ماریا زاخارۆڤا وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی روسیا رایگەیاند، بەھۆی بەردەوامبوونی حکومەتی بەریتانیا لەسەر دژایەتییەکانی بۆ روسیا، بڕیاریانداوە ژمارەیەک لە ئەندامانی ئەنجومەنی وەزیرانی بەریتانیا و نوێنەرانی دەستەی پاراستنی یاسا و رۆژنامەوانی لە بەریتانیا بخەن لیستی سزاکانیان.

وتیشی، سزاکانیان جەیمس کلێڤەرلی وەزیری دەرەوە و مایکل جۆف وەزیری گەشەپێدانی کۆمەڵایەتی و نەدیم زەھاوی و پاتریک ساندەرز سوپاسالاری بەریتانیا و ژمارەیەک کەسی تر دەگرنەوە.

دوای ھێرشی روسیا بۆ سەر ئۆکراین، بەریتانیا کۆمەڵێک پاکێجی سزای بەسەر مۆسکۆدا سەپاند و گەشتکردن بۆ بەریتانیاشی لە ژمارەیەک وەزیر و بەرپرسی دیاری روسیا قەدەغە کرد.

کیریاکۆس میستۆتاکیس سەرۆک وەزیرانی یۆنان لە میانەی کۆنگرەیەکەدا رایگەیاند، بە دوری دەزانێت ئاڵۆزییەکانیان لەگەڵ تورکیا بگاتە ئەو ئاستەی رووبەرووبوونەوەی چەکداری دروست بکات، بەڵام ئەوەی نیگەرانی کردوون، لێدوانی توندی سەرکردەکانی تورکیایە، کە ئاماژەن بۆ ئەوەی سیاسەتی دەرەوەی تورکیا بە حزبی کراوە و تورکیا ستراتیژییەتییەکی نادروست پەیڕەو دەکات.

سەرۆک وەزیرانی یۆنان ئامادەیی وڵاتەکەشی بۆ وتووێژ لەگەڵ ئەنقەرە بە پشتبەستن بە یاسای نێودەوڵەتی دەربڕی و دووپاتی کردەوە، تاکە چارەسەری ناکۆکییەکانی نێوانیان وتووێژە.
 

نوسینگەی راگەیاندنی سەرۆک وەزیرانی عێراق بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ سودانی لەگەڵ سەرۆکی ئەڵمانیا کۆبووەتەوە و پەیوەندییە دوو قۆڵییەکانی نێوان بەغداد و بەرلین و چۆنێتی پتەوکردنیان تاوتوێ کردووە. 
ھەروەھا گفتوگۆیان لەبارەی چەندین دۆسیەی تری ھەرێمی و نێودەوڵەتی کردووە، کە جێی بایەخی ھاوبەش بووە.

ھەر لە کۆبوونەوەکە تاوتوێی میکانیزمەکانی ھاریکری و ئاڵوگۆڕ لە نێوان ھەردوو وڵات و شێوازەکانی پێشخستن و فراوانکردنی لە بوارە جیاجاکانی ئابوری و وزەدا کرا، کە لە بەرژەوەندی ھەردوو وڵات و پێشکەوتنی گەلدا بێت. 

ئۆکتای لە لێدوانێکیدا بۆ میدیای وڵاتەکەی رایگەیاند، تورکیا بۆ بەئەندامبوونی سوید لە ھاوپەیمانی باکوری ئەتڵەسی ناتۆ ناتوانێت گڵۆپی سەوز ھەڵبکات، لێبوردەش نابن بەرامبەریان چونکە رێگە بە چالاکییەکانی ئەو لایەنانە دەدەن کە مەترسی ئەمنی لەسەر تورکیا دروست دەکەن. 

وتیشی، سوید پابەند نەبووە بە زۆرینەی ئەو بەڵێنانەی لە رێککەوتنی سێقۆڵی دابووی، ھەروەھا لە جدییەتی تورکیاش تێنەگەیشتووە، بۆیە ئەگەر بەو شێوەیە بەردەوام بێت بە ئەندامبوونی لە ناتۆ وەک خەونێک دەمێنێتەوە. 

ھاوکات میدیای رەسمی سوید بڵاویکردووەتەوە، حکومەتی سوید رادەستکردنەوەی چوار کەسی بە تورکیا رەتکردووەتەوە، کە تورکیا تۆمەتباری کردوون بەوەی دەستیان ھەبووە لە کودەتا شکستخواردووەکەی ساڵی ٢٠١٦دا.

رێکخراوی کەشناسی جیھانی سەر بە نەتەوە یەکگرتوەکان لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بەھۆی قەتیسبوونی گەرمیا و دەردانی گازە گەرمەکانەوە لەوکاتەوەی پلەکانی گەرما تۆمار دەکرێن،  ھەشت ساڵی رابردوو گەرمترین ساڵ بوون لە جیھاندا، بەشێوەیەک ساڵی ٢٠١٦ گەرمترین بووە و دواتر لە ساڵانی ٢٠١٩ و ٢٠٢٠ بەرزترین پلەی گەرما تۆمارکراون. 

ساڵی ٢٠٢٢ش ھەشتەمین ساڵ بووە لەسەر یەک کە تێکڕای پلەی گەرمی بەرزتر بووە لەو ئاستەی بەر لە شۆڕشی پیشەسازی لە ساڵانی ١٨٥٠ و ١٩٠٠ تۆمارکراوە.

رێکخراوی کەشناسی جیھانی ھۆشداریشیدا لەوەی، تێپەڕاندنی ١.٥ پلەی سیلیزی و گەرمتربوونی جیھان لەگەڵ تێپەڕبوونی کات زیاتر دەبێت.

میریک گارلاند وەزیری دادی ئەمریکا رایگەیاند، داواکارێکی گشتی بێلایەنی دامەزراندووە، بۆ لێکۆڵینەوە لەو بەڵگەنامە نھێنیانەی لە نوسینگەیەکی ماڵی بایدن دۆزراونەتەوە. 

وتیشی ئەو داواکارە و مافی لێکۆڵینەوەی ھەیە لەگەڵ ھەر کەسێک کە لەو دۆسیەیە تێوەگلاوە و یاسای پێشێلکردووە. 

ھاوکات کارین جان پییر وتەبێژی کۆشکی سپی رایگەیاند، ھەماھەنگی ھەیە لەگەڵ وەزارەتی داد سەبارەت بەو بەڵگەنامانە، بەڵام خودی بایدن ھیچ زانیارییەکی لە بارەی بوونی ئەو بەڵگەنامانە و ناوەڕۆکەکانیان نییە.

پێشتریش بایدن وتبووی، ئامادەیە ھەماھەنگی بکات لەگەل وەزارەتی داد و بەجدی لەگەڵ ئەو دۆسیەیە مامەڵە دەکات.   

تۆڕی سی ئێن ئێنی ئەمریکی ئاشکرایکردبوو، ١٠ بەڵگەنامەی نھێنی لە نوسینگەی پێشووی جۆ بایدن لە ویلایەتی دیلاوێر دۆزراونەتەوە، کە  بۆ ساڵانی نێوان ٢٠١٣ بۆ ٢٠١٦ دەگەڕێنەوە، کە ئەوکات بایدن جێگری سەرۆکی ئەمریکا بووە.

میدیای ئێران بڵاویکردەوە، لە ماڵێکدا لە شاری بۆکان، تەقینەوەی غاز روویداوە و تاوەکو ئێستا تەرمی سێ کەس لەژێر داروپەردوی خانووەکەدا دەرھێندراون و سێ برینداریش رەوانەی نەخۆشخانە کراون.

ئاماژە بەوەشکراوە، بەھۆی رووداوەکە خانوویەک بە تەواوەتی داڕماوە و زیان بەر دوو خانووی دیکەش کەوتووە.
رەسوڵ مەعروفی بەڕێوەبەری ئاگرکوژێنەوەی بۆکان رایگەیاند، تا ئێستا ھۆکاری سەرەکی رووداوەکە نادیارە، بەڵام بارودۆخ و شێوازی تێکچوونی خانووەکە ھاوشێوەی تەقینەوەی غازە.

وتیشی، رەنگە چەند کەسێک یان تەرمی دیکە لە ژێر پاشماوەی خانووەکەدا ھەبێت، ھەربۆیە ھەموو ھەوڵێک دەدەن بۆ ئەوەی بە خێرایی پاشماوەکان لاببەن.

چاوشئۆغلو بەر لە سەردانی بۆ وڵاتی رواندا بە رۆژنامەنوسانی راگەیاند، دیداری نێوان وەزیرانی دەرەوەی تورکیا و سوریا و روسیا لەوانەیە لە سەرەتای مانگی داھاتوو بەڕێوەبچێت، وتیشی، چەند وادەیەک بۆ دیداری ھەرسێ وەزیر لە ھەفتەی داھاتوودا خراونەتەڕوو، بەڵام وادەکان لەگەڵ بەرنامەکانیان نەگونجاوە و ھێشتا بڕیاری کۆتایی لەسەر وادەیەکی دیاریکراو بۆ کۆبوونەوەکە نەدراوە.

تورکیا و سوریا لە ھەوڵی ئاسایکردنەوەی پەیوەندییەکانیاندان و لە ٢٨ی کانونی یەکەمی رابردوو وەزیرانی بەرگری ھەردوو وڵات دوای ١١ ساڵ بۆ یەکەمجار لە مۆسکۆ کۆبوونەوە و پێشبینیش دەکرێت دوای کۆبوونەوەی وەزیرانی دەرەوە، سەرۆکی ھەرسێ وڵات کۆببنەوە.

میدیاکانی ئێران بڵاویانکردەوە، عەلی رەزا ئەکبەری، دوای ماوەیەک لە دەستگیرکردنی لەسەر ئەو سکاڵایانەی لەسەری تۆمارکراوە، رەوانەی دادگا کراوە و بە ئامادەبوونی پارێزەرەکەی لەسەر بنەمای ئەو بەڵگەنامە دروستانەی لە دۆسیەکەیدابوون، بەتۆمەتی سیخوڕی بۆ بەریتانیا سزای لەسێدارەدانی بەسەردا سەپێنراوە.

ھاوکات وەزارەتی ئاسایشی ئێران رایگەیاندوە، ئەکبەری دیارترین سیخوڕی دەزگای ھەواڵگری بەریتانیایە و زانیاری گرنگی کۆکردۆتەوە و رادەستی دەزگاکەی کردووە.

عەلی رەزا ئەکبەری خاوەنی ھەردوو رەگەزنامەی ئێرانی و بەریتانییە و یەکێکە لە کەسە نزیکەکانی  عەلی شەمخانی ئەمینداری گشتی ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نەتەوەیی ئێران و  لە ساڵانی ١٩٩٧و ٢٠٠٥ کە شەمخانی وەزیری بەرگری بووە ئەکبەریش جێگری بووە.

حکومەتی بەریتانیاش ئیدانەی سزاکەی سەر ئەکبەری کرد و  رایگەیاند، پاڵنەرەکانی سیاسی بووە و  داوا دەکەن بەزووترین کات ئازاد بکرێت.

رێکخراوی ھەنگاو بۆ مافی مرۆڤ رایگەیاند،"سەید قادر پاکنەھاد"چالاکی مەدەنی و ژینگەپارێزیی خەڵکی پیرانشار، دوای دوو مانگ دەستبەسەربوون، بەبارمتەی قورسی ٩ ملیار تمەنی و بە شێوەی کاتی تا کۆتایی دادگاییکردنەکەی لە بەندیخانەی ناوەندیی نەغەدە ئازاد کرا.

ھەروەھا "عەلیڕەزا رەسووڵیانپوور"تەمەن ١٩ ساڵ، لەلایەن دادگای تاوانەکان لە پیرانشار، بە تۆمەتی"پێکھێنانی باند و گرووپ بۆ ئاژاوەگێڕی بە دژی ئاسایشی نیشتمانی"سزای دوو ساڵ زیندانی بەسەردا سەپێنرا و لە مافی گرتنی پارێزەر بێبەش کراوە و بۆ بەندیخانەی ناوەندیی شاری نەغەدە گواستراوەتەوە.

بەپێی رێکخراوەکە، مێردمنداڵێکی شاری شنۆ بە ناوی"ئیحسان محەمەدی" تەمەن ١٦ ساڵ زیاتر لە ٩٠ رۆژە دەستگیرکراوە، لە گرتنی پارێزەر و چاوپێکەوتن لەگەڵ بنەماڵەکەی بێبەش کراوە.

ھاوکات ھەشت ھاووڵاتی دەستبەسەرکراوی خەڵکی ئابدانان لە بەندیخانەی ناوەندیی ئیلام مانیان لە خواردن گرتووە، بۆ ناڕەزایەتی دەربڕین لە ناڕوونی چارەنووس و خراپی شوێنی ڕاگیرانیان.

ھێزە ئەمنییەکانی بەرازیل بڵاویانکردەوە، نزیکەی ھەزار و ٥٠٠ کەس کە بەشداربوون لە خۆپیشاندانەکان دژی "لولا دا سیلڤیا" سەرۆکی وڵاتەکە و ھەڵیانکوتاوەتە سەر باڵەخانەکانی پەرلەمان و کۆشکی سەرۆکایەتی و دادگای باڵا و وەزارەتەکان دەستگیرکراون. 

ھاوکات ئاژانسی رۆیتەرز بڵاویکردووەتەوە، سەربازانی بەرازیل بە ھاوکاری ھێزەکانی پۆلیس ئەو خێمانەیان لابرد کە خۆپیشاندەران ماوەی دوو مانگە لە دژی ئەنجامی ھەڵبژاردنە سەرۆکایەتییەکەی وڵاتەکەیان لە شاری بەرازیلیای پایتەخت دایاننابوو.

لە دوو رۆژی رابردوودا، لایەنگرانی جاییر بۆلسۆنارۆ سەرۆکی پێشووی بەرازیل لەشاری بەرازیلیای پایتەخت لە دژی گەڕانەوەی لۆلا داسیلڤا بۆ دەسەڵات، بە جلوبەرگی زەرد و سەوزەوە ھەڵیانکوتایە سەر باڵەخانەکانی حکومەت و بۆ چەند سەعاتێک لەو شوێنانە مانەوە.

لە خولی دووەمی ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی بەرازیل کە لە ٣٠ی تشرینی یەکەمی ساڵی رابردوو بەڕێوەچوو، داسیلڤا ٥١.٩% و بۆلسۆنارۆ ٤٩.١%ی دەنگەکانیان بەدەستھێنا، تائێستاش لایەنگرانی بۆلسۆنارۆ ئەنجامەکان رەتدەکەنەوە.

پرایس لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا ئاماژەی بەوەکرد، سیاسەتی واشنتۆن بەرامبەر حکومەتی دیمەشق نەگۆڕاوە و پەیوەندییەکانیان لەگەڵیدا ئاسایی ناکەنەوە، پشتیوانی نزیکبوونەوەی ھیچ وڵاتێکیش لەگەڵ حکومەتی بەشار ئەسەددا ناکەن. 

پرایس جەختیشیکردەوە، لە چارەسەری سیاسی ھەمیشەیی بۆ قەیرانی سوریا دوای ١٢ ساڵ لە سەرھەڵدانی جەنگ، بە مەرجێک لەگەڵ یاسا نێودەوڵەتییەکان یەکبگرێتەوە.

 

کۆشکی سپی رایگەیاند، دەنگیان دەخەنە دەنگی پاڵ ھەموو ئەو وڵاتانەی داوای چارەسەری بەپەلە دەکەن بۆ رەوشی ئێران.

ھاوکات کەنەدا سزای نوێی بەسەر تاراندا سەپاند، کە سزاکان دامەزراوەی ١٥ خرداد و رۆژنامەیەکی ئێرانی دەگرێتەوە.

لای خۆشیەوە "ئەنالینا بیربوک" وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا جارێکی تر باڵیۆزی ئێرانی لە بەرلین بانگھێشتکردەوە و رایگەیاند، ھیچ داھاتوویەک بۆ حکومەتێک نییە کە ھاووڵاتیانی خۆی بکوژێت  و ترس بڵاوبکاتەوە.  

دوای ئەڵمانیا ھەریەک لە فەڕەنسا و بەریتانیا، کاربەڕێکەری کارەکانی ئێرانیان لە وڵاتەکانیان بانگھێشتکردەوە و ئیدانەی سەپاندنی سزای لەسێدارەدانیان بۆ سەر خۆپیشاندەراندا کرد. 

دوای دوو رۆژ لە لەسێدارەدانی دوو خۆپیشاندەر، رۆژی دووشەممە حکومەتی ئێران سزای لەسێدارەدانی بەسەر سێ خۆپیشاندەری دیکەدا سەپاند و دوو خۆپیشاندەری تریش مەترسی جێبەجێکردنی سزاکەیان لەسەرە.

بەپێی چەند سەرچاوەیەکی ناوخۆیی تورکیا، ئەمڕۆ دادگای دەستوری تورکیا سەبارەت بە بڕیاردان لەسەر داخستنی پارتی دیموکراتی گەلان "ھەدەپە" کۆدەبێتەوە، لەکاتێکدا شەش مانگ ماوە بۆ بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی لە تورکیا. 

میتحات سینجار ھاوسەرۆکی ھەدەپە رایگەیاندووە، دۆسیەی داخستنی ھەدەپە لەژێر فشارەکانی مەھەپە و ھێزە تاریکەکاندا کراوەتەوە و ھیچ رەوایەتییەکی نییە. وتیشی، شکستێکی گەورە رووبەرووی ئەوانە دەکەنەوە کە فشاریان بۆ دروستدەکەن و ئەوەی داھاتووی ئەم وڵاتە دیاری دەکات سندوقەکانی دەنگدانە نەک ئەندامانی دادگای دەستوری.

 ھاوکات کەمال کلچدار ئۆغلۆ سەرۆکی پارتی گەلی کۆماری جەھەپە رایگەیاند، بڕینی بودجەی حزبەکان و داخستنی ھەژمارەکانیان بە ڕاست نازانن و لەگەڵ دیموکراسی ناگونجێت. وتیشی، ئەمە تەنھا ھەدەپە ناگرێتەوە و ئەوان بەردەوام دەبن لە خەباتی خۆیان.

پارتی دیموکراتی گەلان ھەدەپە، لە ساڵی ٢٠١٢ لە ئەنقەرە دامەزراوە و لەئێستادا سێیەمین گەورەترین پارتی تورکیایە و لەدوایین ھەڵبژاردندا ١١.٧%ی دەنگەکانی بەدەستھێناوە، تائێستاش پێنج کۆنگرەی بەستووە.

رۆژنامەی شەرق ئەوسەت ئاشکرایکرد، ئەنقەرە و دیمەشق تائێستا ھیچ وادەیەکیان بۆ کۆبوونەوەی وەزیرانی دەرەوەی وڵاتەکانیان دیارینەکردووە و سەرباری ھۆشدارییەکانی ئەمریکاش بۆ ئاسایینەکردنەوەی پەیوەندییەکانیان، بەڵام پێشبینیدەکرێت کۆبوونەوەکە بکەوێتە دوای سەردانەکەی ١٧ی ئەم مانگەی مەولود چاوشئۆغڵو وەزیری دەرەوەی تورکیا بۆ ئەمریکا.

ھاوکات سەرچاوەیەک لە حکومەتی تورکیا بە رۆژنامەی حوڕییەتی وڵاتەکەی راگەیاندووە، کار لەسەر دیاریکردنی وادەی کۆبوونەوەی وەزیرانی دەرەوەی تورکیا و سوریا و روسیا دەکەن و کۆبوونەوەکە چەند ھەفتەی داھاتوو بەڕێوەدەچێت.

لەلایەکی ترەوە ئێرانیش لەسەر نزیکبوونەوەی تورکیا و سوریا ھاتووەتە سەر ھێڵ، لەو بارەیەوە ناسر کەنعانی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، ئیبراھیم رەئیسی سەرۆک کۆماری ئێران پلانی ھەیە سەردانی دیمەشق و ئەنقەرە بکات و تاران پشتیووانی لە سەروەریی و یەکپارچەیی خاکی سوریا دەکات.