جیهان
راشیگەیاندووە، بە مەبەستی روبەڕوبوونەوەی ھەڕەشەکانی ئێران لە رۆژھەڵاتی ناوەڕاست و جیھان و رێگری لە ھەوڵەکانی ئەو وڵاتە بۆ بەدەستھێنانی چەکی ئەتۆم، پێویستە ئیسرائیل و یەکێتی ئەوروپا پەرە بە ھاوکارییەکانیان بدەن، پتەوکردنی یەکڕیزی و پەیوەندییەکانیان لەو بوارەدا گرنگی تایبەتی ھەیە.
بەپێی راگەیەنراوێکی وەزارەتی دەرەوەی ئێرانیش، عەبدوڵاھیان ناڕەزایی وڵاتەکەی بەرامبەر ئەو ھەوڵوێستەی فەرەنسا دەربڕیوە و داوایکردووە، دەستوەردان لە کاروباری ناوخۆی ئێران و خۆپیشاندانەکان بپارێزێن.
پارتی دیموکراتی گەلان ھەدەپە داوایکردووە پرسی تاوتوێکردنی داخستنی پارتەکەیان لەلایەن دادگای دەستوری تورکیاوە بۆ دوای ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی تورکیا دوابخرێت، کە بڕیارە ئەمساڵ بەڕێوەبچن، بڕیاریشە ئەمڕۆ دادگای دەستوری تورکیا لەسەر ئەو پرسە دانیشتنێک ئەنجام بدات.
لە ٥ی ئەم مانگە دادگای دەستوری تورکیا بڕیاریدا ھاوکارییە داراییەکانی دەوڵەت بۆ ھەدەپە رابگرێت، بڕیاردان لەسەر داخستنی ھەدەپەش پێویستی بە دەنگی ١٠ ئەندامی ئەنجومەنی دادگایە لە کۆی ١٥ ئەندام، بۆ ئەوەی کارکردنیان قەدەغە بکرێت.
پارتی دیموکراتی گەلان ھەدەپە، لە ساڵی ٢٠١٢ لە ئەنقەرە دامەزراوە و لەئێستادا سێیەمین گەورەترین پارتی تورکیایە و لە دوایین ھەڵبژاردندا ١١.٧٪ی دەنگەکانی بەدەستھێناوە، تائێستاش پێنج کۆنگرەی بەستووە.
رۆبەرت جینریک وەزیری کۆچی بەریتانیا لە بەردەم پەرلەمانی وڵاتەکەیدا دانیبەوەدانا، ٢٠٠ مێردمنداڵی کۆچبەر کەلە ١٨ مانگی رابردوودا گەیشتوونەتە بەریتانیا دیارنەماون.
وتیشی، ١٣ لەو منداڵانە تەمەنیان لە خوار ١٦ ساڵە و یەکێکیان کچە و زۆرینەشیان ئەلبانین.
رۆژنامەی (ئۆبزێرڤەر)ی بەریتانیش ئاشکرایکردووە، پەنابەرانی مێردمنداڵ لەلایەن گروپەکانی تاوانکاری لە دەرەوەی ئەو ھۆتێلەی تێیدا نیشتەجێن لە شاری برایتۆن لە باشوری ئینگلتەرا رفێنراون.
ھەروەھا وەزیری کۆچی بەریتانیا رایگەیاند، لە مانگی تەمموزی ساڵی ٢٠٢١ەوە ٤٤٠ ونبوو لەو کەسانەی داوای مافی پەنابەرییان کردووە تۆمارکراوە و نەگەڕاونەتەوە بۆ ئەو ھۆتێلانەی ئارەزوومەندانە لێی نیشتەجێبوون.
رێکخراوەکە ئاماژەی بەوەکردووە، بەھۆی ئەو ئابڵوقەیەوە، پێداویستییە پزیشکییەکان بەرەو لەناوچوون دەچن، ھاوڵاتیان لە نەبوونی سوتەمەنیشدا پاشماوەی پلاستیکی و خۆڵ و خاشاک دەسووتێنن تاخۆیان لە سەرماوسۆڵە بپارێزن.
سوریا لە مانگی نیسانی ساڵی رابردوەوە رێگەی نەداوە سوتەمەنی و خۆراک و پێداویستی پزیشکی بگاتە ناوچەکە و ئەوەش قەیرانێکی گەورەی مرۆیی دروست کردووە.
رۆژنامەی ۆڵ ستریت جۆرناڵی ئەمریکی ئاماژەی بەوە کردووە، کێشە و لایەنە خراپەکانی پیشەسازیی چەکی ئەمریکا لە جەنگی ئۆکراین بەتەواوی دەرکەوتووە بەشێوەیەک چەکی ئەمریکی لەو ئاستەدا نییە بتوانێت روبەڕوبوونەوەی پیشەسازیی چەکی چین ببێتەوە و لێپرسراوانی باڵای سەربازیی ئەمریکاش درکیان بەو راستییە کردووە.
بەپێی رۆژنامەکە، نەک ھەر پیشەسازیی چەک، بەڵکو کۆگاکانی چەک و پێداویستییە سەربازییەکانی ئەمریکاش ھێندە کەمن ئەگەر شەڕ لەگەڵ چین روبدات تەنھا بەرگەی یەک ھەفتە دەگرن و ھیچ جۆرە چەک و پێداویستییەکی سەربازییان تێدا نامێنێت، بەتایبەتیش دوای رەوانەکردنی بڕێکی زۆر چەک و پێداویستی سەربازیی لەلایەن ئەمریکاوە بۆ ئۆکراین لەماوەی چەند مانگی رابردوودا.
سەرچاوەیەکی سیاسی بە میدیاکانی عێراقی وتووە، سەرەتای مانگی داھاتوو وەفدێکی باڵای سەربازی و ئابوری دیبلۆماسی روسیا بە ئەرکێکی تایبەت سەردانی عێراق دەکات، لەناو وەفدەکەشدا کەسایەتییەکی نزیک لە ڤلادیمێر پوتن سەرۆکی روسیا ھەیە.
بە وتەی سەرچاوەکە، وەفدەکەی روسیا لەگەڵ سێ سەرۆکایەتییەکە و بەرپرسانی باڵای ئابوری و سیاسی کۆدەبێتەوە و گفتوگۆی چەند دۆسییەک لە بواری وەبەرھێنان و وزەو چەک و ئاسانکاری بۆ کاری سەرمایەداران لە ھەردوو وڵات دەکرێت.
کۆمیتەی پارێزگاری لە رۆژنامەنووسان (CPJ) لە راپۆرتێکدا بڵاویکردووەتەوە، ساڵی ٢٠٢٢ لانیکەم ٦٧ رۆژنامەنووس و پەیامنێر لە سەرتاسەری جیھان کوژراون و ئەوەش بەرزترین ئاماری کوژرانی رۆژنامەنووسانە کە لە ساڵی ٢٠١٨ەوە تۆمار کراوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، زیاتر لە نیوەی ئەو ئامارە کە دەکاتە ٣٥ رۆژنامەنووس لە وڵاتانی ئۆکراین و مەکسیک و ھایتی کوژراون.
سی پی جی راشیگەیاندووە، لە کۆی ئەو ٦٧ رۆژنامەنووسە، کوژرانی ٤١ کەسیان پەیوەندی راستەخۆی بە ئەرک و پیشەکەیان ھەبووە و لێکۆڵینەوەش لە ھۆکاری کوژرانی ئەو ٢٦ رۆژنامەنووسەی دیکە بەردەوامە.
پارتی دیموکراتی گەلان ھەدەپە داوایکردووە پرسی تاوتوێکردنی داخستنی پارتەکەیان لەلایەن دادگای دەستوری تورکیاوە بۆ دوای ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی تورکیا دوابخرێت، کە بڕیارە ئەمساڵ بەڕێوەبچن. بڕیاریشە سبەینێ دادگای دەستوری تورکیا لەسەر ئەو پرسە دانیشتنێک ئەنجام بدات.
لە ٥ی ئەم مانگە دادگای دەستوری تورکیا بڕیاریدا ھاوکارییە داراییەکانی دەوڵەت بۆ ھەدەپە رابگرێت، بڕیاردان لەسەر داخستنی ھەدەپەش پێویستی بە دەنگی ١٠ ئەندامی ئەنجومەنی دادگایە لە کۆی ١٥ ئەندام، بۆ ئەوەی کارکردنیان قەدەغە بکرێت.
پارتی دیموکراتی گەلان ھەدەپە، لە ساڵی ٢٠١٢ لە ئەنقەرە دامەزراوە و لەئێستادا سێیەمین گەورەترین پارتی تورکیایە و لە دوایین ھەڵبژاردندا ١١.٧%ی دەنگەکانی بەدەستھێناوە، تائێستاش پێنج کۆنگرەی بەستووە.
ئاژانسی ھەواڵی رۆیتەز لە زاری دوو سەرچاوەی ئاگادارەوە بڵاویکردەوە، ئەمریکا ئامادەکاری دەکات تانکی (ئێم وەن ئابرامز) رەوانەی ئۆکراین بکات و لە قۆناغی یەکەمیشدا ٣٠ تانک دەداتە کێیڤ.
ئاماژە بەوەشکراوە،ئۆلاف شۆڵتز راوێژکاری باڵای ئەڵمانیا رەزامەندی دەربڕیووە تانکی (لیۆپارد ٢) بدەنە ئۆکراین و راشیگەیاندووە، دژایەتی ئەوە ناکەن کە پۆڵەندا ئەو جۆرە تانکە بداتە ئۆکراین.
پێشتر حکومەتی پۆڵەندا رایگەیاندبوو، وەک ھاوکاری سەربازیی، بەنیازن تانکی (لیۆپارد)ی دروستکراوی ئەڵمانیا رادەستی ئۆکراین بکەن، بۆ ئەوەش پێویستان بە رەزامەندی ئەڵمانیا ھەیە.
ئاناتۆلی ئەنتۆنۆڤ باڵیۆزی روسیا لە ئەمریکا ناڕەزایی وڵاتەکەی بەرامبەر ئەو بڕیارەی واشنتۆن و بەرلین دەربڕی و رایگەیاند، پێدانی تانک و کەلوپەلی سەربازی بە ئۆکراین، پاڵنەر و ھاندانێکی ئاشکرای ئەو وڵاتەیە دژ بە روسیا.
بەپێی راگەیەنراوەکە، ئۆپەراسیۆنەکە بە بەشداریی ھێزەکانی ھاوپەیمانیی نێونەتەوەیی لە دژی شانەیەکی داعش لە شارۆچکەی شەھیل لە ڕۆژھەڵاتی دیرەزۆر ئەنجامدراوە، شانەیەکی داعش کراوەتە ئامانج، کە ھاوکاریی مەیدانی و لۆجستی بۆ شانەکانی تری داعش دابین کردووە.
کامپی ھۆل یەکێکە لە گەورەترین کامپەکان، کە خێزان و ئەندامانی داعشی تێدایە و دەکەوێتە رۆژئاوای کوردستان و نزیکەی ٧٠ ھەزار ھاووڵاتی سوری و ھەڵگرانی رەگەزنامەی جۆراوجۆری وڵاتانی جیھانی تێدایە، لەنێویاندا زیاتر لە ٣٠ ھەزار کەسیان ھەڵگری ڕەگەزنامەی عێراقین.
ئاژانسی ھەواڵیی رۆیتەرزی ئەمریکی لە زاری وتەبێژێک بەناوی کۆمپانیای "راینمیتاڵ"ی ئەڵمانی کە تایبەتە بە پیشەسازییە بەرگرییەکان بڵاویکردەوە، کۆمپانیاکەیان ئامادەیە لە مانگی نیسان تاکو مانگی ئایاری ئەمساڵ، ٢٩ تانک لە جۆری "لیۆپارد ٢ ئەی ٤" رەوانەی ئۆکراین بکات، ھەروەھا ئامادەیە تاکو کۆتایی ئەمساڵ یان سەرەتای ساڵی داھاتوو، ٢٢ تانکی تر لە ھەمان جۆر رادەستی کیێڤ بکات.
کۆمپانیاکە راشیگەیاند، ئامادەن ٨٨ تانکی تر لە جۆری "لیۆپارد یەکی پێشکەوتوو" رەوانەی ئۆکراین بکات.
ئەڵمانیا کەوتووەتە ژێر فشاری ئەندامانی ناتۆ بۆ ئەوەی رەزامەندی بدات لەسەر ناردنی تانکی سەربازی لیۆپارد بۆ کیێڤ، بەڵام تائێستا ئۆلاڤ شۆڵز راوێژکاری ئەڵمانیا رەزامەندی لەسەر ئەو بابەتە نەداوە.
ئاژانسی ھەواڵیی تەسنیمی ئێرانی، لە زاری ناسر کەنعانی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێرانەوە بڵاویکردەوە، بەمنزیکانە وڵاتەکەی پاکێجێکی سزا بەسەر "پێشێلکارانی مافەکانی مرۆڤ" لە رۆژئاوا دەسەپێنێت.
ناسر کەنعانی وتیشی، ئیدانەی ھەنگاوەکەی یەکێتیی ئەوروپا و بەریتانیا دەکەن کە ژمارەیەک کەس و دامەزراوەی ئێرانییان خستووەتە لیستی سزاکانیان.
رۆژی دووشەممە ئەمریکا و بەریتانیا و یەکێتیی ئەوروپا، سزای نوێیان بەسەر ژمارەیەکی زۆر کەسایەتی و دامەزراوەی سەر بە سوپای پاسدارانی ئێراندا سەپاند.
وەزارەتی دەرەوەی فەڕەنسا لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، ئەمڕۆ ١٥ ژن و ٣٢ منداڵیان لە کەمپەکانی باکور و خۆرھەڵاتی سوریا و رۆژئاوای کوردستان وەرگرتووەتەوە، کە منداڵەکان رادەستی تیمی تایبەتکراون و چاودێری پزیشکی و کۆمەڵایەتییان پێشکەشدەکرێت، گەورەکانیش رادەستی دەسەڵاتی دادوەری تایبەت دەکرێن.
ھاوکات وەفدێکی دیبلۆماسی لە حکومەتی فەڕەنسا سەردانی نوسینگەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەرییان لە شاری "قامیشلۆ" کرد و رایانگەیاند، رەوشی رۆژئاوای کوردستان جێی نیگەرانییە و لە ناوچەکە دەمێننەوە تا ئەو کاتەی ھەڵمەتەکانی روبەڕوبوونەوەی تیرۆریستان کۆتایی دێت.
رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا، دوای کۆبوونەوەی کابینەی حکومەتی تورکیا لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانییدا رایگەیاند، بەپێی ھەڵسەنگاندنەکانیان، رۆژی ١٤ی مانگی ئایاری ئەمساڵ، گونجاوترین کاتە بۆ بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی لە تورکیا.
وتیشی، دەسەڵاتەکانیان بۆ پێشخستنی وادەی بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردن بۆ ١٤ی ئایار بەکاردەھێنن.
ھەرچەندە بڕیاروایە ناوەڕاستی مانگی حوزەیرانی ئەمساڵ ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و پەرلەمانی لە تورکیا بەڕێوەبچێت، بەڵام چەند جارێک سەرۆک کۆماری تورکیا و ھاوپەیمانەکانی باسیان لە پێشخستنی وادەی ھەڵبژاردن کردووە.