کوردستان
وەزیری کۆچ لە چاوپێکەوتنێکدا ئاماژەی بەوەشکرد، تا ئێستا ٣٧ ھەزار ئاوارەی عێراقی، کە بەھۆی شەڕی داعشەوە ئاوارەبوون، لە کەمپەکامدا دەژین، کە ٧٠٪یان لە کەمپەکانی ھەرێمی کوردستاندان کە ٢٦ کەمپە و ١٦ کەمپیان لە سنووری شەنگالن.
وتیشی، لە کۆی ٧٧ کەمپی ئاوارەکان ٤٩ کەمپیان داخراون و لە دوو مانگی داھاتوودا دوو کەمپی تریش لە ھەرێمی کوردستان دادەخرێن و دانیشتووانەکانیان دەگەڕێنەوە بۆ ناوچەکانی خۆیان.
ڕاشیگەیاند، ئاوارەکان خواستی گەڕانەوەیان ھەیە بۆ ناوچەکانیان، بەڵام بە مەرجی سەقامگیری ئەمنی و بوونی خزمەتگوزاری.
وەزیری کۆچ و کۆچبەران وتیشی، گەندەڵی لە دۆسیەی ئاوارەکاندا ھەیە و دۆسیەکانیان ڕادەستی دادگا کردووە و چاوەڕێی یەکلابوونەوەیانن.
ئاوی بەنداوی دەربەندیخان بە رێژەیەکی زۆر کەمیکردوە، وەزیری سەرچاوەکانی ئاوی عێراقیش بۆ چارەسەرکردنی گرفتەکان سەردانی دەربەندیخان دەکات.
وەزیری سەرچاوەکانی ئاوی عێراق ئەمڕۆ ٢٧ی ئایاری ٢٠٢١ سەردانی دەربەندیخان دەکات بەمەبەستی لێکۆڵینەوە لە ھۆکارەکانی کەمبونەوەی ئاوی بەنداوەکان، ھەروەھا بەمەبەستی گفتوگۆکردن لەگەڵ بەرپرسانی بەنداوەکانی ھەرێم بۆ بەردانەوەی ئاو و چارەسەرکردنی گرفتەکان.
سەرچاوەیەک بە کوردسات نیوزی راگەیاند، پارەی پێویست بۆ دابەشکردنی مووچەی مانگی ٥ی فەرمانبەرانی ھەرێم گەیشتووە و ئەو کێشەیەی دروست ببوو چارەسەر کراوە.
سەرچاوەکە راشیگەیاند، ھەفتەی داھاتوو مووچەی سەرجەم وەزارەتەکان دابەش دەکرێت.
دوێنێ مووچەی وەزارەتی تەندروستی و ئەمڕۆ مووچەی دیوانی وەزارەتی پێشمەرگە و لیواکان دابەشکرا و رۆژی یەکشەممەی داھاتووش مووچەی یەکەکانی ٧٠ و ٨٠ و وەزارەتی دارایی و ئابوری دابەش دەکرێت، دواتریش مووچەی سەرجەم وەزارەتەکانی تر خەرج دەکرێت.
وەزارەتی کارەبا رایدەگەیەنێت، بەرھەمھێنانی کارەبا لە وێستگەی گەرمیان گەیشتووەتە ٨٥ مێگاوات و رۆژانەش بەرھەمھێنانی کارەبا زیاد دەکرێت.
وەزارەتی کارەبای ھەرێم رایگەیاند، دوای ئەوەی لە ١٢ی ئایاری ٢٠٢١ لەلایەن کۆمپانیای ئەگریکۆوە لەوێستگەی بەرھەمھێنانی گەرمیان دەستکرا بە بەرھەم ھێنانی کارەبا، لە ئێستادا بەرھەمھێنانی کارەبا لەو ێستگەیە گەیشتۆتە ٨٥ مێگاوات.
بەپێی راگەیەنراوەکەی وەزارەتی کارەبا، رۆژانە بڕی بەرھەمھێنانی کارەبا زیاتر دەکرێت، بڕیاریشە تاکۆتایی مانگی حوزەیران بە چەند قۆناغێک بەرھەمھێنان بگاتە ١٦٥ مێگاوات و بخرێتە سەر تۆڕی نیشتمانی کارەبا لە ھەرێمی کوردستان و سودێکی باشی ھەبێت بۆ کوردستان بە گشتی و گەرمیان بەتایبەتی.
وەزارەتی رۆشنبیری ھەرێم لە نوسراوێکدا، سوپاس و پێزانینی ئاراستەی دەزگای میدیای کوردسات کردووە لەبەرامبەر جێبەجێکردنی نوسراوێکی وەزارەت لە ٢٠ی ئایاری ٢٠٢١ سەبارەت بە راگرتنی ئەو ریکلامانەی گۆرانی و ئاوازی فۆلکلۆر و ھونەرمەندانی کوردستانی تێدا بەکارھێنراوە، بۆ کاری بازرگانی.
سەرۆکی ئەنجومەنی دادوەری ھەرێم و باڵیۆزی یەکێتی ئەوروپا لە عێراق و لێپرسراوی نوێنەرایەتی یەکێتی ئەوروپا لە ھەرێمی کوردستان کۆبونەوە، بە پێی راگەیەنراوێکی کۆبونەوەکەش گفتوگۆ کرا لەسەر چەند تەوەرێکی پەیوەندیدار بە کاری دادگاکان و پرسی مافەکانی مرۆڤ لە ھەرێمی کوردستان.
سەبارەت بە دۆسیەی چەند حوکمدراوێک کە لە دادگای تاوانەکانی ھەولێر و دواتر دادگای پێداچوونەوەی ھەرێم بڕیاریان لەسەر دەرچوو، باڵیۆزی یەکێتی ئەوروپا رایگەیاند، بە گرنگییەوە دەڕواننە ھەوڵەکانی ھەرێم بۆ چەسپاندنی یاسا و پاراستنی مافەکانی مرۆڤ.
سەرۆکی ئەنجومەنی دادوەریش جەختیکردەوە، دۆسیەی حوکمدراوەکان، بە پێی رێکار و میکانیزمە یاساییەکانی خۆی، قۆناغ بە قۆناغ جێبەجێ کراوە تا گەیشتووەتە دادگای پێداچوونەوە و ئێستاش لە قۆناغی راستکردنەوەی بڕیاری دادگای پێداچونەوەیە.
نەوزاد کامیل بەڕێوەبەری گشتی بازرگانی لە وەزارەتی بازرگانی ھەرێم رایگەیاند، چەکی پارەی گەنمی جوتیارانی ھەرێم بۆ ساڵی ٢٠٢٠ گەیشتووەتە ھەرێمی کوردستان، کە ٤٦ ملیار و ٤٢٢ ملیۆن دینارە، دوای جێبەجێکردنی رێکارە کارگێڕییەکانیش ھەفتەی داھاتوو دەست بە دابەشکردنی پارەکە دەکرێت، بەوەش کۆتایی بە پارەی گەنمی جوتیارانی ھەرێم بۆ ساڵی ٢٠٢٠ دەھێنرێت.
وتیشی، بڕی ١١ ملیار و ٩٠٧ ملیۆن دینار بۆ پارێزگای ھەولێر و ٢٣ ملیار و ٧٥٠ ملیۆن دینار بۆ سلێمانی و بڕی ١٠ ملیار و ٧٦٥ ملیۆن دینار بۆ پارێزگای دھۆک خەرج دەکرێت.
جەختیشیکردەوە، تا ئێستا زیاتر لە ٣٠٧ ملیار دینار پارەی گەنمی جوتیارانی ھەرێم بۆ ساڵەکانی ٢٠١٤ و ٢٠١٥ و ٢٠١٦ لەلای حکومەتی عێراق ماوە.
لە دیدارێک گفتوگۆی ھەمەلایەنەکرا لەبارەی پێشھاتەکان و بارودۆخی سیاسی ناوچەکە و عێراق و کوردستان.
لە بەشێکی تری دیدارەکە باس لە کاروباری ناوخۆی حزب کرا و جەختلەوەکرایەوە کاری جدی بکرێت کاری جدی بکرێت بۆ سەرکەوتن لە ھەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق
دواتر بەیاوەری شاناز ئیبراھیم ئەحمەد، دەرباز کۆسرەت رەسوڵ گەلەرییەکی تایبەتی خاکی کوردستانی بەسەرکردەوە کە پرۆژەیەکی نیشتمانی گرنگ و خەونی مامۆستا ئیبراھیم ئەحمەد بووە.
دەرباز کۆسرەت رەسوڵ دوای بینینی پڕۆژەکە دەستخۆشی کردنەوەی گەلەرییەکەی شاناز ئیبراھیم ئەحمەد کرد و کۆکردنەوەی نمونەی خاکی پیرۆزی شارو ناوچەی جیاجیای کوردستانی بەھەوڵێکی گرنگ زانی کە لە رێگەیەوە پەیامی سەرەکی گە لەرییەکە ((زەڕەیەک خاکی وەتەن نادەم بەقەسری قەیسەری))دەچەسپێت.
دەرباز کۆسرەت رەسوڵ لەگەڵ باسکردنی رۆڵ و خەبات و کەسایەتی کاریگەری رووناکبیر و سیاسەتمەدار و نووسەر مامۆستا ئیبراھیم ئەحمەد، بەتایبەت لەخەباتی بێ ووچانی بۆ ئازادی و رزگاری کوردستان، وتیشی: لەم گەلەرییەدا ھەست بە بۆن و بەرامەی نیشتمان و نیشتمانپەروەری و شۆڕشگێڕی و پیرۆزییەکانی گەلی کوردستان دەکەم.
بۆ ڕێگری لە بڵاوبونەوەی ماددەی ھۆشبەر لەسنورەکەدا، ھێزەکانمان لە بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی ڕاپەڕین بەردەوامن لەھەوڵەکانیان بۆ دەستگیرکردنی تۆمەتباران بە بازرگانی و بەکارھێنەرانی ماددەی ھۆشبەر.
دوێنێ شەو لەلایەن ھێزەکانمان لە بنکەی ئاسایشی زەڵێ تۆمەتبارێک بەماددەی ھۆشبەر دەستگیر دەکەن بەفەرمانی بەڕێزدادوەر.
ھێزەکانمان لەیاریدەدەرێتی ئاسایشی سەنگەسەر لەھەڵمەتێکدا بۆجێ بەجێ کردنی فەرمانی بەڕێز دادوەر لەکاتی دەستگیرکردنی دا ڕووبەڕوی ھێزەکانمان دەبێتەوە، بەداخەوە یەکێک لەکارمەندەکان برینداردەکات و دەست بەجێ ھێزەکانمان تۆمەتبارەکە دەستگیردەکەن، لەئێستادا تەندروستی کارمەندەکە جێگیرە و ھەردوو تۆمەتبارەکە بەفەرمانی بەڕێز دادوەر بەندکراون وبەپێی ماددەی ( ٢٦ و ٣٠ لەیاسای بەرەنگاربونەوەی ماددەی ھۆشبەروکارتێکەرە عەقڵیەکان ) ڕاگیراون ولێکۆڵینەوە بەردەوامە.
ڕاگەیاندن و پەیوەندیەکان
بەڕێوەبەرایەتی یٔاسایشی ڕاپەڕین
بافڵ تاڵەبانی لە دیدارێکدا لەگەڵ مارتن ھووس، باڵیۆزی یەکێتیی ئەوروپا لە عێراق و ڤێنسنت گیووم پۆپۆ، بەرپرسی نوسینگەی یەکێتیی ئەوروپا لە ھەرێمی کوردستان گفتوگۆیان کرد لە بارەی پرسی ئازادی ڕادەربڕین، ڕۆڵی میدیا و ڕەخساندنی زەمینەی لەبارتر بۆ پیشەی ڕۆژنامەوانی و دەستخستن و پێدانی زانیاری بە ڕاگەیاندنکاران.
بافڵ تاڵەبانی بە ڕوونی گۆشەنیگای یەکێتی لە بارەی ئازادی و ئازادی ڕادەربڕین خستەڕوو و ئاماژەی بەوەکرد یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە سەرەتاوە لەسەر بنەمای ئازادی و ئازادی ڕادەربڕین دامەزراوە و یەکێک لە کۆڵەکەکانی بونیادی یەکێتی ڕەخنە و ڕەخنە لەخۆگرتن و ڕەخساندنی زەمینەی لەبار بووە بۆ نووسەر و ڕۆژنامەنووسان. نابێت بە ناوی یاساوە سنوورەکانی کاری ڕۆژنامەوانی بەرتەسک بکرێتەوە و دژی ھەموو ڕێگری و سنووردارکردنێکی کارەکانی ئەو توێژە گرنگەی کۆمەڵگاین.
جەختیشی کردەوە، یەکێتی لەگەڵ بوونی میدیایەکی ئازاد و بوێردایە، چونکە پێیانوایە ئەزموونی دیموکراتی ھەرێم و ئەم کۆمەڵگایەی شانازی پێوەدەکەن بەستراوەتەوە بە دەنگی ئازاد و میدیای ئازاد و ئازا، کە بۆ ئەوەش ھەموو ھەوڵێکمان ڕوو لە ڕەوینەوەی ئەو بۆچوونانەیە کە لەسەر ئاستی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی باس لە بەرتەسککردنەوەی ئازادییەکان دەکەن.
ھاوسەرۆکی یەکێتی جەختیشی کردەوە، لەگەڵ سزادانی سیاسی نەبوون و نابن. ناشیانەوێت چیتر گەنجەکانی بادینان ببنە قوربانی مەرامی سیاسی و لە ھەوڵەکانیان بەردەوامن لە پێناو ئازادکردنیان.
داواشی لە سەرۆکی ھەرێمی کوردستان کرد لە بەرامبەر ئەم کەیسە سیاسییە دەسەڵاتی خۆی بەکاربھێنێت و دەبێت بە ھەمووان ڕێگری لەم پێشھاتە مەترسیدارە بکەن کە لە ئەگەری بەردەوامبوونیدا ناوبانگی ھەرێمەکەمان لەکەدار دەکات.
ھەڵبژاردنەکانی داھاتووی عێراق تەوەرێکی تری کۆبوونەوەکە بوو و ھاوسەرۆک ڕایگەیاند، یەکێتی لەگەڵ بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردنە لە کاتی خۆیدا و پێویستە ھەڵبژاردنێکی پاک و بێگەرد بە چاودێری ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان بەڕێوەبچێت.
بە چاودێری بەڕێوەبەرایەتی وەرزشی سلێمانی، یەکێتی شاخەوانی کوردستان خولێکی سێ ڕۆژەی بۆ (شاخەوانی و جۆرەکانی) لە شاری سلێمانی کردەوە کە ستافێکی وانەبێژی ڕۆژھەڵاتی کوردستان وانەکان دەڵێنەوە و نزیکەی ۸٠ کەس تێایدا بەشدارن.
ئەمڕۆ، لاھور شێخ جەنگی ھاوسەرۆکی یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان لە شاری سلێمانی پێشوازی کرد لە مارتن ھوس باڵیۆزی یەکێتیی ئەوروپا لە عێراق و ڤێنسنت گیووم پۆپۆ لێپرسراوی نوسینگەی یەکێتیی ئەوروپا لە ھەرێمی کوردستان.
لە دیدارێکدا بیروڕا ئاڵوگۆڕ کرا سەبارەت بە پێشھات و گۆڕانکارییە سیاسی و ئەمنییەکانی عێراق و ھەرێمی کوردستان و پرسی مافەکانی مرۆڤ و ئازادی ڕادەربڕین و ڕاگەیاندن.
جەختکرایەوە لەسەر گرنگیی چڕکردنەوەی ھەوڵەکان لە پێناو چالاککردنی پڕۆسەی سیاسی و گرتنەبەری زمانی دیالۆگ و لێکتێگەیشتنی ھاوبەشی نێوان لایەنە سیاسییەکان بۆ زاڵبوون بەسەر کێشە و گرفتەکان و تێپەڕاندنی ئاڵنگارییە سیاسی و ئەمنییەکان.
باس لە کێشە ھەڵپەسێردراوەکانی نێوان حکومەتی ھەرێم و حکومەتی فیدراڵی کرا و پابەندکردنی ھەردوولا دووپاتکرایەوە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان لە ڕێگەی دیالۆگ و پەنابردنە بەر دەستوور و ڕێککەوتنە ئیمزاکراوەکانی نێوانیان. بوونی نەخشەڕێگایەکی بنەڕەتی و درێژخایەنیش بە گرنگ زانرا بۆ یەکلاییکردنەوەی ھەموو کێشەکان.
ھەردوولا ھاوڕابوون لەسەر پاراستنی مافەکانی مرۆڤ و فراوانکردنی پانتایی ئازادیی ڕادەربڕین و ڕاگەیاندن لە ھەرێمی کوردستان، پێویستی پارێزگاریکردن لە سەربەخۆیی دادگا لە کەیسی سزادانی ڕۆژنامەنووسان و چالاکوانانی بادینان دووپاتکرایەوە. لەو ڕووەوە ھاوسەرۆک لاھور شێخ جەنگی، ڕایگەیاند: "بە ڕای ئێمە ئەو کەیسە کاریگەریی خراپی دەبێت لەسەر ناو و ناوبانگی حکومەت و ھەرێمی کوردستان کە چەندین ساڵە خەباتمان بۆ کردووە و قوربانیمان بۆ داوە تا گەیشتووین بەو ئاستەی ئێستا".
ھاوسەرۆک لاھور شێخ جەنگی ھەڵوێستی نەگۆڕی یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستانی دووپاتکردەوە بۆ پشتیوانیکردنی میدیای ئازاد و پشتگیریکردنی چالاکوانان کە ھەر بەو پشتیوانییەش سلێمانی بووە بە شوێنی لەدایکبوونی ئازادی و میدیای ئازادی کوردستان، دووپاتیشیکردەوە کە یەکێتیی بەردەوامیش دەبێت لەسەر ئەو سیاسەتە و کاری زیاتریش دەکات بۆ پتەوکردنی کۆڵەکەکانی دیموکراسی و ئازادیی ڕادەربڕین و ڕاگەیاندن لە ھەرێمی کوردستان.
لە بارەی دەستووری ھەرێمی کوردستان ھاوسەرۆک لاھور شێخ جەنگی جەختیکردەوە کە دەستوور بۆ ھەمووانە نەک تەنھا بۆ بەرژەوەندی ئەوانەی ناویان ناوە زۆرینە و پێویستە لە ڕێگەی دەستەیەکی نوێ و پسپۆڕەوە بنوسرێتەوە کە تەنھا بەرژەوەندیی گشتی تێدا ڕەچاو بکرێت.
بە پێی ڕاگەیەندراوێکی وەزارەتی تەندروستی ھەرێم، لە ماوەی ٢٤ سەعاتی ڕابردوو لە ھەرێمی کوردستان ٦٧٠ کەسی تر تووشی ڤایرۆسی کۆرۆنا بوون و ٥ تووشبووی تری کۆرۆنا گیانیان لە دەستدا و ٧٤٩ تووشبووی تری ڤایرۆسەکە چاکبوونەتەوە.
ئاڵا تاڵەبانی لە میانەی بەشداریکردنی لە ستۆدیۆی ھەشت ئاماژەی بە ڕووداوەکانی بەغداد کرد و ڕایگەیاند، چالاکوانەکانی خۆپیشاندانەکەی ڕۆژی سێ شەممە ھەمان خۆپیشاندەرانی تشرین نەبوون، ئەجێنداکەشیان جیاوازبوو لەبەرئەوەی داوای دواخستنی ھەڵبژاردنیان دەکرد.
ڕوونیشیکردەوە، ئاڕاستەیەک لە نێو لایەنەکاندا ھەیە بۆ دواخستنی ھەڵبژاردنی پێشوەخت، ئەو ڕەوشە ئەمنییەشی لە عێراق دەگوزەرێت ھۆکارەکەی ناکۆکی نێوماڵی شیعییە و ھێزە ھەرێمایەتییەکانیش کاریگەریان ھەیە.
دەقی پەیامەکە...
بەڕێزان سکرتێر و سکرتارییەت و ئەندامانی رێکخراوی ئازادیی لاوانی کوردستان
لەیادی (٢٢) ساڵەی دامەزراندنی رێکخراوی ئازادیی لاوانی کوردستان، گەرمترین پیرۆزباییتان ئاراستە دەکەم و ھیوای بەردەوامیتان بۆ دەخوازم.
رابردووی پڕشنگداری رێکخراوەکەتان سەلماندوویەتی کە رێکخراوێکی جێ ئومێدبوون و توانیوتانە ببنە سەرچاوەی وزەی لەبن نەھاتووەکانی لاوان، ھیوادارم ساڵی تازەی تەمەنی رێکخراوەکەتان بکەنە دەرفەتێک بۆ خزمەتکردنی زیاتری لاوان بە پرۆژە و بەرنامەی نوێ لە سێکتەرە جیاوازەکاندا، کاربکەن بۆ دۆزینەوەی بەھرە و تواناکانیان و ئاراستەکردنیان بۆ خزمەتکردنی کوردستانەکەمان.
لەم ساڵیادەدا دەخوازین ڕێکخراوی ئازادیی لاوانی کوردستان، بەگوڕ و تینێکی نوێوە بێنە مەیدانی داکۆکیکردن لەماف و ئازادییەکانی لاوان، سودی زیاتر ببینن لەسەرچاوە مرۆییەکانی لاوانی کوردستان و گەشەی زیاتر بەخۆتان بدەن و لەئاست داواکاری و خواستەکانی لاواندا بن.
ئەوەش لەبەرچاوبگرن کەلەگەڵ گۆڕانکارییەکانی سەردەمەکەدا، ئەرک و بەرپرسیارێتیتان زیاتر دەبێت، دەبێ خۆتان ساز و ئامادەبکەن چونکە ئایندەی گەشی ئەم ھەرێمە چاوەڕێتان دەکات.
قوباد تاڵەبانی
جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران