دەقی پرسەنامەکەی قوباد تاڵەبانی...

بەڕێزان خێزان و خانەوادەی خاتوو کافیە فەقێ عەلی

بەبیستنی ھەواڵی کۆچی دوایی خاتوو (کافیە فەقێ عەلی) دایکی ھەڤاڵ (ئەکرەم ئەحمەد) لە دەزگای میدیایی کوردسات، نیگەران و دڵگران بووم. 

بۆ ئەم خەمە، پرسە و سەرەخۆشی لەخۆتان و خانەوادە دڵسۆزەکەتان دەکەم، خوای گەورە لەکۆچکردوو خۆش بێت و جێگەی بەھەشت بێت، سەبوری و دڵنەواییش بەھەموو لایەک ببەخشێت. 

انا للە وانا الیە راجعون

قوباد تاڵەبانی
لێپرسراوی مەکتەبی سکرتارییەتی سەرۆک مام جەلال

ئالان حەمەسەعید لە سیمپۆزیومی "تەندروستیی دەروونی" لە زانکۆی سلێمانی رایگەیاند، بۆ ئەمساڵی خوێندن وەزارەتی پەروەردە ستراتیژێکی راھێنانی گرنگی لە قۆناغی بنەڕەتیدا خستووەتە کارەوە لەو ناوچانەی کە لە مانگی ئەیلوولی ئەمساڵەوە دەستیان بە خوێندن کردووە.

وتیشی، ستراتیژەکە حەوت ساڵییەو تا ٢٠٣٠ بەردەوام دەبێت، بەئامانجی گۆڕینی شێوازی وانەوتنەوە و بەسەنتەرکردنی قوتابییان و گۆڕینی رۆڵی مامۆستایان لە فێرکارییەوە بۆ ھاریکاریی فێرکار.

بە وتەی وەزیری پەروەردە، بە سەنتەربوونی خوێندکاران چەند بنەمایەکی گرنگ لەلایە خوێندکار دروستدەکات، لەنێویشیاندا باوەڕ بەخۆبوون و بەشدارییکردن و ھەڵگرتنی بەرپرسیارێتی.

 

ئازد دۆسکی پارێزەر بە میدیاکانی راگەیاندووە، رۆژی چوارشەممە سکاڵایەکی لە دادگای فیدڕاڵی تۆمارکردووە بەھۆی نەناردنی بەشەبودجەی ھەرێمی کوردستان لەلایەن بەغدادەوە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، سکاڵاکەی لەسەر تیف سامی وەزیری دارایی عێراق تۆمارکردووە بەھۆی ئەوەی گرفتی بۆ ناردنی بەشەبودجەی ھەرێمی کوردستان دروستکردووە.

تۆمارکردنی ئەو سکاڵایە لە لەکاتێکدایە، کە رۆژی ٢٨ی ئەم مانگە دادگای فیدڕاڵی عێراق تەواوی بڕیارەکەی لەسەر موچەی فەرمانبەرانی ھەرێمی کوردستان بڵاوکردەوە و حکومەتی فیدڕاڵی و ھەرێمی پابەندکردووە بە دابینکردنی موچەی فەرمانبەران لە رێگەی کارتی بانکییەوە.

لە رۆژی ٢٠ی ئەم مانگەوە کۆمیسیۆن جارێکی دیکە وادەی ناوتۆمارکردن و نوێکردنەوەی تۆماری دەنگدەرانی لە ھەرێمی کوردستان تا ئەمڕۆ درێژکردەوە، ژمارەی ئەو دەنگدەرانەشی لە ھەرێم سەردانی ناوەندەکانی تۆماری بایۆمەترییان کردووە تا ١٥ ئەم مانگە گەیشتووە ٣١ ھەزار و ٨٨٩  کەس.

بەپێی زانیاریەکانی کۆمیسیۆن، ژمارەی دەنگدەران لە ھەرێم سێ ملیۆن و ٧٨٩ ھەزار و ٤٠٥ دەنگدەرە کە مافی بەشداریکردنیان لە ھەڵبژاردن پەرلەمانی کوردستاندا ھەیە و ئەوانەی کارتی بایۆمەتری دەنگدانیان ھەیە لە ھەرێمی کوردستان ژمارەیان زیاتر لە دوو ملیۆن و ٣٥٠ ھەزار کەسن.

ئەحمەد رەمزی ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک بە رۆژنامەی سەباحی راگەیاندووە، رۆژی یەکشەممەی داھاتوو لایەنە براوەکانی ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک لەگەڵ سودانی کۆدەبنەوە بۆ پێشکەشکردنی پێشنیازەکانیان و کار و بەرنامەی ھەر یەکێک لەو لایەنانە، لەگەڵ میکانیزمی پێکھێنانی حکومەتی خۆجێی و رێککەوتن لەگەڵ سەرجەم لایەنەکان.

وتیشی، لایەنەکان پێویستیان بەوەیە کاتێکیان بۆ دیاریبکرێت بۆ ئەوەی کێشەکانیان چارەسەربکەن.

ئاماژەی بەوەشکردووە، پێویستە ئەنجومەنی پارێزگا یەکەم کۆبوونەوەی خۆی ئەنجامبدات بەبێ ئەوەی سەرۆکی ئەنجومەن و پارێزگار ھەڵبژێرێت و بە کراوەیی کۆتایی بە کۆبوونەوەکە بێت بۆ ئەوەی دەرگای گفتوگۆ لەبەردەم ھێزە سیاسیەکاندا بکاتەوە.

رۆژی ٢٠ی ئەم مانگە بەسەرپەرشتی سودانی و بەئامادەبوونی سەرۆکی یەکێتی، لایەنە براوەکانی ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک کۆبوونەوە و لەسەر ئامادەکردنی کارنامەیەکی ھاوبەش بۆ بەڕێوەبردنی پارێزگاکە رێککەوتن.

دوای ئەوەی رۆژی سێشەممە بە سەردانێکی رەسمی گەیشتە بەغداد و لەگەڵ سەرۆک کۆماری عێراق کۆبووەوە، ئەمڕۆ  ڤاھاگن خاچاتوریان سەرۆکی ئەرمینیا سەردانی ھەرێمی کوردستان دەکات و لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی ھەرێمی کوردستان کۆدەبێتەوە و پەیوەندییەکانی نێوان ھەرێم و ئەرمینیا و دوایین پێشھاتەکانی ناوچەکە تاوتوێ دەکرێت.

مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەتی ھەرێمی کوردستان و سیناتۆر تامی دەکوۆرت ئەندامی لیژنەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا کۆبوونەوە، لە کۆبونەوەکەدا رەوشی گشتی عێراق و گرنگیی چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان ھەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵ تاوتوێکران، ھەروەھا دابینکردنی شایستە داراییەکان و بەشە بودجەی ھەرێم و دەستپێکردنەوەی ھەناردەکردنی نەوت و پاراستنی ئاسایش و ئارامیی ھەرێمی کوردستان و مافی پێکھاتەکان خرایەروو.

ھاوکات ئەندامەکەی لیژنەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی ئەنجومەنی پیرانی ئەمەریکا، جەختیکردەوە ھەموو ھەوڵی خۆی دەخاتەگەڕ لە پێناو پاراستنی ھەرێمی کوردستان و چارەسەرکردنی کێشەکانی ھەرێم و حکومەتی فیدراڵ.

لە بەرەبەیانی ئەمڕۆوە، شەپۆلێکی بەفربارین سلێمانی و پێنجوێن و چەند ناوچەیەکی دیکەی ھەرێمی کوردستانی گرتووەتەوە، کە رەشەبای بەھێزی لەگەڵدایە و بەھۆیەوە ئاستەنگی ھاتووچۆ دروستبووە. 

بەڕێوەبەرایەتی گشتی پەروەردەی سلێمانیش لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، دەسەڵات دراوەتە بەڕێوەبەری پەروەردەکان و سەرۆکی یەکە ئیدارەییەکان، لە ھەر پەروەردەیەک ئاستەنگی ھاتووچۆ دروستبووە، بکرێتە پشوو.

لە بەرامبەریشدا، بەھۆی بەفربارین و دروستبوونی ئاستەنگی ھاتووچۆوە لە بەشێک لە خوێندنگاکانی سنوری سلێمانی کرایە پشوو.

مەسرور بارزانی لە میانەی مێزگردێکی تایبەتدا لە واشنتۆن رایگەیاند، عێراق دەوڵەتێکی فیدراڵییە و پێویستە ڕێز لە دەستوور و بنەماکانی دیموکراسی و فیدراڵی بگیرێت و وەکو قەوارەیەکی دەستووری و فیدراڵی مامەڵە لەگەڵ ھەرێمی کوردستان بکرێت.

 ئاماژەی بەوەشکردووە، خەڵکی کوردستان قوربانییەکی زۆری لەپێناو مافە رەوا و دەستوورییەکانی داوە و ئامادە نییە لە ژێر ھیچ فشارێکدا دەستبەرداری مافەکانی ببێت.

مەسرور بارزانی دەشڵێت، ھەرێمی کوردستان دەیەوێت لەسەر بنەمای دەستوور کێشەکانی لەگەڵ عێراق چارەسەر بکات و گرنگە ھەناردەکردنی نەوتی ھەرێمی کوردستان دەستپێبکاتەوە.

باسی لە پێویستی دابینکردنی شایستە داراییەکان و بەشە بودجەی ھەرێمی کوردستان لە رێگەی دامەزراوە فەرمیی و دەستوورییەکانی حکومەتی ھەرێم کرد.

ژووری بازرگانی و پیشەسازی سلێمانی لە ٨ خاڵدا داواکارییەکانی خستووەتەڕوو و دەڵێت، ھاوردەکاران ناتوانن سوودمەندبن لە نرخی رەسمی دۆلار ھاوشێوەی ھاوردەکارانی دیکەی عێراق. 

ھەروەھا پڕۆسەی گواستنەوەی کەلوپەل و بەرھەم لەنێوان سلێمانی و پارێزگاکانی تری عێراق بەتایبەت لەڕێگەی بەغدادەوە، زۆرجار روبەڕووی ئاستەنگی کارگێڕی دەبێتەوە لە بازگەکان.داواشیکردووە، ئاستەنگەکانی بەردەم کارگەکانی سلێمانی لاببرێن، بە تایبەت کارگەکانی پۆڵا و ئەلەمنیۆم و مس.

ژووری بازرگانی و پیشەسازی راشیگەیاندووە، ھێشتا یاداشتەکەی نێوان ھەردوو وەزارەتی بازرگانی عێراق و ھەرێم کە لەساڵی ٢٠١٥ ئیمزاکراوە نەچووەتە بواری جێبەجێکردنەوە و پڕۆسەی تۆمارکردنی ھێما بازرگانییەکان تەواونەبووە.

ھەروەھا، ئەو کۆمپانیا بازرگانییانەی لە ھەرێم تۆمارکراون، مافی ئەوەیان نییە سوودمەندبن لە نرخی رەسمی دۆلار، ئەگەر دووبارە خۆیان لە بەغداد تۆمارنەکەنەوە. ئەو بازرگانانەی کە راستەوخۆ بە ناوی خۆیانەوە بازرگانی دەکەن بێبەشدەبن لە بەدەستھێنانی دۆلار بە نرخی دیاریکراوی رەسمی.

داواشیکردووە کارئاسانی بۆ کۆمپانیا تایبەتمەندەکانی تۆمارکراو لە پارێزگای سلێمانی بۆ چوونەناو تەندەرینی جێبەجێکردنی گرێبەستە حکومییەکانی پەیوەست بەڕێکارەکانی "مانیفێست، سیڵ، و خزمەتگوزارییەکانی تر" بکرێت. 

جومانە غەلای وتەبێژی کۆمیسیۆنەکە بە کوردسات نیوزی راگەیاند، لە کۆبوونەوەکەی ھەولێر لەگەڵ سەرۆکایەتی ھەرێم پێشنیازی رۆژانی ٥ تا ١٠ی مانگی حوزەیران کراوە بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، بەڵام کۆمسیۆن چاوەڕێی مەرسومی سەرۆکایەتی ھەرێم دەکات بۆ دیاریکردنی رۆژێک بۆ ھەڵبژاردنەکە. 

وتیشی، چاوەڕێن لە رۆژانی داھاتوودا ئەو مەرسومە دەربکرێت و کۆمسیۆنی ھەڵبژاردنەکانی عێراقیش ئەو رێکارانەی لەسەری ماوە بۆ ئەنجامدانی پڕۆسەکە، تەواودەکات. 

قوباد تاڵەبانی سەردانی کونسوڵخانەی ئیماراتی کرد و لەلایەن ئەحمەد ئیبراھیم ئەلزاھیری کونسوڵی گشتی ئیماراتەوە پێشوازی لێکرا و لە کۆبوونەوەکەدا ھەردوولا بە گرنگییەوە باسیان لە پەرەپێدانی پەیوەندییەکانی نێوان ئیمارات و ھەرێمی کوردستان لە بوارە جیاوازەکاندا کرد. 

قوباد تاڵەبانی ئاماژەی بە ئەزمونی سەرکەوتووی گەشەسەندنی ئیمارات کرد و خواستی ھەرێمی دەربڕی بۆ سودوەرگرتن لە ئەزمونی گەشەسەندنی ئەو وڵاتە لە بوارە جیاوازەکاندا و رایگەیاند، حکومەتی ھەرێم ئامادەیە ھەموو جۆرە کارئاسانییەک پێشکەشی وەبەرھێنەرانی ئیماراتی بکات بە تایبەتیش لە بوارەکانی پیشەسازی و کشتوکاڵ و گەشتوگوزاردا. 

لەبارەی پەیوەندییەکانی ھەرێم و بەغدا، قوباد تاڵەبانی ئاماژەی بەوەدا، ھەوڵەکانیان بەو ئاراستەیەدان کە ھەموو کێشەکانی ھەرێم و بەغدا بەشێوەیەکی بنەڕەتی بەپێی دەستور چارەسەر بکرێن.

ئەمڕۆ بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەکانی سلێمانی، ھەڵەبجە، گەرمیان و راپەڕین و بەرێوەبەرێتییەکانی سنوری سلێمانی کۆبوونەوە و ساڵنامەیەکی نوێیان بۆ تاقیکردنەوەکانی ئەو سنورانە دانا کە درەنگ دەستیان بە پڕۆسەی خوێندن کردوەتەوە.

بەپێی ساڵنامەکە ئەو ناوەندانەی لە دوای ٠٩-٠١-٢٠٢٤ دەستیان بە پڕۆسەی خوێندن کردووەتەوە، بۆ قۆناغەکانی ٤ی بنەڕەتی بۆ ١٢ی ئامادەیی، تاقیکردنەوەی نیوەی وەرز لە ٢٠ نمرە لە ٦ی ئاداری ٢٠٢٤ دەستپێدەکات و لە ١٩ی مانگ کۆتایی دێت، ھەروەھا تاقیکردنەوەی کۆتایی وەرز بۆ قۆناغەکانی ٤ی بنەڕەتی تا ١١ی ئامادەیی بێجگە لە ٩ی بنەڕەتی لە ١٩-٠٥-٢٠٢٤ دەستپێدەکات تا ٣٠/٥ لەسەر ٦٠ نمرە دەبێت. 

لەبەشێکی تری نوسراوەکەدا ھاتووە، پێویستە لە ٩/١/٢٠٢٤ بۆ ١٩/٥/٢٠٢٤ دوو ھەڵسەنگاندن لەسەر ١٠ نمرە لەلایەن مامۆستایان ئەنجام بدرێت، بۆ پۆلی نۆش تاقیکردنەوەی وەرز لە ٦٠ نمرە لە ٢١/٤ تا ٣٠/٤ دەبێت.

ئەنجومەنی سوریای دیموکرات (مەسەدە) کە نوێنەرایەتی باڵی سیاسی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری رۆژئاوای کوردستان دەکا، لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، بەیانی ئەمڕۆ بە بۆمبی دەستی ھێرشکراوەتەسەر بارەگەکەی لە قامیشلۆ، ئەوەش باجی ھەڵوێست و دەستپێشخەرییەکانیەتی بۆ بەھێزکردنی گفتوگۆی ناوخۆیی لە سوریا و دروستکردنی گۆڕانکاری بەشێوەی دیموکراسی لە وڵاتدا.

ئەوەشی خستووەتەڕوو، سەرەڕای بە ئامانجگرتنی بارەگاکانیان و ئەو ئاستەنگیانەی دێتە بەردەمیان، بەڵام ئەوان لە ھەوڵەکانیان بۆ بەدیھێنانی ئارامی سیاسی لە سوریادا بەردەوام دەبن.

بەپێی راگەیەندراوێکی وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی ھەرێم، بڵند محەمەد بەڕێوەبەری گشتی تۆمارکردنی کۆمپانیاکان لەگەڵ عەلی عەلاق  پارێزگاری بانکی ناوەندی عێراق کۆبووەتەوە بە مەبەستی گفتوگۆ لەبارەی گرفتی کۆمپانیاکانی ئالوگۆڕی دراو و لەسەر سێ خاڵ رێککەوتوون و یەکەمیان بریتییە لەوەی کە تا ٣١/٣ی داھاتوو کۆمپانیاکانی ئاڵوگۆڕی دراو لە ھەرێمی کوردستان مافیان دەبێت رێکارەکانی (یەکگرتنەوە) تەواوبکەن و سەرجەم مەرجەکانی بانکی ناوەندی جێبەجێبکەن، بەپێچەوانەشەوە لەدوای ئەو وادەیە مافی وەرگرتنی مۆڵەتیان نامینێت و لەلایەن بانکی ناوەندییەوە بۆ مۆلەتی پلە ئەلیف و با.

خاڵی دووەمی رێککەوتنەکەش ئەوەیە کە لەسەر داوای بەڕێوەبەری گشتی تۆمارکردنی کۆمپانیاکان مەرجی دانانی سەرمایەی دوو ملیار و ٥٠٠ ھەزار دینار ھەڵگیرا کە پێشتر وەک مەرجەکانی وەرگرتنی مۆڵەت دەبوایە کۆمپانیاکان ئەو بڕە پارەیە لە بانکی ناوەندی عێراق دابنێن، لە خاڵی سێیەمیشدا ھاتووە، ئەو کۆمپانیایانەی تەواوی مەرجەکانی بانکی ناوەندییان تەواوکردووە لەچەند ھەفتەی داھاتوودا مۆڵەتی بانکی ناوەندییان پێدەدرێت.