ئابووری
ئەمڕۆ لە بازاڕی وزەی جیھان، نرخی یەک بەرمیل نەوتی برێنت بە رێژەیەکی کەم رووی لە بەرزبوونەوە کرد و گەیشتە ٨٢ دۆلار و ٧١ سەنت، بەڵام نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاوی تەکساس چوار سەنت دابەیزینی تۆمارکرد و گەیشتە ٧٧ دۆلار و ٢٤ سەنت.
ئاژانسی وزەی نێودەوڵەتیش پێشبینیکردووە، ساڵی ٢٠٢٣ داواکاری لەسەر نەوت بەبڕی یەک ملیۆن و ٧٠٠ ھەزار بەرمیل لە رۆژێکدا زیادبکات. داتاکانیش ئەوەیان خستووەتەڕوو، کە گواستنەوەی نەوت لە چینەوە رووی لە بوژانەوە کردووە.
بانکی ناوەندیی عێراق لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکرد، دابەزینی بەھای دینار لە چەند رۆژی رابردوودا دەگەڕێتەوە بۆ بوونی چەند ھۆکارێک، لەوانە دامەزراندنی سەکۆیەکی ئەلیکترۆنی، کە بووەتە ھۆی بەرزبوونەوەی خواست لەسەر کڕینی دۆلار.
راشیگەیاند، خستنەڕووی دراوی بیانی پەیوەندی بە سەرچاوەی داراییەوە نییە، بەڵکو پەیوەستە بە گرتنەبەری رێکارە کارگێڕی و وردبینییەکان، کە چەند رۆژی داھاتوو کۆتایی دێن و فەرمانکراوە بەخێرایی خواستی بانکەکان لە دابینکردنی دراوە بیانییەکان جێبەجێ بکرێت.
نزیکەی ھەفتەیەکە لە بازاڕەکانی عێراق و ھەرێمی کوردستان، نا جێگیریی لە بازاڕی ئاڵوگۆڕی دراودا ھەیە و بەھای دیناری عێراقی بەرامبەر دۆلار دابەزینی بەرچاوی بەخۆوە بینیوە.
خستنەڕووی دراوی بیانی لە ئێستادا ھیچ پەیوەندی بە سەرچاوەی داراییەوە نییە، بەڵکو پەیوەندی بە گرتنەبەری رێکارە کارگێڕییەکان و وردبینییەکان ھەیە کە لەچەند رۆژی داھاتوودا تێدەپەڕێنرێت.
بە پێی داتا جیھانییەکان، نرخی یەک بەرمیل نەوتی برێنت بەڕێژەی ١.٠٦% بەرزبوونەوەی تۆمارکرد و گەیشتە ٧٨ دۆلار و ٨٢ سەنت ، نرخی نەوتی خاوی ئەمریکاش بەڕێژەی ١.٠١% رووی لە بەرزبوونەوە کرد و بە ٧٣ دۆلار و ٨٩ سەنتەوە مامەڵەی پێوەکرا.
داخستنی ھێڵی بۆری "کی ستۆن" کە رۆژانە نزیکەی ٦٢٠ ھەزار بەرمیل نەوت رەوانەی ئەمریکا دەکات، کاریگەری لەسەر بەرزبوونەوەی نرخی نەوت کرووە، بە تایبەت کە ئەمریکا گەورەترین بەکاربەری نەوتی خاوە لە جیھاندا.
ھاوکات کەمکردنەوەی کۆت و بەندەکانی روبەڕوبوونەوەی کۆرۆنا لە وڵاتی چینیش کاریگەری ھەبووە.
ئەمڕۆ لەگەڵ کردنەوەی بازاڕی وزەی جیھان، نرخی یەک بەرمیل نەوتی برێنت ٤٤ سەنت رووی لە بەرزبوونەوە کرد و گەیشتە ٧٦ دۆلار و ٥٦ سەنت، نرخی نەوتی تەکساسیش ٥٧ سەنت رووی لە بەرزبوونەوە کرد و گەیشتە ٧١ دۆلار و ٥٩ سەنت بۆ بەرمیلێک.
بەرزبوونەوەی نرخی نەوتیش لە بازاڕەکانی جیھان بەھۆی بەردەوامی داخستنی ھێڵی سەرەکی نەوتە کە نەوتی خاو رەوانەی ئەمریکا دەکات، ھەروەھا ھەڕەشەکانی "ڤلادمیر پوتن" سەرۆکی روسیا بە کەمکردنەوەی ئاستی بەرھەمھێنان لە دژی وڵاتانی رۆژئاوا کاریگەری لەسەر بەرزبوونەوەکە ھەبووە.
کۆمپانیای نەوتی پارێزگای میسان رایگەیاند، لەکاتی بەرھەمێنانی نەوت لە سەرجەم کێڵگە نەوتییەکانی عێراق بڕێکی زۆر غاز بەفیڕۆ دەچێت و ھیچ سوودێکی لێوەرناگیرێت، بەڵام وەک کۆمپانیای نەوتی پارێزگای میسان بەرنامە و پلانێکی تایبەتیان ئامادەکردووە بە مەبەستی بەکارھێنانەوەی ئەو غازە بۆ بەرھەمێنانی وزە.
ئاماژەی بەوەشکردوە، لە دوای گۆڕانکاری و بەرەوپێشبردن و نۆژەنکردنەوەی سەرجەم بیری نەوتی کێڵگەکانی پارێزگای میسان، لەئێستادا بەرھەمھێنانی نەوتیان گەیاندووەتە زیاتر لە ٧٠٠ ھەزار بەرمیل لە رۆژێکدا.
نرخی یەک بەرمیل نەوتی برێنت گەیشتە ٧٩ دۆلار و ٥٠ سەنت و بەڕێژەی ٠٣% دابەزی.
ھەروەھا نرخی یەک بەرمیل نەوتی تەکساسیش بە ٧٤ دۆلار و ٣٠ سەنت مامەڵەی پێوەکرا و بەڕێژەی ٠٢% دابەزیوە.
دابەزینی نرخی نەوتی خاو لە جیھاندا پاش دیاریکردنی نرخی نەوتی روسیا دێت لەلایەن وڵاتانی جی حەوت و ئوستوراڵیاوە کە ھەر بەرمیلێک نەوتی روسیا لە دەریاوە ٦٠ دۆلار دەبێت.
بانکی ناوەندی عێراق بۆ ئەمڕۆ ١٥٨ ملیۆن دۆلاری خستووەتەڕوو، بەڵام بڕیارە بۆ ڕۆژی پێنجشەممە ١٢٥ ملیۆن دۆلار بخاتەڕوو.
زۆربەی ئەوانەی لە بازاڕی ئاڵوگۆڕی دراو کاردەکەن، دۆلار دەکڕن و کەمترینیان دۆلار دەفرۆشن بە تایبەت دوای ئەوەی بانکی ناوەندی بۆ سبەینێ پێنجشەممە خستنەڕووی دۆلاری کەمکردەوە.
ئەمڕۆ لەگەڵ کردنەوەی بازاڕی وزەی جیھان، نرخی یەک بەرمیل نەوتی برێنت بەڕێژەی ٢.٢% بەرزبووەوە و گەیشتە ٨٧ دۆلار و ٤١ سەنت، نەوتی تەکساسیش بەرێژەی ٢% بەرزبووەو و یەک بەرمیل گەیشتە ٨١ دۆلار و ٦٢ سەنت.
بەرزبوونەوەی نرخی نەوت لەدوای کۆبوونەوەکەی دوێنێی رێکخراوی ئۆپیک پڵەس ھات، کە تێیدا بڕیاردرا ئاستی بەرھەمھێنانی نەوت بەجێگیری بمێنێتەوە.
ھۆکارێکی دیکەی بەرزبوونەوەی نرخی نەوت دەگەڕێنرێتەوە بۆ کەمکردنەوەی رێکارەکانی قەدەغەی ھاتووچۆ بۆ روبەڕوبوونەوەی کۆرۆنا لە چەند شارێکی تری وڵاتی چین، بەو پێیەی ئەو وڵاتە یەکێکە لە گەورەترین ھاوردەکاری نەوت لە جیھاندا.
بە پێی راگەیەندراوێکی وەزارەتی نەوتی عێراق، بەسەرپەرشتی کۆمپانیای سۆمۆ پلانێکیان داڕشتووە بە مەبەستی زیاتر پێشخستن و گەشەپێدانی کەرتی نەوت بەتایبەتیش لە بوارەکانی بەرھەمێنان و زیادکردنی یەدەگی نەوت و فراوانکردن و گۆڕانکاری لە شێوازی رێگەکانی ھەناردەکردن و نۆژەنکردنەوەی بۆرییەکانی نەوت لە پێناو زیادکردنی داھات.
ئاماژەی بەوەشکردووە، یەکێک لە بڕگەکانی پلانەکە نۆژەنکردنەوەی تۆڕی بۆرییەکانی ھەناردەی نەوتە، کە لەئێستادا بەھۆی کۆنی سیستمەکەوە بڕێکی زۆر نەوت لەکاتی ھەناردەکردندا بەفیڕۆ دەچێت و ھەندێک لەبیرە نەوتەکانیش پێویستیان بە گۆڕانکاری و نۆژەنکردنەوە ھەیە، جەختیشیکردەوەتەوە، پلانەکە بەتەواوی ئامادەکراوە و لە داھاتوویەکی نزیکدا دەست بە جێبەجێکردنی دەکرێت.
وەزارەتی نەوتی عێراق بڵاویکردەوە، بەپێی ئامارە سەرەتاییەکانی کۆمپانیای سۆمۆ لە مانگی تشرینی دووەم بڕی ٩٩ ملیۆن و ٨٦٧ ھەزار بەرمیل نەوت ھەناردەکراوە و داھاتەکەی گەیشتووەتە ھەشت ملیار و ٢٣١ ملیۆن دۆلار.
رونیشیکردووەتەوە، لە کێڵگە نەوتییەکانی ناوەڕاست و باشور ٩٧ ملیۆن و ٢٠٤ ھەزار بەرمیل و لە کێلگە نەوتییەکانی کەرکوکیش ٢ ملیۆن ٣٦٣ ھەزار بەرمیل ھەناردەکراوە و تێکڕای رۆژانەی ھەناردەکردن ٣ ملیۆن و ٣٢٩ ھەزار بەرمیل بووە و تێکڕای نرخی بەرمیلێک نەوتیش گەیشتووەتە ٨٢ دۆلار و ٤١٧ سەنت.
بەراورد بە مانگی تشرینی یەکەم داھات و نرخی نەوتی عێراق کەمیکردووە و لە مانگی تشرینی یەکەمدا داھاتی نەوت ٩ ملیار و ٢٥٨ ملیۆن دۆلار بووە و نرخی بەرمیلێک نەوتیش ٨٨ دۆلار و ٣١ سەنت بووە.
ئەمڕۆ لەگەڵ کردنەوەی بازاڕی وزەی جیھانی، نرخی نەوتی برێنت بەڕێژەی ٢.٦% دابەزی و گەیشتە ٨١ دۆلار و ٤٧ سەنت، کە نزمترین ئاستە لە مانگی کانوونی دووەمی ئەمساڵەوە تۆماربکرێت.
نرخی نەوتی تەکساسیش بەڕێژەی ٢.٧% دابەزینی تۆمارکرد و گەیشتە ٧٤ دۆلار و ٢٠ سەنت بۆ ھەر بەرمیلێک.
دابەزینی نرخی نەوت بەھۆی خۆپیشاندانەکانی وڵاتی چینە دژی کۆت و بەندەکانی کۆرۆنا، کە دوو رۆژە لەسەر یەک بەردەوامە و شارە گەورەکانی گرتووەتەوە، چونکە مەترسی لەسەر داواکاری نەوت دروستکردووە، بە تایبەت کە چین گەورەترین ھاوردەکاری نەوتە لە جیھاندا.
"سەعدون موحسن" یاریدەدەری بەڕێوەبەری گشتی کۆمپانیاکە رایگەیاند، رێکخراوی ئۆپیک پڵەس رۆژانە ٤٣ ملیۆن نەوت بەرھەم دەھێنێت و عێراق ١١%ی بەرھەمھێنانی ئەو نەوتە پێکدەھێنێت، بڕیارەکەشی بە کەمکردنەوەی ھەناردەی نەوت، کاریگەری لەسەر ئاستی بەرھەمھێنانی نەوتی عێراق دروست نەکردووە.
وتیشی پێشبینی دەکەن، نرخی یەک بەرمیل نەوتی برێنت بۆ ساڵی داھاتوو لە نێوان ٨٥ بۆ ٩٥ دۆلار یاخود کەمتر بێت.
بڕیارە رۆژانی ٣ و ٤ی مانگی داھاتووش، رێکخراوی ئۆپیک پڵەس کۆبێتەوە و رەوشی ئێستای بازاڕی نەوت تاوتوێ بکات.
ئەمڕۆ یەکشەممە بانکی ناوەندی عێراق ١٢٤ ملیۆن و ٩٩١ ھەزار دۆلاری خستۆتەڕوو کە ١٠٤ ملیۆنی بە حەواڵە بووە، و ٢٠ ملیۆنیش بە کاش بووە.
بۆ سبەینێ دووشەممە ٢٨ی ١١، بانکی ناوەندی ١٣٩ ملیۆن و ٥٢٤ ھەزار دۆلار دەخاتەروو کە ٩٦ ملیۆنی بەشێوەی حەواڵەو ٤٣ ملیۆن دۆلاریشی بەشێوەی کاش دەبێت.
کۆمپانیای دانەغاز راپۆرتێکی لەبارەی داھاتی کۆمپانیاکە لە نۆ مانگی ئەمساڵدا بڵاوکردەوە و رایگەیاند، قەبارەی قازانجی ماوەی کۆمپانیاکەیان ١٦١ ملیۆن دۆلار بووە و داھاتی گشتیان ٢٤% زیادیکردووە، کە ٧٤ ملیۆن دۆلاری بۆ کۆمپانیای "پیرڵ پترۆڵ"ی ھاوبەشیان و ٨٦ ملیۆن دۆلاریشی بۆ کۆمپانیای دانەغاز بووە.
بە پێی راپۆرتەکە، ئاستی بەرھەمھێنانی وزەیان لە ھەرێمی کوردستان بەڕێژەی %١١ زیادیکردووە.
کۆمپانیای دانەغاز گەورەترین کۆمپانیای بەرھەمھێنانی غازە لە ھەرێمی کوردستان و لە ئێستادا کارەکانی لە کێڵگەی کۆرمۆر ئەنجام دەدات.
کۆمپانیای نەوتی زیقار رایگەیاند، دوای تەواوبوونی کارەکانیان، ١٠ بیری نوێ بۆ کێڵگەی نەوتی غەڕاف کە سەر بە پارێزگای زیقارە زیادبووە و بەوەش کۆی ژمارەی بیرە نەوتەکانی ئەو کێڵگە نەوتییە گەیشتووەتە ١٢١ بیر بەسەر دوو بەشدا دابەشکراون کە ١٠١ بیریان تایبەتن بە بەرھەمێنانی نەوت و ٢٠ بیری تریش ھاوکار و پشتیوانی بیرەکانی بەرھەمھێنانن.
ئاماژەی بەوەشکردوە، بەپێی بەدواداچوون و لێکۆڵینەوەکان سنوری پارێزگای زیقار زۆر دەوڵەمەندە بە نەوت و بە مەبەستی دۆزینەوەشیان لە کارکردنی بەردەوامدان لەگەڵ کۆمپانیا بیانییەکان بە مەبەستی زیادکردنی ئاستی بەرھەمھێنانی نەوت لە کێڵگەی غەڕاف.