ئاژانسەکانی ھەواڵ بڵاویانکردەوە، لە ئەنجامی تەقینەوەکانی نزیک فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی کابوڵ، تاوەکو ئێستا ٩٠ مەدەنی و ١٣ سەربازی ئەمریکی کوژراون، ھەروەک زیاتر لە ١٥٠ کەسی دیکەش برینداربوون کە ١٨ یان سەربازی ئەمریکین.

دوێنێ، دوو تەقینەوە لە نزیک دەرگاکانی چوونەژوورەوەی فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی حامید کارزای لە کابوڵی پایتەختی ئەفغانستان روویدا و دواتر گروپی داعشی خوراسان بەرپرسیارێتی ھێرشەکەی لەئەستۆ گرت.

لەلایەکی ترەوە بن والاس وەزیری بەرگری بەریتانیا رایگەیاند، سەڕەرای تەقینەوەکان، پرۆسەی گواستنەوە لە فرۆکەخانەی کابوڵ بەردەوامە و ھێزەکانیان چوونەتە قۆناغی کۆتایی چۆڵکردنی فرۆکەخانەکە. 
وتیشی، لەگەڵ نزیکبوونەوەی وادەی کۆتایی چۆڵکردنی فرۆکەخانەکە، ھەڕەشە ئەمنییەکانیش زیاتر دەبن، ئەوەش لەکاتێکدایە تا ئێستا ٤٠٠ بەریتانی لە فرۆکەخانەی کابوڵ ماون و چاوەڕێی گواستنەوەن.

سەرۆکی جەھەپە  لەتویتەر نوسیویەتی،  ئەردۆغان دەڵێت تورکیا لە داھاتوودا راپەڕینێکی ئابوری بەرپا دەکات، بەڵام گەل تەنھا بیری لای پسوڵەی کارەبایە. 

وتیشی، گەلی تورکیا چیتر ناتوانێت باجی خۆشگوزەرانی و سوڵتانیەتی ئەردۆغان بدەن و ھیوادارن ئەوانەی لە کۆشکن بیر و ھۆشیان بێتەوە لەبەرئەوەی تورکیایان گەیاندووەتە لێواری ھەرەس.

وەزارەتی دەرەوەی عێراق رایگەیاند، ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆک فەڕەنسا رۆژی شەممە بۆ بەشداریکردن لە کۆنگرەی بەغداد بۆ ھەماھەنگی و ھاوبەشی دەگاتە بەغداد، لە پەراوێزی کۆنگرەکەدا لەگەڵ لێپرسراوانی بەغداد چارەنوسی داعشە بەرەگەز فەرەنسییەکان کە لە ئێستادا لە گرتووخانەکانی عێراقن یەکلادەکاتەوە.

بەپێی زانیارییەکانیش دوای کۆنگرەکە ماکرۆن سەردانی ھەرێمی کوردستان دەکات و دواتریش لەگەڵ نادیا موراد، کچە ئێزدی براوەی خەڵاتی نۆبڵ بۆ ئاشتی و کارۆلین فورست چالاکی مافەکانی ژنان دەچێتە موسڵ.

ئەردۆغان بەر لە بەڕێکەوتنی بۆ وڵاتی بۆسنە و ھەرسک لە لێدوانێکدا بۆ رۆژنامەنوسان لە فرۆکەخانەی ئەتاتورک لە ئیستەنبوڵ رایگەیاند، لەگەڵ بەرپرسانی تاڵیبان کۆبوونەوەیان کردووەو پێشنیاریان کردووە تورکیا فرۆکەخانەی حامید کارزای بەڕێوەببات بەڵام تا ئێستا ھیچ بڕیارێکیان نەداوە و بۆ ھەر پەیوەندییەکیش لەگەڵ تاڵیبان مۆڵەت لەکەس وەرناگرن .

سەرۆکی تورکیا ئیدانەی تەقینەوەکانی کابوڵی کرد و کارێکی لەو جۆرەی داعش رادەی مەترسی ئەو گروپە لەناوچەکە و جیھان دەردەخات. 

جەختیشی کردەوە، بەردەوامن لە گواستنەوەی سەربازەکانیان لە ئەفغانستان و پرۆسەکە بە کەمترین ماوە تەواو دەکەن.

میدیاکانی ئیسڕائیل بڵاویانکردووەتەوە، (نفتالی بینیت) سەرۆک وەزیرانی نوێی ئیسڕائیل، لە سەردانەکەی بۆ واشنتۆن داوای لە جۆو بایدن سەرۆکی ئەمریکا کردووە، ھەمان سیناریۆی ئەفغانستان لە عێراق و سوریا دووبارە نەکاتەوە.

ڕاشیگەیاندووە، پڕۆسەی کشانەوەی ئەمریکا بە تایبەت لە عێراق لە بەرژەوەندی تارانە و واشنتۆنیش دەکەوێتە ھەڵوێستێکی دژوار و نەخوازراوەوە.

وەزارەتی تەندروستی ئەفغانستان بڵاویکردەوە، ١٧٠ کەس لە ھەردوو تەقینەوەکەی بەردەم دەروازەی فڕۆکەخانەی کابوڵ و دەرەوەی فڕۆکەخانەکەدا کوژراون کە ١٣ کەسیان سەربازی ئەمریکین و ١٨ ئەمریکی تریش بریندارن.

ھاوکات بزوتنەوەی تاڵیبان ڕایگەیاندووە، سەرووی ٣٠ چەکداری بزوتنەوەکەیان لەناو کوژراوەکاندایە و دەیان چەکداری تریشیان بریندارن.

ئەمڕۆش سەرچاوە ئەفغانییەکان بە بێ ئەوەی وردەکارییەکەی ئاشکرا بکەن ڕایانگەیاند، لە نزیک فڕۆکەخانەی کابوڵ دەنگی تەقە بیستراوە.

سەرۆکایەتی فەرەنسا بڵاویکردەوە،  ئامانجی ماکرۆن لە بەشداریکردن لە لوتکەکەدا، دوپاتکردنەوەی پشتگیری وڵاتـەکەیەتی بۆ عێراق و بەرەنگاربونەوەی تیرۆر و جێگیرکردنی سەقامگیری، بریاریشە رۆژی یەکشەممە سەردانی ھەرێمی کوردستان و شاری موسڵ بکات.

لەلایەکی تریشەوە حەسەن نازم وتەبێژی سەرۆک وەزیرانی عێراق رایگەیاندوە، ئامانج لە رێکخستنی لوتکەی وڵاتانی دراوسێ کە نۆ وڵات تێیدا بەشداری دەکەن، گەراندنەوەی رۆڵی عێراقە لە ناوچەکە و ھەوڵێکیشە بۆ بەدیھێنانی سەقامگیری ئەمنی و ئابوری لە وڵاتەکەدا.

دانوستانی راستەوخۆی نێوان بزوتنەوەی تاڵیبان و بەرەی بەرگری نیشتیمانی بەسەرۆکایەتی ئەحمەد شا مەسعود دەستیپێکرد و لێکتێگەیشتنیش لەبارەی چارەنووسی ھەرێمی پەنجەشێر ھاتووەتە ئاراوە، بەڵام میدیاکانی ئەفغانستان بڵاویان کردووەتەوە ئەحمەد شا مەسعود لە کۆبوونەوەکان دانی بە دەسەڵاتەکانی بزوتنەوەی تاڵیباندا نەناوە.

ھاوکات رۆژنامەی واشنتۆن پۆست ئاشکرای کردووە، بزوتنەوەی تاڵیبان ھەوڵەکانی چڕکردووەتەوە بۆ دەستپێکردنی گفتوگۆ و دانوستان لەگەڵ نەیاران و لێپرسراوانی پێشوو، بە ئامانجی بەدەستھێنانی شەرعێتی نێودەوڵەتی بۆ پێکھێنانی کابینەی حکومەتەکەی.

ئەو تیمە دەڵێن، لێکۆڵینەوەکانیان سەبارەت بە سەرچاوەی کۆرۆنا روبەڕووی چەندین ئاستەنگ بووەتەوە و پێویستی بە ھەماھەنگی خێرا ھەیە و لێپرسراوانی چین ھێشتا دوو دڵن لە ھاوبەشی پێکردنی بەشێک لە زانیارییەکان. 

راشیانگەیاند، لێکۆڵینەوە و بەدواداچوونەکانیان سەبارەت بە سەرچاوەی سەرھەڵدانی کۆرۆنا راگرتووە و ھۆشداریش دەدەن لە لەدەستدانی ئەو دەرفەتانەی لەبەردەمیاندایە بۆ گەیشتن بە ئەنجام. 

تا ئێستاش ھەواڵگری ئەمریکا کە راسپێردرابوون بۆ ئامادەکردنی راپۆرتێک سەبارەت بە سەرچاوەی کۆرۆنا، نەگەیشتوونەتە ئەنجام سەبارەت بەوەی ئایا ڤایرۆسەکە لە ئاژەڵەوە گواستراوەتەوە بۆ مرۆڤ یاخود لە تاقیگەی شاری وھانی چینەوە دزەی کردووە. 

وەزیری ھێزە چەکدارەکانی بەریتانیا لە چاوپێکەوتنێکدا ئاماژەی بەوەکرد، دوای گەیشتنی زانیاریی متمانەپێکراو لەبارەی ئەگەری ھێرشی چەکداری بۆسەر فرۆکەخانەی کابوڵ، لەو ڕوانگەیەوە وەزارەتی دەرەوە رێنماییەکانی گۆڕیوە و داوای لە ھاوڵاتیان کردووە روونەکەنە فرۆکەخانەی کابوڵ و لە شوێنی ئارام بمێننەوە تا رێنمایی نوێیان پێدەگات.

 لەلایەکی ترەوە جاک کاستیکس سەرۆک وەزیرانی فەرەنسا رایگەیاند، وڵاتەکەی لە ئێوارەی رۆژی ھەینییەوە ناتوانێت پرۆسەی گواستنەوەی خەڵک لەئەفغانستان ئەنجامبدات. 

داواشی لە ئەمریکا و ھاوپەیمانەکانی کرد لەمرۆوە لە فرۆکەخانەی کابوڵ دووربکەنەوە بەھۆی بوونی ھەڕەشەی ھێرشی تیرۆریستی لەلایەن توندڕەوانی گروپی داعشەوە. 

ئەوەش لەکاتێکدایە وڵاتانی بیانی ھەموو ھەوڵێکیان خستووەتەگەڕ تاکو بتوانن بەر لە ٣١ی مانگ تەواوی ئەو کەسانە بگوازنەوە کە لە فرۆکەخانەی کابوڵدان.

نەخۆشخانەی فریاکەوتنی کابوڵ ڕایگەیاند، بەھۆی تەقینەوەکانەوە زیاتر لە ٣٠ کەس برینداربوون لەو ژمارەیەش شەشیان  بەر لە گەیشتنیان بە نەخۆشخانە گیانیان لە دەستدا.

لای خۆشییەوە پنتاگۆن ڕایگەیاند، لەناو قوربانییەکاندا ژمارەیەکی زۆر چەکداری بزوتنەوەی تاڵیبان ھەیە و پێنج ئەمریکیش برینداربوون و ڕەوشی یەکێکیان ناجێگیرە.

لەو بارەیەوە، ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەڕەنسا ڕایگەیاند، ڕەوشی کابوڵ لە کۆنترۆڵ دەرچووە و باڵیۆزەکەیان "ئەفغانستان" بەجێدەھێڵێت. 

وەزارەتی بەرگری تورکیاش ڕایگەیاند، ھیچ سەربازێکیان لە تەقینەوەکان بریندارنەبوون، سەرۆک وەزیرانی بەریتانیاش داوای کۆبوونەوەی بە پەلە دەکات.

بە پێی ھەواڵێکی تەلەفیزیۆنی (سی ئێن ئێن)، بزوتنەوەی تاڵیبان ھەریەک لە (حامید کارزای)، سەرۆکی پێشوتری ئەفغانستان و (عەبدوڵا عەبدوڵا)، سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای ئاشتبوونەوەی ئەفغانستانی خستووەتە ژێر مانەوەی ناچارییەوە و سەرجەم پاسەوان و چەک و ئۆتۆمبێلەکانیشیان لێ سەندراوەتەوە.

ھەرچەندە تاڵیبان بە ڕەسمی ھیچ ڕاگەیەندراوێکی بڵاونەکردووەتەوە، بەڵام بەرپرسێکی تاڵیبان بە میدیا ڕووسیەکانی وتووە، (کارزای و عەبدوڵا)  نەخراونەتە ژێر مانەوەی ناچارییەوە.

"ئەندرو پاترسن" لێپرسراوێکی ڕێکخراوی پڕۆگرامی خۆراکی جیھانی دەڵێت، شەڕ و ڤایرۆسی کۆرۆنا لە ئەفغانستان وایکردووە ٢٠ ملیۆن کەس پێویستیان بە ھاوکاری ھەبێت، پڕۆگرامەکەشیان پێویستی بە ٢٠٠ ملیۆن دۆلارە بۆ ھاوکاریکردنی ئەو ئەفغانییانەی ئاسایشی خۆراکیان باش نییە.

لە دانیشتنێکی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی "پیدرسن" ڕایگەیاند، پێویستە لایەنەکانی سوریا پابەند بن بە یاسا نێودەوڵەتییەکان و پاراستنی مەدەنییەکان و ژێرخانی ئابوری و دەستپێکردنەوەی دانوستانەکان.

"مارتن گریفیس" بریکاری گشتی کاروباری مرۆییش دەڵێت، جەنگی سوریا زۆری خایاند و دەبێت سنورێکی بۆ دابنرێت، "لیندا توماس" نوێنەری ھەمیشەیی ئەمریکاش وتی، سزاکانی ئەمریکا بۆ سەر ڕژێمی سوریا مەدەنییەکان ناکاتە ئامانج.