریکا بوایە لەگەڵ پوتن کۆدەبووە و نەیدەھێشت شەڕەکە رووبدات و ئێستاش ھەلێک لە بەردەم ئەمریکییەکاندا ھەیە بۆ ئەوەی ھەڵیبژێرن و ئەمریکا رزگار بکەن.

بڕیار وایە مانگی تشرینی دووەمی ئەمساڵ ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمریکا ئەنجام بدرێت و لە رۆژی ٥ی ئەم مانگەشەوە ترەمپ و بایدن دەستییان بە ھەڵمەتەکانی ھەڵبژاردن کردووە. 

وەزارەتی دەرەوەی چین لە رایگەیەندراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوە کردووە، ئەمریکا بنەماکانی وڵاتەکەی پێشێلکردوە و بە بیانوی جیاواز چەکی بە تایوان فرۆشتووە، ئەمەش زیان بە سەروەری چین و بەرژوەندییە ئەمنییەکانی دەگەینێت و ھەڕەشە لەسەر ئاشتی و سەقامگیری و گەرووی تایوان دروست دەکات.

باسیلەوەشکردووە، ئەو کارەی ئەمریکا ماف و بەرژوەندییەکانی کۆمپانیا چینیەکانیش پێشێل دەکات، بۆیە بڕیاریانداوە سزا بەسەر پێنج کۆمپانیای کۆمەڵگەی پیشەسازی سەربازی ئەمریکیدا بسەپێنن .

راشیگەیاند، سزاکانیان بریتی دەبن لە بلۆککردنی سامانەکانی ئەو کۆمپانیایانەیە لە خاکی چین و رێگریش لە ھەموو رێکخراو و کۆمپانیا و تاکێکی چینیش دەکرێت کە مامەڵە لەگەڵ ئەو کۆمپانیایانەدا بکەن.

بەپێی زانیارییەکانی ئاژانسی ئێرنای ئێرانی، مەھدی بەخشی، داواکاری گشتی پارێزگای کرمان بە تۆمەتی پاڵپشتیکردنی بکەرانی تەقینەوەکانی پارێزگاکەیان دەستگیرکردنی ٣٢ کەسی راگەیاندووە. 

ئاماژەی بەوەشکردووە، لێکۆڵینەوە لەو کەسانە بەردەوامە و لە قۆناغی داھاتوودا زیاتر لێکۆڵینەوە لە بابەتەکە دەکەن و ناسنامەی یەکێک لەو کەسانەی خۆی تەقاندووەتەوە ئاشکراکراوە، ھەوڵی دۆزینەوەی کەسانی تریش دەدەن.

ھاوکات، سەرۆکی دامەزراوەی دادوەری ھێزە چەکدارەکان لەپارێزگای کرمان رایگەیاند، لەئەنجامی لێکۆڵینەوەکان بۆیان دەرکەوتووە کردەوە تیرۆرستیەکەی کرمان خۆکوژی بووە. 

رۆژی ٣ی ئەم مانگە دوو تەقینەوە لە نزیک گۆڕی قاسم سولەیمانی لە پارێزگای کرمان روویدا و زیاتر لە ٩٠ کەس گیانیان لەدەستدا.

رۆژی ٥ی ئەم مانگەش ئێران دەستگیرکردنی ١١ کەسی بە تۆمەتی ھاوکاریکردنی بکەرانی تەقینەوەکانی کرمان راگەیاند.

 

نوسینگەی راگەیاندنی حکومی لە غەززە رایگەیاند، ئیسرائیل ٦٩ھەزار یەکەی نیشتەجێبوونی بە تەواوەتی رووخاندون ھەروەھا زیانی زۆری بە ٢٩٠ ھەزار یەکەی نیشتەجێبوونی دیکەش لە غەززە گەیاندووە ئەوەش بووەتە ھۆی ئاوارەبوونی ھەزان کەس و دروستبوونی قەیرانی مرۆیی. 

ئاماژەی بەوەشکردووە، ئیسرائیل زیانی بە ٣٠ نەخۆشخانە گەیاندووە و بەتەواوەتی لەکارکەوتوون و ناتوانن خزمەتگوزاری پێشکەشی ھاووڵاتییان بکەن. 

دەشڵێت، بەھۆی شەڕی ئیسرائیل – حەماسەوە زیاتر لە ٢٢ ھەزار فەڵەستنی گیانیانلەدەستداوە کە زۆرینەیان ژن و منداڵن.

جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا لە نامەیەکیدا بۆ کۆنگرێسی ئەمریکا لەبارەی وردەکاری ھێرشەکەی رۆژی پێنج شەممە لە بەغداد کە بەھۆیەوە موشتاق تاڵب سەعیدی ناسراو بە ئەبو تەقوا یاریدەدەری جێگری فەرماندەی ئۆپراسیۆنەکانی پشتێنەی بەغداد سەر بە حەشدی شەعبی کوژرا، باسی لەوە کردووە، ھێرشەکەی بە فەرمانی راستەوخۆی خۆی ئەو بووە لە چوارچێوەی بەرپرسیارێتییەکانی بۆ پاراستنی ھاوڵاتیانی ئەمریکا لەناوە و دەرەوی وڵاتەکەی و لەکاتی پێویستدا رێکار و رێوشوێنی تریش لە دژی ھێرشەکان دەگرنەبەر.

راشیگەیاندووە، بەو پێیەی فەرماندەی گشتی ھێزە چەکدارەکان و سەرۆکی ئەمریکاشە، دەسەڵاتی دەرکردنی ئەو جۆرە فەرمانانەی ھەیە لە پێناو توانا و بەرژەوەندی ھێزەکانی ئەمریکا بەپێی یاسا نێودەوڵەتییەکان و بڕیارەکەش لە چوارچێوەی بەرگریکردن لە خۆیان بووە کە لە ماددەی ٥١ی پەیماننامەی نەتەوە یەکگرتووەکان باسکراوە.

دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا لە کۆبوونەوەیەکیدا لەگەڵ لایەنگرانی رایگەیاند، بە درێژایی مێژوو ھیچ سەرۆکێک ھێندەی جۆ بایدن زیانی بە ئەمریکا نەگەیاندووە و پێی سەیرە حزبێک ھەبێت بۆ پۆستێکی گرنگی وەک سەرۆکی ئەمریکا کاندیدی بکات و خەڵکێکیش ھەبێت دەنگی پێبدات، چونکە بایدن نەک بۆ بەڕێوەبردنی وڵاتێک، بەڵکو بەکەڵکی بەڕێوەبردنی کۆگایەکی بچوکیش نایەت.

بەپێی میدیاکانی ئەمریکاش دادگای باڵای ئەو وڵاتە رەزامەندی دەربڕیووە بۆئەوەی بەبڕیارەکەی دەستەی باڵای دادوەری ویلایەتی کۆلۆرادۆ بچێتەوە کە بووەتە رێگر لە بەردەم ترەمپ بۆئەوەی خۆی بۆ پۆستی سەرۆکایەتی ئەمریکا کاندید بکات.

لەلایەکی تریشەوە داواکاری گشتی ویلایەتی نیویۆرک لە ھەوڵی ئەوەدایە لە سەر دۆسێیەکی ساختەکاری تایبەت بە خانووبەرە بە بەبڕی ٣٧٠ ملیۆن دۆلار سزا بەسەر دۆناڵد ترەمپدا بسەپێنرێت.

کاترین کۆلۆنا وەزیری ناوخۆی فەڕەنسا رایگەیاند، لەسەرەتای دەستپێکردنی شەڕی نێوان حەماس و ئیسرائیلەوە یەکێک لە بژاردەکان بە زۆر کۆچپێکردنی دانیشتووانی کەرتی غەززە و کەناری خۆرئاوایە بۆ وڵاتی سێیەم، ئەوەش ھەمووان لە بژاردەکانی چارەسەری کێشەکان دووردەخاتەوە، چونکە غەززە و کەناری خۆرئاوا بەشێکن لە خاکی فەڵەستین و دەبێت ھەر بەو شێوەیەش بمێنێتەوە.

وتیشی، پێویستی ئیسرائیل پابەندی یاسا و پەیماننامە نێودەوڵەتییەکان بێت و مافی ئەوەی نییە تاکلایەنە بڕیارە لەسەر چارەنووس و داھاتووی کەرتی غەززە و کەناری خۆرئاوا بدات.

عەلی یەرلیکایا وەزیری ناوخۆی تورکیا رایگەیاند، ئۆپەراسیۆنێکیان لە ٤٦ پارێزگای تورکیا بەمەبەستی بەرەنگاربوونەوەی ماددەی ھۆشبەر دەستپێکردووە، لە ئێستاشدا ٣٦٤ بازرگانی ماددەی ھۆشبەر دەستگیرکراون.

ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، لە ئۆپرسیۆنەکەشدا بڕ یەک تۆن و ٣٤٠ کیلۆ ماددەی ھۆشبەر دەستیبەسەردا گیراوە.

ھێزەکانی سوریای دیموکرات (ھەسەدە) بڵاویکردەوە، رۆژی شەممە دوو چەکداری تیرۆریستی داعش ھێرشیانکردووەتە سەر پێگەیەکی ھێزەکانیان لە ناوچەی شەدادی حەسەکە.

ئەوەشی خستوەتەڕوو، ھێزەکانیان روبەڕوی ئەو تیرۆریستانەی داعش بوونەتەوە و ھەردووکیان کوژراون، ھاوکات دەستیش بەسەر ژمارەیەک کەرەستەی سەربازییدا گیراون.

ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە چوارچێوەی سەردانەکەیدا بۆ رۆژھەڵاتی ناوەڕاست، گەیشتە تورکیا و لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی تورکیا و ھاکان فیدان وەزیری دەرەوەی ئەو وڵاتە کۆبووەوە.

دوای کۆتاییھاتنی کۆبوونەوەکانیشی لەگەڵ لێپرسراوانی باڵای تورکیا، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند، لەگەڵ دەسەڵاتدارانی تورکیا گفتوگۆیەکی چڕیان لەسەر تەشەنە نەکردنی ئاڵۆزییەکان کردووە و ئەنقەرەش ئامادەیی دەبڕیووە بۆ بەکارھێنانی پەیوەندییەکانی بۆ پاراستنی سەقامگیری ناوچەکە.

ئەوەشی خستوەتەڕوو، تیشک دەخەنە سەر ئەوەی جارێکی دیکە روودای حەوتی تشرینی یەکەم دووبارە نەبێتەوە و لە بەرژەوەندی ھەموو وڵاتانیش دایە کە ئاڵۆزییەکانی غەززە تەشەنە نەسێنێت.

دوای سەردانەکەی بۆ تورکیا، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا سەردانی یۆنانی کرد و لەگەڵ لێپرسراوانی باڵای ئەو وڵاتەدا دۆسیەی فرۆشتنی فڕۆکەی جەنگی ئێف ٣٥ی تاوتوێ کرد.