عێراق
سەرچاوەیەکی باڵای ئەمنی رایگەیاند، لە ئۆپراسیۆنێکی ھێزە ھاوبەشەکانی عێراق لە ناوچەی سەکەریات لە سەڵاحەدین، بۆمبێکی چێنراو بە ئۆتۆمبێلێکی لیوای ٧٢ی سەر بە سوپای عێراقدا تەقیەوە.
دەشڵێت، لە ئەنجامی ڕووداوەکە، ئەفسەرێکی کورد بە پلەی نەقیب بەناوی (سۆران کەریم) و سێ سەربازی تر کوژراون، ژمارەیەک سەربازی دیکەش برینداربوون.
عەباس عەلی، سەرۆکی لیژنەی لێکۆڵینەوە لە کوژرانی قاسم سولەیمانی بە رۆژنامەنوسانی راگەیاند، ئێران و عێراق لەبواری دادوەریدا و بۆ لێکۆڵینەوە لە کوژرانی قاسم سولەیمانی یاداشتنامەی لێکتێگەیشتیانیان ئیمزاکردوە و دۆسییەکەش بەرەوپێشچوونی بەخۆیەوە بینیووە.
وتیشی، تاران سکاڵانامەی خۆی لەرێگەی دامەزراوە دادوەرییە نێودەوڵەتییەکان ئاڕاستەی دەسەڵاتدارانی واشنتۆن کردووە، بەوپێیەش رێکارەکانی دۆسیەی دادگاییکردنی تۆمەتبارانی کوشتنی ئەو فەرماندە ئەمنییە بە کرداری دەستیانپێکردووە.
رۆژی ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠، فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانی ئەمریکا ھەریەکە لە قاسم سولەیمانی و ئەبو مەھدی موھەندیس، جێگری سەرۆکی دەستەی حەشدی شەعبی لە فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتیی بەغداد کردە ئامانج و ھەردووکیان کوژران.
عەبدولزەھرا ھنداوی، وتەبێژی وەزارەتی پلاندانانی عێراق بە رۆژنامەی ئەلمەدای راگەیاند، بەگوێرەی ئاماری ساڵی ٢٠٢٢ رێژەی بێکاری لە وڵاتدا ١٦.٥%ـە و ساڵانەش نزیکەی ٥٠٠ ھەزار دەرچووی زانکۆ و پەیمانگاکان دەچنە بازاڕی کارەوە.
ئاماژەی بەوەشکرد، ھەرچەندە لەم کاتەدا حکومەتی عێراق خاوەنی زیاتر لە شەش ملیۆن فەرمانبەرە، بەڵام پێویست دەکات ساڵانە بەھاوکاری کەرتی تایبەت زیاتر لە ٢٠٠ ھەزار ھەلی کاری تریش بڕەخسێنێت.
لای خۆیەوە وەزارەتی کاروباری کۆمەڵایەتی عێراق دەڵێت، نزیکەی چوار ملیۆن کەس وەک بێکار لای ئەوان تۆمارکراون، ژمارەی ئەوانەشی تۆمارنەکراون نزیک دەبێتەوە لە ھەمان ژمارەی تۆمارکراوەکان.
عەلی عەباس، وتەبێژی وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی عێراق بە رۆژنامەی سەباح-ی راگەیاند، وەزارەتەکەیان پێداچوونەوە بە دۆخی خزمەتگوزاری کامپی ئاوارەکان لە ھەرێمی کوردستان دەکات، ھاوکات ھەماھەنگیشیان لەگەڵ وەزارەتی نەوت ھەیە بۆ دابینکردنی نەوتی سپی بۆ ئاوارەکان.
وتیشی، وەزارەتەکەیان پێداگرە لەسەر بەردەوامی پێدانی بەڵگەنامەی ئاوارەیی بەو خێزانانەی دوای روداوەکانی ساڵی ٢٠١٤ ئاوارەبوون، تا لەمەودوا بتوانن بەشێوەیەکی ئارەزومەندانە بۆ ناوچەکانیان بگەڕێنەوە.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق لە راگەیەنراوێکدا رایگەیاند لە ساڵی نوێدا ئیرادەیان نوێ دەکەنەوە بۆ ئەوەی بیکەن بە ساڵێکی پڕ لە پێشکەوتن و کار و بەخشین و دەستکەوت و دورینەوەی بەرھەمەکەی.
ئاماژەی بەوەشکرد، حکومەت لە ساڵی نوێدا بەردەوامدەبێت لە کارەکانی خۆی کەئەویش دابینکردنی خزمەتگوزاری و چاکسازی جێبەجێکردنی خواستی ھاوڵاتیانە لە ھەر شوێنێکدابێت.
بەپێی راگەیەندراوێکی بانکی ناوەندیی عێراق، لەچوارچێوەی جێبەجێکردنی سیاسەتی نەختینەیی و لەپێناو توانای بانکەکان بۆ دابینکردنی دراوی بیانی بۆ ھاوبەشەکانیان، بانکی ناوەندیی ئەو چوار لایەنەی دیاریکردووە کە دەتوانن لە رۆژی دووی ئەم مانگەوە حەواڵە دەرکییەکانیان بە دۆلار بکەن.
ئاماژە بەوەشکراوە، ئەو چوار لایەنەی بانکی ناوەندیی دیاریکردوون یەکەمیان نێردە دیبلۆماسییەکان و رێکخراوەکان و ئاژانسە نێودەوڵەتییەکان کە لە عێراق کار دەکەن، دووەم رێکخراوە ناحکومییەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی کە لە ئەمیندارێتی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق تۆمارکراون، سێیەم گرێبەستە حکومییەکان کە لەسەر بنەمای دۆلار ئیمزاکراون یان گرێبەستی قەرز و رێککەوتنە دەرەکییەکان، چوارەم رێژەی ٤٠٪ی حەواڵە ھاوردەکان بۆ ھەناردەکارانی عێراق کە بەرھەمەکانیان ھەناردەی دەرەوە کردووە.
عائید ھیلالی سەرکردە لە ھاوپەیمانی فەتح رایگەیاند، سەرجەم بنکەکانی ئەمریکا لە ناو خاکی عێراق و دەرەوەی لەبەردەم ھێرشە مووشەکییەکانی مقاوەمەی ئیسلامیدا دەبن، بۆ ئەوەی ھێزە ئەمریکییەکان لە وڵاتەکە بکرێنە دەرەوە و کۆتایی بە بوونیان بھێندرێت.
وتیشی، پێشێلکارییە بەردەوامەکانی ئەمریکا لە عێراق وەڵامی توندی دەبێت، چونکە ھێزەکانی ئەمریکا مافی ئەوەیان نییە ھێرشی مووشەکی یاخود ھەر جوڵەیەکی سەربازی لەو جۆرە بکەن.
سەرکردەکەی ھاوپەیمانی فەتح جەختدەکاتەوە بۆ ئەوەی ھێزەکانی ئەمریکا لە دەستوەردانەکانیان بەردەوام نەبن، دەبێت دەسەڵاتی جێبەجێکار رێکاری پێویست بگرێتە بەر یاخود باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق لەسەر ئەو بابەتە بانگھێشت بکرێت.
نوسینگەی عەممار حەکیم، سەرۆکی رەوتی حیکمە رایگەیاند، حەکیم لەگەڵ قەیس خەزعەلی، ئەمینداری گشتی بزوتنەوەی عەسائیبی ئەھلی حەق کۆبووەوە و تاوتوێی دۆخی سیاسییان کرد لەگەڵ پێکھێنانی حکومەتی خۆجێی بۆ ئەنجومەنی پارێزگاکان.
ئاماژەی بەوەشکرد، ھەردوولا جەختییان لە پەلەکردن لە پێکھێنانی حکومەتی خۆجیی کردەوە، بەجۆرێک کە پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری لەبەرچاو بگیرێت و لەگەڵ بەرنامەی حکومەتدا ھاوتەریب بێت و کەسی شایستە و بەتوانا بۆ پۆستەکان دابنرێت.
ھاوکات کۆمیسیۆنی ھەڵبژاردنی عێراق رایگەیاند، ٣٢٩ تانە لەبارەی ئەنجامی ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان تۆمارکراوە و زۆرترینیان لە بەغداد بوون و لە ماوەی چەند رۆژی داھاتوودا تانەکان یەکلادەکرێنەوە و ئەنجامەکانیان رادەگەیەندرێن.
دەستەی گشتی گومرگی عێراق لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، لەچوارچێوەی چاکسازییەکانی حکومەتی فیدراڵ، لەئەمساڵدا بەڕێوەبەری گومرگی سەرجەم دەروازە سنورییەکانی عێراق دەگۆڕدرێن و بۆ ئەو مەبەستەش لیژنەیەک پێکھێندراوە و لیژنەکە دەستی بەکارەکانی کردووە.
ئەوەشی خستەڕوو، ڕێوشوێنی گۆڕینی بەڕێوەبەری گومرگەکان، لەسەر بنەمای پێداویستییەکانی بەرژەوەندی کار جێبەجێ دەکرێن. ھەروەھا ئامانج لێی زیادکردنی داھاتی گومرگی و بەرزکردنەوەی ئاستی کارامەیی کارمەندانی گومرگەکانە.
نوسینگەی محەمەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، سودانی لەگەڵ ژمارەیەک جوتیاری بەغداد کۆبوەوە و تاوتوێی گرفتەکانیان و دابینکردنی سیستمی نوێی ئاودێریان کرد.
سودانی ئاماژەی بەوەشکرد، سیستمی نوێی ئاودێری توانیویەتی رێژەی بەکارھێنانی ئاو بە نزیکەی ٥٠٪ کەمبکاتەوە و بەرھەمھێنان زیاد بکات و سودی بۆ ئابوری وڵات ھەبێت.
دەشڵێت، لە رێگەی جێبەجێکردنی پلانی کشتوکاڵ و پاڵپشتی جوتیاران، توانراوە بڕێکی باش لە گەنمی بەرھەمھێنراو کۆگا بکرێت، ئەوەش وایکردووە ھاوردەکردنی گەنم لە دەرەوەی وڵات کەمبکرێتەوە و بەرزبوونەوەی نرخی گەنمیش کاریگەری ئەوتۆی لەسەر عێراق نەبێت.
دەقی پەیامەکەی سەرۆککۆمار...
پیرۆزبایی لە ھەموو ڕۆڵەکانی گەلەکەمان دەکەین بەبۆنەی ھاتنی ساڵی نوێ و ھیوادارین ساڵێکی پڕ لە دەستکەوت بێت دوای ئەوەی کۆتاییمان بە ساڵی ٢٠٢٣ بە ئەنجامدانی ھەڵبژاردنە ناوخۆییەکان بەسەرکەوتوویی ھێنا، کە پاڵنەر دەبێت بۆ کارکردن بەرەو ھەماھەنگییەکی زیاتر بۆ بەرجەستەکردنی ئاسایش و سەقامگیری لە پێناوی دابینکردنی زەمینەیەکی گونجاو بۆ پێشکەشکردنی خزمەتگوزاریەکان و گەشەپێدانی ئابووری و ڕاکێشانی وەبەرھێنان دوای بەدەستھێنانی سەرکەوتنە گەورەکە بەسەر تیرۆردا.
پابەندبوون بە دەستوور و دەوڵەتی دامەزراوەکان و زاڵبوون بەسەر سەردەمی تاکڕەوی لەحوکمڕانیدا دەبێتە بناغەیەکی بەھێز بۆ بەدیھێنانی خۆشگوزەرانی و ئاشتی بۆ گەلەکەمان و یارمەتیدانی عێراق بۆ ئەوەی ڕۆڵی شایستەی خۆی لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا ببینێت کە لە ماوەی ساڵی ٢٠٢٣ دا ھەوڵێکی زۆرمان دا بۆ بەرجەستەکردنی لەڕێگەی بەشداریکردنێکی بەھێز لە کۆنفرانس و بۆنە نێودەوڵەتییەکان و سەردانە دەرەکییەکانماندا کە پردێکی پەیوەندیی لەگەڵ وڵات و گەلاندا بھێنینەدی بەمەبەستی ھاریکاری و گەشەپێدانی زیاتر لە کەرتەکانی عێراق وسود وەرگرتن لە ئەزمونی وڵاتان لەبونیادنانی دامەزراوەکان و چەسپاندنی سەقامگیری کۆمەڵایەتی و بنیاتنانی سیستمی پەیوەندییەکی نێودەوڵەتی گەشەسەندوو.
ھەروەھا داواکانمان دوبارە دەکەینەوە بۆ کۆتاییھێنان بە ھەموو جۆرەکانی توندوتیژی و ناکۆکی لە ناوچەکە و جیھان.
ھەمیشە ھیوا و ھەوڵەکانمان بۆ کۆتایی ھێنان بە ناخۆشی و ناسۆرییەکانی ھاوڵاتیانی فەلەستینیە لەغەزە بۆ ئەوەی بە تەواوی مافە ڕەواکانیان بەدەست بھێنن.
بە ھیوا و متمانەیەکی زۆرەوە پێشوازی لە ساڵی نوێ دەکەین.
ھیوای ئاشتی و خۆشگوزەرانی بۆ ھاوڵاتیانمان لە موسڵمانان و کریستیانەکان و ئایینە جیاوازەکانی دیکە دەخوازین.
د. لەتیف ڕەشید
سەرۆککۆمار
فەرمانگەی راگەیاندنی سەرۆکوەزیرانی عێراق لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق پێشوازێکی لە وەفدێکی نوێنەرانی مامۆستایانی ھەرێم کرد و لە کۆبوونەوەکەدا، گوێبیستی داواکاری و کێشەکانیان بووە.
سەرۆکوەزیرانی عێراق لە کۆبوونەوەکەدا، جەختیلەوەکردەوە، لەگەڵ لیژنەی دارایی لە ھەوڵەکانیان بەردەوامن بۆ ھەموارکردنەوەی یاسای بوودجە و جیاکردنەوەی مووچەی فەرمانبەرانی ھەرێم لە پرسە داراییەکانی دیکەی نێوان عێراق و ھەرێم.
راشیگەیاند، حکومەتی فیدراڵ دژی ھیچ جوڵانەوەیەک نییە بۆ داواکردن و دەستەبەرکردنی مووچەی مامۆستایان لە ھەرێم و دڵنیابوون لە بەردەوامی و سەقامگیری و بەردەوامیش لە ھەوڵدان بۆ پاراستنی مافی گەلی عێراق بە یەکسانی.
بەپێی ئامارەکان، ساڵانە نزیکەی پێنج ملیۆن گەشتیاری عێراقی کە دەکاتە ١٢٪ی دانیشتووانی عێراق بۆ گەشتکردن دەچنە وڵاتانی دیکە، لەمساڵیشدا ٢.٥ ملیۆنیان کە دەکاتە نزیکەی ٥٠٪ی گەشتیاران چونەتە وڵاتانی تورکیا و سوریا و ئێران، ئەوانەی تریش چونەتە وڵاتانی دیکە.
بەپێی ئامارەکانی باڵیۆزخانەی عێراق لە دیمەشق، لەسەرەتای ئەمساڵەوە تا رۆژی یەکی تشرینی دووەمی رابردوو زیاتر لە ٢٧٠ ھەزار گەشتیار سەردانی ناوچە جیاجیاکانی سوریایان کردووە و بۆ بەسەربردنی پشووەکانی سەری ساڵ و بەشداریکردن لە ئاھەنگەکان ژمارەی گەشتیارانی عێراقی لە سوریا گەیشتووەتە زیاتر لە ٣٢٠ ھەزار گەشتیار.
ھاوکات دەستەی ئاماری تورکیا دەڵێت، لەماوەی ١١ مانگی رابردووی ئەمساڵدا زیاتر لە ٩٨٧ ھەزار گەشتیار سەردانی شار و ناوچە گەشتیارییەکانی تورکیایان کردووە، ھەروەھا بۆ بەسەربردنی پشووەکانی سەری ساڵ و بەشداریکردن لە ئاھەنگەکان ژمارەی گەشتیارانی عێراقی گەیشتووەتە زیاتر لە یەک ملیۆن و ١٠٠ ھەزار کەس کە ئێستا لە تورکیان.
بەپێی ئەو زانیارییانەش کە حکومەتی ئێران بڵاویکردووەتەوە لەسەرتای ئەمساڵەوە تا کۆتایی مانگی رابردوو ٩٨٠ ھەزار گەشتیاری عێراقی سەردانی ئێرانیان کردووە و لەماوەی ئەم مانگەشدا تائێستا ژمارەکە گەیشتووەتە یەک ملیۆن و ٧٠ ھەزار کەس.
ئەلینا رۆمانۆسکی، باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، ئاژانسی ئەمریکا بۆ گەشەپێدانی نێودەوڵەتی، لە رێگای بەرنامەی " عێراق پێکەوە" بڕی ٧٣ ملیۆن دۆلاری پێشکەشی عێراق کردووە، بۆ ھاوکاریکردنی وڵاتەکە، لە بنیادنانی کۆمەڵگەی مەدەنی و ناوخۆیی عێراق و باشترکردنی خزمەتگوزارییە گشتییەکان لە ناوچەکەدا.
ئەوەشی خستەڕوو، ئامانجی حکومەتی فیدڕاڵ پشتگیرکردنە لە بەشداریکردنی بنیادنانی کۆمەڵگە، ئەوەش بنەمای سەرەکی ھاوپەیمانی گشتگیری ئەمریکا و عێراقە.
نوسینگەی محەمەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق رایگەیاند، سودانی رێنمایی دەکردووە و داوای لە لایەنە پەیوەندیدارەکان کردووە گۆڕەپانی ئاھەنگەکان لە ناوچەی کەرخی بەغداد لە شەوی سەری ساڵدا بە رووی ھاووڵاتییاندا بکرێتەوە.
ئاماژەی بەوەشکردوە، رێرەوەکانی ناوچەی سەوزیش رۆژی یەکشەممەوە و دووشەممەی داھاتوو بە بۆنەی ھاتنی سەری ساڵی نوێوە بکرێنەوە.
ئەحمەد موسا، وتەبێژی وەزارەتی کارەبای عێراق رایگەیاند، ئەنجومەنی وەزیران پێشنیازی گۆڕینی تۆڕەکانی کارەبای کردبوو و وەزارەت سودی لە ئەزمونی ھەرێمی کوردستان و وڵاتانی دراوسێ وەرگرتووە و کوالێتی، توانا و پێداویستیەکان ھەڵسەنگاندنی بۆ کراوە و یەکەمجاریش لە ١٠ ناوچە ئەزموون دەکرێن.
ئاماژەی بەوەشکردوە، ئەو سیستمە رێژەی بەکارھێنانی کارەبا بەشێوەیەکی دروست و دابەشکردنی و کەمکردنەوەی بە فیڕۆدان دیاریدەکات و چەند سودێکی ھەیە لەوانەش، گەڕاندنەوەی کارەبای بە فیڕۆچوو بۆ تۆڕەکانی گشتی و دابینکردنی کارەبای ٢٤ سەعاتی و لەکارنەکەوتنی وێستگە و گۆڕەرەکان و کەمکردنەوەی بارگرانی لەسەر شانی ھاووڵاتییان لە رووی نرخەوە.