عێراق
زیندانی حوت دەکەوێتە شاری ناسریە، نزیکەی ٤٠ ھەزار دەستگیرکراوی تێدایە، گەورەترین زیندانی عێراقە لە دوای داخستنی زیندانی ئەبوغرێب.
سەرچاوە ئەمنییەکان لە ناو زیندانی ناسریە باس لەوە دەکەن، لە ترسی دروستبوونی پشێوی و ناڕەزایی جەماوەری، لە ماوەی دوو مانگی رابردوودا سزای لەسێدارەدان بەسەر چەندین سزادراودا بە نھێنی جێبەجێکراوە.
دۆسیەی زیندانیانی عێراقی بەتایبەت ئەوانەی سزای لەسێدارەدانیان بەسەردا سەپێنراوە، کە ژمارەیان لە ١٧ ھەزار کەس زیاترە، بە یەکێک لەو پرسە دیارانە دادەنرێت کە لەماوەی ساڵانی ڕابردوودا مشتومڕێکی سیاسی و جەماوەری و میدیایی بەرفراوانی لەو وڵاتەدا بەدوای خۆیدا ھێناوە.
فەرحان فەرتوسی بەڕێوەبەری گشتی کۆمپانیای بەندەرەکانی عێراق سەر بە وەزارەتی گواستنەوە لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، دوای گرژییەکانی دەریای سور رێگەی جێگرەوە بۆ گەیاندنی کاڵا لە رۆژئاواوە بۆ رۆژھەڵات بەندەرەکانی عێراقە.
لای خۆیەوە، محەممەد عەبدولحافز، کاپتنی ھێزی دەریایی عێراق ئاماژەی بەوەکرد، وڵاتانی جیھان بژاردەی تێپەڕبوونی کاڵاکانیان لە بەندەری تری ھەیە پاش ئەو کێشەی رووبەروویان بۆتەوە لە گواستنەوەی کاڵاکانیان لە ئەوروپاوە بۆ ئاسیا لەوانە دەتوانن کەلوپەلەکانیان بگەیەننە بەندەری مێرسین لە تورکیا، دواتر لە ڕێگەی دەروازەی ئیبراھیم خەلیلەوە لە ڕێگەی وشکانییەوە دەگوازرێنەوە، بۆ بەندەری ئوم قەسر، پاشان لە ڕێگەی دەریاوە بۆ وڵاتانی کەنداو، یاخود ھەر ولڕتێکی تر کە مەبەستیان بێت.
فەرماندەیی پۆلیسی بەغداد-کەرخ شەوی رابردوو لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، دوای رووداوێکی ئاگرکەوتنەوە لەماڵێکدا کە بەھۆیەوە ژنێک و سێ منداڵی تێدا سوتان و یەکێکیان بەھۆی سەختی برینەکەیەوە گیانی لەدەستدا، لێکۆڵینەوەیان لەرووداوەکە دەستپێکردووە.
ئاماژەی بەوەشکرد، لەکاتی بەدواداچوون و کۆکردنەوەی زانیاری لەلایەن بەڕێوبەرایەتییەکەیانەوە سەبارەت بە ھۆکارەکانی ئاگرکەوتنەوەکە، دەرکەوتووە ئەو کەسەی ماڵەکەی سووتاندووە پیاوی ماڵەکەبووە.
بەوتەی پۆلیس، پیاوەکە بانگەشەی ئەوەیکردووە کە رووداوەکە قەزا و قەدەر بووە و بەھۆی گڕگرتنی ھیتەری کارەباییەوە روویداوە، بەڵام دوای لێکۆڵینەوە نەوت لە شوێنی رووداوەکە دۆزراوەتەوە و دەرکەوتوە کە پیاوەکە ھاوسەر و منداڵەکانی سوتاندووە.
باسی لەوەشکردووە، پیاوەکە دوای ھەڵھاتنی لەلایەن پۆلیسەوە دەستگیرکراوە.
وەدیع حەنزەل سەرۆکی یەکێتی بانکە تایبەتەکانی عێراق رایگەیاند، سەردانەکەی چەند رۆژی رابردووی وەفدێکی عێراقی بۆ تورکیا ئەنجامی باشی ھەبووە کە یەکێکیان پێکھێنانی لیژنەیەکی ھاوبەش بووە بۆ سەرپەرشتیکردن و بەھێزکردنی ھاکاوکارییە بانکییەکان و پارەدارکردنی بازرگانی دەرەکی لەنێوان ھەردوو وڵاتدا.
وتیشی، بەغداد و ئەنقەرە گەیشتوونەتە رێککەوتنی کۆتایی بۆئەوەی لە ئاڵوگۆڕە بازرگانییەکانیاندا مامەڵە تەنھا بەدینار و لیرە بکەن نەک دۆلار کە لە چەند رۆژی داھاتوودا رێککەوتنە دەچێتە بواری جێبەجێکردنەوە و بۆ ئەو مەبەستەش کارئاسانی تەواو بۆ بازرگانانی ھەردوو وڵات بکرێت، کە ئەوەش کاریگەری زۆری لە بەرزبوونەوەی بەھای دینار دەبێت لە بەرامبەر دۆلار.
شەشەمین کۆبوونەوەی کۆمیتەی سیاسی ھاوبەشی نێوان کۆماری ئیسلامی ئێران و عێراق لە تاران بە سەرپەرشتی عەلی باغری کانی، جێگری وەزیری دەرەوەی ئێران بۆ کاروباری سیاسی و محەمەد حسێن بەحر ئەلعلوم، جێگری وەزیری دەرەوەی عێراق بەڕێوەچوو .
لە کۆبوونەوەکەدا کە باس لە پەیوەندیەکانی ھەردوو وڵات کرا و جەختکرایەوە لەسەر جێبەجێکردنی خێرا و تەواوەتی ئەو رێکەوتنە سەربازی وسیاسی و بازرگانیانەی لە نێوان ھەردوو وڵاتدا ھەیە و بەردەوامی گفتوگۆکان لەو بارەیەوە.
راشیانگەیاند، ھەردوو وڵات لەسەر دۆسیەی فەلەستین کۆکن و ھەمیشە پشتوانیان ئەو وڵاتە دەبن.
د.لەتیف رەشید، سەرۆککۆماری عێراق لە پەیامێکدا، گەرمترین پیرۆزبایی لە کریستیانەکانی عێراق و جیھان دەکات بەبۆنەی جەژنی لەدایکبوونی مەسیح و سەری ساڵی نوێی زاینییەوە، ھیوای ئاشتی و ئارامیش بۆ گەلانی عێراق و جیھان دەخوازێت.
ئەوەشی خستوەتەڕو، لەم دەرفەتەدا یادی قوربانیانی کارەساتی حەمدانیە دەکاتەوە، رۆحیان شاد و خودا سەبوری بە خێزانەکانیان ببەخشێت.
عیماد جەمیل، سەرۆکی تیمی رۆژنامەوانیی کۆمیسیۆنی ھەڵبژاردنەکانی عێراق راگەیاند، لە سەرجەم ناوەندەکانی وردبینی لە پارێزگاکاندا کارەکانی ژماردنەوەی دەستیی بۆ دەنگەکان کۆتاییان ھاتووە.
وتیشی، ئەنجامی ژماردنەوەی دەستیی دەنگدانی گشتی و تایبەت، ٩٨% ھاوتای ئەنجامە راگەیەندراوەکانن و تەنھا ٢% یان ھاوتا نین، دوای راگەیاندنی ئەنجامی کۆتایی دەنگدانیش پڕۆسەی تانەدان لە ئەنجامەکان دەستپێدەکات.
رۆژی ١٨ی ئەم مانگە ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی عێراق بەڕێوەچوو، رۆژی ٢٠ی مانگ کۆمیسیۆن ئەنجامی بەرایی دەنگدانی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، زیاتر لە شەش ملیۆن و ٥٩٨ ھەزار کەس بەشداریی دەنگدانیان کردووە.
قاسم ئەعرەجی راوێژکاری ئاسایشی نیشتیمانی عێراق لەکۆبوونەوەیدا لەگەڵ ژان کریستۆف، کاربەڕێکەری باڵیۆزخانەی فەڕەنسا لە بەغداد باسی لە پەرەپێدانی پەیوەندییەکانی نێوان بەغداد و پاریس لەبواری سەربازی و روبەڕوبونەوەی قەیران و ئاستەنگییەکان کرد.
ئەوەشی خستوەتەڕوو، عێراق ئامانجی ئەوەیە و داواش دەکات کە کەمپی ھۆلی سوریا دابخرێت، چونکە مانەوەی دەیان ھەزار منداڵ و ژنی چەکدارانی داعش لەو کەمپەدا، مانای پێگەیشتنی نەوەیەکی نوێی داعشە لە داھاتووداو ئەوەش مەترسییە بۆسەر ئاسایشی ناوچەکە.
جینین پلاسخارت نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی یەکگرتووەکان لە عێراق لە دوایین پەیامی ساڵدا دەڵێت، لەگەڵ سەقامگیری سیاسی، عێراق دەرفەتێکی نایابی بۆ رەخساوە بۆ پێشکەوتنی خێراو گەشەسەندنی بەردەوامی خۆی.
دەشڵێت، دوای ساڵێک چەند ھەنگاوێکی گرنگ و دەستپێشخەرییەکی ئومێدبەخش لە عێراق سەریان ھەڵداوە، لە کاتێکدا وڵاتەکە لە دۆخێکی باشدایە بۆ قۆستنەوەی ئەو دەرفەتە زۆرانەی کە لەبەردەستیدایە، بەڵام ھێشتا ئەوە کارێکی ئاسان نابێت.
دوپاتیدەکاتەوە نەتەوە یەکگرتووەکان پابەندە بە پاڵپشتیکردنی عێراق بۆ چەسپاندنی دامەزراوە دیموکراسیەکان و پێشخستنی ئاشتی و گەشەپێدانی بەردەوام و مافی مرۆڤ بۆ ھەموو عێراقییەکان.
محەمەد بەلداوی سەرکردە لە چوارچێوەی ھەماھەنگی رایگەیاند، چوارچێوەکەیان لە دوو رۆژی رابردوودا دوو کۆبوونەوەی ئەنجامداوە و بڕیاریانداوە بە پێکھێنانی لیژنەیەکی تایبەت بۆ پێکھێنانی ئەنجومەنی پارێزگاکان و حکومەتە خۆجێییەکان.
وتیشی، لیژنەکە لە سەرکردەکانی چوارچێوەی ھەماھەنگی پێکھاتووە و دوای راگەیاندنی ئەنجامی کۆتایی ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان لەلایەن کۆمیسیۆنەوە، دەست بەکارەکانیان دەکەن، ھەروەھا دوای پێکھێنانی فراکسیۆنی چوارچێوەی ھەماھەنگی لە ئەنجومەنی پارێزگاکان، گفتوگۆ لەگەڵ لایەنە سیاسییە براوەکان دەکەن و کار بۆ پێکھێنانی حکومەتە خۆجێییەکان دەکەن.
پارتەکانی چوارچێوەی ھەماھەنگی، لە ھەڵبژلردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان بە کۆی گشتی ١٠١ کورسییان بەدەستھێناوە.
رۆژنامەی زە کاردڵی بەریتانی لەدوایین ژمارەی خۆیدا ئاماژەی بەوەکردوە، ئەمریکا حکومەتی عێراقی ئاگادارکردووەتەوە ئەگەر ھێرشکردنەسەر باڵیۆزخانە و بنکەکانی وڵاتەکەی لە عێراق بەردەوام بن، پێدەچێت سزای دارایی نێودەوڵەتی بەسەر بەغداد-دا بسەپێندرێت.
ئەوەشی خستووتەروو، ئەگەر حکومەتەکەی سودانی نەتوانێت ھێرشەکان رابگرێت، دەستوەردانی راستەوخۆی ئەمریکا بۆ وەڵامدانەوەی ھەڕەشە سەربازییەکان و کشانەوەی کۆمپانیا نەوتییەکانی ئەمریکاش لە عێراق دوو کارتی ترن کە لەوانەیە واشنتۆن بەکاریانبھێنێت.
پەیوەست بەم بابەتەش ماڵپەڕی" عێراق ئۆیڵ ڕیپۆرت" بڵاویکردەوە، حکومەتەکەی سودانی بۆ راگرتنی ھاوسەنگی لەنێوان گروپە چەکدارییەکان و ھێزەکانی ئەمریکا لە عێراق روبەڕوی گرفت بووەتەوە، ئەوەش زیانی بۆ ژێرخانی ئابووری وڵات دەبێت، بۆیە لایەنە سیاسییەکان رێککەوتوون چارەسەرێکی ھاوسەنگ بۆ ئەو گرفتە بدۆزنەوە.
د.لەتیف رەشید سەرۆککۆماری عێراق پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەگەڵ میری کوەیت ئەنجامدا و جارێکیتر پرسە و سەرەخۆشی خۆی بۆ کۆچی دوایی نەواف ئەحمەد سوباح میری کۆچکردووی کوەیت دەربڕی، ھاوکات پیرۆزبایی دەستبەکاربوونی وەک میری نوێی کوەیت لە مەشعەل ئەحمەد سوباح کرد و ھیوای سەرکەوتنی لە سەرکردایەتییکردنی کوەیت و بەرەوپێشبردنی ئەو وڵاتە بۆ خواست.
د.لەتیف رەشید جەختیشی کردەوە کە عێراق سوورە لەسەر بەھێزکردن و بەرەوپێشبردنی پەیوەندییەکانی لەگەڵ کوەیت لە ھەموو بوارەکان، ھەروەھا جەختی کردەوە لە گرنگی ھەماھەنگی و ھاریکاری لە نێوان عێراق و کوەیت لە ھەموو بوارەکان.
لای خۆشیەوە میری کوەیت سوپاسی سەرۆککۆماری عێراقی کرد و رایگەیاند، کوەیت دەخوازێت بۆ بەھێزکردنی پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی لەگەڵ عێراق، ھەروەھا سووربوونی وڵاتەکەشی بۆ پاڵپشتیکردن لە ھەوڵەکانی عێراق بۆ دابینکردنی ئاسایش و سەقامگیریی دووپاتکردەوە.
حەسەن سەلمان، راوێژکاری یاسایی کۆمیسیۆنی ھەڵبژاردنەکانی عێراق، رایگەیاند، ھەندێک لە پارێزگاکان ئەنجامی ژماردنەوەی دەستییان بە تەواوەتی نەناردووە، لە دوو یان سێ رۆژی داھاتوودا ئەنجامی کۆتایی ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان رادەگەیەندرێت.
وتیشی، ئەنجامی ژماردنەوەی دەستیی دەنگدانی گشتی و تایبەت، ١٠٠٪ ھاوتایە و لە دوای راگەیاندنی ئەنجامی کۆتایی دەنگدانیش پڕۆسەی تانەدان لە ئەنجامەکان دەستپێدەکات.
رۆژی ١٨ی ئەم مانگە ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی عێراق بەڕێوەچوو، رۆژی ٢٠ی مانگ کۆمیسیۆن ئەنجامی بەرایی دەنگدانی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، زیاتر لە شەش ملیۆن و ٥٩٨ ھەزار کەس بەشداریی دەنگدانیان کردووە.
ئۆپراسیۆنە ھاوبەشەکان لە راگەیەنراوێکدا روونیکردەوە، ئەو داواکراوانە لە ساڵی ٢٠١٥ەوە فەرمانی دەستگیرکردنییان بۆ دەرکراوە، دوای ئەوەی بۆ دەرەوەی وڵات ھەڵھاتبوون.
دەشڵێت، یەکێک لەو داواکراوانە دەستی ھەبووە لە کۆمەڵکوژی سپایکەر و بەشداری لە کوشتنی سەدان ھاوڵاتی عێراقی کردووە و لە یەکێک لە وڵاتانی دراوسێ لە ژێر ناوی ساختەدا خۆی حەشاردابوو.
مانگی تشرینی دووەمی رابردوو، فەرماندەییەکە ھەواڵی دەستگیرکردنی دوو کەسی بە تۆمەتی بەشداریکردن لە کوشتنی سەدان خوێندکاری سەربازی لە کۆمەڵکوژیی "سپایکەر" لە شاری تکریت راگەیاند.
رێکخراوی داعش لە حوزەیرانی ساڵی ٢٠١٤، لەناو بنکەیەکی سەربازی ناسراو بە "سپایکەر" لە پارێزگای سەڵاحەدین، نزیکەی دوو ھەزار کەسی کوشت، کە خوێندکاری کۆلێژی فڕۆکەوانی و کارمەندانی ئەمنی بوون.
عەون زیاب وەزیری سەرچاوە ئاوییەکانی عێراق ئاماژەی بەوەکرد، سیاسەتی تورکیا لە بارەی ئاو زۆر خراپە سەرەرای ئەو رێکەوتنەی ھەیە کە دەبێت لە چرکەیەکدا ٥٠٠ مەتر سێجا ئاو بەربداتەوە بۆ رووباری فورات.
وتیشی، بەھۆی ئەو سیاسەتەی تورکیاوە رەوشی پارێزگاکانی باشوری عێراق رووی لە سەختی کردوە، لە کاتێکدا ئاوەکە لە بەنداوەکانی تورکیا رۆژانە دەبێتە ھەڵم بەڵام ئەو وڵاتە ئامادەنییە بەریبداتەوە بۆ ناو رووباری فورات.
وەزیری سەرچاوە ئاوییەکانی عێراق جەختیکردەوە، وەزارەت لە ھەوڵەکانی بەردەوامە و لەرێگای دانوستان و گفتۆگۆکانەوە دەیەوێت لایەنی تورکی پابەندبکات بەو رێککەوتنەی کەھەیە.
دەستەی خانەنشینی عێراق نوسراوێکی ئاڕاستەی سەرجەم بەش و لقەکانی دەستەکە کردووە تیایدا ھاتووە، ئەنجومەنی ئیدارەی بانکی رافدەین رەزامەندە لەسەر پێدانی قەرز بە فەرمانبەرانی دەستەی خانەنشینی نیشتیمانی لە بەغداد و پارێزگاکانی دیکەی عێراق بە مەرج.
لە نوسراوەکدا ھاتووە، فەرمانبەران دەتوانن ٢٠٠ مووچەی مانگانە بەسەریەکەوە بەشێوەی قەرز وەربگرن، بە مەرجێ کۆی قەرزەکە ١٥٠ ملیۆن دینار تێنەپەڕێنێت، ئەو قەرزەش سەرجەم ئەو فەرمانبەرانە دەگرێتەوە کە لەرێگەی بانکی رافیدەینەوە مووچە وەردەگرن.