عێراق
بە پێی ڕاگەیەندراوێکی نوسینگەکەی، مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق، لەگەڵ وەفدێکی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا کۆبووەتەوە کە بە سەرۆکایەتی سیناتۆر لیندسی گراھام لە بەغدادن.
لەو کۆبوونەوەیەدا وەفدەکە بەردەوامیی ھاوکاریی و پشتیوانیە بێ سنورەکانی ئەمریکایان بۆ عێراق دووپاتکردووەتەوە لە سەرجەم بوارەکان بە تایبەت ئابوری و ڕۆشنبیری و فێرکردن. گراھام ئاماژەی بەوەشکرد کە ئەمریکا دەیەوێت عێراق ڕۆڵێکی سەرەکی ھەبێت لە ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاستدا.
ھەر لەو کۆبوونەوەیەدا باس لە قۆناغێکی نوێی ھاوکارییە ئەمنییەکان نێوان واشنتۆن و بەغداد کراوە و ڕێگەکانی پتەوکردنی توانای ھێزە ئەمنییەکانی عێراق دوای گۆڕانی ڕۆڵی سوپای ئەمریکا لە ھێزی شەڕکەرەوە بۆ ڕاوێژکاریی تاوتوێ کراوە.
ڕەوشی ھەرێمی و ناوچەکە و ڕۆڵی عێراق لە بەدیھێنانی سەقامگیری، یەکێکی تر بووە لە تەوەرەکانی کۆبوونەوەکە.
چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان بە ئامادەبوونی سەرجەم سەرکردە و سەرۆکی کوتلە ئەندامەکانی کۆبووەوە دواین پێشھاتەکانی سەر گۆڕەپانی سیاسی و کێشەکانی پەیوەست بە ڕێوشوێنەکانی گەورەترین کوتلەی پەرلەمانی و کاری لیژنە پێکھێنراوەکانی تایبەت بە دیالۆگ لەگەڵ لایەنە سیاسییەکان و داڕشتنی بەرنامەی حکومی و میکانیزم و پێوەرەکانی دیاریکردنی سەرۆک وەزیران و وەزیرەکان گفتوگۆی لە بارەوە کرا.
بەشداربووانی کۆبوونەوەکە جەختیانکردەوە لەسەر گرنگی سەقامگیری پڕۆسەی سیاسی لە ڕێگەی پێکھێنانی حکومەتێکی گونجاوی بە توانا کە بتوانێت داواکاری ھەموو عێراقییەکان بە بێ جیاوازی بەدیبھێنێت.
ھەروەھا سەرکردەکانی چوارچێوەی ھەماھەنگی داوایان لە لایەنە کوردییەکان کرد ھەوڵەکانیان یەکبخەن و کاربکەن بۆ یەکلاکردنەوەی کاندیدی سەرۆک کۆمار لە پێناو تەواوکردنی ماف و ھەنگاوە دەستورییەکان.
"عادل کەریم" وەزیری کارەبای عێراق بە وەکالەت ڕایگەیاند، لە ئێستادا بۆ ئەوەی بتوانن کارەبای ٢٤ سەعاتی دابین بکەن، پێویستییان بە ٣٥ ھەزار مێگاوات کارەبا ھەیە، ئەوەش کارێکی قورسە چونکە کێشە ھەیە لە دابینکردنی غازی سروشتی بۆ کارەبا، ھەروەھا دروستنەکردنی پاڵاوگەی نەوت کاریگەریی لەسەر دابینکردنی غاز لە وێستگەی کارەبادا ھەبووە.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، لە ئێستادا بەرھەمی کارەبای عێراق ٢١ ھەزار مێگاواتە، بەڵام عێراق پێویستی بە ٣٥ ھەزار مێگاوات کارەبا ھەیە، بەو پێیەش ١٤ ھەزار مێگاوات کارەبا کورتھێنانی ھەیە.
عەبادی لە تویتێکدا بڵاویکردەوە، دابەشبوونی سیاسی و مەترسییە سیاسی و ئابوری سەروەرییەکانی سەر عێراق، وا دەخوازێت پەیڕەوی ھاوکێشەیەکی میانڕەویانە بکرێت، بۆ ئەوەی کێشە و قەیرانەکان چارەسەر بکرێن و لای ھەموو لایەکیش قبوڵکراو بێت.
عەبادی مەرجی بەشداریکردنی ھاوپەیمانیەتییەکەی لە حکومەتی داھاتوودا، بەستووەتەوە بە دامەزراندنی حکومەتێکی نیشتمانی ئەوتۆ کە توانای ئەوەی ھەبێت چالاکانە لە ماوەیەکی دیاریکراودا چارەسەری کێشە ئابورییەکان بکات و خزمەتگوزاری و ھەلی کار بۆ ھاوڵاتیان دەستەبەر بکات.
سەرۆکی ھاوپەیمانی نەسڕ جەختیشیکردووەتەوە، ئەوان نابنە بەشێک لە حکومەت، چونکە پێیانوایە قەیران و کێشەکان قوڵتر دەکاتەوە و ھەمووان بەرەو چارەنووسێکی نادیار دەبات.
"جەواد ئەوجی" وەزیری نەوتی ئێران ڕایگەیاندووە، تاران بە نیازە گەشە بە کێڵگەی نەوتی "ئازادکان" بدات کە کێڵگەیەکی ھاوبەشە لەگەڵ عێراق و یەکێکە لە گەورەترین کێڵگە نەوتیەکان.
ڕاشیگەیاندووە بۆ یەکەمجار لە مێژووی پیشەسازی نەوتی ئێران پلانێکی گشتگیر بۆ ئەو کێڵگە نەوتیە جێبەجێ دەکرێت و بە بڕی ٧ ملیار دۆلار وەبەرھێنانی تێدادەکرێت کە لە بانکە حکومی و تایبەت و ئابورییەکان و سندوقی گەشەپێدانی نیشتمانیەوە ئەو پارەیە تەرخان دەکرێت، ئامانجیش لەو ھەنگاوە زیادکردنی بەرھەمھێنانی نەوتە لە کێڵگەی نەوتی "ئازادکان" بۆ ٥٧٠ ھەزار بەرمیل لە ڕۆژێکدا.
خالد بەتال نەجم وەزیری پلاندانانی عێراق لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا، ئەنجامی ڕووپێوییەکی وەزارەتەکەی بۆ ھێزی کار بڵاوکردەوە کە لە نیوەی دووەمی ساڵی ٢٠٢١ لەلایەن ناوەندی ئامار و بەھەماھەنگی ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان ئەنجامدراوە.
بە پێی ڕووپێوییەکە، کەسانی تەمەن ١٥ ساڵ ٦٤٪ی کۆی دانیشتوان پێکدەھێنن، کە ٥٠٪یان نێر و ٥٠٪یان مێن.
ھەروەھا توێژی گەنجانی تەمەن ١٥ بۆ ٢٤ ساڵان ٢١٪ و تەمەن ٢٤ ساڵ بۆ سەرەوەش ٤٣٪ی دانیشتوان پێکدەھێنن. ڕێژەی بێکاریش دەگاتە ١٦.٥٪.
وەزیری پلاندانانی عێراق ئاماژەی بەوەکرد، بەھۆی گۆڕانکارییە سیاسی و ئابورییەکان لە ساڵانی ڕابردوودا نەتوانراوە سەرژمێری گشتی دانیشتوان بکرێت، بۆیە پێویستییەکی زۆریان ھەبوو بە ڕووپێوییەک بۆ زانینی واقعی بازاری کار لە پێناو دانانی میکانیزمی گونجاو بۆ چارەسەرکردنی گرفتەکانی بێکاری.
وەزارەتی تەندروستی عێراق ئاماژەی بەوەشکردووە، ھۆکاری سەرەکی دووبارە بەرزبوونەوەی ژمارەی تووشبوانی کۆرۆنا، کەمتەرخەمی ھاوڵاتیانە لە خۆپارێزی و وەرنەگرتنی ڤاکسینی دژە کۆرۆنا.
ئاماژەی بەوەشکردووە، بەگوێرەی داتاکانی بەشی خۆپارێزی لە وەزارەتی تەندروستی، وەرگرتنی ڤاکسنی دژی کۆرۆنا لە ژەمی سێھەمدا وەستاوە، لە کاتێکدا لە وڵاتانی دیکەی جیھان کار لەسەر وەرگرتنی ژەمی پێنجەم دەکرێت.
وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕوونیشیکردووەتەوە، خۆپارێزی تەندروستی تەنھا لەڕێگەی بەھێزکردنی متمانەی نێوان ھاوڵاتی و حکومەت بەدی دێت.
دەستەی کەشناسی عێراق لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، ئەمرۆ لە ھەردوو ناوچەی باکور و ناوەڕاست، ئاسمان ساماڵ دەبێت و پلەکان گەرما وەک ڕۆژی پێشتر دەبێت.
سەبارەت کەشی ناوچەکانی باشور پلەکانی گەرما بە تەواوی بەرز دەبنەوە و لە شاری بەسرەی باشوری عێراق پلەی گەرما دەگاتە ٥٠ پلەی سیلیزی.
سەبارەت بە کەشی ڕۆژی سێشەممە، لە ناوچەکانی باکور و ناوڕاست ئاسمان ساماڵ دەبێت و پلەکانی گەرما نزیک دەبێت لە ڕۆژانی ڕابردوو.
لە ناوچەکانی باشور پلەکانی گەرما ڕوو لە بەرز بوونەوە دەکات و لە ھەندێک شوێن خۆڵبارینێکی کەم دەبێت.
سەبارەت بە کەشی ڕۆژانی چوارشەممە و پێنجشەممەی داھاتوو، کەشوھەوا لە سەرانسەری عێراق ساماڵ دەبێت و، پلەکانی گەرما بەراورد بە ڕۆژانی پێشتر، ھاوشێوەی ڕۆژی ڕابردوو دەبێت.
وەزارەتی دادی عێراق لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، فەرمانگەی چاکسازیی، ھەموو ڕێوشوێنێکی پێویستی گرتۆتە بەر، بۆ ئەوەی پەلە بکرێت لە گواستنەوەی زیندانیان و دڵنیایی لەوەی بە زوترین کات ببرێنە بەردەم دادگا بۆ ئەوەی چارەنوسیان یەکلایی بکرێتەوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، سەرجەم میلاکاتی گواستنەوە و پێشوازی لە زیندانییەکان و لیژنە یاساییەکان و دەستەی پاسەوانی، چەندین سەعات دوای دەوامی فەرمی دەمێننەوە، بۆ ئەوەی پەلە بکرێت لە سەیرکردنی کێشە و داوای تۆمارکراو لەسەر زیندانیەکان،
میدیاکانی عێراق بڵاویانکردۆتەوە، لە وێستگەیەکی ئاوی خواردنەوە لە قەزای قەلعە سوکەر لە باکوری پارێزگای زیقار، بوتڵێک غازی کلۆر تەقیوەتەوە و بەھۆیەوە ٣١٠ کەس تووشی تەنگەنەفەسی بوون و رەوانەی نەخۆشخانە کراون، زۆرینەشیان چارەسەریان وەرگرتووە و نەخۆشخانەیان بەجێھێشتووە.
"محەمەد ھادی غەزی" پارێزگاری زیقاریش رایگەیاندووە، تەواوی ئەو کەسانەی کەمتەرخەم بوون و ھۆکاربوون لەو رووداوە، لە پۆستەکانیان دوور دەخرێنەوە.
ھێزەکانی پۆلیسیش رایانگەیاندووە، ئەو بوتڵە غازە بەھۆی کۆنی و خورانی بۆری غازەکە و بەرزی پلەی گەرماوە تەقییوە.
سەیف بەدر، وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕایگەیاند، زیاتر لە ٥٠٠ حاڵەتی تەنگەنەفەسی بەھۆی شەپۆلی خۆڵبارینەوە لە ھەموو پارێزگاکان تۆمارکراوە. وتیشی، دوای وەرگرتنی چارەسەری پێویست ھەموو نەخۆشەکان بارودۆخیان باشتربووە و ھیچ حاڵەتێکی گیانلەدەستدان بە تەنگەنەفەسی تۆمارنەکراوە.
ئەمساڵ نزیکەی ١٥ شەپۆلی چڕی خۆڵبارین پارێزگاکانی عێراق و ھەرێمی کوردستانی گرتەوە و بەھۆیەوە سەدان کەس تووشی تەنگەنەفەسی و نەخۆشی بوون.
راکان جبوری پارێزگاری بە وەکالەت لە نوێترین نوسراویدا کە ئاڕاستەی فەرماندەیی ئۆپراسیۆنەکانی کەرکوکی کردووە، بە بیانوی جیاواز کارتی نیشتەجێبوون لە ھاووڵاتیانی رەسەنی شاری کەرکوک وەردەگرێتەوە، بۆ بێبەشکردنیان لە کارتی نیشتەجێبوون ئەگەر لە دەرەوەی کەرکوک نیشتەجێ بن، ھەروەھا ئاستەنگ لەبەردەم کاروبارەکانیان لە بەردەم دامەزراوەکانی کەرکوک دروست دەکات.
راکان جبوری بەو نوسراوەشی رەوایەتی دەدات بە ھاتنی ھاوردەکان بۆ کەرکوک.
"عارف حەمامی" ئەندامی دەوڵەتی یاسا رایگەیاندووە، چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان میکانیزمەکانیان بۆ دیاری کردنی سەرۆک وەزیرانی نوێ تەواو کردووە، بەڵام بەبێ دیاری کردنی سەرۆک کۆمار پڕۆسەی سیاسی و پێکھێنانی حکومەت زیاتر دوادەکەوێت. "عارف حەمامی" وتیشی، لە ئێستادا تۆپەکە لە گۆڕەپانی ئەو لایەنانەدایە کە رێکنەکەوتوون و چوارچێوە ھیوادارە لە چەند رۆژی داھاتوودا زۆرینەی لایەنە سیاسییەکان لەسەر پێکھێنانی حکومەت رێکبکەون، تاوەکو کۆتایی بە چەقبەستوویی سیاسی بھێنن.
عەممار حەکیم رایگەیاند، عێراق پێویستی بە حکومەتێکی خزمەتگوزاری نیشتمانییە، کە توانای دڵنیاکردنەوەی گەلی عێراق و گەڕاندنەوەی متمانەی بۆ پڕۆسەی سیاسی و سیستمی سیاسی ھەبێت، وتیشی، حکومەتێکی یەکگرتوی نیشتمانی و تیمێکی گونجاوی لێھاتوو، پەیامێک دەبن بۆ گەلی عێراق و پێدانی ئومێدە لە پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری.
عەممار حەکیم راشیگەیاند، پابەندن بە یەکگرتویی وڵات و پڕۆسەی سیاسی، بۆ پاراستنی مافەکانی ھەمووان و جەختدەکەنەوە لە چارەسەکردنی تەنگژەکان، لە رێگەی ئەو میکانیزمانەی پڕۆسەی سیاسییان لەسەر بەندە بۆ چاکسازیی لە ھەڵەکان.
"وەلید موسەوی" بەڕێوەبەری گشتی لە وەزارەتی ژینگەی عێراق بڵاویکردەوە، ژمارەیەک کۆمپانیای بیانی کە لە کەرتی نەوت لە کێڵگەکانی باشوری عێراق کار دەکەن، پابەند نین بە پاراستنی ژینگە و ماددەی ٢٠ پێشێل دەکەن، داواش لەو کۆمپانیایانە دەکەن تەکنیکی نوێ بەکاربھێنن بۆ چارەسەرکردنی ئاستی پیسبوونی ژینگە کە لە ھەڵمەتەکانی دەرھێنانی نەوت و غازەوە زیادی کردووە.
راشیگەیاند، بەڕێوەبەرایەتی ژینگەی بەسرە چەند کۆمپانیایەکی بیانی ئاگادار کردووەتەوە لە کاریگەرییەکانی پیسبوونی ژینگە لەسەر کەش و ھەوا و تەندروستی گشتی.
بەسرە یەکێکە لە گەورەترین پارێزگاکان لە عێراق کە کێڵگەی نەوتی لەخۆدەگرێت و روبەڕووی کێشەی ژینگەیی گەورە بووەتەوە، چونکە ئاستی بەرھەمھێنان و سوتانی غاز لەو پارێزگایە زۆر بەرزە.
سەرچاوەیەکی دیپلۆماسیی سعودیە رایگەیاند، ئەمڕۆ مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق، سەردانی شاری جدەی سعودیە دەکات و لەگەڵ محەمەد بن سەلمان شازادەی جێنشینی سعودیە و لێپرسراوانی باڵای ئەو وڵاتە کۆدەبێتەوە.
بە پێی زانیارییەکان، سەردانەکەی کازمی لە چوارچێوەی نێوەندگیرییەکانی عێراق بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکییەکانی سعودیە و ئێراندایە و سەرۆک وەزیرانی عێراق، ئەنجامی سەردانەکەی ھەفتەی رابردووی بۆ ئێران بە لێپرسراوانی باڵای ریاز دەگەیەنێت.
رۆژانی ٢٥ و ٢٦ی مانگی رابردوو، مستەفا کازمی سەردانی سعودیە و ئێرانی کرد، ھەفتەی رابردووش وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، بەمنزیکانە خولی شەشەمی دانوستانەکانیان لەگەڵ سعودیە لە بەغداد دەستپێدەکەنەوە، سەرچاوەیەکیش لە حکومەتی عێراق ئاشکرایکرد، دانوستانەکانی ئەمجارە لەسەر ئاستی دیپلۆماسی دەبن.