جیهان
ڕوانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردەوە، فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانی تورکیا، نوسینگەی پەیوەندییە سەربازییەکانی ئەنجومەنی سەربازی تل تەمری سەر بە ھێزەکانی سوریای دیموکراتیان، لە قەزای "تل تەمر"ی ڕۆژئاڤای کوردستان بۆردوومان کرد، بەھۆی بۆردومانەکەوە کەسێک کوژراوە پێنج کەسی تریش برینداربوون و زیانی ماددی زۆریش بەر بنکەکە کەوتووە.
ئەوەش لە کاتێکدایە لە بۆردومانێکی تورکیا بۆ سەر شارۆچکەی زرگان لە ڕۆژئاڤای کوردستان، ٢٢ کەس شەھید و بریندار بوون.
بەپێی راگەیەندراوەکەی ھێزەکانی تورکیا کۆچبەرەکان ھەڵگری ناسنامەی سوری و عێراقین و دوای دەستگیرکردنیان رەوانەی فەرمانگەی کۆچبەران کراون.
لەلایەکی تریشەوە لێپرسراوێکی کۆشکی سپی ئاشکرایکردوە ، تا ئێستا نزیکەی ھەزار و ١٠٠ ئەمریکی لە کابوڵەوە گەرێندراونەتەوە ئەمریکا و بەووتەی سەرچاوەیەکی ئەمنیش زیاتر لە ٢ ھەزار و ٢٠٠ دیبلۆماتکاری بیانی لە کابوڵ گواستراونەتەوە .
پێشتر رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا ھەرسێ شارەکەی بە ناوچەی کارەساتبار ناوبرد و وتی قەرەبووی ھاوڵاتیانی ناوچە زیانلێکەتووەکان دەکرێتەوە.
ئێران لە مانگی نیساندا دەستیکرد بە پیتاندنی یۆرانیۆم بەرێژەی لە سەدا ٦٠ ، لە کاتێکدا پێشتر رێژەکە تەنھا لە سەدا ٢٠ بوو ، بەپێی راپۆرتەکەی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم ، پیتاندنی یۆرانیۆم بە رێژەی لە سەدا ٦٠ لەلایەن ئێرانەوە ، زۆر زیاترە لەوەی لە رێککەوتنی ئەتۆمیدا رێگەی پێدراوە ، چونکە بەپێی رێککەوتنەکە ئێران ناتوانێت لەرێژەی لە سەدا ٣ پۆینت ٦٧ زیاتر بۆرانیۆم بەرھەمبھێنێت .
ژمارەی گیان لەدەستدان بە بومەلەرزەکەی ھایتی گەیشتە ھەزار و ٩٤١ کەس
لێدوان: ستیڤان دوجاریک: وتەبێژی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان
ئاماژەی بەوەش کردووە، ھێشتا ھەلی رووبەڕووبوونەوەی چەکدارانی تاڵیبان لەدەستنەچووە و داوا لە ھەموان دەکات دژی تاڵیبان بجەنگن و دەشڵێت، وڵاتەکەی وەک ڤێتنامی لێنەھاتووە.
ھێزە ئاسمانییەکانی ئەمریکا رایگەیاند، تا ئێستا نازانرێت چەند کەس بەھۆی بەرکەوتن و کەوتنەخوارەوەیان لەو فڕۆکەیە گیانیان لەدەستداوە کە لە فڕۆکەخانەی کابوڵەوە فڕی و چەند ھاوڵاتییەکی ئەفغانی خۆیان پێدا ھەڵواسی و کەوتنەوە خوارەوە، بەڵام پارچەی مرۆڤ بە تایەی فڕۆکەکەوە بینراوە.
بەگوێرەی ئەنجامی لێکۆڵینەوەکان گومان دەکرێت فڕۆکەکە لە کاتی دەرچوونی لە فڕۆکەخانەکەدا چەند ھاوڵاتییەکی ئەفغانی شێلابێت.
راپۆرتێکی روسیش باس لەوە دەکات، ئەو فڕۆکەیەی ژمارەیەکی زۆری ئەفغانی چووبوونە ناوی بۆ قەتەر نەچووە بەڵکو رووی لە ئۆگەندا کردووە.
لە چوارچێوەی پێشھاتەکاندا سەبارەت بە ڕەوشی "ئەفغانستان"، "کارزای" وتی لەگەڵ فەرماندەکانی "تاڵیبان" گفتوگۆی بەرھەمداریان کردووە و پرسە ھاوبەشەش و گرنگەکانیان تاوتوێ کردووە و لە پەیوەندیدان لەگەڵیاندا، وتیشی ھەوڵ ھەیە بۆ ئەوەی ژیان ئاسایی بکرێتەوە.
پێشتریش "کارزای" داوای پێکھێنانی لیژنەیەکی کردبوو، بۆ گرەنتی کردنی ڕادەستکردنی دەسەڵات بە شێوەیەکی ئاشتییانە.
"بایدن" لە وتەیەکیدا لە کۆشکی سپی وتی، ئەوەی لە "ئەفغانستان" ڕوودەدات ناخۆشە بەڵام پەشیمان نییە لە بڕیاری کشانەوەی ھێزەکانی ئەمریکا و نابێت سوپای ئەمریکا لە جەنگێکدا بمرن کە سوپای ئەفغانستان نەیانەوێت شەڕی تێدا بکەن.
وتیشی، فەرماندەکانی ئەو وڵاتە خۆیان بەدەستەوەدا و سوپا ڕووخا، ئەمریکاش ئەوەی ئەفغانستان پێویستی پێ بوو پێی بەخشین، بەڵام شکستیان ھێنا لەوەی سەربکەون. پشتیوانی خۆشی بۆ دیپلۆماسییەت و مافی مرۆڤ دووپات کردەوە.
بە پێی ھەواڵێکی ئاژانسی ھەواڵی فرانس پرێس، بزوتنەوەی تاڵیبان دوای ئەوەی تەواوی کابولی پایتەختی ئەفغانستانی کردووە، بڕیاری لێبوردنی گشتی بۆ لێپرسراوانی حکومەتی دەرکردووە و داواشی لێکردوون بگەڕێنەوە سەر کارەکانیان.
لەلایەکی تریشەوە لێپرسراوێک لە فڕۆکەخانەی کابول ڕایگەیاندووە، بەیانی ئەمڕۆ گەشتە ئاسمانییەکان لە فڕۆکەخانەکە بۆ گواستنەوەی دیپلۆماتکاران و مەدەنییەکان لە ئەفغانستان دەستیپێکردووەتەوە و فڕۆکەخانەکە کە ڕۆژی دووشەممە ھەزاران کەسی تێدابوو، ئەمڕۆ بە چۆڵی دەبینرێت.
میدیاکانی تورکیا بڵاویانکردەوە، بەلەمێکی کۆچبەران لە کەناراوەکانی ھەرێمی موغڵا ژێرئاو کەوتووە، بەڵام ھێزە دەریاییەکانی تورکیا ١٨ کۆچبەریان لە خنکان ڕزگار کردووە.
لەلایەکی ترەوە پۆلیسی بەرەنگاربوونەوەی مافیاکان لە کالیاریی باشووری ئیتاڵیا، دەستگیرکردنی دوو کەسی ڕاگەیاند، کە سەرۆکایەتی دوو تۆڕی تاوانکاری نێودەوڵەتی بازرگانیکردن بە کۆچبەران و کەسیانی مەترسیدار و گواستنەوەیان بۆ ئیتاڵیا کردووە.
لە دوای ڕاپۆرتەکەی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاند، سەرباری ھۆشدارییەکانی وڵاتانی خۆرئاوا، بەڵام ئێران پێشکەوتنی بەرچاوی بەدیھێناوە لە پیتاندنی یۆرانیۆم و پێویستە بگەڕێتەوە سەر مێزی گفتوگۆ سەبارەت بە ڕێککەوتنی ئەتۆمی.
ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم ڕایگەیاندبوو، بەرەوپێشچوونی ئێران لە پیتاندنی یۆرانیۆم ھەڕەشەیە لەسەر دەستپێکردنەوەی دانوستانە ئەتۆمییەکان.
ڕاشیگەیاندبوو، لە ١٤ی ئابی ئەمساڵدا، ئێران ٢٥٧ گرام یۆرانیۆمی بە ڕێژەی ٢٠٪ پیتاندووە لە پێناو بەرھەمھێنانی ٢٠٠ گرام کانزای یۆرانیۆمی پیتێنراو بە ڕێژەی ٢٠٪.
"سوھەیل شاھین" وتەبێژی بزوتنەوەی تاڵیبان ڕایگەیاندووە، تورکیا دەوڵەتێکی ئیسلامیی دۆستە و دەیانەوێت لە داھاتوودا پەیوەندییەکی باشیان لەگەڵیدا ھەبێت، ھەروەھا لە زۆرێک لە کاروبارەکانی ئەفغانستانیشدا پێویستیان بە ھاوکاری تورکیا دەبێت.
لەلایەکی تریشەوە چەند سەرچاوەیەکی ئەمنی لە تورکیا ئاشکرایان کردووە، ئەنقەرە دەستبەرداری پلانەکانی بووە بۆ پاراستنی فڕۆکەخانەی کابوڵ لە دوای کشانەوەی ناتۆ لە ئەفغانستان، بەڵام ئەگەر داوای لێ بکرێت ئامادەیە ھاوکاری ئەمنی و تەکنیکی پێشکەشی تاڵیبان بکات.
بەھۆی ئەو شەپۆلی لافاوەی ژمارەیەک لە ھەرێمەکانی سەر دەریای ڕەشی گرتووەتەوە، تا ئێستا ٧٧ کەس گیانیان لە دەستداوە، تیمەکانی فریاکەوتنیش بەردەوامن لە گەڕان بەدوای ٤٧ کەسدا کە تا ئێستا بێ سەروشوێنن.
جگە لەوەش زیانی گەورە بەر شارۆچکەی "بۆزکۆرت" لە ھەرێمی "کاستا مونو" کەوتووە و زیاتر لە ٢ ھەزار کەسیش لە ناوچە زیان لێکەوتووەکان گواستراونەتەوە.
شارەزایانی کەشناسیش ھۆشدارییان داوە لەوەی کە شەپۆلێکی تری لافاو لە تورکیا ھەرێمەکانی سەر دەریای ڕەش دەگرێتەوە.