جیهان
ڕێکخراوەکە کە بارەگای لە نیویۆرکە لە ڕاپۆرتێکیدا دەڵێت، حکومەتی ئیسرائیل برسیکردنی خەڵکی مەدەنی وەک تاکتیکێکی نوێی شەڕ لە کەرتی غەززە بەکاردەھێنێت کە ئەوەش تاوانە جەنگە.
ئاماژە بەوەش دەکات، سوپای ئیسرائیل بە ئەنقەست ڕێگە لە گەیشتنی ئاو و خۆراک و سوتەمەنی و ھاوکارییە مرۆییەکان دەگرێت بۆ غەززە، لەگەڵ ئەوەشدا ناوچە کشتووکاڵیەکان وشک دەکات.
عومەر شاکر، بەڕێوەبەری کاروباری ئیسرائیل – فەلەستین لە ڕێکخراوەکە دەڵێت، زیاتر لە دوو مانگە ئیسرائیل دانیشتوانی غەززەی بێبەش کردووە لە ئاو و خۆراک و کەرەستەی پێویست بۆ مانەوەی خۆیان لە ژیان.
ئەو بەرپرسە پێیوایە کە دەبێت سەرکردەکانی جیھان دەنگیان بەرز بکەن دژی ئەم تاوانە جەنگییە قێزەونە، کە کاریگەریی وێرانکەری لەسەر خەڵکی غەززە ھەیە.
لوید ئۆستن، وەزیری بەرگری ئەمریکا رایگەیاند، ئیسرائیل وڵاتێکی بچوکە، بەڵام لەلایەن حەماسەوە ھێرشێکی دڕندانەی کراوەتەسەر و ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەمریکا بەردەوام دەبێت لە پاڵپشتی ئیسرائیل و بیر لە باشترین رێگا دەکەنەوە بۆ ئاسایشی ئەو وڵاتە و واشنتۆن یارمەتی تەل ئەبیب دەدات بۆ دۆزینەوە و ئازادکردنی بارمتەکان.
ئۆستن راشیگەیاند، پێویستە ھاوکاری مرۆیی زیاتر رەوانەی غەززە بکرێت کە نزیکەی دوو ملیۆن کەس ئاوارەبوون و پێویستیان بە یارمەتی خێرایە.
ھاوکات بنیامین ناتانیاھۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاند، ئیسرائیل شەڕی ئێران و ئەو گروپانە دەکات کە لە خۆیەوە نزیکن، بەتایبەت ئەو ھەڕەشانەی کە لە دەریای سووردا ھەیە چونکە ھەڕەشەیە بۆسەر ئازادی گەشتکردن لە جیھاندا.
جەواد عوجی، وەزیری نەوتی ئێران ھەواڵەکەی پشتڕاستکردەوە کە تێکچوونی خزمەتگوزارییەکانی بەنزینخانەکانی سەرانسەری ئێران ھۆکارەکەی ھێرشێکی ئەلیکترۆنی بووە.
ئەو گروپە ھاکەرە توانیویانە ٧٠٪ی بەنزینخانەکانی ئێران لەکاربخەن، ھاوکات دەسەڵاتدارانی ئێران کارەکانی گروپەکەی خستە پاڵ ئیسرائیل و ئەمریکا.
گروپە ھاکەرەکە لە ڕابردووشدا بەرپرسیارێتی ھێرشە ئەلیکترۆنییەکانییان دژی بەنزینخانەکانی ئێران و تۆڕەکانی ھێڵی شەمەندەفەر و کارگەکانی پۆڵا ڕاگەیاندبوو.
ساڵی ٢٠٢١ گروپەکە ھێرشێکی گەورەی ئەلیکترۆنی لە وێستگەکانی سووتەمەنی ئەنجامدا و بووە ھۆی ئەوەی خەڵک لە سەرانسەری ئێراندا بۆ وەرگرتنی بەنزین ڕیز بگرن.
پێگەی رەسمی سوپای ئیسرائیل لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس گرتەیەکی ڤیدیۆیی بڵاوکردووەتەوە کە باس لەوە دەکات گەورەترین تۆنیلی چەکدارانی حەماس بووە و لەو تونێلەوە سەدان ھێرشیان بۆسەر سوپای ئیسرائیل ئەنجامداوە و درێژی تونێلەکەش زیاتر لە چوار کیلۆمەترە و نزیکەی ٥٠ مەتریش لە ژێر زوەی دروستکراوە و ھێندە گەورەشە کە ئۆتۆمبێل لەناویدا ھاتووچۆی کردووە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، دەروازەی سەرەکی تونێلەکە تەنھا ٤٠٠ مەتر لە دەروازەی ئیریزەوە دوورە کە رۆژانە دانیشتووانی کەرتی غەززە بۆ چوونە ناو ئیسرائیل بەکاریانھێناوە بە مەبەستی کارکردن و وەرگرتنی چارەسەر لە نەخۆشخانەکانی ئیسرائیل و سیستمی کارەبا و ھەواگۆڕێشی تێدا بنیاتنراوە و چەند دەرگایەکیشی بۆمبڕێژکرابوو بۆئەوەی ببێتە رێگر لە بەردەم پێشڕەوییەکانی سوپای ئیسرائیل.
لوید ئۆستن، وەزیری بەرگریی ئەمریکا لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس، پەیامێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، سەردانی ھەریەکە لە ئیسرائیل و بەحرەین و قەتەر دەکات، بۆ جەختکردنەوە لە پابەندبوونی ئەمریکا بە ئاسایش و سەقامگیریی ھەرێمایەتی، ھەروەھا بۆ کارکردن لەگەڵ ھاوبەش و ھاوپەیمانانەکانیان بۆ بەھێزکردنی توانا بەرگرییەکانیان.
سەردانەکەی لوید ئۆستن، دووەمین سەردانیەتی بۆ رۆژھەڵاتی ناوەڕاست لەدوای رووداوەکانی تشرینی یەکەمی ئەمساڵ و دەستپێکردنی شەڕ لە نێوان حەماس و ئیسرائیل.
ریشی سوناک، سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا لەگەڵ جۆرجیا میلۆنی، سەرۆک وەزیرانی ئیتاڵیا کۆبوەوە و ھەردوولا ھاوڕابوون لەسەر وەستاندنی کۆچی نایاسایی لە رێگەی بەلەمەوە بۆ وڵاتەکانیان ئەوەش لە رێگەی پرۆژەیەکەوە بۆ دیپۆرتکردنەوەی پەنابەران.
راشیگەیاند، پابەندین بە بەشداریکردن لە پرۆژەی پاڵپشتی دارایی و ھاوکاری پەنابەران و دیپۆرتکردنەوەیان بۆ وڵاتانی خۆیان، یاخود ئەو وڵاتەی لێوەی ھاتوون و نزیکەی ساڵێکیشە لەگەڵ ئەلبانیا رێککەونتیان کردوە بۆ رێگریکردن لە پەڕینەوەی کۆچبەران لەرێگەی بەلەمەوە بۆ بەریتانیا.
وتیشی، ھاتنی کۆچبەران لە ئەلبانیاوە بۆ بەریتانیا بەرێگەی ٩٠% کەمیکردوە و ھەوڵدەدەن لەگەڵ وڵاتانی تریش رێککەوتن لەو بارەیەوە بکەن.
نوسینگەی رۆژنامەوانیی حکومیی لە کەرتی غەززە بڵاویکردەوە، ژمارەی ئەو رۆژنامەنووسانەی لە حەوتی تشرینی یەکەمی ئەمساڵەوە بەھۆی بۆردومانی ئیسرائیلەوە لە غەززە کوژراون، بۆ ٩٢ رۆژنامەنووس بەرزبووەتەوە.
لە رۆژی حەوتی تشرینی یەکەمەوە، ئیسرائیل لە کاردانەوەی ھێرشێکی بزووتنەوەی حەماسدا، لە ئاسمان و زەوییەوە دەستی بە ھێرشێکی چڕ بۆ سەر کەرتی غەززە کردووە و بەھۆیەوە زیاتر لە ١٩ ھەزار کەس لە کەرتی غەززە کوژراون.
رێکخراوی کۆچی نێودەوڵەتی رایگەیاندووە، بەلەمەکە ٨٦ کەسی ھەڵگرتوە و لە شاری زوارەی لیبیاوە بە مەبەستی گەیشتن بە وڵاتانی ئەوروپا ڕێکەوتوون، بەڵام دواتر بەلەمەکەیان گرفتی بۆ دروست بووە و نقوم بووە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، توانراوە تەنیا ٢٥ کەس رزگار بکرێن و ٦١ کۆچبەریان خنکاون کە خەڵکی نێجیریا و گامبیا و چەند وڵاتێکی تری ئەفریقین و ئەوانەشی رزگارکران دۆخی تەندروستییان زۆر باشە.
فلاڤیۆ دی جیاکۆمۆ، وتەبێژی رێکخراوی کۆچی نێودەوڵەتی رایگەیاند، لەمساڵدا زیاتر لە دوو ھەزار و ٢٥٠ کۆچبەر لە دەریای سپی ناوەڕاست خنکاون و نیگەرانن لە زیادبونی ژمارەی خنکانی کۆچبەران.
ناوەندی جیھانی ژن لە کەنەدا، ئاشنا عەلی دامەزرێنەر و بەڕێوەبەری ستراتیژی و گەشەسەندن لە کۆمپانیای (ئەنتی ھیرۆیین میدیا) وەک یەکێک لە ٢٠ ژنە سەرکردەو کاریگەرەکان دەستنیشان کرد.
ئاشنا ئەزموونێکی زۆری لەگەڵ رێکخراوەکان و کۆمپانیاکاندا ھەیە لەبواری ڕاوێژکردندا، کۆمپانیاکەشی تایبەتە بە گێڕانەوەی ئەو چیرۆکانەی کە گۆڕانی کۆمەڵایەتی بە دوای خۆیاندا دەھێنن.
ئاشنا شارەزاییەکی زۆری لە بوارەکانی پەیوەندی ستراتیژی و بەرپرسیارێتی کۆمەڵایەتی کۆمپانیاکان و سەرکردایەتی و بیرکردنەوەی ڕێکخراوەیی ھەیە و پلانی ستراتیژیی بۆ کۆمەڵێک ھەڵمەتی دیجیتاڵی لە جیھاندا داڕشتووە کە زیاتر جەختی لە ڕۆڵی ژنان کردووەتەوە تیایاندا.
ساڵی ٢٠٢٢ لە فێستیڤاڵی تۆرێنتۆدا کورتە فیلمێک لە بارەی ئاشنا نمایشکرا کە تیایدا وەک کارەکتەرێکی بەتوانا لە بوارەکەی خۆی دەرکەوت، لەگەڵ ئەوەشدا بەردەوام داوایکردووە ژنان بەشدارییەکی چالاکانەیان لە بزووتنەوە ئاشتیخوازەکاندا ھەبێت.
یەحیا سەریع وتەبێژی حوسیەکان ئاماژەی بەوە کردووە، ھێرشەکە لە شاری ئیلاتی باکوری فەلەستین ئەنجامدراوە.
لەلایەکی ترەوە ھێزی بەرگری ئاسمانی میسر بڵاویکردەوە، درۆنێکی لە کەناراوەکانی دەریای سور لە نزیک شاری دەھب لە کەناراوی رۆژھەڵاتی سینا تێکشکاندووە کە لە سەرچاوەیەکی نادیارەوە ڕەوانە کراوە.
لە ھەمان کاتدا، سەرچاوەیەکی ئەمنی میسر ئەوەی ئاشکرا کردووە، پاشماوەی درۆنێکی تریان لە ناوچە شاخاوییەکان دۆزیوەتەوە کە تێکشکێنراوە.
لە کۆتاییەکانی مانگی تشرینی یەکەمی رابردووش، فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی حوسیەکان دوو ناوچەی تری ژێر دەسەڵاتی ئیسرائیلیان لە دەریای سور کردە ئامانج.
ئەو لێپرسراوە ئەمریکییە کە ناوەکەی ئاشکرا نەکردووە رایگەیاندووە، ھێزەکانی ئەمریکا و ھێزی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی روبەڕووی ٩٧ ھێرش بوونەتەوە لە عێراق و سوریا، ھێرشەکانیش لەڕێی مووشەکی درۆن و مووشەکی بالیستی کورت مەوداوە ئەنجامدراون، بەشێوەیەک ٤٥ ھێرش لە عێراق و ٥٢یان لە سوریا بوون.
زۆرینەی ھێرشەکانی سەر بنکەکانی ئەمریکا لە عێراق لەلایەن مقاوەمەی ئیسلامییەوە بەرپرسیارێتییان دەگیرێتە ئەستۆ.
بەپێی میدیاکانی ئێران سەعات دوو بەرەبەیانی ئەمڕۆ ژمارەیەک چەکدار ھێرشیان کردووەتە سەر بارەگای پۆلیسی راسک لە ناوچەی زاھیدانی سەربە پارێزگای سیستان و بلوچستان، لە ئەنجامی ھێرشەکەشدا ١١ پۆلیس کوژراون.
جێگری پارێزگاری سیستان و بەلوچستان ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، ھێرشەکە تیرۆریستیی بووە، ھێزەکانی پۆلیس وەڵامی ھێرشەکەیان داوەتەوە و چەند تیرۆیست کوژراون و ژمارەیەکیش برینداربوون، لە ئێستاشدا رەوشی ناوچەکە ئاسایی بووەتەوە، لە ژێر کۆنتڕۆڵی ھێزە ئەمنییەکاندایە.
ھاوکات سوپای زوڵم راگەیەنراوێکی بڵاوکردوەتەوە و بەرپرسیارێتی ھێرشەکەی گرتووەتە ئەستۆ.
جۆن کێربی، وتەبێژکی کۆشکی سپی رایگەیاند، لە گفتوگۆکانی جەیک سۆلیڤان، ڕاوێژکاری ئاسایشی نیشتیمانی ئەمریکا لەگەڵ بەرپرسانی ئیسرائیلی کە رۆژی پێنج شەمە بەڕێوەچووە، باس لە کەمکردنەوەی ھێرشەکانی ئیسرائیل کراوە بۆسەر کەرتی غەززە.
رۆژنامەی شەرقولئەوسەت لەزاری کێربییەوە بڵاویکردووەتەوە، رەنگە ھێرشەکان بۆسەر غەززە لەدوای سەردانەکەی سۆلیڤانەوە کەم ببنەوە، بەڵام ھێشتا کاتێکی دیاریکراوە بۆ ئەو مەبەستە دانەنراوە.
کێربی ئاماژەی بەوەشکردووە، وڵاتەکەی ھیوادارە بە زووترینکات شەڕی نێوان ئیسرائیل و حەماس بوەستێت، ئەمەش دوای ئەوەھات، کە یۆاڤ گالانت، وەزیری بەرگری ئیسرائیل ھۆشداریدا لەوەی ململانێکان بۆ ماوەیەکی زیاتر لە چەند مانگێک بەردەوام دەبن.
سەرکردایەتی ناوەندی ئەمریکا _ سێنتکۆم لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاندووە، لە ھێرشە موشەکیەکەی سەر کەشتییە بارھەڵگرەکەی گەرووی بابولمەندەبی نێودەوڵەتی لە دەریای سوور، ھیچ زیانێکی بەدواوە نەبووە.
دەشڵێت بەردەوامن لە چاودێریکردنی وردی دۆخی ناوچەکە.
لەلایەکی ترەوە وتەبێژی کۆمپانیای مێرسک بۆ گواستنەوەی دەریایی دەڵێت، کەشتییەکەیان ھیچ زیانێکی بەرنەکەوتووە، لەکاتێکدا حوسیەکان باسیان لەوە کردووە کەشتییەکە بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان کراوەتە ئامانج.
رۆژی سێشەممەی رابردووش حوسیەکان بە موشەک کەشتیەکی نەوتی نەورویژیان لە دەریای سوور کردە ئامانج کە بەرەو ئیسرائیل دەچوو.
دووبارەبونەوەی ھێرشەکان بۆ سەر کەشتیە بارھەڵگرەکان، ھەندێک لە کۆمپانیاکانی ناچار کردووە ڕێڕەوی گەشتەکانیان لە ئیسرائیلەوە بگۆڕن بۆ رەئس رجا ساڵح بەرەو ئەفریقاو ئاوەکانی دەریای ئەتڵەتیکی باکور، ئەوەش بووەتە ھۆی بەرزبوونەوەی نرخی سوتەمەنی و زیان گەیاندن بە ئابووری ئیسرائیل.
میدیاکانی میسر لە زاری چەند لێپرسراوێکی باڵای وڵاتەکەیانەوە بڵاویانکردووەتەوە، دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل بە رەسمی داوایان لە بەرپرسانی میسر کردووە ھەوڵەکانیان بە مەبەستی نێوەندگیری بۆ دەستپێکردنەوەی دانووستانەکانیان لەگەڵ بزووتنەوەی حەماس دەستپێبکەن بۆئەوەی بگەنە رێککەوتن لەبارەی ئازادکردنی سەرجەم بارمتەکان و ئەگەر پێویستیش بکات ئاگربەستێکی دیکەی مرۆیی بۆ چەند رۆژێک رادەگەیەنن.
ئاماژە بەوەشکراوە، دەسەڵاتدارانی میسر بەڵێنیان بە ئیسرائیل داوە داواکارییەکەیان جێبەجێ بکەن و ھەوڵەکانیان بۆ ئەو مەبەستە دەستپێبکەن، بەڵام دڵنیاییان نەداوە دەتوانن بزوتنەوەی حەماس بە راگەیاندنی ئاگربەست رازی بکەن یاخود نا.
بە پێی ئامارێکی حکومەتی تورکیا، ساڵی رابردوو بەھۆی قورسبوونی رێکارەکانی تایبەت بە بەدەستھێنانی مافی مانەوە و ناسەقامیگری رەوشی ئابووری تورکیا، زیاتر لە ٤٦ ھەزار کۆچبەری عێراقی ناچاربوون بگەڕێنەوە بۆ وڵاتەکەیان و ئەوەش گەورەترین رێژەی گەڕانەوەی کۆچبەرانە کە ھەموویان ھەڵگری ناسنامەی یەک وڵاتن بن، بەڵام تائێستاش نزیکەی ٢٧٥ ھەزاری کچۆبەری تری عێراقی لە تورکیا دەژین.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو عێراقییانەی گەڕاونەتەوە بۆ وڵاتەکەیان زۆرینەیان لە پێکھاتەی تورکمانن کە لە چەند ساڵی رابردوودا ناوچەکانیان لەلایەن گرووپی تیرۆریستی داعشەوە داگیرکرابوون و لەئێستاشدا ئاوەدانکراونەتەوە.