ڕاپۆرت
چاودێرانی سیاسی لە ڕووسیا دەڵێن وابڕیارە ئەو دیدارەی نێوان پوتین و بایدن لە ناوەڕاستی مانگی تەموزی داھاتوو، ڕاستەوخۆ دوای کۆبوونەوەی باڵای حەوت وڵاتە پیشەسازیە گەورەکەی جیھان، جی ٧ لە بەریتانیا و کۆبوونەوەی نێوان ڕووسیا و پەیمانی ناتۆ لە برۆکسل بەڕێوەبچێت.
ھەروەھا شارەزایانی کاروباری نێودەوڵەتی پێیان وایە ئەو دیدارە پێویستە بۆ وڵاتانی ئەوروپا تا سیاسەتەکانی خۆیان بە جۆرێک ھاوئاھەنگ بکەن کە لە ئاست چاوەڕوانیەکانی ئەمریکادا بێت. زۆربەشیان پێشبینی دەکەن ئەو دیدارەی نێوان پوتین و بایدن لە شاری باکۆی پایتەختی ئازەربایجان ڕێکبخرێت، لە کاتێکدا کاربەدەستانی ئازەربایجان پێداگری دەکەن میوانداریکردنی دیدارەکە لە پێناو پتەوکردنی پێگەی وڵاتەکەیان لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیی، بە تایبەت دوای جەنگی ھەرێمی ناگۆرنۆ قەرەباغ.
ھەرچەندە وردەکاریی ئەو دیدارەی نێوانیان ھێشتا ڕوون نیە، بەڵام بە بۆچوونی ئەو پسپۆڕە ڕووسیە ھەردوولا چەندین پرسی پەیوەست بە ئاسایشی نێودەوڵەتی تاووتوێ دەکەن، لە کاتێکدا ئامانجی سەرەکیی دیدارەکە دۆزینەوەی خاڵی ھاوبەشە بۆ کارکردن لەسەر کۆی پرسەکان، بە تایبەت ئەو پرسانەی کە تیایدا بەرژەوەندیەکانی مۆسکۆ و واشنتۆن و یەکێتیی ئەوروپا یەکتر دەبڕن.
سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی ڕووسیا لەو بارەیەوە وتوویەتی مۆسکۆ چاوەڕوانی وەڵامە لە واشنتۆنەوە سەبارەت بەو دیدارە چاوەڕوانکراوە لە نێوان ھەردوو سەرۆکدا و ئاماژەی بەوەشکردووە ڕووسیا بە ئەرێنی لەو دیدارە دەڕوانێت بەڵام ھێشتا زۆر لایەنی ئەو دیدارە بەنادیاری ماوەتەوە.
لە ماوەی ڕابردوودا ئەمریکا چەندین سزای تری بەسەر ڕووسیادا سەپاند، وەک کاردانەوەیەکیش بەرامبەر بەو ھەنگاوەی ئەمریکا، ڕووسیاش ڕێوشوێنی تۆڵەکردنەوەی بەرامبەر بە ئەمریکا گرتەبەر کە ڕەنگە ئاستەنگ بۆ کاری دیپلۆماتکارانی ئەمریکا لە ڕووسیا دروست بکات.
سەرباری بەڕێوەچوونی چەند خولێکی دانوستان لە "ڤییەنا" لە نێوان ئەمریکا و ئێران سەبارەت بە ڕێککەوتنی ئەتۆمی بەڵام تا ئێستا ھیچ بەرەو پێشچوونێک نییە، چارەنووسی ڕێککەوتنە دیار نییە.
لە چوارچێوەی فشاری کۆمارییەکاندا بۆ سەر ئیدارەکەی "جۆو بایدن" بۆ ھەڵنەگرتنی سزاکان لەسەر "ئێران"، ١٥ ئەندامی ئەنجومەنی پیران لە کۆمارییەکان ھۆشدارییان داوەتە کۆمپانیا ئەمریکییەکان لە مامەڵە کردن لەگەڵ "تاران" یاخود دامەزراوە و قەوارە ئێرانییەکانی تر.
کۆمارییەکان ئەو پەیامەیان ئاڕاستەی سەرۆکانی ژووری بازرگانی ئەمریکی و کۆڕبەندی خزمەتگوزاری کردووە و ھۆشداریشیان داوە لەوەی ھەڵگرتنی سزاکان لەسەر "ئێران" تەنھا پڕۆژەی شکستخواردووی لێدەکەوێتەوە.
کۆمارییەکان ترسیشیان ھەیە لەوەی تیمەکەی "بایدن" فشارەکان ھەڵبگرێت و بگەڕێنەوە چوارچێوەی کاری ھاوبەش لەگەڵ تاران و وڵاتانی خۆرئاوا کە لە ساڵی ٢٠١٥ لەسەری ڕێککەوتبوون.
لای خۆشیەوە، "مەحمود ئەحمەدی نەژاد" کاندید بۆ سەرۆکایەتی ئێران ڕایدەگەیەنێت، نە ئەمریکا و نە ئێران سود لە گرژییەکان نابینن.
لە دوای کشانەوەی ئەمریکا لەسەر دەستی "دۆناڵد تڕەمپ" لە ڕێککەوتنی ئەتۆمی و لە ترسی سزادانیان لەلایەن ئەمریکاوە، چەندین کۆمپانیای ئەمریکی و ئەوروپی لە ماوەی چەند ساڵی ڕابردوودا کارکردنیان لەگەڵ "تاران" لەسەرە قەدەغە کراوە.
لەسەر ئاستی وڵاتانی عەرەبیش سعودیە و لوبنان و جەزائیر و لیبیا لە یەکەم تا چوارەمی ڕیزبەندی وڵاتانی عەرەبیان گرتووە و عێراقیش پلەی پێنجەمی ڕیزبەندییەکەی گرتووە لە بوونی زۆرترین یەدەگی زێڕدا و خاوەنی ٩٦ تۆن و ٣٠٠ کیلۆگرامە.
لە ڕاگەیەندراوەکەی ئەنجومەنی جیھانی زێڕدا ھاتووە، ئەمریکا زۆرترین یەدەگی زێڕی ھەیە لەسەر ئاستی جیھان بە ٨ ھەزار تۆن و ١٣٣ کیلۆگرام لە ڕیزبەندی یەکەمی وڵاتاندایە، ئەڵمانیاش بە ٣ ھەزار تۆن و ٣٦٢ کیلۆگرام لە پلەی دووەمدا ماوەتەوە.
لەسەر ئاستی جیھانیش خواست لەسەر ئەم کانزا زەردە ڕووی لە ھەڵکشان کردووە، بە جۆرێک تەنھا لە ٤ مانگی ئەمساڵ خواست لەسەر زێڕ بە ڕێژەی ٥٢٪ ھەڵکشاوە، تەنھا لەم چارەکەی یەکەمی ئەمساڵدا چین ١٩١ ھەزار و ١٠٠ کیلۆ زێڕی کڕیوە، ھندستان وێڕای بڵاوبوونەوەی کۆرۆنا و نەبوونی پێداویستییە تەندروستییەکان، لە پلەی دووەمی وڵاتانی کڕیارانی زێڕدایە بە ١٠٢ ھەزار و ٥٠٠ کیلۆ و ئەمریکاش ٢٤ ھەزار و ٣٠٠ کیلۆ زێڕی لەم چوارمانگەی سەرەتای ٢٠٢١دا کڕیووە.
بانکی ناوەندی عێراق کە لە کۆتایی ٢٠٢٠ چاوەڕێی مایەپووچبوونی لێدەکرا بەھۆی قەیرانە یەک لە دوایەکەکان، لە تازەترین ڕاگەیەندراوی ئەنجومەنی جیھانی زێڕدا ھاتووە، بانکی ناوەندی عێراق توانیویەتی بەرگری لە ڕیزبەندی خۆی بکات لە چوارچێوەی ئەو وڵاتانەی زۆرترین یەدەگی زێڕیان ھەیە و، لە پلەی ٣٨ھەمینی جیھان و پێنجەمی وڵاتانی عەرەبیدایە لە بوونی زۆرترین یەدەگی زێڕدا و خاوەنی ٩٦ تۆن و ٣٠٠ کیلۆگرامە.
بەڕێوەبەری ئاوی ڕاپەڕینیش دەڵێت، لەگەڵ سەرھەڵدانی مەترسی بوونی وشکەساڵی تەنھا ئەو پڕۆژەیە دەتوانێت ئاوی خواردنەوەی ڕانیە و دەوروبەری دابین بکات.
لێپرسراوانی پەروەردە و تەندروستی لە سلێمانی باس لەوە دەکەن ئامادەکاری پێویست کراوە بۆ کردنەوەی دەرگای خوێندنگاکان.
بە پێی یاسای چاکسازی دەبێت سندوقی خانەنشینی دابمەزرێت، بەڵام تا ئێستا حکومەتی ھەرێم ھەنگاوی پێویستی بۆ ئەو بابەتە نەناوە.
لێپرسراوی فەرمانگەی ئاوی شارەکەش دەڵێت، بەھۆی دابەزینی ئاستی ئاوی بەنداوی ئەڵوەن و ڕووباری سیروان پێدەچێت کێشەی کەمی ئاو زیاتر ببێت.
ڕۆشنبیرانی قەزای چەمچەماڵ لە ڕێگەی کوردسات نیوزەوە داوا دەکەن ئاوڕی جدی لە گوندی چەرموو بدرێتەوە و شوێنەوارەکانی لە فەوتان و لەناوچوون بپارێزرێن.
ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لە ١٠ی تەمووزی ساڵی رابردوو بڕیاری ٢٥٣٣ی پەسەندکرد، کە رێگە دەدات بە رێکخراوەکانی سەر بە نەتەوەیەکگرتوەکان بۆ ماوەی ساڵێک ھاوکارییەکانیان لە رێگەی دەروازەی بابلھەوا بگەیەننە ناوخۆی سوریا، لە ١٠ی تەمووزی ئەمساڵ کۆتایی دێت و روسیاش بەنیازە مافی ڤیتۆ لە دژی درێژکردنەوەی بڕیارەکە بەکاربھێنێت
پەیمانگای پرۆکینگزی ئەمریکی لە راپۆرتێکدا ئاشکرایکردووە، نزیکەی ٣ ملیۆن و ٤٠٠ ھەزار مەدەنی لە ئیدلب، کە دوو ملیۆن کەسیان لە شوێنەکانی ترەوە ئاوارەی شارەکە بوون، پشت بەو ھاوکارییە مرۆییانە دەبەستن کە نەتەوەیەکگرتوەکان لە دەروازەی بابلھەوا بۆیان رەوانە دەکات.
رونیشیکردووەتەوە، رەوشی سوریا لەسایەی قەیرانی ئابوری و پەتای کۆرۆناو ھەرەسھێنانی ئابوری لوبنان و سزاکانی ئەمریکا بۆ سەر حکومەتی بەشار ئەسەد، بەرەو کارەسات دەڕوات و داخستنی دەروازەکانیش ھێندەی تر قەیرانەکە سەخت دەکات.
پەیمانگاکە ئاماژەی بەوەشداوە، ئەو ھاوکارییانەی لە سنورەکانەوە رەوانە دەکرێن گرنگییەکی زۆریان ھەیە بۆ رێگری لە سەرھەڵدانی کارەساتی مرۆیی، لەحاڵەتی داخستنی سنورەکانیش ژمارەیەکی زیاتری خەڵکی سوریا دەربەدەر دەبن و ئەگەری ئەوەش ھەیە ببێتە مایەی سەرھەڵدانی ململانێی نێوان تورکیاو روسیا.
ھاوکات کۆمسیۆنی نەتەوەیەکگرتوەکان بۆ کاروباری پەنابەران لە راپۆرتێکدا ئاشکرایکردووە،١٣ ملیۆن و٤٠٠ ھەزار کەس لە سوریا پێویستیان بە ھاوکاری مرۆییە، بەڵام تەنھا ھاوکاری بە ٧ ملیۆن و ٧٠٠ ھەزار کەس دەگات. ئاماژەی بەوەشکردووە، ژمارەی ئەو کەسانەی بە شێوەی رێکخراو خواردنیان دەستناکەوێت بەرزبۆتەوە بۆ ٥٧%. رێکخراوی یونیسێفیش ئاشکرایکردووە، ٩٠%ی منداڵانی سوریا پێویستیان بە ھاوکاری مرۆییە.
ھەروەک جەژنەکانی ڕابردوو ھاوڵاتیان لە بەرەبەیانەوە دەچنە مزگەوتەکان بۆ بەجێھێنانی نوێژی جەژن، دواتر سەردانی گۆڕی شەھیدان و کەسوکار دەکەن.
ھاوڵاتیانی ڕۆژئاڤا خوازیارن ئاشتی و ئارامی سەقامگیر بێت و ئەم جەژنەش ببێتە ھۆی کۆتایی ھێنانی جەنگ.
