عێراق
ئاژانسی ئەسۆشییەتد پرێس بڵاویکردەوە، بەرپرسانی واشنتۆن لە چەند نامەیەکدا ھۆشدارییان داوەتە محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق، لەسەر زیادبوونی ھێرشی گروپە چەکدارەکان بۆ سەر ھێزەکانی ئەمریکا لە عێراق.
ئەوەشی خستەڕوو، واشنتۆن داوای لە سەرۆکوەزیرانی عێراق کردووە، ھاوسەنگی لە نێوان گروپە چەکدارەکان و ھێزەکانی ئەمریکا لە عێراق رابگرێت و کۆتایی بھێنێت بەھێرشی گروپەکان بۆ سەر ھێزەکانی ئەمریکا.
بەپێی ئاژانسەکە، بەرپرسانی واشنتۆن لە نامەکانیاندا بۆ سودانی، ئاماژەیان بە ھێزی پێگەی ئێران لە عێراق کردووە، لەکاتێکدا ئەو وڵاتە لەلایەن ئەمریکاوە سزای بەسەردا سەپێندراوە، ئەمەش ئەرکی سەرۆکوەزیرانی عێراق قورستر دەکات، بۆ دروستکردنی ھاوسەنگییەک لەنێوان واشنتۆن و ئێران لە عێراق.
ھادی عامری لە میانی کەمپەینێکی بانگەشەی "ھاوپەیمانیی بونیادی دەنێین" لە پارێزگای واست، وتارێکی پێشکەش کرد و رایگەیاند، سوپای عێراق و حەشدی شەعبی و پۆلیسی فیدڕاڵی توانای بەرگرییکردنیان لە عێراق ھەیە و پێویستیان بە بوونی ھێزەکانی ھاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە عێراق نییە و پێویستە دەستبەجێ ئەو ھێزانە عێراق بەجێبھێڵن.
عامری داواشی لە حکومەتی عێراق کرد، کۆتایی بە بوونی ھاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە عێراق بھێنێت.
ئەو قسانەی عامری لەکاتێکدان، نزیکەی دوو مانگە ھێرشی گرووپە چەکدارەکان بۆ سەر بنکە و ھێزەکانی ئەمریکا لە ھەرێمی کوردستان و عێراق و سوریا چڕبوونەتەوە و رۆژی ھەینیی رابردووش ئەو گرووپانە ژمارەیەک مووشەکیان ئاڕاستەی باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە بەغداد کرد.
نوسینگەی ڕاگەیاندنی سەرۆکوەزیرانی عێراق لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق ، پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەلایەن دەیڤید کامیرۆن وەزیری دەرەوەی بەریتانیاوە پێگەیشت، لە میانی گفتۆگۆکاندا پەیوەندی نێوان ھەردوو وڵات و ڕێگاکانی پتەوکردنیان تاوتوێ کرا، جگە لەوەش پێداچوونەوە بە بارودۆخی ئەمنی و سیاسی ناوچەکە و دوایین پێشھاتەکانی پرسی فەڵەستین کرا.
سەرۆکوەزیرانی عێراق دووپاتیکردەوە، بە پێی یاسا و ڕێککەوتنە نێودەوڵەتییەکان عێراق پابەندە بە پاراستنی ڕاوێژکاران و نوێنەرایەتییە دیپلۆماسییەکان کە لە وڵاتەکەدا کاردەکەن.
وەزیری دەرەوەی بەریتانیاش، پێزانینی خۆی بۆ ھەڵوێستەکانی حکومەتی عێراق لە پاراستنی نوێنەرایەتییە دیپلۆماسییەکان دەربڕی و پشتیوانی وڵاتەکەشی بۆ عێراق دووپاتکردەوە.
بەپێی خشتەی کۆبوونەوەکانی دادگای فیدراڵی، ئەمڕۆ سێشەممە دادگاکە بۆ یەکلاکردنەوەی سکاڵایەک لەبارەی دواخستنی ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی عێراق لە کەرکوک و وردبینیکردن لە تۆماری دەنگدەرانی پارێزگاکە کۆدەبێتەوە.
سکاڵاکە لە لایەن کاندیدێکی ھاوپەیمانیی قیادەی سوننەکان لە کەرکوک تۆمارکراوە و تیایدا سکاڵاکار داوا دەکات دادگای فیدراڵی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق پابەند بکات بە دواخستنی ھەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی پارێزگاکان کە دوای ١٥ ساڵ لە دواخستنی، بڕیارە شەش رۆژی تر بەڕێوەبچێت.
بەرپرسێکی سەربازیی ئەمریکا ئاشکرای کرد، شەوی رابردوو بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان ھێرشکراوەتە سەر بنکەی ئاسمانیی عەین ئەسەد لە پارێزگای ئەنبار لە رۆژئاوای عێراق و ھێرشەکەش بێزیان بووە.
وتیشی، لە باکووری رۆژھەڵاتی سوریاش، بە ژمارەیەک مووشەک ھێرشکراوەتە سەر بنکەی سەربازیی شەدادیە، کە ھێزەکانی ئەمریکای تێدایە.
لە ١٧ی تشرینی یەکەمی ئەمساڵ و لە دوای ھێرشی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە، ھێرشی گرووپە چەکدارەکان بۆ سەر بنکە و ھێزەکانی ئەمریکا لە ھەرێمی کوردستان و عێراق و سوریا چڕبوونەتەوە و بەپێی ئاماری بەرپرسانی ئەمریکا، ھێزەکانیان لە کەمتر لە دوو مانگی رابردوودا زیاتر لە ٩٠ جار رووبەڕووی ھێرش بوونەتەوە.
لەسەرەتادا سەرۆککۆماری عێراق سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ سەرۆککۆماری قوبرس دەربڕی بۆ ئەو بانگھێشتنامەیەی پێشکەشی کردبوو بۆ سەردانی کۆماری قوبرس، ئاماژەی بەوەشدا کە دانانی بەردی بناغەی سەردەمێکی نوێی پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان ھەردوو وڵاتە و دووپاتکردنەوەی خواستی عیراقی بۆ قوڵکردنەوەی پەیوەندی ھەمەلایەنە و فراوانکردنی لەگەڵ کۆماری قوبرس دەربڕی.
سەرۆککۆمار ھەوڵی عێراقی بۆ کارکردن بۆ دروستکردنی ھەلومەرجی گونجاو و کەشی لەبار بۆ زیاتر ھاندانی کۆمپانیا گشتییەکان و کەرتی تایبەت لە ھەموو کەرتەکانی بیناسازی و وەبەرھێناندا رونکردەوە، ئاماژەی بە بەردەستبوونی دەرفەت و توانای وەبەرھێنانی گەورە لە عیراقدا کرد، وەک چۆن جەختی لەسەر خواستی عیراق کردەوە بۆ دامەزراندنی پەیوەندی ھاوبەشی ستراتیژی لەگەڵ ھەموو وڵاتانی دۆست، لەوانەش کۆماری قوبرس لە رێی دامەزراندنی نوێنەرایەتی دیپلۆماسی نیشتەجێ لە ھەردوو وڵات، کە بەشداردەبێت لە چەسپاندنی پەیوەندییە دووقۆڵییەکان.
هاوکات سەرۆککۆمار جەختی لە پەرۆشی عێراق کردەوە بۆ دامەزراندنی باشترین پەیوەندی دیپلۆماسی لەگەڵ وڵاتانی جیھان، ئەمە جگە لە ئیمزاکردنی رێککەوتنی ھاوکاری و ھاوبەشی لە کۆمەڵێک بواری ئابوری و بازرگانی و رۆشنبیری، کە ھاوبەشییەکان فراوانتر دەکات لە ژێر رۆشنایی ئەو توانا گەورەیەی لەبەردەستی ھەردووکیاندایە و نزیککردنەوەی ھەڵوێست و دیدگای سیاسی سەبارەت بە پرسەکانی بەرژەوەندی ھاوبەش بەپێی یاسا نێودەوڵەتییەکان و بڕیارنامەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان.
د. لەتیف رەشید ھەڵوێستی عێراقی بۆ ئیدانەی توندی بەردەوامیی دەستدرێژی و جینۆساید دژی گەلی فەلەستین لە غەززە دوپاتکردەوە و جەختی لە مافی گەلی فەلەستین کردەوە بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان لەسەر خاکەکەیان، داوای لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتییش کرد کار بۆ راگرتنی شەڕی داسەپاو بکەن و ھەوڵی گەیاندنی پێداویستییەکان بە خەڵک لە غەززە، سەربخەن.
ئەمەی خوارەوە دەقی قسەکانی د. لەتیف رەشید سەرۆککۆماری عێراقە لە پرێس کۆنفرانسەکەدا...
جەنابی سەرۆککۆماری قوبرس بەڕێز نیکۆس خریستۆدۆلیدۆس
ئامادەبووانی بەڕێز…
خۆشحاڵین بەدەم ئەو بانگھێشتەوە ھاتین، کە لەلایەن جەنابی سەرۆککۆمارەوە پێشکەشکراوە بۆ سەردانی وڵاتی دۆستمان کۆماری قوبرس.
دەرفەتێکی باشە بۆ پێشخستنی پەیوەندییەکانی نێوان قوبرس و عێراق و پەرەپێدانی بەرەو ئاسۆکانی دۆستایەتی و ھاوکاری و کاری ھاوبەش لە زۆر بواردا، بە شێوەیەک کە خزمەت بە بەرژەوەندی ھاوبەشی ھەردوو وڵات و گەلی دۆست بکات.
ئێمە بە تەواوی ئامادەین کار بۆ ئەمە بکەین، ئەم ئامانجە لە کۆبوونەوەکەمان لەگەڵ جەنابی سەرۆک کۆمار تێبینیمان کرد و ھەستمانپێکرد.
لە گفتوگۆکەماندا لەگەڵ جەنابی سەرۆککۆمار، ھەوڵی عێراقمان دوپاتکردەوە بۆ کارکردن لەپێناو رەخساندنی ھەلومەرجی گونجاو بۆ ھاندانی کۆمپانیا گشتییەکان و کەرتی تایبەت بۆ زیاتر بەشداریکردن لە سەرجەم کەرتەکانی بیناسازی و وەبەرھێنان لە عیراقدا، بەوپێیەی دەرفەتی وەبەرھێنان و توانای گەورە لە عیراقدا ھەیە دوای ئەوەی سەرکەوتوو بووین لە شکستپێھێنانی تیرۆر و پێشکەوتن لە بەدەستھێنانی ئاسایش و سەقامگیری.
لەم ڕووەوە خواست و پاڵپشتی حکومەتی عێراق دووپاتدەکەینەوە بۆ دروستکردنی رێگەی زیاتری ھاوکاری ھاوبەش لەگەڵ وڵاتانی دۆستی جۆراوجۆر، بەوپێیەی عیراق ئاواتەخوازە ھاوبەشیی ستراتیژی لەگەڵ ھەموو وڵاتانی دۆست بە کۆماری قوبرسیشەوە دابمەزرێنێت بەشێوەیەک، کە بەرژەوەندی ھاوبەش بەدەستبھێنێت.
ھەروەک ئاماژەمان بە گرنگی دامەزراندنی نوێنەرایەتییەکی دیپلۆماسی نیشتەجێ لە ھەردوو وڵاتدا کرد، کە بەشداردەبێت لە چەسپاندنی پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان ھەردوو وڵاتی دۆست و رێگەی ھاوکاری و کاری ھاوبەش دابین دەکات.
گرنگە پەرۆشیمان لە عێراق پشتڕاست بکەینەوە بۆ ئیمزاکردنی رێککەوتنی ھاوکاری و ھاوبەشی لە کۆمەڵێک بواری ئابووری و بازرگانی و رۆشنبیری، کە ھاوبەشی لەگەڵ وڵاتانی دیکە فراوانتر بکات و لە ژێر رۆشنایی ئەو توانا گەورەیەی لەبەردەستی ھەردوو وڵاتدایە، ھەروەھا ھەڵوێستی سیاسی و دیدگاکان نزیکتر بکەینەوە سەبارەت بە پرسەکانی بەرژەوەندی ھاوبەش بەپێی یاسا نێودەوڵەتییەکان و بڕیارنامەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان.
ئێمە پشتگیری لە ھەر ھەوڵێک دەکەین کە ھاوکارییەکان فراوانتر بکات و دۆستایەتی نێوان گەلان و وڵاتان پەرەپێبدات.
سەقامگیری ئەمنی و سیاسی بە تایبەتی لە دروستکردنی ژینگەی بنیاتنانەوە و پێشکەوتندا گرنگە. لەم ڕووەوە ئێمە لە عیراق باوەڕمان بە گرنگی چارەسەرکردنی دەردەسەریەکانی گەلی فەلەستین ھەیە بە دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان و گەیشتن بە ئاشتی لەسەر بنەمایەکی دادپەروەرانە کە پابەندبێت بە بڕیارنامە نێودەوڵەتییەکان و رێساکانی مافی مرۆڤەوە.
لە کۆتاییدا سوپاس و پێزانینمان بۆ ئەو بانگھێشتە بەخشندەیە نوێ دەکەینەوە، ھەروەھا پێزانین و رێزی خۆمان ئاراستەی ئێوە جەنابی سەرۆککۆمار و ئەندامانی حکومەتەکەتان و بۆ گەلی دۆستی قوبرس دەکەین بۆ پێشوازی گەرم و شایستەتان، ئێمە تامەزرۆیی خۆمان نوێ دەکەینەوە بۆ بانگھێشتکردنتان بۆ سەردانی عێراق.
ھەروەھا لە پرێس کۆنفرانسەکەدا، نیکۆس خریستۆدۆلیدس سەرۆککۆماری قوبرس وتەیەکی پێشکەشکردو خۆشحاڵی خۆی بە سەردانەکەی سەرۆککۆمار دەربڕی و ئاماژەی بەوەدا، کە یەکەم سەردانی رەسمیی سەرۆککۆماری عێراقە بۆ قوبرس.
جەختیشی لەوە کردەوە، کە ئەم سەردانە لاپەڕەیەکی نوێ و گرنگ لە تۆماری پەیوەندییەکانی نێوان عیراق و قوبرسدا دەکاتەوە، ھەروەھا ئەم سەردانە گرنگییەکی بنەڕەتی و سونبولی ئیرادەی ھاوبەشی ھەیە بۆ زیاتر پتەوکردنی پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان قوبرس و عێراق و پەرەپێدانی ھاوکارییەکان لەسەرئاستی ھەرێمی و نێودەوڵەتی.
سەرۆک خریستۆدۆلیدۆس ئاماژەی بەوەشکرد قوبرس و عێراق دوو وڵاتن، کە گرنگییەکی زۆر بە پاراستنی یاسا نێودەوڵەتییەکان و رێزگرتن لە سەروەری و یەکپارچەیی خاکی وڵاتان دەدەن، ئاماژەی بەوەشکرد جەنابی سەرۆککۆماری عێراقی لە وردەکارییەکانی پرسی قوبرس ئاگادارکردووەتەوە، ھەروەھا ئیرادە و خواستی خۆیان پیشانداوە بۆ دەستپێکردنەوەی گفتوگۆکان بە زووترین کات، کە دەبێتەھۆی یەکگرتنەوە لە رێگەی چارەسەرێکی ھاوسەنگ لەگەڵ یاسا نێودەوڵەتییەکان و یاساکانی ئەوروپا و بڕیارنامەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان.
سەرۆککۆماری قوبرس رونیکردەوە، کە لە میانی دیدارەکەدا لەگەڵ د. لەتیف رەشید سەرۆککۆماری عێراق، میکانیزمەکانی پەرەپێدانی پەیوەندییە دووقۆڵییەکان و فراوانکردنی ئاسۆی ھاریکاری لە بوارە ئابوورییەکان و پاڵپشتیکردن و پەرەپێدانی وەبەرھێنانەکان تاووتوێ کراوە. ئاماژەی بەوەشکرد، وەزیری دەرەوەی قوبرس لە سەرەتای ساڵی نوێ سەردانی بەغداد دەکات و رێککەوتنێک بۆ رێگریکردن لە باجدانی دوولایەنە ئیمزا دەکرێت، ھەروەھا پاڵنەرێک دەبێت بۆ گەشەکردنی پەیوەندییە ئابووریەکان و وەبەرھێنانەکانی زیاتر لە بوارەکانی رۆشنبیری و کولتوری، بە تایبەت سەبارەت بە گەڕانەوەی گەنجینەی شارستانی و کولتوری دزراو.
حسێن عەلاوی راوێژکاری سەرۆکوەزیرانی عێراق لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنیدا رایگەیاند، تائێستا دۆسێی بۆردومانکردنی باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە قۆناغی لێکۆڵینەوەی ھەواڵگریدایە و خودی فەرماندەی گشتی ھێزە چەکدارەکانی عێراقیش راستەوخۆ سەرپەرشتی و چاودێری دەکات، حکومەتی عێراقیش پابەندە بە پاراستنی ئاسایشی نوێنەرایەتییە دیبلۆماسییەکان.
وتیشی، لێکۆڵینەوەکان لەو بۆردومانە گەیشتووەتە قۆناغێکی زۆر ھەستیار و ورد، بەڵام تا ئەو کاتەی دەگەنە سەرجەم بەڵگە و راستییەکان، ناتوانن ئەنجامی لێکۆڵینەوەکان ئاشکرا بکەن لەبەر پاراستنی باڵیۆزخانەکان و گەیشتن بە ھەموو ئەوانەی لە پشت بۆردومانکردنی باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە بەغداد بوون.
ئەو راوێژکارەی سودانی ئاماژەی بەوەشکرد، بەو پێیەی نزیکەی ساڵێک بوو ھیچ ھێرشێک نەکرابووە سەر باڵیۆزخانەی ئەمریکا، حکومەتی عێراق بۆردومانەکەی ھەینی رابردوو بە مەترسییەکی گەورە دەزانێت.
عیماد جەمیل سەرۆکی تیمی ڕاگەیاندنی کۆمسیۆن لە راگەیەنراوێکی رۆژنامەنوسیدا رایگەیاند، کۆمسیۆن زیاتر لە ١١ ھەزار کامێرای دەنگی و ڤیدیۆیی لە ناوەندەکانی ھەڵبژاردن و وێستگەکاندا دادەنێت بۆ تۆمارکردنی بەڵگەکان، پێش ئەوەی ھەر سکاڵایەک یان تانەیەک وەربگرێت.
ئاماژەی بەوەشکردووە، کۆمسیۆن کۆدی تایبەتی لەسەر ئامێرەکانی دەنگدان دادەنێت کە ژمارەیان ٣٥ ھەزار و ٥٥٣ ئامێرە.
عیماد جەمیل دەشڵێت، ھەر کاغەزێکی دەنگدان زیاتر لە یەک نیشانەی ئەمنی ھەڵدەگرێت، دوای ھەڵبژاردنەکان راستەوخۆ ئەنجامەکان بە شێوەی ئەلیکترۆنی لە وێستگەکانەوە دەنێردرێت بۆ سێرڤەرەکان لە ماوەی ٦ سەعاتدا, لە ئەگەری نەناردنیشیان لە ڕێگەی ئەلیکترۆنیەوە لە ھەر پارێزگایەک سەنتەری ژماردن ھەیە بۆ ژماردنی سندوقەکان.
سەرۆککۆمار سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ نیکۆس خریستۆدۆلیدس دەربڕی بۆ ئەو بانگھێشتنامەیەی پێشکەشی کردبوو، ھاوکات ستایشی پەرۆشی قوبرسی کرد بۆ پتەوکردنی پەیوەندییە دووقۆڵییەکان، جەختی لە ھەڵوێستی ئەرێنی عیراقیش کردەوە بەرامبەر ویستی لایەنی قوبرسیی بۆ باشترکردنی ئاستی پەیوەندییەکان بە شێوەیەک کە بەرژەوەندییە ھاوبەشەکان بەدەستبھێنێت.
سەرۆککۆمار روونیکردەوە، کە عیراق ئەمڕۆ سەقامگیری ئەمنی و سیاسی و ئابووری بەخۆوە بینیوە و زەمینەیەکی لەبارە بۆ ھەموو جۆرە وەبەرھێنانێک، ئاماژەیکرد بە دەرفەتە گەورەکان بۆ فراوانکردنی ئاسۆی ھاریکاریی بنیاتنەری نێوان ھەردوولا، ھەروەھا جەختیکردەوە عیراق پێشوازی لە کۆمپانیا قوبرسییەکان دەکات بۆئەوەی بەشداری بکەن لە جێبەجێکردنی پڕۆژەی گەشەپێدان لە بوارە جیاوازەکانی ئابووری و بازرگانی و گەشتیاریدا.
سەرۆککۆمار ئاماژەیکرد بە پێویستی کاراکردنی رێککەوتننامەی راوێژی سیاسی، کە لە ساڵی ٢٠١٥ لە نێوان ھەردوو وڵاتدا ئیمزاکراوە، بە تایبەت کە کۆمەڵێک بابەتی ھاوبەشی وەک بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر، پەنابەران، کۆچبەری و ھەڵوێستی ھەر دوو وڵات لەبارەی مەسەلە سیاسییەکان لە ناوچەکەدا لەخۆدەگرێت.
سەرۆککۆمار جەختیکردەوە لە گرنگی دامەزراندنی لیژنەیەکی دۆستایەتی پەرلەمانی لە نێوان عیراق و قوبرس، ھەروەھا پێویستی تەواوکردنی کارەکان لەسەر جێبەجێکردنی یاداشتەکانی لێکتێگەیشتن لە بوارەکانی ھاوکاری ئەمنی و ڕێککەوتنەکان بۆ رێگریکردن لە خۆدزینەوە لە باج و ھەروەھا ڕێککەوتن بۆ ڕێگریکردن لە کاری یاساغ و کاری ھاوردە و ھەناردەکردنی نایاسایی یان گواستنەوەی خاوەندارێتی موڵک و ماڵی کەلتوری و داواکردنی گەڕانەوەیان. ھاوکات باس لە دروستکردنی پەیوەندی ئاسمانی لە نێوان ھەردوو وڵاتدا کرا ، کە دەبێتەھۆی پەرەپێدانی جوڵەی گەشتیاری و دەستەبەرکردنی پەیوەندی نێوان ھەردوو گەلی دۆست.
ھەروەھا لە کۆبوونەوەکەدا بارودۆخی غەزە تاووتوێ کرا، کە تیایدا جەخت کرایەوە لەسەر ئیدانەکردنی بەردەوامی دەستدرێژی و ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان بۆ سەر ھاوڵاتیانی مەدەنی و ئەو ھەڕەشانەی کە بۆ سەر ژیانی منداڵان و ژنان و بەساڵاچووان دروستبوە، ھەروەھا ئەو زیان و کاولکارییەی کە کاریگەری لەسەر ژێرخانی غەزە دروستکردووە لە ھەموو بوارەکاندا.
لە کۆبوونەوەکەدا ستایشی ھەوڵەکان کرا بە ئامانجی گەیشتن بە ئاگربەستێکی تەواو لە کەرتی غەزە، ھەروەھا ھەردوو سەرۆک جەختیانکردەوە لە پێویستی ھەوڵی کۆمەڵی نێودەوڵەتی بۆ ئەوەی بەرپرسیارێتی لەو روەوە ھەڵبگرێت و ئاماژەیانکرد بە گرنگی کاری چڕوپڕ بۆ ئاسانکاریکردن بۆ گەیاندنی ھاوکارییە مرۆییەکان بۆ دانیشتوانی کەرتی غەزە.
لە بەرامبەردا سەرۆککۆماری قوبرس رۆڵی عیراقی لە دامەزراندنی سەقامگیری لە ناوچەکە و پاڵپشتیکردنی چارەسەری ئاشتیانە بۆ قەیرانەکان و مەسەلە چارەنووسسازەکانی جیھان بەرزنرخاند.
سەرۆککۆماری قوبرس خۆشحاڵی خۆی بە سەردانەکەی د. لەتیف رەشید و پەرۆشی عیراق بۆ چالاککردنی میکانیزمەکانی پەیوەندی و ھاریکاری لەگەڵ قوبرس دەربڕی بە شێوەیەک کە خزمەت بە خۆشگوزەرانی ھەر دوو گەلی دۆست بکات، جەختیشیکردەوە لەسەر پەرۆشی وڵاتەکەی بۆ پەرەپێدانی پەیوەندییەکانی لەگەڵ عێراق لە بوارە جیاجیاکاندا .
ھەروەھا لە دیدارەکەدا ھەردوو سەرۆک، سەرۆکایەتیی کۆبوونەوەکەی وەفدی عێراق و قوبرسیان کرد، کە تیایدا کۆمەڵێک پلانی کارکردنی ستراتیجی تاووتوێ کرا بەو ئومێدەی ئەو ڕێککەوتن و پەیماننامانەی کە لە داھاتوودا لە نێوان ھەردوو وڵات واژۆ دەکرێن جێبەجێ بکرێن.
وەفدی عێراق پێکھاتبوون لە محەمەد حسێن بەحر ئەلعلوم بریکاری وەزیری دەرەوە و ھەیفا حسێن ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران و محەمەد ساڵح باڵیۆزی عیراق لە قوبرس و دکتۆر عەلی شوکری سەرۆکی دەستەی ڕاوێژکاران و پسپۆڕان لە سەرۆکایەتی کۆمار و سەڵاح لەزم شەمخی بەڕێوەبەری گشتیی بەشی یاسایی لە سەرۆکایەتی کۆمار و عەبدولئەمیر حەمود قاسم یاریدەدەری بەڕێوەبەری گشتیی فەرمانگەی راگەیاندن لە سەرۆکایەتی کۆمار، لە کاتێکدا وەفدی قوبرس پێکھاتبوو لە جۆرج پاپاناستاسیۆ وەزیری وزە و بازرگانی و پیشەسازی و دکتۆر ڤاسیلیکی کاسیانیدۆ بریکاری وەزیری ڕۆشنبیری و میچالیس ئیوانو باڵیۆزی بیانیەکان نیشتەجێی کۆماری قوبرس لە عیراق و ئەندریا پێترانی لێپرسراوی بەشی خۆرھەڵاتی ناوەڕاست و کەنداو و ئەفریقا لە بەڕێوەبەرایەتی سیاسی وەزارەتی دەرەوە، دۆرۆس ڤینیسێس جێگری بەڕێوەبەری فەرمانگەی دیپلۆماسی سەرۆککۆمار.
فەرمانگەی راگەیاندنی سەرۆکوەزیرانی عێراق لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق لە بەغداد پێشوازیکرد لە ڕێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆ و ئاوات جەناب نوری وەزیری دارایی ھەرێم و لە دیدارەکەدا، گفتوگۆ لەبارەی چەند پرسێکی ئەمنی و دارایی و ئابووری کرا.
ئەوەشی خستەڕوو، لە دیدارەکەدا سەرۆکوەزیرانی عێراق لەگەڵ دوو وەزیرەکەی ھەرێم گفتوگۆیانکردووە لەبارەی ئامادەکارییەکان بۆ ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لە مانگی شوباتی ساڵی داھاتوو.
لە دیدارەکەدا، کە ئەمڕۆ دووشەممە ١١-١٢-٢٠٢٣ لە شوێنی حەوانەوەی خۆی لە قوبرس بەڕێوەچوو، سەرۆککۆمار باسی لە پێشکەوتنی سیاسی و ئەمنی و ئابوریی عیراق کرد و ئاماژەیکرد بە سەردانەکەی بۆ قوبرس و دیداری لەگەڵ سەرۆک خریستۆدۆلیدس و ئەو رێککەوتنانەی کراون، کە ئاسۆی ھاریکاری نێوان ھەردوو وڵات لە بوارەکانی وەبەرھێنان و ئابوری و رۆشنبیری و پەروەردە فراوانتر دەکات، سەرەڕای پتەوکردنی میکانیزمەکانی پەیوەندی لەڕێی پێکەوەبەستنەوەی ئاسمانی بۆ چالاککردنی کەرتی گەشتیاری و قوڵکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان گەلانی عیراق و قوبرس.
لە میانی دیدارەکەدا، سەرۆککۆمار گوێی لە دید و بۆچوون و پرسیاری باڵیۆزەکان گرت، ھەروەھا بارودۆخی گشتیی سیاسی و ئەمنی و ئابوری لەسەر گۆڕەپانی عەرەبی و نێودەوڵەتی تاووتوێ کرا، بەتایبەت دەستدرێژی و پێشێلکارییەکان بۆسەر کەرتی غەزە و دژبە ھاووڵاتیان، لەوبارەیەوە سەرۆککۆمار جەختیکردەوە لەسەر پێویستی یەکخستنی ھەڵوێستی عەرەبی و کارکردن بۆ وەستاندنی شەڕانگێزی دژبە گەلی فەلەستین و دەستەبەرکردنی مافی چارەی خۆنوسین بەپێی رێسا و یاسا نێودەوڵەتییەکان.
سەرۆککۆمار باسی لە دیدگای عێراقیش کرد بۆ فراوانکردنی ئاسۆی ھاریکاریی بونیادنەری نێوان وڵاتانی عەرەبی لە بوارە جیاجیاکاندا، ھەروەھا ئاماژەی بەوەدا، یەکێک لە دیارترین ئاڵنگارییەکان، کە لەئێستادا ناوچەکە و گەلان روبەڕوی دەبێتەوە، گۆڕانی کەشوھەوا و ژینگەیە، کە پەیوەندی نزیکیان بە ھەموو شێوازەکانی ژیانەوە ھەیە و کاریگەری راستەوخۆیان لەسەر ھۆکارەکانی گەشەکردن و پێشکەوتن ھەیە.
سەرۆککۆمار دوپاتیکردەوە، عێراق پەیوەندی باشی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ و جیھان ھەیە، کە دامەزراندنی پەیوەندی ھاوسەنگ لەگەڵ ھەمووان لەسەر بنەمای رێزگرتن لە سەروەری عیراق و سەربەخۆیی بڕیاردانی عیراقی و قازانجی ھاوبەش و ھاریکاری بەردەوامی نێوان عیراق و دەوروبەرە عەرەبی و ھەرێمییەکەی، بونیادناوە.
عەلی تورکی، ئەندامی لیژنەی دەستپاکی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، حکومەتی فیدراڵ ھەوڵەکانی چڕکردووەتەوە بۆ گێڕانەوەی پارە بەقاچاخبراوەکان و دەستگیرکردنی گەندەڵکارانی دەرەوەی وڵات، لەو چوارچێوەیەشدا، لێکنزیکبوونەوەیەک ھەیە لەنێوان دەستەی دەستپاکی عێراق و وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا بۆ دەستگیرکردنی ئەو گەندەڵکارانەی عێراق کە خاوەنی رەگەزنامەی ئەمریکان.
ئەوەشی خستەڕوو، لیستێک ئامادەکراوە، لەناوی ئەو گەندەڵکارانەی عێراق کە خاوەنی ڕەگەزنامەی ئەمریکین و لە دەرەوەی وڵاتن. لەئێستاشدا، دەستپاکی عێراق و وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا نزیک لە ئیمزاکردنی لێکتێگەیشتنێک بۆ دەستگیرکردنی ئەو گەندەڵکارانە.
لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاندووە، پەرلەمانتارێک بە ناوی محەمەد نوری لە یەکێک لە کەناڵە ئاسمانییەکان ھێرشی کردوەتەسەر سیاسەتی کاش و رێکارەکانی بانکی ناوەندی عێراقی.
ئاماژە بەوەشدەکەن، وتەکانی ئەو پەرلەمانتارە بە تەواوی رەتدەکەنەوە و داواش لە سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەران دەکەن لیژنەیەکی لێکۆڵینەوە لەسەر لێدوانەکەی ئەو پەرلەمانتارە پێکبھێنرێت.
چەند رۆژێک لەمەوبەر محەمەد نوری ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران رایگەیاندبوو، زیاتر لە ٣٥ ترلیۆن دیناری چاپکراو لە عێراق دیارنەماوە و دوو وڵاتی دراوسێی عێراق مامەڵە بە دینارەوە دەکەن و بانکی ناوەندی لە چەند ھەوڵێکیدا توانیویەتی تەنیا یەک ترلیۆن دۆلار کۆبکاتەوە.
سەرچاوەیەک لە ئەنجومەنی نوێنەران رایگەیاند، بڕیاردراوە ئەنجومەنی نوێنەران لە رۆژی سێشەممە کۆببێتەوە بە مەبەستی دیاریکردنی کەسێک وەکو شوێنگرەوەی حەلبوسی.
ھاوکات، عەباس عامری، راوێژکاری سیاسی ئەنجومەنی نوێنەران رایگەیاند، سەرۆکایەتی پەرلەمان ناوی شەش کاندیدی لەلایەن سوننەکانەوە بەدەست گەیشتووە وەکو شوێنگرەوەی حەلبوسی.
پێشتریش سالم عەنبەکی ئەندامی ھاوپەیمانی فەتح رایگەیاندبوو، کاتی ئەنجامدانی دانیشتن بۆ ئەم بابەتە درەنگە و رێککەوتن لەسەر یەک کاندید، یاخود دوو کاندید نەکراوە بۆیە دانیشتن بۆ دیاریکردنی جێگرەیەک بۆ شوێنی حەلبوسی دەکەوێتە دوای ھەڵبژاردنی ١٨ی ئەم مانگەی ئەنجومەنی پارێزگاکان.
د.لەتیف رەشید، سەرۆککۆماری عێراق رایگەیاند، لە رۆژی سەرکەوتن بەسەر رێکخراوی تیرۆرستی داعشدا یادی ئەوانە دەکەنەوە کە لە سوپادا خۆیان کردە قوربانی.
دەشڵێت، ئەو قوربانییەی ئەوان بوو بە بەڵگەیەک بۆ بەرگریکردن لە نیشتیمان و پاراستنی شکۆی وڵات.
ئاماژەی بەوەشکردووە، یەکگرتویی بۆ چەسپاندنی ئاسایش جوانترین وەفایە بۆ ئەو خوێنەی لە پێناوی وڵاتدا رێژراوە.
شەش ساڵ لەمەوبەر ھێزەکانی پێشمەرگە و سوپای عێراق سەرکەوتنی تەواوەتیان بەسەر تیرۆریستانی داعش راگەیاندو رۆژی ١٠ی کانونی یەکەمی ھەموو ساڵێکیش یادی ئەو سەرکەوتنە دەکرێتەوە.
محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق لە بەبۆنەی شەشەمین ساڵیادی سەرکەوتن بەسەر تیرۆریستی داعشدا پەیامێکی بڵاوکردەوە، رایگەیاند، بە شانازیەوە ئەو سەرکەوتنە وەبیر ھەمووان دەھێننەوە کە بە خوێنی شەھیدە قارەمانەکان بەدیھاتووە و ئەوان بەناوی جیھان و ھەموو مرۆڤایەتییەوە دەجەنگان.
وتیشی، ھەروەھا شانازی بە ئەدای قارەمانانەی ھێزە چەکدارەکانمان لە ھەموو ڕیزەکانیاندا دەکەین کە توانیان ئەو سەرکەوتنە بەدەستبھێنین.
سودانی سوپاسی ژنانی عێراقیشی کرد بۆ پشتیوانەکانیان، ھەروەھا سوپاسی ھەموو ئەو لایەنانەی کرد کە پاڵپشتی عێراقیان کرد لە شەڕی ڕاستەقینەی عێراق لە دژی داعش.