لە راگەیەندراوێکدا شانەی راگەیاندنی ئەمنی عێراق دەڵێت، سەرلە بەیانی ئەمڕۆ بەھۆی تەقینەوەی بۆمبێکی چێنراو لەسەر رێگەی گوندی ئوم حونتە لە باکوری ناحیەی گوڵاڵە لە باکوری خۆرھەڵاتی دیالە، کەسێک کوژرا و ٤ کەسی تریش برینداربوون کە ھەموویان ئەندامی یەک خێزانن.

بەپێی راگەیەنراوەکە، ھێزێکی ئەمنی گەیشتونەتە شوێنی رووداوەکە و لێکۆڵینەوەیان دەستپێکردووە، بۆ دۆزینەوەی تۆمەتباران و ئەوانەی بۆمبەکەیان لەسەر ئەو رێگەیە داناوە.

دەستەی دەستپاکی عێراق لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردوە، دوای لێکۆڵینەوە و بەدواداچون دەرکەوتووە لە سەرەتای ساڵی ٢٠١٩ ەوە تائێستا، نزیکەی ٧٠٠ ملیۆن دۆلار لە پارەی گشتی بانکە حکومییەکانی عێراق خراپ بەکارھێنراوە.

لە بەشێکی تری راگەیەنراوەکەدا ھاتووە، ٩٢٦ ملیار دیناری عێراق بەھۆی ساختەکاری و گەندەڵی و دەستێوەردان و سپیکرنەوەی پارەو خراپ بەکارھێنانی دەسەڵات دیارنەماوە، ئەو ساختەکارییانەش لە لقی مەیسەنی بانکی کشتوکاڵی و لقەکانی بانکی رەشید لە مەیسەن و بەغدادی پایتەخت ئەنجام دراوە، بەوھۆیەشەوە فەرمانی دەستگیرکردن بۆ ٤١ گومانلێکراو دەرچووە.

بەپێی ئامارەکانیش لە ماوەی ٢٠ ساڵی رابردودا ٤٠٠ ملیار دۆلار لە بودجەی گشتی عێراق دیار نەماوە.

باسم خەشان ئەندامی سەربەخۆ لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند، دادگای باڵای فیدراڵی سکاڵاکەی لە دژی یاسای ئاسایشی خۆراک پەسەندکرد، بڕیاری ژمارە ٩٧ فیدراڵی ٢٠٢٢ ی دەرکرد کە رەزامەندی ئەنجومەنی وەزیران پێچەوانە دەکاتەوە بۆ دەنگدان لەسەر ئەو یاسایە.

ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، ئەو کارانەی ئەنجومەنی نوێنەران کردویەتی بۆ دەرکردنی یاسای ئاسایشی خۆراک بێسوود بوون، لەبەرئەوەی لەلایەن دادگای فیدڕاڵیەوە بڕیاری یەکلاکەرەوەی لەبارەوە دەدرێت و چاوەڕواندەکرێت یاساکە ھەڵبوەشێندرێتەوە.

جەختی لەوەشکردۆتەوە، بڕە پارەیەکی زۆر لە رێگەی یاسایی ئاسایشی خۆراکەوە بەھەدەردەدرێت، لەکاتێکدا دەتوانرێت بەو بڕە پارەیە چەندین بەرژەوەندیی خەڵک بەدی بھێندرێت.

عەلی حەمید دلێمی وەزیری پەروەردەی عێراق لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا سەبارەت بە دزەپێکردنی پرسیاری تاقیکردنەوەی بیرکاری پۆلی سێی ناوەندی رایگەیاند، ھەندێک پێگەی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان ئامانجیان ھەبووە لە تێکەڵکردنی رەوشی گشتی بە بڵاوکردنەوەی ھەواڵی ناراست سەبارەت بە فرۆشتنی پرسیاری تاقیکردنەوەکان.

جەختی لەوەشکردەوە، کەمتەرخەمی ھەبوە لە لیژنەی تاقیکردنەوە لاوەکییەکان لە پەروەردەی رەسافە، ئەو کەمتەرخەمییەش بووە بەھۆی دزەپێکردنی پرسیارەکان، پاسەوانی بینای پەروەردەی رەسافەی ٢ توانیویەتی بگاتە شوێنی پرسیارەکان و دزەیان پێبکات، لەئێستاشدا ئەو کەسە دەستگیرکراوە و لێپرسینەوەی لەگەڵ ئەنجامدەدرێت.

ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، بۆ تاقیکردنەوەکانی داھاتوو شێوازی ئەلکترۆنی پارێزراو دەگرنەبەر بۆ دابەشکردنی پرسیاری تاقیکردنەوەکان، بەمەبەستی دورکەوتنەوە لە دزەپێکردنیان، ئەو میکانیزمەش لە ژێر تاقیکردنەوەدایە، ئەگەر کاراییەکەی بسەلمێنرێت، ئەوا پەسەند دەکرێت و بۆ خولی دوەمی تاقیکردنەوەکان بەکاردەھێندرێت.

ئەحمەد رەحیم ئەندامی لیژنەی ئاسایش و بەرگری رایگەیاند، ساڵانێکە داگیرکاری تورکیا نەھامەتی بۆ ھەزاران خێزان لە ھەرێمی کوردستان دروست کردووە و بە قوڵایی دەیان کیلۆمەتر ھاتۆتە ناوەوە، بۆیە بڕیاریانداوە بە پێکھێنانی لیژنەیەکی مەیدانی بۆ سەردانکردنی ئەو ناوچانەی تورکیا ئۆپراسیۆنی تێدا ئەنجامداوە و کاریگەرییەکان و قەبارەی زیانەکان و قوربانییەکان ھەڵسەنگاندنی بۆ دەکرێت

ئەو ئەندامەی لیژنەی ئاسایش و بەرگری وتیشی، ھەموو زانیارییەکانیش دەکرێتە راپۆرتێک و پێشکەشی ئەنجومەنی نوێنەرانی دەکەن.

ئەحمەد رەحیم ئاماژەی بەوەشکرد، گەلی عێراق مافی خۆیەتی وردەکارییەکانی داگیرکاری تورکیا و کاریگەرییەکانی بزانێت. 

کازمی لە ساڵیادی داگیرکردنی موسڵ لەلایەن تیرۆریستانی داعشەوە پەیامێکی لە تویتەر بڵاوکردوەتەوە و ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەوەی ھەشت ساڵ لەمەوبەر لە موسڵ و سپایکەر روویدا یادی دەکەنەوە و لە بیری ناکەن ، پەند و وانەی لێوەردەگرن بۆ ئەوەی ھەڵەکانی رابردوو دووبارە نەبنەوە. 

راشیگەیاندوە، پێویستە بەردەوامبن لە پاراستنی عێراق و برینەکانی تیماربکەن، بۆ داعش سەرشۆڕی و دۆڕان بۆ عێراقییەکانیش شکۆ و سەرکەوتنی ژیان و بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و توندڕەوی مایەوە.

باسم خەشان، ئەندامی سەربەخۆ لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند، دادگای باڵای فیدراڵی سکاڵاکەی لە دژی یاسای ئاسایشی خۆراک پەسەندکرد.

ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، ئەو کارانەی ئەنجومەنی نوێنەران کردویەتی بۆ دەرکردنی یاسای ئاسایشی خۆراک بێسود بون، لەبەرئەوەی لەلایەن دادگای فیدڕاڵیەوە بڕیاری یەکلاکەرەوەی لەبارەوە دەدرێت و چاوەڕوان دەکرێت یاساکە ھەڵبوەشێندرێتەوە.

وتیشی ، بڕە پارەیەکی زۆر لە رێگەی یاسایی ئاسایشی خۆراکەوە بەھەدەر دەدرێت، لەکاتێکدا دەتوانرێت بەو بڕە پارەیە چەندین بەرژەوەندی خەڵک بەدی بھێندرێت.

باسم خەشان پەرلەمانتاری سەربەخۆ رایگەیاند، ئەو کارانەی ئەنجومەنی نوێنەران کردویەتی بۆ دەرکردنی یاسای ئاسایشی خۆراک بێسود بون، لەبەرئەوەی لەلایەن دادگای فیدڕاڵیەوە بڕیاری یەکلاکەرەوەی لەبارەوە دەدرێت و چاوەڕوان دەکرێت یاساکە ھەڵبوەشێندرێتەوە.

وتیشی ، بڕە پارەیەکی زۆر لە رێگەی یاسایی ئاسایشی خۆراکەوە بەھەدەر دەدرێت، لەکاتێکدا دەتوانرێت بەو بڕە پارەیە چەندین بەرژەوەندی خەڵک بەدی بھێندرێت.

لەلایەکی ترەوە عارف حەمامی پەرلەمانتاری ئیتیلافی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند،  دادگای باڵای فیدراڵی ئەو لایەنەیە کە شەرعیەتی یاسای ئاسایشی خۆراک یەکلادەکاتەوە، بەمەبەستی جێبەجێکردنی لە رۆژانی داھاتوودا.

وتیشی، جێبەجێکردنی یاسای ئاسایشی خۆراک پێویستی بە حکومەتی خاوەن دەسەڵاتی تەواوە نەک حکومەتی کاربەڕێکەر .

مستەفا کازمی، سەرۆک وەزیرانی عێراق ڕایگەیاند، حکومەتی عێراق پێداگرە لەسەر ڕاوەدونان و دەستگیرکردنی ئەو گروپانەی کە سەقامگیری وڵات تێکدەدەن و بە توندیش ھێرشەکەی سەر ھەولێر و ھەر ترساندنێکی ھاوڵاتیان ڕەتدەکەنەوە.

کازمی باسی لەوەش کرد ئەم ھێرشە ھەوڵێکە بۆ زیان گەیاندن بە ھەماھەنگیی ھاوبەشی ھەولێر و بەغداد و سوربوونی ھەندێک لایەنیشی بۆ نانەوەی ئاژاوە و لێدان لە چەمکی دەوڵەت دووپاتکردەوە.

بە گوێرەی بەڵگەنامەیەک کە لە لایەن خالید عوبەیدی سەرۆکی لیژنەی ئاسایش و بەرگری ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقەوە پێشکەشکراوە، داوای لە سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران و سەرۆکی لیژنەی دارایی کردووە، بودجەیەکی تایبەت بۆ سەرجەم دامەزراوە ئەمنی و سەربازییەکان تەرخان بکرێت.

وەک لە داواکەدا ئاماژەی پێکراوە، سەرۆکی لیژنەی ئاسایش و بەرگری، داوای تەرخانکردنی بڕی ٤٠٠ ملیار دیناری کردووە، بە مەبەستی پڕکردنەوەی پێداویستییە گرنگەکانی دەزگا ئەمنییەکان.

بە پێی ڕاگەیەندراوێکی حەشدی شەعبی، ئۆپراسیۆنەکە دژی شانە نووستووەکانی داعش بە ھاوبەشی لە نێوان حەشد و سوپای عێراق بەرێوەدەچێت و ناوچەکانی باشوی پارێزگای نەینەوا دەگرێتەوە.

ئاماژە بۆ ئەوەشکراوە کە ئۆپراسیۆنەکە لە چەند میحوەرێکەوە بە بەشداری لیوای ٣٣ی حەشدی شەعبی و لیوای ٧٥ و ٧٦ و فیرقەی ١٦ی سوپای عێراقی دەستیپێکردووە.

"باسم خەشان" ئەندامی سەربەخۆ لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ڕایگەیاند، لە دادگای باڵای فیدراڵی سکاڵایی یاسایی لە دژی پەسەندکردنی یاسای ئاسایشی خۆراک تۆمار دەکات، بە بیانوی ئەوەی ئەو یاسایە چەند کێشەی یاسایی تێدا و پێش دەنگدان لەسەر پڕۆژەکەش ڕەشنوسێکی تری ھەبووە و ئەندامانی ئەنجومەن گفتوگۆیان لەسەر کردووە.

ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، ئەو یاسایە ھەندێک بڕگەی تێدایە، جێبەجێکردنی لە دەرەوەی دەسەڵاتی حکومەتی کاربەڕێکەرە، پەسەندکردنەکەشی تەنیا بۆ شکاندنی چەقبەستویی سیاسی نێوان لایەنەکان بووە.
ئەوەش لە کاتێکدایە ڕۆژی چوارشەممە پڕۆژەیاسای ئاسایشی خۆراک لە ئەنجومەنی نوێنەران پەسەند کرا.

دەستەی کەشناسی عێراق بڵاویکردەوە، لە ڕۆژانی ھەینی و شەممەدا، شەپۆلێکی تری خۆڵبارین چەند ناوچەیەکی عێراق دەگرێتەوە و پلەکانی گەرماش دادەبەزن، بەڵام بە شێوەیەکی گشتی لە پارێزگاکانی ھەرێم و ناوچەکانی باکوری عێراق شەپۆلی خۆڵبارینەکە کەم دەبێت، خێرایی باش لە نێوان ١٠ بۆ ٢٠ کیلۆمەتر دەبێت لە سەعاتێکدا.

موقتەدا سەدر ئەمڕۆ پێنجشەممە پەیامێکی بڵاوکردەوە و دەڵێت، "دەسەڵات و سیاسەت بەلای منەوە جێگەی بایەخ نین، تەنھا ئەوەی ئێمە دەمانەوێت ئەوەیە گەندەڵکاران ئاشکرابکرێن، ھەروەھا دەمانەوێت چاکسازی بکەین کە ئەوەش تەنھا بە حکومەتی زۆرینەی نیشتیمانی دەکرێت، بۆیە دوپاتیدەکەینەوە کە ئەگەر ئێمە بەربەستین لەبەردەم پێکھێنانی حکومەتی زۆرینە، ئامادەی کشانەوەین".

لە بەشێکی پەیامەکەیدا، موقتەدا سەدر دەڵێت، عێڕاق حکومەتێکی پێویستە کە بتوانێت شکۆی دەوڵەت بپارێزیت و ئەوان پشتیوانی لە گەندەڵکاران ناکەن.

ئاماژەی بەوەشکرد، چەقبەستویی سیاسی بەمەبەست دروستکراوە، رەوتەکەشی لەگەڵ ھاوپەیمانەکانیان زۆرینەن لە پرۆسەی سیاسی عێراقدا، بۆیە رەوتی سەدر بڕیاریداوە ناچێتەناو حکومەتی سازانەوە کە ھەمو لایەنەکان تیایدا بەشداربن.

راگەیاندنی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق بڵاوکردەوە، مستەفا کازمی و ئەنجوومەنی باڵای سەرژمێری عێراق کۆبونەوە و تەواوی راسپاردەکانی ئەنجوومەنی باڵای سەرژمێری پەسند کران. ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، یەکێک لە راسپاردەکان ئەنجامدانی سەرژمێری بوو لە چارەکی کۆتایی ساڵی داھاتوو، ھەروەھا فۆرمی سەرژمێریش پەسەندکرا کە لە رێگەی کۆمپانیا جیھانییەکانی تایبەت بە ئەنجامدانی سەرژمێری ئامادە کرابوو. ھەر لە کۆبونەوەکەدا رەزامەندی لەسەر دابینکردنی بڕی ١٢٠ ملیار دینار درا بۆ خەرجییەکانی سەرژمێری گشتی.

٣٣ ساڵ لەمەوبەر سەرژمێری گشتی و رەسمی لە عێراق ئەنجامدرا و لەو وادەیەوە تا ئێستا نەتوانراوە سەرژمێرییەکی گشتی بۆ دانیشتوان بکرێت و ئامار و داتاکان نوێ بکرێنەوە.

کۆردۆ عومەر ئەندامی لیژنەی ھەرێم و پارێزگاکان لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە کوردسات نیوزی رایگەیاند، ئەمڕۆ کۆبوونەوەکەی ئەنجومەنی نوێنەران بۆ دەنگدانە بە پێشنیازە یاسای ئاسایشی خۆراک و ھەرچەندە تێبینی لەبارەی پێشنیازە یاساکە ھەیە بەڵام ھەوڵ ھەیە بۆ ئەوەی دەنگی لەسەر بدرێت و تێپەڕێنرێت.

باسی لەوەشکرد، ھەرێمی کوردستان بێبەشکراوە لەو بڕە پارەیەی بۆ پەرەپێدانی پارێزگاکان دیاریکراوە، بۆ ئەوەش ھەوڵی زۆریاندا بەشێک لە پرۆژەکانی سایلۆو بەنداوەکان بێبەش نەکرێن و بڕێکیان بۆ دیاری بکرێت بەلام ئامادەنین پشکی ھەرێمی کوردستان دیاری بکەن، بۆ ئەوەش پەرلەمانتارانی کورد دەنگ لەسەر ئەو بڕگەو ماددانە دەدەن کە لە بەرژوەندی ھاووڵاتیانەو ئەو بڕگەیەش کە بۆ دیاریکردنی بڕی ٨ تریلیۆن دینار بۆ پەرەپێدانی ھەرێمەکان و ھەرێمی کوردستانی لێ بێبەشکراوە دەنگی پێنادەن.