سائیر موخیف پەرلەمانتار لە ھاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا ڕایگەیاند، لێکنزیکبوونەوەی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان و پارتی دیموکرانی کوردستان کاریگەریی ئەرێنی دەبێت لەسەر ھێزە سیاسییەکانی دیکە، بە تایبەتی ھێزە شیعییەکان.

ئاماژەی بەوەشکردووە، چوارچێوەی ھەماھەنگی و کوتلەی سەدر، گەیشتووونەتە ئەو ڕاستییەی کە ھیچ یەکێکیان بە تەنھا ناتوانێت حکومەتی نوێ پێکبھێنێت.

جەختیشیکردەوە، لێکنزیکبوونەوەی ھەردوو حزبە کوردییە سەرەکییەکەی ھەرێمی کوردستان، ھەنگاوی یەکەمە بۆ پێکھێنانی حکومەتی نوێ، بۆیە چاوەڕوان دەکرێت لە داھاتوویەکی نزیکدا، ئەو چەقبەستنە سیاسییەی ئێستا کۆتایی بێت.

لە ڕاگەیەنراوێکدا فڕۆکەخانەی بەغداد دەڵێت، "بەھۆی ئەوە شەپۆلە خۆڵبارینە چڕەی ناوچەکەی گرتووەتەوە گەشتەکانمان بۆ ماوەیەکی کاتی و تا کاتێکی نادیار ڕادەگیرێت." 

لە عێراق ناوبەناو شەپۆلی خۆڵبارینی چڕ دەستپێدەکات و تاوەکو ئێستا دەیان کەس بەھۆی تەنگەنەفەسی ڕەوانەی نەخۆشخانەکان کراون.

ئەو شەپۆلە خۆڵبارینەی ڕوو لە ناوچەکانی عێراق دەکات، جار جارە ھەرێمی کوردستانیش دەگرێتەوە و ژینگە پارێزان دەڵێن وشکەساڵی ھۆکاری دروستبوونی خۆڵبارینە.

وتیشی، گەشبینە بەرامبەر بەوەی رێککەوتنێک بکرێت بۆ چارەسەرکردنی چەقبەستوویی سیاسی و پێکھێنانی کابینەی نوێی حکومەتی عێراق لە زووترین کاتدا.

ھێزە سیاسییەکانی عێراق جگە لە سێ ھێزەکەی نێو رێککەوتنی سێقۆڵی، لە ھەوڵ و دانووستانی بەردەوامدان بۆ دۆزینەوەی چارەسەرێک و پێکھێنانی حکومەتی ھاوپەیمانی نیشتیمانی کە ھەموو ھێزە سیاسییەکان بەشداریی تێدا بکەن، کە ئەوەش لە دەرەوەی خواستی موقتەدا سەدر رابەری رەوتی سەدرە کە دەیەوێت حکومەتی زۆرینەی نیشتیمانی پێکبھێنرێت.

"سەیف بەدر" وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی عێراق رایگەیاند، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تائێستا لانی کەم ٩٦ حاڵەتی توشبوون بە تای خوێنبەربوون تۆمارکراوە، نیوەی حاڵەتەکانیش چاکبوونەتەوە و تەنھا ١٨یان گیانیان لەدەستداوە. 

"سەیف بەدر" راشیگەیاند، ئەگەرچی ھێشتا رەوشەکە لەژێر کۆنترۆڵدایە، بەڵام رێکارەکانی تایبەت بە پشکنینی ئاژەڵ لە کوشتارگەکان و روبەڕوبوونەوەی نەخۆشییەکە لە ئاستی پێویستدا نییە، تەواوی کەرتی تەندروستیش ئامادەیە بۆ روبەڕوبوونەوەی نەخۆشییەکە و چارەسەرکردنی توشبووان. 

لە ١٠ی مانگی ڕابردۆوە دەست بە وەرگرتنی دانەوێڵە کراوە، لە پارێزگاکانی (کەرکوک و نەینەواش)  لە سایلۆکان دەستکراوە بە ڕێوشوێنەکانی وەرگرتنی دانەوێڵە.

بە گوێرەی پلانی وەزارەتی بازرگانی عێراقیش، ئەگەر بڕی گەنمی وەرگیراوی ئەمساڵ بگاتە یەک ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار تۆن،  پێویستیان بە ٣ ملیۆن تۆنی ھاوردەکراو دەبێت.

پێشتریش وەزارەتی بازرگانی عێراق داوای بودجەی پێویستی کرد بۆ ھاوردەکردنی گەنم، چونکە ماوەی سێ مانگ  پێویستە بۆ ئەوەی گەنم بگاتە سایلۆکان.

بەڕێوەبەرایەتییەکە ئاشکرایکردوە، لەم وەرزەدا پارێزگاکە زۆر بە سەختی دووچاری کەمبوونەوەی ئاو دەبێت، داواشی لە ھێزە ئەمنییەکان کردوە رێگریی بکەن لەو زیادەڕەوییانەی کە دەکرێتە سەر بەشە ئاوی پارێزگاکە بەتایبەتی لە روبارەکاندا.

بە پێی زانیارییەکان، قەزاکانی سەید دەخیل و فەھود و دەواییە و سەڵاحەدین بەدەست گرفتی زیادەڕەوییەوە دەناڵێنن، کە سەرچاوەی ئاو لەو قەزایانەدا بەشێوەیەکی بەرچاو کەمیکردوە.

پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، ھێزەکانی سوپای عێراق وەڵامی پەلامارێکی چەکدارانی داعشیان داوەتەوە و ھێرشەکەیان تێکشکاندووە.

پەیامنێری کوردسات نیوز وتیشی بە پی زانیارییەکان چەکدارێکی سوپای عیراق بریندارە.

فەرماندەکانی سوپای عێراق دەڵێن، داعش خۆڵبارینی قۆستووەتەوە و بەھۆی کەمی مەودای بینین جموجوڵەکانیان لە دەوروبەری قەزای خورماتوو زیاد کردووە و چەندین کەسیش بەھۆی پەلامارەکانیان بوون بە قوربانی.

براندن پارکەر، سەرۆک ئەرکانی ھێزە ھاوبەشەکان لە ھاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش، رایگەیاند، داعش بەردەوامە لە پیلانەکانی بۆ ئەنجامدانی پەلاماری نوێ بۆ سەر گرتووخانەکان، بەڵام ژمارەی تیرۆریستەکانی ئەو گرووپە کەمیکردووە و زیاتریش کەم دەکات و پێویستە فشارەکانی سەر گرووپەکە زیاتر بکرێن . 

وتیشی، متمانەیان بە توانای حکوومەتی عێراق بۆ وەڵامدانەوەی ھەڕەشەی گرووپە توندڕەوەکان ھەیە، بەڵام ئەو گرووپانە لە عێراق و ھەموو شوێنێکی تر، ژیانی زۆرێک لە خەڵک دەخەنە مەترسییەوە، کە بەھۆی ئەو مەترسییانەوە پێویستە ھەماھەنگییەکانیان لەگەڵ حکوومەتی عێراق بەردەوام بێت.

راشیگەیاند، شکستھێنان بە داعش و پاراستنی ئاسایشی ھاووڵاتیانی عێراق بۆ ماوەیەکی درێژ بە ئەولەوییەتی ھاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دەمێنێتەوە و شکستەکانی ئەم دواییەی داعشیش بە واتای ئەوە نییە، کە ئەو گرووپە ھەوڵ بۆ گەڕانەوە نادات.

"قەیس خەزعەلی" ئەمینداری گشتی عەسائیب ئەھلی  لە چاوپێکەوتنێکدا ئاشکرایکرد، وەفدی ڕەوتی سەدر داوای ٤٠ پەرلەمانتاریان لە چوارچێوەی ھەماھەنگی کرد بۆ ئەوەی حکومەت پێکھێنن تەنانەت ئەگەر ئەو پەرلەمانتارانە  نوێنەرایەتیی نوری مالیکی، سەرۆکی ھاوپەیمانیی دەوڵەتی یاساش بکەن گرفتیان نییە.

قەیس خەزعەلی باسی لەوەشکردووە، چێوەی ھەماھەنگی لە ڕابردوودا زۆر سازشی کردووە، بەڵام لەسەر پێکھێنانی گەورەترین کوتلەی پەرلەمانی سازش ناکات.

وتیشی، ڕەوتی سەدر داوای سەرۆک وەزیران و نۆ وەزارەت لە کابینەی نوێی حکومەتدا دەکات لەکاتێکدا چوارچێوەی ھەماھەنگی لە ئێستادا خاوەنی ٨٣ کورسی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە.

وەزارەتی نەوتی عێراق لە راگەیاندراوێکدا دەڵێت، ئامانجیانە کۆمپانیایەکی نوێی نەوتیی لە ھەرێمی کوردستان دابمەزرێنن، کە بەشداریی بکات لە گرێبەستی ئەو کۆمپانیا نەوتییانەی ئێستا لە ھەرێم کار دەکەن.

وەزارەتی نەوت باسی لەوەشکردووە، داوا لە ھەموو کۆمپانیاکانی بواری نەوت و گاز دەکەن، کە لە ھەرێمی کوردستان کار دەکەن، لە بری حکوومەتی ھەرێم، گرێبەستی نوێ لەگەڵ کۆمپانیای بە بازاڕکردنی نەوتی عێراق "سۆمۆ"، ئیمزا بکەن.

راشیگەیاند، بۆ رێکخستنەوەی پەیکەربەندیی گرێبەستەکان، رێکاریی یاسایی دژی ئەو کۆمپانیاییانەی کە بە گرێبەستە کۆنەکانیان کە لەگەڵ حکوومەتی ھەرێم بەردەوام دەبن لە کارکردن، چونکە کارەکانیان نایاسایین.

حەشدی شەعبی رایگەیاند، ئۆپراسیۆنەکە بۆ لەناوبردنی شانە نوستووەکانی داعشە لە خۆرئاوای موسڵ، بە تایبەت لە چیای عەتشانە. لەلایەکی ترەوە،"تەحسین خەفاجی" فەرماندەی ئۆپراسیۆنە ھاوبەشەکانی عێراق ئاشکرایکردووە، لە بۆردوومانێکی ھێزی ئاسمانی عێراق لە باشوری خۆرئاوای موسڵ، ٩ تیرۆریستی داعش کوژراون.

وتیشی بەردەوام زانیاری ھەواڵگیرییان بەدەست دەگات سەبارەت بە شانە نوستووەکانی داعش، بە پشت بەستن بەو زانیارییانە ئۆپراسیۆنەکانیان دەستپێدەکەن. 

لە دانیشتنی رۆژی یەک شەممە دادگا فیدراڵی عێراق، بە ئامادەبونی تیمی ھەرێمی کوردستان گفتوگۆی لەسەر ئەو سکاڵایە کرد، دواتر دادگا سکاڵاکەی لەبەرژەوەندی ھەرێمی کوردستان رەتکردەوە و رایگەیاند، ھەرێمی کوردستان بەپێی دەستووری عێراق مافەکانی دیاریکراوە و پەرلەمانی کوردستانیش توانای دەرکردنی یاسای لەچوارچێوەی ھەرێمی کوردستان ھەیە.

لە ڕاگەیەندراوێکدا مالیکی بڵاویکردەوە، لە پێناو ئەوەی دادگا ناوبژیوانێکی دادپەروەر بێت و قسەی کۆتایی ھەبێت لە سەرجەم ئەو کێشە و سکاڵایانەی دەخرێنە بەردەمی، پێویستە ڕێز لە دەسەڵاتی دادوەریی بگیرێت و دان بنرێت بە بێلایەنی بوونیدا.

سەرۆکی ھاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا ئاماژەی بەوەشکردووە، سەربەخۆیی بڕیارەکانی دادگا لە بەرژەوەندی ھەر لایەک بێت، یان پێچەوانەی خواستی لایەکی دیکە بێت، پێویستە ڕێزی لێ بگیرێت و نابێت بەشێوەیەکی بەرژەندخوازانە، مامەڵە لەگەڵ بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی و دەزگای دادوەریی بکرێت.

لە کۆتایی ڕاگەیەندراوەکەدا مالیکی داوایکردووە، پارێزگاری بکرێت لە سەربەخۆیی دادگا و ڕێزگرتن لە سەروەریی و بێ لایەنی ڕۆڵی دەزگاکەش، چونکە دوا بنەمای جێگیربوونی پرۆسەی سیاسی و بەردەوامی بوونیەتی لەسەر ڕێچکەی دەستور.

لە ڕاگەیەندراوێکدا وەزارەتی کارەبای عێراق بڵاویکردەوە، ئەو گەردەلول و بایە بەھێزانەی لەگەڵ خۆڵبارینی چەند ڕۆژی ڕابردوو ھەڵیکردووە، چەندین ھێڵ و تۆڕێکی کارەبای نیشتمانی پچڕاندووە و تیمەکانیان بەردەوام خەریکی چاکردنەوەی بوون.

ئاماژەی بەوەشکردووە، بۆ ئاساییکردنەوەی ڕەوشی کارەبا، ھەموو تیمە ھونەرییەکانی خستووەتە  ئامادەباشییەوە، بە مەبەستی گرێدانەوە و چارەسەرکردنی ئەو پچڕان و کەموکوڕیانەی کە بەسەر ھێڵەکانی کارەبادا ھاتووە.

لە لایەکی دیکەوە لیژنەی کارەبا و وزە لە ئەنجومەنی نوێنەران ڕایگەیاند، بەشێکی کەمبوونەوەی کارەبا پەیوەندیی ھەیە بەو چاکسازییانەی لایەنی ئێرانی ئەنجامی دەدات لە سیستمی دابینکردنی غاز بۆ کارپێکردنی وێستگەکانی کارەبا لە عێراق.

وەزارەتی بازرگانی عێراق رایگەیاند، بڕی گەنمی بەبازاڕکراوی جوتیاران بۆ وەرزی ئەمساڵ گەیشتووەتە ٩٢٤ ھەزار و ٦٥٦ تۆن و وەرزی بەبازاڕکردن لەمساڵدا سەرکەوتنی بەدەستھێناوە و چەندین ئاسانکاری بۆ جوتیاران کراوە تا بەرھەمی گەنمەکانیان بەبێ کێشە بەبازاڕ بکەن.

ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران بە مەبەستی زیادکردنی نرخی کڕینەوەی گەنمی جوتیاران بۆ ٨٥٠ ھەزار دینار بۆ ھەر تۆنێک، کاریگەری لەسەر زیادکردنی ئاستی بەبازاڕکردنی گەنمی جوتیاران ھەبووە، ئەو ھەوڵەش رەنگدانەوەی ئەرێنی لەسەر سەرکەوتنی وەرزی بەبازاڕکردنی ئەمساڵ دەبێت.

عادل کەریم وەزیری کارەبای عێراق بە وەکالەت لە لێدوانێکدا بۆ کوردسات نیوز رایگەیاند، وێستگەی کارۆئاوی ناوچەی موسەیب بۆ چارەسەرکردنی قەیرانی کارەبایە بە تایبەتی لە وەرزی ھاویندا، وتیشی، ئەو وێستگەیە توانای دابینکردنی ٢٣٠ بۆ ٢٧٠ مێگاوات کارەبای ھەیە.