جیهان
ئۆلیانۆف ئەوەشی راگەیاندوە، لەگەڵ وڵاتانی بەشدار لە رێککەوتننامەی ئەتۆمی و ئەمریکا بەبێ ئێران کۆبوونەتەوە و پێشنیازەکانیان پێشکەش کردوە و چاوەڕوانی دەرەنجامی ئەرێنی دەکەن.
ڕوانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردەوە، ھێزەکانی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش کاروانێکی پێداویستی سەربازییان گەیاندووەتە ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی لە ڕۆژئاڤای کوردستان، کاروانەکەش چەندین کەلوپەل و پێداویستی سەربازی تێدایە و لە خۆرھەڵاتی دێرەزوور جێگیرکراوە.
ئەوەش لە کاتێکدایە تا ئێستا ھێزەکانی ھاوپەیمانان لە ڕۆژئاڤای کوردستان ماونەتەوە بۆ درێژەدان بە جەنگی دژ بە تیرۆریستانی داعش لە پێناو بنبڕکردنی تیرۆر و مەترسییەکانی.
لە ڕاگەیەندراوێکدا پۆلسی ھەنگاریا بڵاویکردەوە، ھێزێکی پۆلیس لە خاڵێکی پشکینین ویستوویەتی بارھەڵگرێک ڕابگرێت، بەڵام بە خێرایی بە خاڵی پیشکنینەکەدا تێپەڕیووە بەرەو نەمسا و ناچار بوون بۆ ڕاگرتنی تەقەی لێبکەن.
پۆلیسی ھەنگاریا ڕوونیکردەوە، بارھەڵگرەکە تابلۆی ھەنگاریای ھەڵگرتووە و لە سنوری نەمسا لەلایەن پۆلسی ئەو وڵاتەوە دەستبەسەر بارھەڵگرەکەدا گیراوە و دەرکەوتووە ٣٠ کۆچبەری لەگەڵ خۆی ھەڵگرتووە.
بە گوێرەی ڕاگەیەندراوەکەی پۆلیسی ھەنگاریا لە کۆتا ھەفتەی ساڵی ٢٠٢١دا، نزیکەی ٢٠٠٠ بۆ ٢٥٠٠ کۆچبەر ھەفتانە لە سنوری باشوری ئەو وڵاتەوە لەگەڵ سڕبیا و ڕۆمانیا پەڕیونەتەوە بەرەو وڵاتانی دیکەی ئەوروپا.
دوای بڕیارەکەی بایدنیش، ئەگەر ئەنجومەنی پیران پەسەندی بکات، مایکڵ کورێلا سەرپەرشتی فەرماندەی فەرماندەیی ناوەندیی سوپای ئەمریکا دەکات لە خۆرھەڵاتی ناوەڕاست لە جێگەی ژەنەڕاڵ (کێنێس ماکێنزی).
فەرماندەی فەرماندەیی سوپای ئەمریکا بە درێژایی چەند ساڵی ڕابردوو، سەرپەرشتی ئۆپراسیۆنە سەربازییەکانی وڵاتەکەی کردووە لە عێراق و سوریا و ئەفغانستان و یەمەن.
ژەنەڕاڵ کورێلا دەرچووی ئەکادیمیای سەربازیی (ویست پۆینت)ە و، پێشتر بەشداری جەنگەکانی کۆسۆڤۆ و عێراقی کردووە، لە ساڵی ٢٠٠٥شدا لە ھێرشێکدا لە شاری موسڵ بە سەختی بریندار بووە.
پێشتریش فەرماندەی فیرقەی بە ناوبانگی ٨٢ی ھێزی پەڕەشووتی ئەمریکا بووە، ئەو فیرقەیە لە جەنگی دووەمی جیھانیدا بەشدار بووە لە کۆنترۆڵکردنی کەنارەکانی نۆرماندی.
ئاژانسەکانی ھەواڵ بڵاویانکردەوە، بەھۆی بڵاوبوونەوەی غازی سروشتی لە کافتریایەکی شاری چونگینگ لە باشوری خۆرئاوای چین، تەقینەوەیەک ڕوویداوە و بەھۆیەوە ١٦ کەس گیانیان لە دەستداوە و ١٠ی تریش برینداربوون، ئەوە جگە لەوەی کافتریاکە بە تەواوی داڕماوە و ڕووداوەکە زیانی ماددی زۆری لێکەوتووەتەوە.
لە وتەیەکدا لە ئاھەنگی ھاوپەیمانیی ١٦ کۆمپانیای تایبەت بە بواری فڕۆکەوانی و بۆشایی ئاسمانی وڵاتەکەی ئەردۆغان ڕایگەیاند، یەکەم فڕۆکەی جەنگی دروستکراوی ناوخۆی تورکیا لە ساڵی ٢٠٢٥ دەچێتە بواری خزمەتەوە.
سەرۆکی تورکیا ئاشکرایکرد، نزیکەی ٢ ھەزار و ٣٠٠ ئەندازیار بەشدارن لە پڕۆژەی دروستکردنی ئەو فڕۆکە جەنگییەی وڵاتەکەی.
پێشتر تورکیا بەشدار بووە لە پڕۆگرامی فڕۆکەی جەنگی ئێف ٣٥ی ئەمریکی و بڕیاربووە ١٠٠ فڕۆکەی لەو جۆرە بکرێت، بەڵام بەھۆی کڕینی سیستمی ئێس ٤٠٠ لە ڕووسیا، ئەمریکا لە ساڵی ٢٠١٩ گرێبەستی فرۆشتنی ئەو جۆرە فڕۆکەیەی لەگەڵ تورکیا ھەڵوەشاندەوە و ھەموو پڕۆگرامەکانی تایبەت بە فێرکردنی پسپۆڕە سەربازییەکانی تورکیا لەسەر بەکارھێنان و چاککردنەوەی ئەو جۆرە فڕۆکەیە ڕاگرت.
ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە پەراوێزی کۆبوونەوەی ڕێکخراوی ناتۆ نیگەرانی واشنتنی لە ڕووداوەکانی کازاخستان و دەستوەردانی ڕووسیا لەو وڵاتە دەربڕی و ڕایگەیاند، بەدڵنیاییەوە حکومەت و لێپرسراوانی کازاخستان توانای کۆنتڕۆڵکردنی خۆپیشاندانەکانیان ھەیە، بەڵام دیار نییە بۆچی ھەستیان بەوە کرد پێویستیان بە دەستوەردانی ھێزی دەرەکی ھەیە.
ئاماژەی بەوەشکرد، مێژوو پیشانیداوە، ھەرکات ڕووسیا چووەتە ھەر شوێنێک، دەرکردنی زۆر ئەستەم بووە.
ھەفتەی ڕابردوو، بەھۆی گرانبوونی نرخی غاز و سوتەمەنی لە کازاخستان خۆپیشاندانی بەرفراوان بەڕێوەچوو، خۆپیشاندانەکان گرژی و ئاڵۆزی لێکەوتەوە و بەھۆیەوە نزیکەی ٣٠ خۆپیشاندەر کوژران و زیاتر لە ٤ ھەزار کەسیش دەستگیرکران، دواتر حکومەتی کازاخستان داوای لە ڕووسیا کرد، بۆ ھێورکردنەوەی ڕەوشەکە، ھێز ڕەوانەی ئەو وڵاتە بکات.
حسێن حەمە ساڵح نوێنەری دەزگای لوتکە لە یۆنان بە کوردسات نیوزی راگەیاند پێدەچێت منداڵەکە یەکێک بێت لەو کۆچبەرانەی ٢٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١ بەلەمەکەیان لە دەریای ئیجە ژێر ئاو کەوت و تا ئێستا چارەنووسی ژمارەیەک کۆچبەریان نادیارە.
وتیشی، تەرمی ئەو منداڵە پێنجەم تەرمە لە دوای دۆزینەوەی تەرمی دوو ژن و کچێکی ١٢ ساڵ و گەنجێکی ٢٠ بۆ ٢٥ ساڵ کە لە ماوەی چەند رۆژی رابردوودا لە ھەمان دوورگەی یۆنان دۆزرانەوە و لە ئێستادا لە پزیشکی دادوەری توێکاری و ناسینەوەیان بۆ دەکرێت.
.jpg&w=3840&q=75)
ساڵی ٢٠١٦ ھێزە ئەمنییەکانی تورکیا ئۆپراسیۆنێکیان بۆ دەستگیرکردنی ھاوسەرۆک و پەرلەمانتار و بەرپرسانی ھەدەپە دەستپێکرد و جگە لە سەڵاحەدین دەمیرتاش و زەیدان، دەیان لێپرسراوی دیکەی ھەدەپە زیندانیی کران، دادگای تورکیاش بە تۆمەتی پشتیوانیکردن لە پەکەکە سزای ھەشت ساڵ و یەک مانگ و ١٥ رۆژ زیندانیی بەسەر زەیداندا سەپاند، بەڵام لەسەر داوای پارێزەرەکانی پێداچوونەوە بە دۆسێکەیدا کرا و ئازاد کرا.
بە پێی زانیاریەکان ژنەکە تەمەنی لەنێوان سی بۆ سی و پێنج ساڵان دەبێت و گەنجەکەش لەنێوان ٢٠ بۆ ٢٢ ساڵە، لەئێستاشدا تەرمەکان بەمەبەستی ناسینەوە و توێکاری بۆیان گوازراونەتەوە بۆ پزیشکی دادوەری.
ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی روسیاش کە ھاوپەیمانی کازاخستانە رایگەیاند، ناڕەزاییەکانی کازاخستان لە کاتێکی کوشندە سەریانھەڵداوە، پێشتریش روسیا و ھاوپەیمانەکانی کازاخستان بڕیاریان دا بۆ کۆنترۆڵکردنی رەوشەکە ھێز رەوانەی ئەو وڵاتە بکەن.
خۆپیشاندانی ھاوڵاتیانی کازاخستان دوای بەرزکردنەوەی نرخی سوتەمەنی لەلایەن حکومەتەوە سەریھەڵدا و دواتریش سەرۆکی حکومەت دەستیلەکارکێشایەوە و سەرۆکی ئەو وڵاتەش کەسێکی تری بۆ پێکھێنانی کابینەی نوێ راسپارد.
بەو پێیەش لەو وڵاتە رۆژانی شەممە و یەکشەممە دەکرێت بە پشوو، بەڵام بڕیارەکە میرنشینی شاریقە ناگرێتەوە و وەک ساڵانی رابردوو ھەینی پشووی دامەزراوە حکومییەکان دەبێت، لێپرسراوانی ئیماراتیش دەڵێن بڕیارەکەیان بۆ خوگونجاندنی بازاڕی وڵاتەکەیانە لەگەڵ بازاڕی وڵاتانی خۆرئاوا کە رۆژانی شەممە و یەکشەممە پشوویانە، بەتایبەتی بۆ ئاڵوگۆڕی دراو و بازاڕەکانی بۆرسە.
وتیشی، کات بەخێرایی دەڕوات و ئەگەر بەمنزیکانە لەبارەی کاراکردنەوەی رێککەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئێران نەگەنە رێککەوتن، رێگەیەکی تر دەگرنەبەر.
حسێن ئەمیر عەبدوڵاھیان وەزیری دەرەوەی ئێرانیش رایگەیاند، ئەگەر لایەنی خۆرئاوا نیەت و ئیرادەی جددی ھەبێت، دەتوانن رێککەوتنێکی باش دەستەبەر بکەن.
لەگەڵ ئەوەی سەرجەم ھێزە شەڕکەرەکانی ئەمریکا خاکی عێراقیان بەجێھێشت، ناوەڕاستی ئەم ھەفتەیە چەند جارێک ھێرشکرایە سەر بنکە سەربازییەکانی ئەمریکا و ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە بەغداد و ئەنبار و لە ناوچەی دێرەزور لە سوریاش دوو جار ھێرش کرایە سەر بنکەی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی، بەڵام ھیچ زیانێکی گیانیان لێنەکەوتەوە.
ئاماژەی بەوەشکرد، بڕوایان بە گرنگی گفتوگۆیەکی چڕ لەگەڵ سعودیە و میسر و تورکیا بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی ناوچەکە ھەیە.
پێشتریش ئیرەج مەسجدی باڵیۆزی ئێران لە عێراق رایگەیاندبوو، بەمنزیکانە خولی پێنجەمی دانوستانەکانی ئێران و سعودیە لە بەغداد دەستپێدەکاتەوە.
ئاماژەی بەوەشکردوە، ئەو رەوشەی ئێستا مایەی قبوڵکردن نییە و بەردەوامی رەوشەکە و رێگرتن لە گەیاندنی ھاوکارییەکان بۆ کۆچبەران، ژمارەی قوربانیان لەسەر سنورەکان زیاتر دەکات، جەختیشیکردوەتەوە، کۆچبەران مافی وەرگرتنی پەنابەریی و ژیانێکی ئارامیان ھەیە و نابێت دیپۆرتی بێلاڕوس بکرێنەوە.