پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، سەعات ٩:٣٠ خولەکی ئەم شەو بە درۆن ئۆتۆمبێلێکی حزبوڵای عێراق لە ناوچەی مەشتەل لە رۆژھەڵاتی شاری بەغداد کرایە ئامانج.

میدیاکانی عێراقیش ئاماژە بۆ ئەوە دەکەن، لە ھێرشەکەدا دوو لێپرسراوی حزبوڵا بەناوەکانی ئەبو باقر ساعیدی و ئەرکان عەلیاوی و لێپرسراوێکی بزوتنەوەی نوجەبا کە ناسنامەکەی ئاشکرا نەکراوە کوژراون.

ھاوکات ئاژانسی فرانس پرێس بڵاویکردەوە، ئەمریکا گروپە چەکدارەکانی نزیک لە ئێرانی کردووەتە ئامانج.

وەزارەتی بەرگریی ئەمریکاش رایگەیاندوە، ئاگاداری ھێرشەکەی بەغدادن و لە کاتی گونجاودا زانیارییەکان دەخەنەڕوو.

عەباس کازم نوێنەری عێراق لە نەتەوەیەکگرتووەکان لە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی ئاسایش تایبەت بە دۆخی عێراق ئاماژەی بەوەکرد، ھەماھەنگی بەردەوام لەنێوان ھەرێم و بەغداد ھەیە بۆ چارەسەری کێشەکان و نزیکن لە رێککەوتن لەسەر بودجە، ھەروەھا کاردەکەن لەسەر دەستپێکردنەوەی ھەناردەی نەوتی ھەرێم لە رێگەی تورکیاوە.

جەختیشیکردەوە، ھێرشکردنە سەر خاک و سەروەری عێراق لەلایەن ھەر لایەنێکەوە بێت رەتیدەکەنەوە و عێراق رێگە بەھیچ لایەنێک نادات ئاسایش و سەقامگیریی بخاتە مەترسییەوە. 

عەلی عەلاق، پارێزگاری بانکی ناوەندیی لە چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ ئاژانسی ھەواڵی عێراق ئاماژەی بەوە کرد، بانکی ناوەندیی لە دۆخێکی دڵنیاییدایە بۆ وەڵامدانەوەی داواکارییەکانی کڕینی دۆلار و دووپاتیکردەوە کە یەدەگی پێویستیان ھەیە.

سەبارەت بە دابینکردنی دۆلار بۆ گەشتیاران، عەلاق وتی، تێبینی زۆیان لە سیستمی ئێستای پارەدان بە گەشتیاران ھەیە، بەوپێیەی کە بەم سیستمە زەحمەتە گەشتیاریی ڕاستەقینە دۆلار بەدەستبھێنێت، ھەر بۆیە میکانیزمی نوێ لەو بارەیەوە جێبەجێدەکەن.

محەمەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق بە کەناڵی (حەدەس) ی سعودی راگەیاند، لەدوای بۆردومانکردنی شارەکانی قائیم و ناوچە سنوورییەکانی عێراق لەلایەن ئەمریکاوە، وەکو عێراق ھیچ پەیوەندییەکیان لەگەڵ ئەو وڵاتە نەماوە، چونکە لەژێرھیچ پاساوێکدا ھێرشکردنە سەر خاکی عێراق قبوڵکراو نییە.

 ئاماژەی بەوەشدا، ھەرێمی کوردستان بەشێکە لەگفتوگۆکان بۆ کۆتایی ھێنان بە ئەرکی ھێزەکانی ھاوپەیمانان لە عێراق و ئامانج لەو پڕۆسەیەش ئەوەیە پاساوی ھێرشە درۆنییەکان نەمێنێت.

سەرۆکوەزیرانی عێراق وتیشی، ئەرکی ھێزەکانی ھاوپەیمانان لە عێراق بە خواستی عێراقییەکان دەستیپێکرد و ھەر بە خواستی ئەوانیش کۆتایی پێدێت، ئاشکراشیکرد، گەیشتوونەتە چارەسەرێک بۆ ڕاگرتنی ھێرشی گروپی چەکدارەکان لەبەرامبەر وەستانی وەڵامەکانی ئەمریکا.

محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق لە میانی کۆبوونەوەیدا لەگەڵ یەشار گولەر وەزیری بەرگری و سوپاسالاری تورکیا ئاماژەی بەوەشکرد، پێداگرە لەسەر زیادکردنی ھەماھەنگی لەنێوان بەغداد و ئەنقەرە بۆ پشتیوانی لە ئاسایش و ئارامی ھەردوو وڵات.

وتیشی، حکومەتەکەی ھەموو رێکارێک دەگرێتەبەر بۆ پاراستنی سەروەری خاکی عێراق و رێگریشدەکات لەوەی خاکەکەی بۆ ھێرشکردنەسەر وڵاتانی دراوسێ بەکاربھێندرێت، لە ھەمانکاتیشدا بەلایەوە گرنگە کە ئاسایشی سوریا وەک بەشێک لە ئاسایشی نەتەوەیی عێراق پارێزراوبێت.

لای خۆیەوە، وەزیری بەرگری تورکیا ئاماژەی بەوەکرد، ئەنقەرە خواستی ئەوەی ھەیە ھەماھەنگی لە بواری ئەمنی لەگەڵ عێراق پتەوتر بکات تا ھەردوولا لە بوارەکانی ھەواڵگری و روبەڕوبوونەوەی تیرۆردا بەردەوام پێکەوەکارکردنی ھاوبەشیان ھەبێت.

د. نەرمین مەعروف ئەندامی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەران بە کوردسات نیوزی راگەیاند، لیژنەکەیان چاوەڕێی حکومەتی عێراق دەکات تا رەشنووسی یاسای بودجەی ساڵی ٢٠٢٤ رەوانەی ئەنجومەنی نوێنەران بکات و ئەوانیش کۆبوونەوەکانیان لەبارەیەوە دەستپێدەکات.

وتیشی، چاوەڕێدەکرێت لە دوو ھەفتەی داھاتوودا ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق ھەمواری یاسای بودجە پەسەندبکات و رەوانەی ئەنجومەنی نوێنەرانی دەکات بۆ پەسەندکردنی.

د. نەرمین مەعروف: چاوەڕێدەکرێت لە دوو ھەفتەی داھاتوودا حکومەت رەشنووسی بودجە پەسەند بکات

 

د.لەتیف رەشید لە کۆشکی بەغداد پێشوازیکرد لە یەشار گولەر وەزیری بەرگریی تورکیا و وەفدی یاوەری و جەختیکردەوە، پێویستە چارەسەرکردنی کێشەکانی پەیوەست بە سنور و دۆسییەی ئەمنیی نێوان ھەردوو وڵات، لەڕێگەی راوێژ و ھەماھەنگی ھاوبەش و پێکھێنانی لیژنەی ئەمنی لەنێوان ھەردوولا بێت و رەتکردنەوەی بڕیاری تاکلایەنە لە چارەسەرکردنی کێشە ھەڵپەسێردراوەکان، وتیشی، نابێت خاکی عێراق بکرێتە سەرچاوەی ھەڕەشەکردن لەسەر وڵاتانی دراوسێ یان ئەوانی دیکە.

سەرۆککۆمار جەختیکردەوە لە پێویستی رێزگرتن لە سەروەریی عێراق و راگرتنی ئەو پێشێلکارییە سەربازیانەی دەکرێنە سەر خاکی عێراق لەنێویاندا شارەکانی ھەرێمی کوردستان.

سەرۆککۆمار ئاماژەی بەوەشکرد، راگرتنی گەشتە ئاسمانییەکانی فڕۆکەخانەی سلێمانی دەبێتەھۆی تێکدانی ھاریکاری ھاوبەش و رێگری لە پاراستنی پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکانی نێوان ھەردوو گەل دەکات.

لای خۆیەوە، یەشار گولەر وەزیری بەرگریی تورکیا پاڵپشتی وڵاتەکەی بۆ ئاسایش و سەقامگیری و سەروەری عێراق نیشاندا و ھەروەھا ویستی خۆی نیشاندا بۆ دۆزینەوەی ڕێگەچارەیەک بۆ دەستپێکردنەوەی گەشتە ئاسمانییەکانی نێوان سلێمانی و شارەکانی تورکیا.

بڕیارە لە دوای سەردانەکەیان بۆ بەغداد، وەزیری بەرگری و سوپاسالاری تورکیا سەردانی ھەرێمی کوردستانیش بکەن و لەگەڵ لێپرسراوانی باڵای ھەرێم کۆببنەوە.

دامەزراوەی ئەمپرەی بەریتانی کە تایبەتە بە ئاسایشی دەریایی بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ کەشتییەکی بازرگانی بەریتانی لە کەناراوەکانی یەمەن بە درۆن ھێرشیکراوەتە سەری و لە ئەنجامیشدا بە سوکی زیان بە کەشتییەکە کەوتووە.

باسی لەوەشکردووە، کەشتییەکە ھەڵگری ئاڵای دوورگەکانی باربادۆس بووە و لە دەریای سور و نزیک کەناراوەکانی یەمەن روبەڕوی ھێرشەکە بووەتەوە، ھێرشەکەش زیانی گیانی نەبووە.

لە درێژەی کاردانەوەی ھێرشی سەر غەززە، گرژییەکان لە یەمەن تا دێت زیاتر دەبێت و تەنھا لە ٤٨ سەعاتی رابردوودا زیاتر لە ٤٠ ئەندامی حوسییەکان لە یەمەن کوژراون و ھێرشی ئەمریکا و بەریتانیاش بۆ سەر ئەو گروپە بەردەوامە.

سامر حەبیب خەفاجی بەڕێوەبەری فەرمانگەی ڤێرتێرنەری لە وەزارەتی کشتوکاڵی عێراق رایگەیاند، توانیویانە کۆنتڕۆڵی نەخۆشی زمانی شین بکەن و لیژنەیەکی تایبەتی نەخۆشییە درمەکان نموونەی لەچەند شوێنێکی عێراق وەرگرتووە و لە مانگی رابردوودا ھیچ حاڵتێک تۆمارنەکراوە.

دەشڵێت، نەخۆشیەکە گوازراوە نییە و بۆ مرۆڤ ناگوازرێتەوە و تەنیا مەڕ و مانگا و بزن و گامێش لە رێگەی مێش و مەگەزەوە تووشی دەبن.

لە رۆژی ٣١ی مانگی رابردوو، ئاژانسی رۆیتەرز بڵاویکردەوە، چین ھاوردەکردنی گۆشتی بەشێوەی راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ لە عێراق قەدەغەکرد.

بەھۆی نەبوونی رێژەی یاساییەوە، کۆبوونەوەکەی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک بۆ کاتێکی نادیار دواخرا کە بڕیاربوو سەرۆک و جێگر ھەڵبژێرێت.

لە کۆی ١٦ ئەندامی ئەنجومەنی نوێی پارێزگای کەرکوک ھەشت ئەندام ئامادەی دانیشتنەکە بوون، ئەندامانی یەکێتی و پارتی و مەسیحییەکان بەشداری کۆبوونەوەکەیان کرد و عەرەب و تورکمان بەشدارییان نەکرد.

ڕێبوار تەھا سەرۆکی فراکسیۆنی یەکێتی لە ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک رایگەیاند، ئیمزای ئامادەبوونیان بۆ کۆبوونەوەکە کردبوو، بەڵام ئەندامانی عەرەب و تورکمان ئامادەنەبوون، ھەوڵ دەدەن لە کۆبوونەوەی داھاتوودا ڕازییان بکەن تا ئامادەی دانیشتنەکە بن.

ھاوکات رەعد ساڵح، ئەندامی کوتلەی عەرەب لە ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک بە کوردسات نیوزی وت: بڕیاریانداوە تا رێککەوتن لەنێوان ھەموو پێکھاتەکانی کەرکوک نەکرێت، بەشداری کۆبوونەوەکان نەکەن.

دواخستنی کۆبوونەوەکەی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک لە کاتێکدایە کە ھاوکات ئەنجومەنی پارێزگاکانی نەینەوا و نەجەف و واست و بەسرە  لە کۆبوونەوەی ئەمڕۆیاندا، سەرۆک و جێگری سەرۆکی ئەنجومەن و پارێزگاریان ھەڵبژارد.

ھەروەھا ئەنجومەنی پارێزگای ئەنباریش ھەرچەندە محەمەد نوری کەربولی بە پارێزگار ھەڵبژارد، بەڵام دواتر ھەڵوەشێنرایەوەو ھەڵبژاردنی پارێزگاری بۆ کاتێکی تر دواخست، بەڵام سەرۆکی ئەنجومەنی ھەڵبژارد.

مستەفا گەرعاوی ئەندامی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند، تائێستا خشتەی یاسای بودجەی ٢٠٢٤ نەگەیشتووەتە ئەنجومەنی نوێنەران کە دەبێتەھۆی پەکخستنی خەرجکردنی بودجەی وەزارەت و دامەزراوەکان و تەنانەت مووچەی فەرمانبەران و وەستاندنی پڕۆژەکان.

ھاوکات، موعین کازمی، ئەندامی لیژنەی دارایی رایگەیاند، پێشبینیدەکرێت تا ناوەڕاستی ئەم مانگە گۆڕانکاریەکانی یاسای بودجە رەوانەی ئەنجومەنی نوێنەران بکرێت کە دیارترین گۆڕانکاری زیادکردنی کرێی دەرھێنانی نەوتە.

دەشڵێت، ئەنجومەنی ئابوری سەربە ئەنجومەنی وەزیران کار لەسەر دواین گۆڕانکارییەکانی یاسای بودجەی ئەمساڵ دەکەن و دوای گەیشتنی بە ئەنجومەنی نوێنەران دەنگی پێدەدرێت.

فالح فەیاز سەرۆکی دەستەی حەشدی شەعبی لە مەراسیمی بەخاکسپاردنی قوربانیانی بۆردوومانەکانی ئەمریکا لە ناوچەکانی عەکاشات و قائیم وتی، ئەمریکا راستەوخۆ ھێزەکانی حەشدی شەعبی کردووەتە ئامانج، بەڵام ئەو ھێرشە بێ وەڵام تێناپەڕێت، چونکە رێگەنادەن ھێزەکانیان بکرێنە ئامانجی ململانێی سیاسی. 

فەیاز وتیشی، حەشدی شەعبی جێی شانازی عێراقییەکانن، ناشتوانن کۆنتڕۆڵی ھەڵوێستی گروپە چەکدارەکان بکەن لە وەڵامدانەوەی ئەو ھێرشانە، بۆیە دەبێت خاکی عێراق لە ھێزی بیانی پاکبکرێتەوە.

ھادی عامری سەرۆکی ھاوپەیمانی نەبنی، ئەمریکای تۆمەتبار کرد بە ھەوڵدان بۆ گەڕانەوەی تیرۆریستان بۆ عێراق، جەختیشی کردەوە لەوەی ئەنجومەنی نوێنەران بڕیارێکی یەکلاکەرەوە بدات بۆ کردنەدەرەوەی ھێزەکانی ئەمریکا لە وڵاتەکە.

سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند، لیژنەی ئاسایش و بەرگری بە ھەماھەنگی لەگەڵ دەزگا ئەمنییە پەیوەندیدارەکان لیژنەیەکی لەسەر ھێرشەکان پێکھێناوە.

دەشڵێت، ئەو لیژنەیە سەردانی شوێنی بۆردومانەکانی ئەمریکا دەکەن کە کراوەتەسەر دامەزراوە ئەمنی و مەدەنیەکانی شاری قائیمی پارێزگای ئەنبار بۆ ئەوەی وردەکاری رووداوەکە تۆمار بکەن و بە راپۆرتێک پێشکەشی سەرۆکایەتی ئەنجومەنەکەی بکەن تاوەکو تاوتوێ بکرێت و بڕیاری پێویستی لەبارەوە بدرێت. 

جەختیلەوەشکردوەتەوە، کۆبونەوەیەکی تایبەت بەو بابەتە ئەنجام دەدەن بۆ رێگریکردن لە دوبارە ھێرشکردنە سەر عێراق و دانانی سنورێک بۆ ھێزەکانی ھاوپەیمانان کە سەروەری عێراق پێشێل نەکەن.  

ئەسیر داود غەریزی، وەزیری بازرگانی عێراق رایگەیاند، یەکەمین بەشەخۆراکی مانگانەی ٢٠٢٤ لە سبەینێ دووشەممەوە بەسەر ھاوڵاتییاندا دابەشدەکرێت. 

ئاماژەی بەوەشکردووە، کۆمپانیای گشتی بازرگانی ماددە خۆراکییەکان سەرجەم ئامادەکارییەکانی تەواوکردووە و ماددە خۆراکیەکان لە کۆگای کۆمپانیاکەدا دانراون و داوا لە بریکارانی خۆراک دەکات سەردانیان بکەن بۆ وەرگرتنی پشکی ھاووڵاتییان. 

دەشڵێت، ھاووڵاتییان دەتوانن لە سبەینێوە سەردانی بریکارەکانیان بکەن بەمەبەستی وەرگرتنی بەشەخۆراکی مانگەیان کە شیر و ھێلکە و گۆشتی مریشک و گۆشتی بە نرخی پاڵپشتیکراو لە خۆی دەگرێت. 
وتیشی، بڕی سێ ملیۆن فەردە ئارد ئامادەکراوە بۆ ئەوەی لە رێگەی کۆبونی خۆراکەوە بەسەر ھاووڵاتیاندا دابەشبکرێت. 

بەپێی راگەیەندراوێکی رەسمی ھاوپەیمانی ئیدارەی دەوڵەت، لەسەر داوای محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق، ھاوپەیمانی ئیدارەی دەوڵەت بە ئامادەبوونی د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عێراق کۆبووەتەوە و تەوەری سەرەکیش گفتوگۆ بووە لەبارەی ھێرشەکەی ئەمدواییەی ھێزەکانی ئەمریکا بۆسەر ھەردوو ناوچەی عوکاشات و قائیم لە پارێزگای ئەنبار و جەختکراوەتەوە کە ئەو ھێرشەکەی ئەمریکا پێشێلکردنی ئاسایش و سەروەری عێراق و یاسا نێودەوڵەتییەکانە.

ئاماژە بەوەشکراوە، لە کۆبوونەوەکەدا ھاوپەیمانی ئیدارەی دەوڵەت حکومەتی عێراقی سەرپشک کردووە و پشتیوانی خۆی دوپاتکردووەتەوە بۆ دانوستان لەگەڵ ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی لەبارەی کۆتایی ھێنان بە ئەرکەکانی لە عێراق بە گفتوگۆ و لێکتێگەیشتن و بەشێوەیەک کە ئەو ھەنگاوە ببێتە ھۆی بنیاتنانی پەیوەندییەکی بەھێز لە نێوان عێراق و وڵاتانی ئەندامی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی و ئەمریکاش.

باسم عەوادی، وتەبێژی حکومەتی عێراق رایگەیاند، ئیدارەی ئەمریکا جارێکی تر پێشێلی سەروەری عێراقی کردەوە و ھێرشی کردوەتەسەر ھێزە ئەمنییەکان لە ناوچەی عەکاشات و قائیم لە پارێزگای ئەنبار. 

بۆردومانەکە بە دوژمنکارانە ناودەبات و ئاماژەی بەوەشکردووە، بەھۆی ھێرشەکەوە بۆ سەر بارەگایەکی حەشدی شەعبی ١٦ کەس کوژراون و ٢٥ کەسی تریش برینداربوون و زیان بەر باڵەخانە و شوێنی نیشتەجێبونی ھاوڵاتییان کەتووە. 

دەشڵێت، لایەنی ئەمریکا راستیەکانی شێواندووە و رایگەیاندووە کە ھەماھەنگی لەگەڵ بەغداد کردووە، بەڵام ئەو بابەتە دوورە لە راستییەوە و ھیچ ھەماھەنگییەک لەسەر ئەو بابەتە نەکراوە.

وتیشی، ئەم بۆردومانە زیان بە ئاسایشی عێراق و ناوچەکە دەگەیەنێت و ناوچەکە بەرەو ئاگر رادەکێشێت و رەتیدەکەنەوە عێراق ببێتە گۆڕەپانی یەکلاکردنەوەی ململانێکان و بوونی ھێزەکانی ھاوپەیمانان کە ئەرکەکانیان تەواو بووە زیان بە ئاسایشی عێراق دەگەیەنێت و بیانویەکە بۆ ھێرشکردنەسەر عێراق.