ئاژانسی ھەواڵی رەسمی ئێران لە زاری دەسەڵاتدارانی ئەو وڵاتەوە بڵاویکردەوە، ئێران بە ھیچ شێوەیەک لە گفتوگۆ و دانووستانی نھێنیدا نییە لەگەڵ ئەمریکا، سەبارەت بە ھێرشی حوسییەکان لە دەریای سوور.

ئەوەشی خستەڕوو، بڵاوکردنەوەی ھەواڵی لەوشێوەیە لەلایەن رۆژنامەیەکی ئەمریکییەوە، بۆ قەرەبووکردنەوە و شاردنەوەی شکستەکانی ئەمریکایە لە گۆڕەپانی دیپلۆماسیدا، جەختیلەوەشکردەوە، ئێران تەنھا بۆ ھەڵگرتنی سزاکانی سەر وڵاتەکەی بە نھێنی لەگەڵ ئەمریکا لە گفتوگۆدایە.

ئەوەش دوای ئەوە دێت پێشتر لەلایەن رۆژنامەی فاینانشیناڵ تایمزی ئەمریکی ھەواڵێک بڵاوکرایەوە، گوایە ئێران و ئەمریکا بە نھێنی لە گفتوگۆ و دانوستاندان لەبارەی ھێرشی حوسییەکان لە دەریای سوور.

ماڵپەڕی سی ئێن ئێن رایگەیاند، بەریتانیا چەکێکی بە ناوی ئاگری ئەژدیھا دروستکردووە و وەکو لێزەر وایە بۆ یەکجار کارپێکردن ١٣ ملیۆن دۆلار و ٥٠ کیلۆ وات وزەی پێویستە. 

ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەوجۆرە چەکە بۆ لەناوبردنی درۆن بەکاردێت و سیستمێکی نوێی بەرگری ئاسمانییە و دەتوانێت کەشتیەکانیش پەکبخات و زۆر بە وردی و دروستی ئامانجەکان دەپێکێت. 

دەشڵێت، ئەو لێزەرەی بەکاردێت کانزای موشەک و درۆنەکان لەت دەکات و دەیتوێنێتەوە و درۆن و کەشتی و موشەکەکان پەکدەخات پێش ئەوەی بگەنە ئامانجەکە. 

ستیڤن مەنوچین، وەزیری پێشووی گەنجینەی ئەمەریکا رایگەیاند، کۆمەڵێک وەبەرھێنەر پێکدەھێنن بە ئامانجی کڕینی تیک تۆک لەو کۆمپانیا چینییەی کە خاوەندارێتی دەکات.

ڕۆژی چوارشەممە ئەنجوومەنی نوێنەرانی ئەمریکا بە زۆرینەی دەنگ پڕۆژە یاسایەکی پەسەند کرد کە تیکتۆک ناچار دەکات لە کۆمپانیاکەی خۆی جیاببێتەوە، ئەگەر نا لەسەرتاسەری وڵات قەدەغە دەکرێت.

ئەو ھەنگاوەی بەرپرسانی ئەمریکا لەکاتێکدایە کە دەیانەوێت تۆڕی کۆمەڵایەتی تیک تۆک لەژێر دەستی چین دەربھێنن و دەستی بەسەردابگرن، بەڵام چین ھەرزوو وەڵامی ئەو ھەنگاوانەی ئەمریکای دایەوەو دووپاتیکردەوە کە نەک ھەر ڕازی نابێت بەو بڕیارە، بەڵکو ھەنگاوەکەی ئەمریکای بە قۆرخکاری ناوبرد.

ئیدارەی جۆ بایدن سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا لێخۆشبوونە نوێیەکەی عێراقی پێشکەش بە کۆنگرێس کردووە، بەوپێیەش تاران دەتوانێت زیاتر لە ١٠ ملیار دۆلاری فرۆشتنی غاز بۆ کارپێکردنی وێستگەکانی کارەبای عێراق وەربگرێت کە بەھۆی سزاکانی ئەمریکاوە بلۆک کرابوو.

ماڵپەڕێکی ئەمریکی ئاماژەی بەوەکردووە، میکانیزمی لێخۆشبوونی سزاکان ڕوبەڕوی دژایەتییەکی توندی پارتی کۆمارییەکانی کۆنگرێس دەبێتەوە.

دەشڵێت، ئەمریکا بە مەرجێک ڕێگە بە عێراق دەدات کە ئەو قەرزانە بداتەوە بە ئێران کە ئەو دۆلارە بگۆڕدرێتەوە بۆ یۆرۆ، دواتر پارەکە بگوازێتەوە بۆ حسابی بانکە ئێرانییەکان لە عومان.

رێکخراوی مافی مرۆڤی ھەنگاو بڵاویکردەوە، ھێزە چەکدارەکانی ئێران لە سنووری پەتکێی سەربە شاری پیرانشار تەقەیان لە کۆڵبەرێک بە ناوی محەمەد گەنجە کردووە و کوشتویانە، دواتر تەرمەکەیان لە ژێر بەفر شاردووتەوە، دوای ٤٨ سەعات گەڕان بە دوای تەرمەکەیدا لە ژێر بەفر لە سنووری پەتکێ تەرمەکەی دۆزرایەوە.

رێکخراوی ھەنگاو راشیگەیاندوە، لە سنورەکانی سەوڵاوا، ھەنگەژاڵی بانە چوار کۆڵبەری تر بەھۆی بەربوونەوە لە شاخ و ئەشکەنجەدانیان لەلایەن ھێزە ئەمنییەکانی ئێرانەوە برینداربوون.

پوتن لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ تەلەفزیۆنی رەسمی روسیا رایگەیاند، روسیا لەڕووی سەربازی و ھونەرییەوە ئامادەیە بۆ جەنگی ئەتۆمی، بەڵام لەئێستادا ھیچ پاڵنەرێک نییە بۆ ئەو بابەتە. 

جەختیشیکردەوە، ئەگەر دەوڵەتی روسیا روبەڕوی ھەڕەشە ببێتەوە، ئامادەن بۆ بەکارھێنانی چەکی ئەتۆمی، ئەگەر ئەمریکا تاقیکردنەوەی ئەتۆمی بکات، رەنگە روسیاش ھەمان شت بکات. پوتن باسی لەوەشکرد، جبەخانەی ئەتۆمی روسیا لە ھەموو جبەخانەکانی دیکە مۆدێرنترە. 

سەبارەت بە جەنگی ئۆکراینی پوتن راشیگەیاند، ئامادەن بۆ دانوستان سەبارەت بە ئۆکراین بەو مەرجەی لەسەر بنەمای راستی بێت، ئەگەر ھێزی ئەمریکاش بچنە ناو ئۆکراین، ئەوا وەک لایەنی بیانی مامەڵەیان لەگەڵدا دەکەن. وتیشی، بەکارھێنانی چەکی ئەتۆمی لە ئۆکراین ھیچ پێویست نەبووە. 

سوپای ئیسرائیل بەردەوامە لە وێرانکردنی شاری غەززە و لەو چوارچێوەیەشدا دەستیکرد بە وێرانکردن و رووخاندنی کۆمەڵگەی نیشتەجێبوونی حەمەد لە باکوری خان یونس لە کەرتی غەززە کە پێشتر بەھۆی بۆردومانی ئاسمانییەوە چۆڵکراوە.

قەتەر ساڵی ٢٠١٢ نزیکەی ٤٠٧ ملیۆن دۆلاری بەخشی بە ئاوەدانکردنەوەی کەرتی غەززە لە رێگەی جێبەجێکردنی پڕۆژەی ستراتیجی و گرنگ لە غەززە، لەوانەش دروستکردنی شاری نیشتەجێبوونی حەمەد کە بە ناوی میری پێشووی قەتەر شێخ حەمەد بن خەلیفە ئال سانی ناونراوە.

پڕۆژەکە پێکھاتووە لە ٥٣ باڵەخانەی نیشتەجێبوونی پێنج نھۆمی و نزیکەی سێ ھەزار شوقە لەخۆدەگرێت.

یاساکە داوا دەکات کۆمپانیا چینییەکە، تۆڕی کۆمەڵایەتی تیک تۆک لە ماوەی ١٨٠ رۆژدا بفرۆشێت، ئەگەر نا لە ئەپ و ستۆرەکانی وڵاتەکەی قەدەغە دەکرێت.

ھەرچەندە یاساکە لە ئەنجومەنی نوێنەران پەسەند کراوە، بەڵام ھێشتا لە ئەنجومەنی پیران چارەنووسی نادیارە، چونکە بڕیارەکانی ئەنجومەنی نوێنەران پابەندکەر نین تا ئەوکاتەی لە پیرانیش پەسەند نەکرێن.

لە یەکەم کاردانەوەیدا، تیک تۆک ڕەخنەی بەرامبەر بڕیارەکە گرت و لە بەیاننامەیەکدا ھیوای خواست، ئەنجومەنی پیران بە راستییەکاندا بچێتەوەو و گوێ لە دەنگدەرانی بگرێت و درک بە کاریگەرییەکانی تیک تۆک بکات.

ئەو تۆمەتانەی کە خراونەتە پاڵ قاچاخچییە کوردە، بریتین لە بە قاچاخکردنی کۆچبەرانی نایاسایی بۆ بەریتانیا و سپیکردنەوەی پارە.

ئەو تۆمەتبارە کوردە کە تا ئێستا ناوەکەی ئاشکرا نەکراوە، گومانی ئەوەی لێدەکرێت بەرپرسی تۆڕێکی قاچاخچێتی مرۆڤ بێت لە سەرانسەری باکووری ئەوروپا و ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست.

میدیاکانی بەریتانیا بڵاویانکردووەتەوە، تۆمەتبارە کوردەکە بەقاچاخبردنی سەدان کەسی بۆ بەریتانیا لەئەستۆگرتووە دوای ئەوەی پارەیەکی زۆری لە ھەریەکێکیان وەرگرتووە، بەوپێیەش رەنگەسزای ھەتاھەتایی بەسەردا بسەپێنرێت ئەگەر تۆمەتەکانی لەسەر ساغ بکرێنەوە.

پارێزەرەکەی سەڵاحەدین دەمیرتاش ھاوسەرۆکی پێشوتری "ھەدەپە"دەڵێت، پشکنینی دەمیرتاش لە دیدارو چاوپێکەوتنەکان، ستەمێکە بۆ شکاندنی شکۆی مرۆڤ و ھەرگیز ئەوە قبوڵ ناکرێت، لەمەودوا دەمیرتاش ناچێتە دیداری بنەماڵە و پارێزەر و پەرلەمانتاران.

ھاوکات پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، ئەو فشارانەی لە زیندانەکان زیادیان کردووە بەئامانجی ئاستەنگکردنی خەبات و ھەڵبژاردنە، فشارەکانیش لەلایەن وەزارەتی داد و دەسەڵاتەوە گیراونەتەبەر.

داواش دەکات، ئەو کارە نامرۆڤانەیە بەرامبەر دەمیرتاش و زیندانیەکان دەکرێت کۆتاییان بێت، ھاوکات داواش لە ئۆپۆزیسیۆن و رایگشتی دەکات ئەو ناھەقییانە قبوڵ نەکەن.

حکومەتی بەریتانیا بەنیازە بڕی سێ ھەزار و ٨٣٦ دۆلار بداتە ھەر پەنابەرێک کە بچێتە وڵاتی رواندا، ئەوەش لە چوارچێوەی پلانێکی خۆبەخشانە دێت بۆ کۆتاییھێنان بە چاوەڕوانی ئەو پەنابەرانەی کە داواکارییەکانیان لەو وڵاتە رەتکراوەتەوە.

ئەم پێشنیازە نوێیەی حکومەتی بەریتانیا دوای رەتکردنەوەی بڕیاری بەزۆر رەوانەکردنی پەنابەران دێت بۆ وڵاتی رواندا لەلایەن دادگا باڵای بەریتانیاوە، بەو پێیەی یاساکانی مافی مرۆڤی بەریتانیا و نێودەوڵەتی پێشێلکردووە.

لە ھەوڵێکدا بۆ تێپەڕاندنی بەربەستەکانی دادگاش، حکومەتی ریشی سوناک دەیەوێت رێگری لە ھاتنی زیاتری پەنابەران بکات و پێش ھەڵبژاردنی گشتی کە بڕیارە نیوەی دووەمی ئەمساڵ ئەنجام بدرێت، بەڵێنەکەی بە دەنگدەران جێبەجێبکات و یەکەم گەشتی پەنابەران بۆ رواندا ئەنجامبدات.

وەزارەتی بەرگری روسیا بڵاویکردەوە، سستمی بەرگری ئاسمانی روسیا ٢٥ درۆنی ئۆکراینیان تێکشاندووە کە یەکێک لەو درۆنانەی لەناوبراوە لە ناوچەی رامنسکی روسیا بووە و لە رێگەدا بووە بەرەو مۆسکۆی پایتەخت.

ئەوەش دوای ئەوە دێت کە گلێب نیکیتین حاکمی ناوچەی نیژنی نۆڤگۆرۆدی ڕوسیا  رایگەیاندبوو،  یەکەیەکی پاڵاوتنی نەوت لە شارۆچکەی کیستۆڤۆ بەھۆی ھێرشی درۆنەوە ئاگریگرتووە، ناوچەی پیشەسازی کۆستۆڤۆش کە دامەزراوەیەکی سوتەمەنی و وزەیە، لەلایەن فڕۆکەی بێفڕۆکەوانەوە کراوەتە ئامانج.

رۆژنامەی پۆلیتیكۆی ئەمریكی لەزاری چەند سەرچاوەیەكی ئاگادار لە پلانەكانی بایدنەوە بڵاویكردەوە، ئەگەر ئیسرائیل ئۆپراسیۆنی دیكە ئەنجام بدات كە لە رێیەوە هاووڵاتییە مەدەنییە فەڵەستینییەكان بكاتە ئامانج بەتایبەت لە رەفەح ، ئەوا پێدەچێت بایدن مەرج بۆ پێدانی هاوكاری سەربازی بە تەلئەبیب دابنێت.

سەرباری فشار و هۆشداریە نێودەوڵەتییەكان، تائێستا ئیسرائیل سورە لەسەر ئەوەی هێرشی زەمینی بۆ سەر رەفەح ئەنجامبدات كە نزیكەی 1 ملیۆن و 500 هەزار ئاوارەی فەڵەستینی تێدایە.

ئاژانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ بەھاناوەچوون و کاروباری پەنابەرانی فەڵەستین "ئونروا" بڵاویکردەوە، بارھەڵگرێکی پڕ لە ھاوکاری کە بەرەو کەرتی غەززە بەڕێکەوتبوو، گەڕێندراوەتەوە و پێداویستییە ھەستیارەکانی ھاوکاری وەک ئامێری ھەناسەدان و دەرمانی شێرپەنچە خراونەتە لیستی قەدەغەکراوەکانەوە.

فیلیپ لازارینی، کۆمیسیاری ئاژانسەکە رایگەیاندووە، مانەوەی دانیشتووانی غەززە پەیوەستە بە ھاوکاری مرۆیی، بەڵام لەئێستادا ھاوکاری زۆر کەم دێتە غەززە و دانانی سنور و کۆت و بەند لە زیادبووندان. 

وتیشی، ئەو بەرھەمانەی رزگارکەرن بۆ ژیان خراونەتە لیستی قەدەغراوەکانەوە، لەنێویشیاندا دەرمانی بێھۆشکاریی، ئامێری تیشکی خۆر، بوتڵی ئۆکسجین، ئامێری ھەناسەدان، تابلێتی خاوێنکردنەوەی ئاو، دەرمانی شێرپەنجە و کیتی لەدایکبوون.

داواشیکرد، ئاسانکاری بکرێت بۆ پەڕینەوەی پێداویستییەکانی ھاوکاری مرۆیی و پێداویستییە سەرەکییەکان، چونکە ژیانی دوو ملیۆن کەس لە غەززە بەندە بەو ھاوکارییانەوە.

سەرچاوە رەسمییەکان رایانگەیاند، ئیسرائیل چوار بۆردوومانی لە نزیک شاری بەعلبەک ئەنجامداوە و ئاگر و دوکەڵ لەو ناوچانەوە بەرزبووەتەوە، کە کراونەتە ئامانج. 

بەپێی ئەو سەرچاوانە، یەکێک لە بۆردوومانەکان بینایەکی نیشتەجێبوونی لە شارۆچکەی "ئەنسار" لە باشوری ئەو شارە کردووەتە ئامانج. بۆردوومانێکی دیکەش دەروازەی باشوری بەعلبەکی کرووەتە ئامانج.
پارێزگاری بەعلبەک بە ئاژانسی رۆیتەرزی راگەیاند، لەو بۆردوومانەدا لانیکەم ھاووڵاتییەکی مەدەنی کوژراوە و ژمارەیەک کەسی دیکەش برینداربوون.

سوپای ئیسرائیلیش رایگەیاندبوو، دوو پێگەی سەر بە حزبوڵای بۆردوومان کردووە، ئەوەش لە وەڵامی ھەڵدانی چەند درۆنێک بە ئاڕاستەی جولان، لەم چەند رۆژەی دواییدا.

ئیدارەی خۆسەری بەگوێرەی یاسای مۆڵەتی حزبەکان ژمارە ٦ـی ساڵی ٢٠١٨، مۆڵەتی بە ٤٠ حزب سیاسی داوە و ٢٥ حزبی دیکەش ھەن کە تائێستا مۆڵەتیان وەرنەگرتووە.

فەرمانگەی کاروباری حزبەکان لە ئیدارەی خۆسەریش دەڵێت، ھەر حزبێک ئەگەر تا ١ـی نیسان مۆڵەتی نەبێت و چالاکی سیاسی ئەنجام بدات، رێکاری یاسایی دژی دەگیرێتەبەر.