عیماد جەمیل، سەرۆکی تیمی راگەیاندنی کۆمسیۆنی سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا ئاماژەی بەوەدا، کارمەندانی کۆمسیۆن بەردەوامن لە ئامادەکارییەکانیان بۆ ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی عێراق و لەو چوارچێوەیەشدا ناوەند و بنکەکانی دەنگدان بۆ دەنگدانی گشتی و تایبەت و ئاوارەکان دیاریکراون.

ئەوەشی خستەڕوو، دەنگدانی تایبەت بۆ ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان دوو رۆژ پێش دەنگدانی گشتی بەڕێوەدەچێت.

سەرۆکی تیمی راگەیاندنی کۆمسیۆنی سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق وتیشی، لە ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان ناوەندێکی دەنگدان تایبەت دەکرێت بە ئەندامانی یەکە سەربازییەکان.

ڤیدانت پاتێل، جێگری وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ئەمریکا و عێراق لە گفتوگۆدان سەبارەت بە ھێرشی گروپە چەکدارەکان بۆسەر ھێزەکانی ئەمریکا لە عێراق و رێوشوێنی پێویست دەگیرێتەبەر بۆ رێگریکردن لەو ھێرشانە. 

ئەوەشی خستەڕوو، ژیانی ھاوڵاتییانی مەدەنی عێراق بۆ ئەمریکا گرنگە و سەرۆکوەزیرانی عێراقیش جەختیلەوەکردووەتەوە، کە ھێرشەکان بۆسەر ‌ھێزەکانی ئەمریکا لە عێراق قبوڵکراو نییە. 

ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، لەکۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیراندا بڕیارێکی تایبەت بە رێکخستنی مامەڵەکردن بە دۆلار ھەموارکراوە و بڕیاردراوە  ئەو کەسانەی لەو بانکانە بە دۆلار قەرزیان وەرگرتووە بە نرخی رەسمی بانکی ناوەندیی قەرزەکەیان لێوەربگیرێتەوە.

ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق دەشڵێت، پێویستە بانکی ناوەندیی عێراق دۆلاری پێویست بۆ بانکەکان دابینبکات و بڕیارەکە بڕیارەکە  بانکە حکومییەکان و بانکی بازرگانی عێراقی دەگرێتەوە.

نیبراس ئەبو سۆدە، ئەندامی تیمی رۆژنامەوانیی کۆمیسیۆنی ھەڵبژاردنەکانی عێراق بە کوردسات نیوزی راگەیاند، کۆمیسیۆن بەردەوامە لە چاپکردنی کارتەکان و لەدوای ١٠ی ئەم مانگەوە دەستدەکەن بە رادەستکردنەوەی کارتەکان بەو دەنگدەرانەی کارتەکانیان نوێکردووەتەوە یاخود ئەو دەنگدەرانەی نوێن و یەکەمجارە کارتی دەنگدان دەردەھێنن.

وتیشی، کارتی بایۆمەتری بەسەر ئەو دەنگدەرانەدا دابەشدەکرێت کە لە مانگی ئازاری ساڵی رابردووەوە داتاکانیان تۆمارکردووە لەگەڵ ئەو دەنگدەرانەی لە ماوەی ئەمساڵدا تۆماریان نوێکردووەتەوە، کە ژمارەیان نزیکەی دوو ملیۆن دەنگدەرە.

د.لەتیف ڕەشید، سەرۆککۆماری عێراق، بانگهێشتنامەیەکی لە شا سەلمان بن عەبدولعەزیز ئال سعود، پاشای شانشینی سعودیە پێگەیشت بۆ بەشداریکردن لە کارەکانی خولی نائاسایی ئەنجومەنی کۆمکاری عەرەبی لەسەر ئاستی سەرکردایەتی بۆ تاوتوێکردنی دەستدرێژییەکان بۆسەر  کەرتی غەززە و پێشهاتەکانی ناوچە داگیرکراوەکانی فەلەستین. 

ئەمەش لە میانی پێشوازیکردنی لەبەڕێزیان هات لە سەعید ئەلقەحتانی جێگری باڵیۆزی شانشینی سعودیە لە ڕۆژی سێشەممە 2023-11-7، لە کۆشکی بەغدا.

هەروەها سەرۆککۆمار سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ خاوەن شکۆ شا سەلمان دەربڕی بۆ ئەو بانگهێشتە و ئاماژەی بە گرنگی هاوکاری و هەماهەنگی و کاری هاوبەش لەبارەی پرسە جێ بایەخە هاوبەشەکان کرد، هاوکات بەڕێزیان ستایشی ئەو پەیوەندییە برایانەی نێوان هەردوو وڵات و گەلی برای  کرد.

 لە بەرامبەردا ئەلقەحتانی جەختی لە پەرۆشی وڵاتەکەی کردەوە بۆ پتەوکردنی پەیوەندیەکی بونیادنەرانە لەگەڵ عێراق و فراوانکردنی ئاسۆی هاریکاریەکان بەشێوەیەک کە خزمەت بە بەرژەوەندییە هاوبەشە کان بکات.

وەزارەتی نەوتی عێراق لەراگەیەنراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، ستافی تەکنیکیی، پڕۆژەی راکێشانی بۆری گواستنەوەی غازی لە کێڵگەکانی کۆرمۆرەوە بۆ وێستگەی کارەبای کەرکوک بە درێژایی ھەزار و ٥٠ مەتر و بە دوو قۆناغ تەواو کردووە.

 دەشڵێت، بۆرییەکە رۆژانە بڕی ١٠٠ پێ سێجا غاز، بۆ بەھێزکردنی وێستگەکە دابین دەکات بۆ زیادکردنی بەرھەمھێنانی وزەی کارەبا.

لای خۆیەوە، عەلی عەبدولکەریم موسەوی بەڕێوەبەری گشتیی کۆمپانیای بۆری نەوت، راشیگەیاند، کارەکانی جێبەجێکردنی بۆرییەکە بە ھەماھەنگیی لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتیی کارەبای پارێزگای کەرکوک و کۆمپانیای غازی باکور و کۆمپانیای نەوتی باکور و بەڕێوەبەرایەتیی ھاتوچۆ و رێگەوبان و پرد و پەیوەندییەکان بەمەبەستی جێبەجێکردنی پڕۆژەکە ئەنجامدراوە.

لە دیدارەکەدا، سەرۆککۆمار گرنگی پەیوەندییەکانی نێوان عێراق و پاکستانی دووپاتکردەوە، ھەروەھا جەختی لە پێویستی پەرەپێدان و گەشەپێدانی لەنێوان ھەردوو وڵاتدا کردەوە بە شێوەیەک کە بەرژەوەندییە ھاوبەشەکانی ھەردوو  گەل و وڵات دەستەبەربکات و ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە بەھێزتر بکات.

ھەروەک بەڕێزیان، ستایشی ھەوڵەکانی باڵیۆزی کرد بۆ پتەوکردنی پەیوەندییە ھاوبەشەکان و ھیوای سەرکەوتنی بۆ خواست لە ئەرکەکانی داھاتوویدا.

لەبەرامبەردا باڵیۆزی پاکستان، خۆشحاڵی خۆی دەربڕی بۆ ماوەی کارکردنی لە عێراقدا و جەختی لە پابەندبوونی وڵاتەکەی کردەوە بە پشتیوانیکردنی ئاسایش و سەقامگیری عێراق و سەلامەتی گەلەکەی و کارکردن بۆ بەھێزکردنی پەیوەندییە دوو قۆڵییەکانی نێوان ھەردوولا.

دواتر لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانی ھاوبەشدا، رەئیسی رایگەیاند، بابەتی سەرەکی کۆبوونەوەکەیان رەوشی غەززە بووە و وتی، ئەوەی لە کەرتی غەززە روودەدات کۆمەڵکوژییە و پێویستە بۆردوومانەکان رابگیرێن. 

رەئیسی وتیشی، کەرتی غەززە پێویستی بە ھاوکاری مرۆیی بەپەلە ھەیە و ھاوکارییە سەربازییەکانی ئەمریکا بۆ ئیسرائیل ئاڵۆزییەکان فراوانتر دەکات، ھەموو ئەوانەشی ھاوکاری ئیسرائیل دەکەن بەشدارن لەو تاوانانەی لە کەرتی غەززە ئەنجام دەدرێن. 

لای خۆشیەوە سودانی ئاماژەی بەوەدا، سەردانەکەی بۆ تاران جەختکردنەوەیە لە گرنگی پەیوەندییەکانیان و رایگەیاند، گەلی فەڵەستین کۆمەڵکوژ دەکرێن و ھەڵوێستی عێراق بەرامبەر کێشەی فەڵەستین روون و ئاشکرا و نەگۆڕە.

وتیشی، بێدەنگی کۆمەڵی نێودەوڵەتی بەرامبەر کۆمەڵکوژی غەزە نیشانەی شکستە و لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکە لە ھەوڵدان بۆ راگرتنی ھێرشەکان بۆ سەر کەرتی غەززە، ئاشکراشی کرد کە چەند کاروانێکی ھاوکاری مرۆییان رەوانەی کەرتی غەززە کردووە و جەختیکردەوە لە گرنگی کردنەوەی رێرەوی مرۆیی. بە وتەی سودانی، عێراق رۆڵی ھەیە لە ھەوڵەکان بۆ راگەیاندنی ئاگربەست لە غەززە.

میدیاکانی عێراق بڵاویانکردووەتەوە، شەوی رابردوو گرووپە چەکدارەکان بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بنکەی سەربازیی عەین ئەسەدیان لە پارێزگای ئەنبار و تەنەفیان لەسەر سنوری عێراق و سوریا و ئوردن کردووەتە ئامانج، بەڵام ھێزەکانی ئەمریکا ھەردوو فڕۆکەکەیان خستووەتە خوارەوە، بەشێک لە میدیاکانیش باسیان لەوەکردووە، ھەر شەوی رابردوو بنکەی سەربازیی ھەریریش لە سنوری پارێزگای ھەولێر کراوەتە ئامانج، بەڵام تائێستا پشتڕاست نەکراوەتەوە.

ئەو ھێرشانەش دوای ئەوەدێت شەوی رابردوو ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لەسەردانەکەیدا بۆ بەغداد و دوای کۆبوونەوەی لەگەڵ سەرۆک وەزیرانی عێراق وتی، سودانی بەڵێنیداوە بنکە سەربازییەکانی ئەمریکا بپارێزت و رێگری لە دووبارەبوونەوەی ھێرشەکان بکات.

لەلایەکی تریشەوە، بزوتنەوەی نوجەبای عێراقی ھەڕەشەی لە ھێزەکانی ئەمریکا کردووە و رایگەیاندووە، ھەموو بنکە و بارەگا سەربازییەکانی ئەمریکا لەناوچەکە دەکرێنە ئامانج.

سەرچاوەیەک لە حکومەتی عێراق رایگەیاندووە، ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا دەگاتە بەغداد و چاوی بە محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیران دەکەوێت و ھەردولا رەوشی غەززە تاوتوێ دەکەن و پرسی ھێرشکردنەسەر بنکە سەربازییەکانی ئەمریکاش لە عێراق، یەکێکی دیکە لەو دۆسیانە دەبێت کە بلینکن لەگەڵ لێپرسراوانی عێراقدا تاوتوێی دەکات.

رەعد تەمیمی سەرکردە لە ھاوپەیمانی فەتحیش کە یەکێکە لە ھێزە پێکھێنەرەکانی حکومەتی عێراق، دەڵێت، سەردانەکەی وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بۆ بەغداد، ھەڵوێستی حکومەتەکەی سودانی ناگۆڕێت و جەختدەکەنەوە ئەوەی لە غەززە رودەدات کۆمەڵکوژییە و ٧٠٪ی ئەوانەشی لە غەززە کوژراون، بەو چەکانە کوژراون کە ئەمریکا بۆ ئیسرائیلی ناردون.

ئاژانسی رەسمی عێراق لە زاری سەرچاوەیەکی ئاگادارەوە بڵاویکردەوە، رۆژی دووشەممە محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق، گەشتێکی ھەرێمیی دەستپێدەکات و سەرەتا سەردانی تاران و دواتریش سەردانی ژمارەیەک پایتەختی وڵاتانی کەنداو دەکات.

ئەو سەرچاوەیە ئاماژەی بە ھۆکاری سەردانەکەی سودانی کرد و رایگەیاند، سەرۆکوەزیرانی عێراق و بەرپرسانی ئێران و وڵاتانی کەنداو، گفتوگۆ لەبارەی دوایین پێشھاتەکانی رەوشی غەززە دەکەن.

سودانی لە وتارێکدا کە رۆژنامەی گاردیانی بەریتانی بڵاویکردووەتەوە رایگەیاند، عێراق بەرگەی نەھامەتی زۆری گرتووە بە درێژایی پەنجا ساڵی رابردوو، لەو کاتەوەشی دەسەڵاتی گرتووەتە دەست ھەنگاوی گرنگی ناوە بۆ گەڕانەوەی شکۆ و ناوبانگی عێراق لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی.

سودانی وتیشی، بەرنامەیان ھەیە بۆ روبەڕوبوونەوەی گەندەڵی، چونکە ئاستەنگێکی گەورەی بەردەم کارەکانی حکومەتە. 

ئاماژەی بەوەشدا، داوایان لە پۆلیسی "ئینتەرپوڵ" کردووە، لێپرسراوە باڵاکانی پێشووی عێراق دەستگیر بکەن و رادەستیان بکەنەوە، کە زیاتر لە دوو ملیار و٥٠٠ ملیۆن دۆلاریان لە سندوقی باجدا بردووە.

لە دیدارەکەدا سەرۆککۆمار جەختی لە گرنگی بەھێزکردنی پەیوەندییەکانی نێوان ھەردوو وڵات و پەرەپێدانی ھەماھەنگییە دوو قۆڵییەکان کردەوە بۆ خزمەتکردنی بەرژەوەندییە ھاوبەشەکانی ھەردوو گەلی عێراق و ئازەربایجان و ئاماژەی بە پێویستی ھەماھەنگی و ڕاوێژکردن کرد لەبارەی پرسە جێ بایەخەکان.

ھەروەھا  تاووتوێی سەردانی داھاتووی بەڕێزیان کرا بۆ کۆماری ئازەربایجان، کە لە خواستی ھەردوو وڵاتەوە دێت بۆ بەھێزکردنی پەیوەندییە دوو قۆڵییەکان.

باڵیۆز مەمەدۆڤ دوپاتیکردەوە کە سەردانەکە یارمەتیدەر دەبێت لە کردنەوەی ئاسۆیەکی نوێی ھەماھەنگی و ھاریکاری نێوان عێراق و ئازەربایجان.

ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بە سەردانێکی کورت و پێشتر رانەگەیەندراو گەیشتە بەغداد و لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق کۆبووەوە، دوای کۆبووەکەش رایگەیاند، واشنتن و بەغداد پیویستە پارێزگاری لە بەرژەوەندییە ھاوبەشەکانیان بکەن.

وتیشی، سەرۆکوەزیران سەرکۆنەی ھێرشکردنەسەر بنکەکانی ئەمریکای لە وڵاتەکەی کردووە و کاریش دەکات بۆ رێگرتن لە دووبارەبوونەوەیان

محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق لە کۆنگرەی باڵیۆزانی عێراق لە بەغداد ئاماژەی بەوەکرد، دەوڵەت بەرپرسە لە گرتنەبەری رێوشوێن و بڕیارە گەورەکان لەبارەی پرسە جیاجیاکان و عێراق کلیلی ئاشتی دەبێت لەناوچەکە و بەشێک نابێت لە کێشە.

وتیشی، ھەر ناکۆکییەکی سنوری لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ دەکرێت بە گفتوگۆ چارەسەر بکرێت.

لای خۆیەوە، فوئاد حسێن وەزیری دەرەوەی عێراق ھۆشداریدا لە ھەڵگیرسانی شەڕ لە ناوچەکە بەھۆی بەردەوامی شەڕ و ئاڵۆزییەکانی کەرتی غەززە و جەختی لە دورخستنەوەی وڵات لە پریشکی شەڕ کردەوە.
ئەوەشی خستەڕوو، عێراق لەسەر بنەمای بەرژەوەندی ھاوبەش جەخت لە پەیوەندی لەگەڵ وڵاتان دەکاتەوە و دەیانەوێت پەیوەندی باشیان لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ ھەبێت.

فوئاد حسێن باسی لەوەشکرد، مەترسی و ھەڕەشە ھەیە بۆ ھەڵگیرسانی جەنگ  لەناوچەکە، دورخستنەوەی عێراق لە پریشکی شەڕ و ئاڵۆزییەکان ئەرکی سەرەکی حکومەتە و عێراق دەستوەردان لە کاروباری ھیچ وڵاتێکدا ناکات.

بەگوێرەی خشتەی کۆبوونەوەکانی دادگای فیدڕاڵی، رۆژی یەکشەممە پێنجی تشرینی دووەم دادگای فیدڕاڵی لەسەر ئەو سکاڵایە کۆدەبێتەوە کە لەلایەن زیاد جەبار، سەرۆکی فراکسیۆنی یەکێتی لە خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان و ئامانج نەجیب شەمعون، ئەندامی فراکسیۆنی رافیدەین لە ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی تۆمارکراوە.

سکاڵاکارەکان داوایان لە دادگای فیدڕاڵی کردووە ماددەکانی ١، ٩،١٥ و ٢٢ و ٣٦ لە یاسای ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان (یاسای ژمارە یەکی ساڵی ١٩٩٢) بە نادەستوری دابنێت کە پەیوەندیدارن بە کورسی کۆتاکان و دانانی ھەرێم بە یەک بازنەی ھەڵبژاردن.

پێشتر دادگای فیدڕاڵ چەندجارێک دانیشتنەکانی خۆی لەسەر ئەو سکاڵایە دواخستووە کە زیاتر لە شەش مانگە دژی یاسای ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان تۆمارکراوە، ناشزاندرێت سبەی دادگاکە بڕیار لەسەر سکاڵاکە دەدات یان جارێکی دیکە دوایدەخات کە ئەوەش کاریگەری لەسەر ئامادەکارییەکانی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان دەبێت.