ڕاپۆرت
ھەفتەی ڕابردوو باران بارینی بەخوڕ و دروستبوونی لافاوی وێرانکەر لە چەند ناوچەیەکی خۆرئاوای ئەوروپا بە تایبەت ئەڵمانیا سەدان قوربانی لێکەوتەوە و ھەزارانی تریش تا ئێستا بێسەروشوێنن، لە ھەمانکاتیشدا وڵاتانی ئەسکەندەناڤیا کە ساردترین ناوچەی باکوری ئەوروپان بەدەست بەرزبوونەوەی پلەکانی گەرماوە دەناڵێنن.
لە ماوەی ڕابردووشدا کەوتنەوەی ئاگر لە خۆرئاوای ئەمریکا و کەنەدا سوتانی ڕووبەرێکی زۆری دارستانی لێکەوتەوە و بەھۆی بەرزبوونەوەی پلەکانی گەرماش لە کەنەدا ھەزاران کەسی بوونە قوربانی.
لە دواین کارەساتی سروشتیدا، لە وڵاتی چین، ١٢ کەس بەھۆی باران بارین و دروستبوونی لافاو گیانیان لە دەستدا و ٢٠٠ ھەزار کەسیش ماڵ و حاڵی خۆیان جێھێشت.
دەستەی کەشناسی شاری چینگ چوی چین بڵاویکردەوە، بەرزترین تێکڕای باران بارینی ڕۆژانە تۆمارکراوە کە لە ٦٠ ساڵی ڕابردوودا ھاوشێوەی نەبووە. ھەرچەندە بارانبارینی وەرزی لە چین ھەیە، بەڵام شارەزایانی کەشناسی دەڵێن گۆڕانکارییەکانی کەشوھەوا بووەتە مایەی زیادبوونی دیاردەی کەشی سەخت.
ئەو ھۆکارانەی بوونەتە مایەی گۆڕانی کەشوھەوا، دیارترینیان قەتیسبوونی گەرمایە لە دەرئەنجامی پیسبوون و دەردانی گازی دووەم ئۆکسیدی کاربۆن لە کارگە و فرۆکە و ئۆتۆمبێل.
ئاژانسی کەشناسی ئەوروپا ئاشکرایکردووە، ئەو باران بارینە بەخوڕەی خۆرئاوای ئەڵمانیای گرتەوە لە دیارترین نیشانەکانی تێکچوونی کەشوھەوایە کە لە دەرئەنجامی بەرزبوونەوەی پلەکانی گەرمایە.
زانایانیش ھۆکارەکە دەگەڕێننەوە بۆ ئەوەی بەرگە ھەوای زەوی زۆر فێنک بووە کە دەتوانێت شێیەکی زۆر کۆبکاتەوە و ببێتە مایەی باران بارینی بەخوڕ.
بە پێی توێژینەوەکانیش ناوچەکانی چین و ھندستان و ئەوروپا و باکوری خۆرھەڵاتی ئەمریکا لەو ناوچانەن زۆرترین زیانیان بەرکەوتووە و ساڵانەش نزیکەی نۆ ملیۆن کەس گیان لە دەستدەدەن کە پێشبینی دەکرێت ھۆمارەکەی خەڵوزی بەردین بێت.
ھەرچەندە ڕێککەوتنامەی پاریسی تایبەت بە کەشوھەوا لە ساڵی ٢٠١٥ەوە ئیمزاکراوە بەڵام تا ئێستا وڵاتە پیشەسازییە گەورەکانی جیھان پابەند نین بە کەمکردنەوەی گازە ژەھراوییەکان و کەمکردنەوەی ئەو چالاکییانەی دەبنە مایەی پیسکردنی ژینگە.
بە پێی ئامارەکانی بەڕێوەبەرایەتی گەشوگوزاری قەزاکەش، لە ماوەی شەش مانگی سەرەتای ئەمساڵدا زیاتر لە ١٠٥ ھەزار گەشتیار لە ناوەڕاست و باشووری عێراقەوە، سەردانی ناوچە گەشتیارییەکانی قەزای ئاکرێیان کردووە و ڕێژەکەش بەراورد ساڵی ڕابردوو زیادیکردووە.
ھەروەھا دەڵێن، سەردانی بیرەکانیشیان کردووە و وتوویانە ئاو بەردراوەتە بەڵام ئاو بۆ گەڕەکەکانی ئەوان نەھاتووە.
ئاماژەیان بەوەشدا، چەندین جار تەلەفۆنیان بۆ بەرپرسان کردووە وەڵامیان نادەنەوە و ئاوی تانکەریش بۆ کڕین دەستناکەوێت.
بەڕێوەبەرایەتی گەشتوگوزاری دھۆکیش پێشبینی دەکات زیاتر لە ٢٠ ھەزار گەشتیار لە ڕۆژانی جەژندا سەردانی ناوچە گەشتیارییەکانی دھۆک بکەن.
دانیشتوانی ناحیەی قادر کەرەم بەدەست کەمی خزمەتگوزارییەوە دەناڵێنن و داواکارن پڕۆژەکانی خزمەتگوزاری بۆ ناحیەکە جێبەجێ بکرێن.
قایمقامی چەمچەماڵیش دەڵێت، یەکێک لە سەرچاوە ئابورییەکانی ھەرێمی کوردستان لە قادر کەرەمە کەچی وەک پێویست ئاوڕی لێ نەدراوەتەوە.
فرۆشیارانی جلوبەرگ ئاماژە بەوە دەکەن، بەرزبوونەوەی پلەکانی گەرما و بەردەوامی لێبڕینی مووچە، ھۆکار بوون بۆ سستی بازاڕی جلو بەرگ.
ھاوکات بەھۆی پشتگوێ خستنی کەرتی گەشتوگوزار لە جەژن و بۆنەکاندا گەشتیاران ڕوو لە پارێزگای کەرکوک ناکەن، ھاوڵاتیانی شارەکەش بۆ ڕۆژانی جەژن ڕوو لە پارێزگاکانی تر دەکەن.
ئەمساڵ دامەزراوەکانی خۆبەڕێوەبەری باکور و خۆرھەڵاتی سوریا، بە ڕێوڕەسمێکی جەماوەری ئەو یادەیان کردەوە، کە بەھۆی شۆڕشەکەوە ئێستا ٢٥٪ی خاکی سوریا لە ژێر کۆنترۆڵی خۆبەڕێوەبەری باکور و خۆرھەڵاتی سوریادایە.
بڕیاریشە کۆنفرانسێکی تایبەت بە پاراستنی شوێنەوارەکانی کفری ئەنجام بدرێت.
لە ناوچەی ڕایلاندی ئەڵمانیا تیمەکانی بەرگری شارستانی دەردەکەون، کە سەرگەرمی دەرکردنی ئاوی باراناون لە نھۆی خوارەوەی گەراجێکی ئۆتۆمبێل، تیمەکانی بەرگری شارستانی خەمی ئەوەیان لەناو ئەو ئۆتۆمبێلانەی لە دوای لافاوەکەوە جێماون خەڵکیان تیادا مابێتەوە.
لێپرسراوانی ئەو وڵاتە ئاماژە بۆ ئەوە دەکەن، قۆناغ بە قۆناغ پاشماوەکان دوور دەخەنەوە و دەست بە بونیادنانەوەی ناوچە زیانلێکەوتووەکان دەکەن.
دەسەڵاتدارانی ئەڵمانیا دووپاتیانکردووەتەوە، ١١٧ کەس بەھۆی ڕووداوەکەوە لە ناوچەی ڕاینلاند گیانیان لە دەستداوە و لە باکوری ڕاین زێستفالیاش ٤٧ کەس گیانیان لە دەستداوە و لە باڤاریاش کەسێک گیانی لە دەستداوە.
کوچە و کۆلانەکانی ناوچەی ڕاینلاند بە کەرەستەی کەڵەکە کراو داپۆشراون، کە لە نێو ماڵ و بازاڕەکاندا بەھۆی لافاوەوە لەناوچوون و لە ئێستادا بە ھاوکاری تیمەکانی حکومەت و ھاوڵاتیان و کۆی ڕێکخراوەکان دوور دەخرێنەوە.
میدیاکانی ئەڵمانیا ئاشکرایانکردووە، لەو ھەڵمەتە مرۆییەدا چەندین ڕێکخراو خواردن و خواردنەوەی بۆ ئەو کەسانە دابین دەکەن کە خۆبەخشانە قۆڵی ھیمەتییان لە ھەڵماڵیوە و بەشێک لە گەرانەوەی ژیان بۆ ناوچەکەیان.
خاوەن دوکانێکی چینین و کاری دەستیش لە ناوەڕاستی شاری "ئەسفەھان" کە ناوەندێکی گرنگی بازرگانییە، دەڵێت، سێ ساڵ لەمەوبەر و بەر لە سەپاندنی سزاکان، ژمارەیەکی زۆر گەشتیار لە ھەموو جیھانەو لەو بازاڕە بوون و فرۆشێکی باشیان ھەبوو.
زۆرێک لە دوکاندارەکان دەڵێن، بەھۆی سزا خستنەسەر بانکەکان و بازرگانی نێودەوڵەتی، زۆرینەی کڕیارە بیانییەکانیان لە دەستداوە و بازرگانییەکەیان ٦٠٪ بەراورد بە ٣ ساڵ پێش ئێستا کەمبووەتەوە.
دانیشتوویەکی تری ئێران دەڵێت ئەمریکا خۆپەرستە و دەبێت لەوە تێبگات کە کاروباری ناوخۆی وڵاتان پەیوەندی بەوەوە نییە.
لەگەڵ بەڕێوەچوونی ٦ خولی دانوستانەکانی "ڤییەنا" بۆ بوژانەوەی ڕێککەوتنی ئەتۆمی، بەشێک لە ئێرانییەکان گەشبینن بە گەیشتن بە ڕێککەوتن و ھەڵگرتنی سزاکان.
تا ئێستاش دیار نییە خولی حەوتەمی دانوستانەکانی "ڤییەنا" کەی دەستپێدەکات، بەڵام چاوەڕوان دەکرێت لەگەڵ دەستبەکاربوونی "ئیبراھیم ڕەئیسی" وەک سەرۆکی نوێی ئێران، گەیشتن بە ڕێککەوتن نزیک بێت.
