رۆژهەڵاتی ناوەڕاست
یەكێتی ئەوروپا مەرجەكانی بۆ هەڵوەشاندنەوەی سزاكان لە دژی سوریا راگەیاند.
كایا كالاس بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەكێتی ئەوروپا لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاندووە، یەكێتییەكە بە مەرجی گواستنەوەی ئاشتییانەی دەسەڵات و پاراستنی مافی هەموو پێكهاتەكان ئامادەیە سزاكان لەسەر سوریا هەڵبگرێت.
كالاس وتیشی، پێویستە ئیدارەی نوێی سوریا پڕۆسەیەكی ئاشتیخوازانە بۆ گواستنەوەی دەسەڵات دەست پێ بكات كە مافی هەموو پێكهاتەكانی تێدا پارێزراو بێت.
ئەوەش لەكاتێكدایە، شەش وڵاتی ئەندامی یەكێتی ئەوروپا داوایانكردووە سزاكانی سەر سوریا لە بواری بازرگانی و وزە و بانكدا بۆ ماوەیەكی كاتی هەڵبگیرێن و بڕیارە وەزیرانی دەرەوەی وڵاتانی ئەندام لە كۆتایی ئەم مانگە بۆ ئەو مەبەستە كۆببنەوە.
دوای روخانی رژێمی سوریا، رەوشی ئەمنی لە ناوچەكانی باكور و رۆژهەڵاتی سوریا ناجێگیرە، بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەریش دەڵێت، هۆكارەكەی هێرشەكانی توركیا و گروپە چەكدارەكانی هاوپەیمانی ئەو وڵاتەن.
ئیلهام ئەحمەد لێپرسراوی پەیوەندییەكانی دەرەوەی بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەر لە باكوور و رۆژهەڵاتی سوریا رایگەیاندووە، لە ئێستادا پێشكەوتنی گەورە لە دیالۆگی نێوان كورد و سوریادا هەیە.
راشیگەیاندووە، دوای رووخانی رژێمی سوریا لە بەشێكی ناوچەكانی باكور و رۆژهەڵاتی سوریا، پێكدادان لە نێوان هێزەكانی سووریای دیموكرات "هەسەدە" و گروپە چەكدارەكان روودەدات.
دەشڵێت، "تێكچوونی رەوشی ئەو ناوچانە بەهۆی هەنگاوەكانی توركیایە، چونكە توركیا نایەوێت رەوشی ئەمنی لە ناوچە كوردییەكان سەقامگیر بێت".
رۆژی ٨ی مانگی رابردوو بە رەسمی رووخانی ژێمی سوریا راگەیەنرا و لەو کاتەشەوە لە ناوچە جیاوازەکانی سوریا و رۆژئاوای کوردستاندا رووبەڕووبوونەوەی گروپە چەکدارەکانی هاوپەیمانی تورکیا و گروپە چەکدارەکانی دیکە لەگەڵ هێزە رەسمیەکانی ئەو ناوچانەدا بەردەوامە.
میدیای ئیسرائیلی زانیاری نوێی لەبارەی دانوستانەكان بۆ ئاگربەستی شەڕی غەززە ئاشكرا کرد و دەڵێت، گەیشتووەتە قۆناغی كۆتایی.
سەرچاوەیەك بە كەناڵ ١٢ی ئیسرائیلی وتووە، قۆناغی یەكەمی دانوستانەكانی ئاگربەستی شەڕی غەززە لە دەوحە كۆتایی هاتووە و ئەمڕۆ درێژەی دەبێت و لە دانوستانەكانیشدا بەرەوپێشچوونی گەورە بەدەستهاتوون و گەیشتوون بەوەی قۆناغی دوای ئاگربەست چۆن دەبێت.
ئاماژەی بەوەشکردووە، بڕیارە وەفدە باڵاكەی ئیسرائیل بە نێوەندگری میسر و ئەمریكا لە دەوحە بمێننەوە بۆ تەواوكردنی گفتوگۆكان.
لەلایەکی دیکەوە، بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل پەیوەندییەكی تەلەفۆنی لەگەڵ جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكا ئەنجامدا و لەبارەی پێشكەوتنی دانوستانەكانی دەوحە گفتوگۆیان كرد.
لەسەر هەمان بابەتیش، جەیك سولیڤان راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكاش رایگەیاند، لایەنەكان زۆر نزیكن لە گەیشتن بە رێككەوتنی ئاگربەست.
وەزیری دەرەوەی ئەمریكاش رایگەیاند، هیوایان هەیە بتوانن پێش دەستبەكاربوونی ترەمپ لە ٢٠ی ئەم مانگە، رێككەوتنی ئاگربەست ئیمزا بكرێت و كۆتایی بەشەڕی غەززە بهێنرێت.
لە شەوی ٧ی ١٠ی ساڵی ٢٠٢٣، کاتێک حەماس زیاتر لە پێنج هەزار موشەکی ئاڕاستەی ئیسرائیل کرد، ئیسرائیلیش وەڵامی دایەوە و لەو کاتەشەوە تاوەکو ئێستا جەنگی نێوان ئەو دوو وڵاتە بەردەوامە، کە بەهۆیەوە تەنها لە غەززەدا نزیکەی ٥٠ هەزار کەس گیانیان لەدەستداوە و سەدان هەزار کەسی دیکەش برینداربوون و بێماڵ بوون، جگە لە ئاوارەبوونی سەدان هەزار کەسی دیکە.
محەمەد بن سەلمان، شازادەی جێنشین و جێری سەرۆکوەزیرانی سعودیە ناسناوی کاریگەرترین کەسایەتی سەرکردەی عەرەبی بۆ ساڵی ٢٠٢٤ بردەوە.
لە دەنگدانێکی گشتیدا بۆ دیاریکردنی کاریگەرترین کەسایەتی سەرکردەی عەرەبی، محەمەد بن سەلمانی شازادەی جێنشین و سەرۆکوەزیرانی سعودیە بە بەدەستهێنانی ١٦ هەزار و ٩٩٨ دەنگ، توانی ناسناوەکە بباتەوە. کە بەپێی رێژەی دەنگدانەکە توانیویەتی رێژەی ٥٤.٥٤٪ی دەنگەکان بەدەستبهێنێت.
دەنگدانەکە لەلایەن ماڵپەڕی هەواڵیی "روسیا الیوم" رێکخرابوو بۆ ژمارەیەک سەرکردەی عەرەبی و جیاوازی دەنگەکانی محەمەد بن سەلمان لەگەڵ پلەی دووەمدا ١٣ هەزار و ٥٨٢ دەنگە.
ماڵپەڕەکە ئەوەی خستووەتە روو، ئەمە چوارەم ساڵە لەسەریەک لەو راپرسییەدا ئەو شازادە سعودیە لە پلەی یەکەمدا ماوەتەوە.
دەشڵێت، ئەمساڵ ژمارەی دەنگدەرەکان لە راپرسییەکەدا کەمی کردووە، ئەوەش بەهۆی ئەوەی لەدوای شەڕی روسیا و ئۆکرانیاوە ماڵپەڕەکەیان لە بەشێکی وڵاتەکاندا قەدەغە کراوە.
رۆژی شەممە کۆبوونەوەی کۆمەڵەی پەرلەمانەکانی ئاسیا لە بەغداد دەستپێدەکات و بڕیارە ماوەی دوو رۆژ بخایەنێت.
مەحمود مەشهەدانی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق رایگەیاندووە، رۆژی شەممەی داهاتوو ١١ی ئەم مانگە، كۆبوونەوەكانی لیژنەی هەمیشەیی تایبەت بە كاروباری سیاسی لە كۆمەڵەی پەرلەانەکانی ئاسیا لە بەغداد دەست یپێدەكات.
بەپێی راگەیەنراوەکەی مەشهەدانی، کۆبوونەوەکان بە بەشداری وەفدی ١٣ وڵات دەستپێدەکات و بڕیارە دوو رۆژ بخایەنێت.
بڕیارە لە كۆبوونەوەكاندا چەند پرسێكی تایبەت بە كۆمەڵەکە و رەوشی ناوچەكە بە گشتی و دوایین پێشهاتە نێودەوڵەتی و هەرێمییەكان تاوتوێ بکرێت، بەوپێەی ئامانجی دامەزراندنی کۆمەڵەکە "لەپێناو ئاشتی"یە.
کۆمەڵەی پەرلەمانەکانی ئاسیا لە ساڵی ٢٠٠٦دا فراوان بوو، کە درێژکراوەی رێکخراوێکی دیکە بوو لە ساڵی ١٩٩٩ دامەزرابوو و یەکەم کۆبوونەوەیان لە ساڵی ١٩٩٩ لە بەنگلادیش ئەنجامدا.
مەسعود پزیشکیانی سەرۆک کۆماری ئیران لە کۆنفرانسی رۆژنامەنووسی دوای کۆبوونەوەیان لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراقدا رایگەیاند، عیراق بە قۆناغێکی نوێی سەقامگیری و گەشەپێداندا دەڕوات. سودانیش رایگەیاند، "نوێکردنەوەی پەیوەندییەکانمان لەگەڵ ئیراندا پێویستییەکی گرنگە بەرژەوەندییە هاوبەشەکان".
ئەمڕۆ محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عیراق بە سەردانێکی رەسمی گەیشتە تارانی پایتەختی ئیران و لەلایەن مەسعود پزیشکیانی سەرۆک کۆماری ئەو وڵاتەوە پێشوازی لێکرا.
لەدوای کۆبوونەوەیان لە کۆشکی کۆماری لە تارانن لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەنووسیدا باسیان لە دەرئەنجامی کۆبوونەوەکە کرد و پزیشکیان رایگەیاند، لەگەڵ سەرۆک وەزیرانی عیراق باسمان لە بەرەوپێشچوونەکانی ناوچەکە کردووە و گفتوگۆکانمان بە ئاڕاستەیەکی باشدا رۆیشتوون، عیراق هاوبەشێکی ستراتیجی ئیرانە.
ئاماژەی بەوەشکرد، "پەیوەندی هاوبەشمان هەیە لەسەر دۆخی سوریا، ئێستا پەیوەندییەکانی نێوان ئیران و عیراق لە باشترین دۆخیدایە و هەماهەنگی ئابووری و بازرگانی لەنێوانماندایە".
لەبارەی بوونی تیرۆریش لە ناوچەکەدا پزیشکیان ئەوەی خستە روو، "ئەگەری دووبارە سەرهەڵدانەوەی شانەکانی تیرۆر وەک وەسوەسەیەک وایە بۆ ئێران و عیراق".
لەلایەکی دیکەوە محەمەد شیاع سودانی رایگەیاند، "لەگەڵ پزیشکیان باسمان لە چەندین بابەتی جیاوازکرد، لەناویاندا پرسی غاز و وزە، پڕۆژەی هاوبەشمان دەبێت لەگەڵ ئێراندا، بەتایبەت لە بواری هێڵی ئاسنین".
وتیشی، "دەستدریژییەکانی ئیسرائیل هەڕەشەن بۆسەر ئاسایشی هەرێمیی، تاکە رێگای سەقامگیری ناوچەکە راگرتنی جەنگی غەززەیە".
هەسەدە چوارەم فڕۆكەكی بێفڕۆكەوانی بەیرەقداری توركیای لە دەوروبەری بەنداوی تیشرین خستەخوارەوە.
هەسەدە لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند، شەڕڤانان فڕۆكەیەكی بێفڕۆكەوانی بەیرەقداری TB2ی توركیایان لە دەوروبەری بەنداوی تیشرین لە مەنبج خستۆتەخوارەوە كە هەوڵی دەدا ئەو ناوچەیە بكاتە ئامانج.
دەشڵێت، شەڕڤانان بەردەوامن لە پێشڕەوی و تێكشكاندنی هێرشەكانی توركیا و گرووپە چەكدارەكان.
بەپێی بەدواداچوونی كوردسات نیوز، ئەوە چوارەم فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی جۆری بەیرەقدارە كە لە ماوەی مانگێكدا لەلایەن شەڕڤانانی هەسەدەوە دەخرێتە خوارەوە، كە یەكێكە لە بەهێزترین و پێشكەوتوترین فڕۆكەكانی توركیا.
لای خۆیەوە هاكان فیدان، وەزیری دەرەوەی توركیا ڕایگەیاند، ئەگەر هەسەدە داواكارییەكانی ئەنقەرە جێبەجێ نەكات، ئەوا ئۆپراسیۆن لەناو خاكی رۆژئاوای كوردستان دەستپێدەكەین.
فیدان بە سی ئێن ئێن توركی ڕاگەیاندووە، دەبێت ئیدارەی نوێی سوریا مامەڵە لەگەڵ ئەو پرسەدا بكات، ئەگەر نا توركیا خۆی هەنگاو دەنێت.
وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا رێگەپێدانێكی كاتی بۆ سوریا دەركرد، كە تێیدا رێگە بە سوریا دەدات مامەڵەی سنووردار لەگەڵ بەشێك لە وڵاتانی عەرەبی و رێكخراوە نێودەوڵەتییەكان بكات و بەشێك لە پارە بلۆككراوەكانی بەكاربهێنێت، بۆ مەبەستی مرۆیی و ئاوەدانكردنەوە.
وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا بڵاویكردەوە، بە مەبەستی ئاسانكاریكردن بۆ گەیشتنی هاوكاری مرۆیی بە سوریا، رێگەپێدانێكی كاتی بۆ ئەو وڵاتە دەركردووە كە تێیدا رێگە بەو وڵاتە دەدات مامەڵەیەكی سنووردار لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی و رێكخراوە نێودەوڵەتییەكاندا بكات.
ئاماژەی بەوەشکردووە، سوریا دەتوانێت ئەو مامەڵەیە بکات بۆ وەرگرتنی هاوكاری مرۆیی، رێگەشی پێدەدرێت بەشێك لە پارە بلۆككراوەكانی بەكاربهێنێت بەمەبەستی کاری مرۆیی و ئاوەدانكردنەوەی وڵاتەکەی.
ئەوەش خراوەتەڕوو، رێگەپێدانەكە لە سبەینێ ٨ـی ١ـەوە دەكەوێتە بواری جێبەجێكردن و بۆ ماوەی شەش مانگ بەردەوام دەبێت.
ئەوەش لەكاتێكدایە، حكومەتی راگوزەری سوریا پێشنیازی كردووە، ٤٠٠ ملیار دۆلار لە پارە بلۆككراوەكانی بەكاربهێنێت بۆ ئاوەدانكردنەوە و زیادكردنی موچەی فەرمانبەرانی وڵاتەکەی.
لە رۆی ٨ی ١٢ی ساڵی رابردوودا، بە فەرمی رووخانی رژێمەکەی بەشار ئەسەد راگەیەنرا و بەوەش کۆتایی بە حوکمی ٥٣ ساڵەی بنەماڵەی ئەسەد هات لەو وڵاتە.
بزوتنەوەی حەماس لە چوارچێوەی ئاگربەستی ئاڵوگۆڕکردنی دیلەکاندا، ناو و وێنەی ئەو سێ بارمتە ئیسرائیلییەی بڵاوکردەوە کە سبەینێ ئازادیان دەکات.
ئەبو عوبێدە، وتەبێژی بزوتنەوەی حەماس لە راگەیەنراوێکدا ڕایگەیاند: لە چوارچێوەی ڕێککەوتنی ئاڵوگۆڕکردنی بارمتەکان، بڕیاردرا سبەینێ سێ زیندانی ئیسرائیلی بەناوەکانی: ئۆفەر کاڵدیرۆن - کیس شمۆنسێل سیگال - یاردن بیباس. ئازادبکرێن.
ئەمە لە کاتێکدایە ئازادکردنی بارمتەکان، دوێنێ پێنجشەممە لەناو کەشێکی ناڕێکخراودا بەڕێوەچوو کە بووە هۆی ناڕەزایی ئیسرائیل و وایکرد، وەک وەڵامێک بۆ حەماس، ئازادکردنی زیندانیانی فەلەستینی بۆ چەند کاتژمێرێک دوابخات.