عێراق
محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق لە بەبۆنەی شەشەمین ساڵیادی سەرکەوتن بەسەر تیرۆریستی داعشدا پەیامێکی بڵاوکردەوە، رایگەیاند، بە شانازیەوە ئەو سەرکەوتنە وەبیر ھەمووان دەھێننەوە کە بە خوێنی شەھیدە قارەمانەکان بەدیھاتووە و ئەوان بەناوی جیھان و ھەموو مرۆڤایەتییەوە دەجەنگان.
وتیشی، ھەروەھا شانازی بە ئەدای قارەمانانەی ھێزە چەکدارەکانمان لە ھەموو ڕیزەکانیاندا دەکەین کە توانیان ئەو سەرکەوتنە بەدەستبھێنین.
سودانی سوپاسی ژنانی عێراقیشی کرد بۆ پشتیوانەکانیان، ھەروەھا سوپاسی ھەموو ئەو لایەنانەی کرد کە پاڵپشتی عێراقیان کرد لە شەڕی ڕاستەقینەی عێراق لە دژی داعش.
سەرچاوەیەک لە ئەنجومەنی نوێنەران رایگەیاند، بڕیاردراوە ئەنجومەنی نوێنەران لە رۆژی سێشەممە کۆببێتەوە بە مەبەستی دیاریکردنی کەسێک وەکو شوێنگرەوەی حەلبوسی.
ھاوکات، عەباس عامری، راوێژکاری سیاسی ئەنجومەنی نوێنەران رایگەیاند، سەرۆکایەتی پەرلەمان ناوی شەش کاندیدی لەلایەن سوننەکانەوە بەدەست گەیشتووە وەکو شوێنگرەوەی حەلبوسی.
پێشتریش سالم عەنبەکی ئەندامی ھاوپەیمانی فەتح رایگەیاندبوو، کاتی ئەنجامدانی دانیشتن بۆ ئەم بابەتە درەنگە و رێککەوتن لەسەر یەک کاندید، یاخود دوو کاندید نەکراوە بۆیە دانیشتن بۆ دیاریکردنی جێگرەیەک بۆ شوێنی حەلبوسی دەکەوێتە دوای ھەڵبژاردنی ١٨ی ئەم مانگەی ئەنجومەنی پارێزگاکان.
د.لەتیف رەشید، سەرۆککۆماری عێراق رایگەیاند، لە رۆژی سەرکەوتن بەسەر رێکخراوی تیرۆرستی داعشدا یادی ئەوانە دەکەنەوە کە لە سوپادا خۆیان کردە قوربانی.
دەشڵێت، ئەو قوربانییەی ئەوان بوو بە بەڵگەیەک بۆ بەرگریکردن لە نیشتیمان و پاراستنی شکۆی وڵات.
ئاماژەی بەوەشکردووە، یەکگرتویی بۆ چەسپاندنی ئاسایش جوانترین وەفایە بۆ ئەو خوێنەی لە پێناوی وڵاتدا رێژراوە.
شەش ساڵ لەمەوبەر ھێزەکانی پێشمەرگە و سوپای عێراق سەرکەوتنی تەواوەتیان بەسەر تیرۆریستانی داعش راگەیاندو رۆژی ١٠ی کانونی یەکەمی ھەموو ساڵێکیش یادی ئەو سەرکەوتنە دەکرێتەوە.
لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاندووە، پەرلەمانتارێک بە ناوی محەمەد نوری لە یەکێک لە کەناڵە ئاسمانییەکان ھێرشی کردوەتەسەر سیاسەتی کاش و رێکارەکانی بانکی ناوەندی عێراقی.
ئاماژە بەوەشدەکەن، وتەکانی ئەو پەرلەمانتارە بە تەواوی رەتدەکەنەوە و داواش لە سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەران دەکەن لیژنەیەکی لێکۆڵینەوە لەسەر لێدوانەکەی ئەو پەرلەمانتارە پێکبھێنرێت.
چەند رۆژێک لەمەوبەر محەمەد نوری ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران رایگەیاندبوو، زیاتر لە ٣٥ ترلیۆن دیناری چاپکراو لە عێراق دیارنەماوە و دوو وڵاتی دراوسێی عێراق مامەڵە بە دینارەوە دەکەن و بانکی ناوەندی لە چەند ھەوڵێکیدا توانیویەتی تەنیا یەک ترلیۆن دۆلار کۆبکاتەوە.
مقاوەمەی ئیسلامی لە عێراق رایگەیاند، چالاکییەکانیان دژی سەربازانی ئەمریکا بەردەوام تا ئەوکاتەی دوایین سەرباز عێراق جێدەھێڵێت و ئەگەر حکومەتی عێراقیش دەیەوێت گفتوگۆی رۆیشتن لە وڵاتدا بکەن، ئەوان رێگری ناکەن.
ئاماژەی بەوەشکردوە، ئەگەر ئەمریکا وەڵامی ھەبێت ئەوان توندتر وەڵام دەدەنەوە و چالاکییەکانیان فراوانتر دەکەن.
دەشڵێن، ئەوەی دەیکەین ئەرکێکی ئاینی و نیشتیمانییە کە بۆ گەلی عێراقی دەکەین و ئەو چالاکییەی سەر باڵیۆزخانەی ئەمریکاش سەرەتای بەریەککەوتنێکی نوێیە و لە رۆژانی داھاتودا کاری دیکەمان دەبێت.
محەمەد شەیاع سودانی سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران و فەرماندەی گشتی ھێزە چەکدارەکانی عێراق، لە کۆبونەوەیەکدا لەگەڵ سەرکردەکانی پێکھاتە و دەزگا ئەمنی و سەربازییەکان، گفتوگۆیان لەسەر ھێرشەکەی سەر باڵیۆزخانەی ئەمەریکای لە عێراق کرد، لەگەڵ ئەو پێشێلکارییانەی ئاسایشی نیشتمانی و سەقامگیری و پەیوەندییە دیپلۆماسییەکانی عێراق دەکاتە ئامانج.
لە بەشێکی تری کۆبونەوەکەدا فەرماندەی گشتی ھێزە چەکدارەکان، فەرمانی کرد لێکۆڵینەوە بکرێت لەگەڵ کەسە کەمتەرخەمەکانی ئەو ھێزەی پارستنی ئاسایشی ئەو ناوچەیەیان پێ سپێدراوە و تیرۆریستان لە ھێرشەکەدا بەکاریان ھێناوە بۆ ئەوەی سزایان بەسەردا بسەپێنرێت.
جەختی لەوەشکردەوە، ھێرشکردنە سەر ھەر نێردەیەکی بیانی یان بنکەیەکی دیپلۆماسی تاوانێکی تیرۆریستییە و ئەنجامدەرەکەی بە ئەوپەڕی سزا دەگەیەنێت، ھەرگیز کەم تەرخەم نابن لە ڕووبەڕووبوونەوەی لە یاسا دەرچووەکان کە ئاسایشی عێراق دەخەنە مەترسییەوە و زیان بە ناوبانگی دەرەوەی دەگەیەنن.
د.لەتیف رەشید، سەرۆککۆمار لە پەیامێکدا بەبۆنەی نزیکبوونەوەی ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان جەختدەکاتەوە بەشداری کارای ھاوڵاتیان لە ھەڵبژاردن جگەلەوەی دەبێتەھۆی چەسپاندنی دەستور و بنەماکانی دیموکراسیی، ھاوکات گرنگترین ھۆکاریشە بۆ ئاڵوگۆڕی ئاشتیانەی دەسەڵات و دەربڕینی ویستی ئازادانەی ھاوڵاتیان.
سەرۆککۆمار داوا لە سەرجەم ھاوڵاتیان دەکات بەشدارییەکی چالاکانە و گرنگ بکەن لە پرۆسەی ھەڵبژاردندا، چونکە بەشداری کارای ھاوڵاتیان لە ھەڵبژاردن و چاودێری بەردەوامییان بۆ دەسەڵاتە جیاجیاکان، ھاوکار دەبێت لە پێشکەشکردنی خزمەتێکی باشتر و زیاتر ئاوەدانکردنەوەی وڵات.
سەرۆککۆمار لە پەیامەکەیدا داواشی لە ھەموو ئەوانەکردووە کە سەرقاڵی بەڕێوەبردنی پرۆسەی ھەڵبژاردنن بەردەوام بن لەھەوڵەکانیان بۆ بەدیھێنانی پرۆسەیەکی سەرکەوتووی ھەڵبژاردن کە ویستی دەنگدەران بەدیبێنێت و دادپەروەری و یەکسانی و پابەندبوون بە بنەماکانی دەستوور و یاساکانەوە مسۆگەر بکات.
یەحیا رەسول وتەبێژی فەرماندەی گشتی ھێزە چەکدارەکانی عێراق رایگەیاند، ئەو ئەفسەرانەی کەمتەرخەم بوون رەوانەی لێکۆڵینەوە کران.
وتیشی، لیژنەی لێکۆڵینەوە گەیشتووە بە سەرەداوی گرنگ و دەسەڵاتی فراوان دراوە بە ھێزە ئەمنییەکان.
لیوا یەحیا رەسوڵ وتەبێژی فەرماندەی ھێزە چەکدارەکانی عێراق رایگەیاند، محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق، رەزامەندی دەربڕیوە بە دانانی پشکی تایبەت بۆ کەسوکاری قوربانیانی سپایکەر لە وەرزی حەجی ساڵی داھاتودا.
ئاماژەی بەوەشکردووە، نوسراوەکەی سودانی ئاڕاستەی دەستەی حەج و عەمرە کراوە بۆ ئەوەی رێکار بگیرێتەبەر و ناوەکانیان تۆماربکرێت.
ساڵی ٢٠١٤ تیرۆرستانی داعش نزیکە دوو ھەزار خوێندکاری کۆلێژی فرۆکەوانی لە بنکەی سەربازی سپایکەر لە پارێزگای سەڵاحەدین گوللـەباران کرد.
لە مانگی تشرینی دووەمی ئەمساڵیشدا دوو کەس بە تۆمەتی ئەنجامدانی تاوانی سپایکەر دوای نۆ ساڵ لە یەکێک لە وڵاتانی دراوسێی عێراق دەستگیرکران.
بانکی بازرگانی عێراق رایگەیاند، یەکەمین کاروانی دۆلاری ئەمریکی کە لە دەرەوەی عێراقەوە ھاوردەکراوە گەیشتوەتە بانکەکەیان.
ئاماژەی بەوەشکردوە، ئەو کارە لە چوارچێوەی پلانی بانکی ناوەندییە بۆ پشتیوانی کەرتی بانکی و دابینکردنی داواکاری بەشداربوانی بانکە بۆ راکێشان و بەکارھێنانی دۆلار و جێگیرکردنی بەھای دۆلارە لە بازاڕە ناوخۆییەکاندا.
ناوەڕاستی مانگی تشرینی دووەمی ئەمساڵ بانکی ناوەندی رێککەوتنی لەگەڵ بانکی فیدڕالی ئەمریکا کرد بۆ ھاوردەکردنی دۆلار بۆ سێ بانکی عێراقی.
بەپێی رێککەوتنەکە بانکەکان دەتوانن بڕی ١٠٠ ملیۆن دۆلار بە یەک کاروان ھاوردەبکەن بەمەبەستی دابینکردنی دۆلار.
سالم عەنبەکی ئەندامی ھاوپەیمانی فەتح رایگەیاند، تا ئەم ساتە رێککەوتنی ھێزە سیاسیەکان و نوێنەرانی سوننەکان لەسەر ئەنجامدانی دانیشتنێک بۆ دیاریکردنی کەسێک بۆ پۆستی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران نەکراوە.
ئاماژەی بەوەشکردوە، کاتی ئەنجامدانی دانیشتن بۆ ئەم بابەتە درەنگە و رێککەوتن لەسەر یەک کاندید، یاخود دوو کاندید نەکراوە بۆیە دانیشتن بۆ دیاریکردنی جێگرەیەک بۆ شوێنی حەلبوسی دەکەوێتە دوای ھەڵبژاردنی ١٨ی ئەم مانگەی ئەنجومەنی پارێزگاکان.
دەشڵێت، ئەگەر سوننەکان لەسەر کەمکردنەوەی کاندیدەکان رێکبکەون کۆبونەوەی ئەنجومەنی نوێنەران ئەنجامدەدرێت و نزیکی کاتی ھەڵبژاردن وایکردوە کە ھێزە سیاسیەکان سەرقاڵی ھەڵمەتی ھەڵبژاردن ببن.
محەمەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق لە راگەیەندراوێکدا ئیدانەی ھێرشەکەی سەر باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە بەغداد دەکات و رایدەگەیەنێت، بەئامانجگرتنەوەی نێردە دیپلۆماسییەکان لە عێراق لەژێر ھیچ پاساوێکدا قبوڵکراو نییە.
ئەوەشی خستەڕوو، ئەنجامدەرانی ھێرشەکە پێشێلی سەقامگیری و ئاسایشی عێراق دەکەن و بەھیچ شێوەیەک نوێنەرایەتی گەلی عێراق ناکەن ، ھێرشەکانیشیان ڕەنگدانەوەی کارنامەی حکومەتی فیدراڵ نییە.
سەرۆکوەزیرانی عێراق پابەندی حکومەتی فیدراڵیشی بە پارێزگاریکردنی دیپلۆماتکارانی ھاوپەیمانان لە عێراق دووپاتکردەوە و ئاماژەی بەوەدا، بە ئامانجگرتنەوەی دامەزراوە و دیپلۆماتکارانی ھاوپەیمانان بۆ تێکدانی ناو و ناوبانگی سیاسی عێراق، کردەوەی تیرۆریستین و ھێزە ئەمنییەکان ھەموو رێوشوێنێکی پێویست دەگرنەبەر، بۆ رێگریکردن لێی.
محەمەد نوری، ئەندامی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، زیاتر لە ٣٥ ترلیۆن دینار لە عێراقدا دیارنەماوە و دوو وڵاتی دراوسێی عێراق تەنھا بە دراوی دینار ئاڵوگۆڕە بازرگانییەکانیان لەگەڵ عێراقدا ئەنجامدەدەن.
ئەوەشی خستەڕوو، ھەژموونی ھێزە سیاسییەکان بەسەر دامەزراوە داراییەکانی وڵاتدا، بەتایبەت بانکی ناوەندیی، وایکردووە ژێرخانی ئابووری عێراق زیانی بەربکەوێت و رێژەی بەقاچاخبردنی پارە لە وڵاتدا بۆ نزیکەی ٧٠٪ بەرزبووەتەوە.
ئەو ئەندامەی ئەنجومەنی نوێنەران وتیشی، بانکی ناوەندیی شکستی ھێناوە لە گێڕانەوەی ھاوسەنگی بۆ بازاڕەکانی دراو، بڕیارەکانیشی زۆرینەی سیاسیین و لە بەرژەوەندی چەند لایەنێکە، کە مامەڵە بە دۆلارەوە دەکەن.
پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، سەعات ٤:٣٦ خولەکی بەرەبەیانی ئەمڕۆ، باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە ناوچەی سەوزی بەغداد بە ١٠ مووشەک کراوەتە ئامانج، مووشەکەکانیش بە دوو قۆناغ ئاڕاستەکراون و پێنج لەو مووشەکانەش لە بارەگای دەزگای ئاسایشی نیشتمانی ناوچەکە کەوتوونەتە خوارەوە.
ئەوەشی خستەڕوو، ھێزە ئەمنییەکان لێکۆڵینەوەیان لە ھێرشەکە دەستپێکردووە و تائێستا زیانەکانی رووداوەکە دیار نین و ھیچ لایەنێکیش بەرپرسیارێتی خۆی لە ھێرشەکە رانەگەیاندووە.
حەیان عەبدولغەنی، وەزیری نەوت و جێگری سەرۆکوەزیرانی عێراق بۆ کاروباری وزە لە میانی کۆبونەوەی لەگەڵ کۆمپانیای سۆمۆ رایگەیاند، بڕیاری پابەندبونی عێراق بە بڕیارەکانی ئۆپیک پڵەسەوە لە چوارچێوەی ھەوڵی ھاوبەش دێت بۆ بەدیھێنانی ھاوسەنگی و سەقامگیری بازاڕی نەوت.
ئاماژەی بەوەشکردوە، لە ٣٠ی مانگی تشرینی دووەمی ئەمساڵدا ئۆپیک پڵەس عێراق پابەند دەکات بە کەمکردنەوەی بەرھەمھێنانی نەوت بەشێوەیەکی خۆویستانە و ٢٢٠ ھەزار بەرمیل نەوت کەمبکاتەوە لە یەکی ئەم مانگەوە تا ٣١ی ئاداری ٢٠٢٤ رۆژانە تەنھا چوار ملیۆن بەرمیل نەوت بەرھەمبھێنێت.
عەممار عەنبەکی، بەڕێوەبەری گشتی سۆمۆ رایگەیاند، عێراق دووەم گەورەترین بەرھەمێنەری نەوتە لە رێکخراوی ئۆپیک پڵەسدا و بڕیارەکانی رێکخراوەکە بۆ رووبەڕووبونەوەی ئاڵەنگارییەکان و گۆڕانکارییەکانی بازاڕی نەوتە لە جیھاندا.
سابرینا سینگ، یاریدەدەری وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ھێزەکانی ئەمریکا لەسەر بانگھێشتی حکومەتی فیدراڵ لە عێراقن و ئەرکیان رووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستانی داعشە لەناوچەکە.
ئەوەشی خستەڕوو، حکومەتی فیدراڵ ھاوکارە لە پاراستنی ھێزەکانی ئەمریکا لە عێراق و ئەو ھێرشانەشی کراونەتە سەر ھێزەکانی ئەمریکا ھێرشی شکستخواردوو بوون، جەختیلەوەشکردەوە، وەڵامی توندیان بۆ ئەو ھێرشانە دەبێت.
ھاوکات، نەتەوەیەکگرتووەکان لە راگەیەندراوێکدا ئیدانەی ھێرشەکەی سەر باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە بەغداد کرد و ئاماژەی بەوەدا، دەبێت ھەموو بارەگاکانی دیپلۆماتکاران پارێزراوبن.
راشیگەیاند، سەقامگیری و ئاسایشی عێراق گرنگە بۆیان، چونکە عێراق بەرگەی پشێویی و ئاژاوەگێڕی زیاتر ناگرێت، پشێوییەکانیش ھەڕەشەن بۆ سەر ئەو دەستکەوتانەی کە بە ئەستەم بەدەستھاتوون.