جیهان
ھێرزی ھالێڤی، سەرۆک ئەرکانی سوپای ئیسرائیل لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەنووسیدا باسی لەوەشکرد، ئامانجەکانی شەڕی غەززە و لەناوبردنی یەکجاری حەماس بەئاسانی بەدەستناھێندرێن، بۆیە لە چەند مانگی داھاتوودا شەڕ بەردەوام دەبێت، ھەموو رێکارێکیش بۆ پاراستنی دەستکەوتەکانی شەڕ دەگرنەبەر.
وتیشی، لە راگەیاندنی کۆتاییھێنان بە بوونی حەماس لە باکوری غەززە نزیک بوونەتەوە و لەم کاتەشدا سەرنجیان لەسەر لەناوبردنی ئەو رێکخراوەیە لە باشوری کەرتی غەززە و بەتایبەت شاری خان یونس و کەمپی ئاوارەکان.
پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، تورکیا دوو خاڵی پشکنینی ئاسایشی رۆژئاوای کوردستانی لە کۆبانێ و خاڵێکی پشکنینی ھێزەکانی ئاسایشی لە قامیشلۆ بۆردومانکرد.
وتیشی، لە گوندی تویبەی قامیشلۆ سایلۆیەکی کشتوکاڵی و ژمارەیەک پڕۆژەی خزمەتگوزاری دیکەش لە قامیشلۆ بە درۆن بۆردومانکراون.
ئەشرەف قودرا وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی کەرتی غەززە ڕایگەیاند، شەوی رابردوو سوپای ئیسرائیل ھێرشیکردۆتە سەر کەمپی پەنابەرانی مەغازی لە غەززە و دوو ماڵ لە خان یونس، بەھۆیەوە ٩٣ کەس کوژران و بەدەیان کەسی تریش برینداربوون کە زۆرینەیان ژن و منداڵین.
ھاوکات، سوپای ئیسرائیل ڕایگەیاند، ژمارەی کوژراوانی سەربازەکانی لە شەڕی غەززە بۆ ١٥٦ سەرباز بەرزبووەتەوە، ئەمەش دوای ئەوەی دوو سەرباز لە باکووری کەرتی غەززە کوژراون بەمەش ژمارەی سەربازە کوژراوەکانی گەیشتۆتە ٤٨٩ سەرباز، دەشڵێت تێچوی شەڕی غەززە گەیشتۆتە زیاتر لە ١٨ ملیار دۆلار.
رێکخستنەکانی گەنجانی دەم پارتی لە شاری ئامەدی باکوری کوردستان بە دروشمی "ژیانەوەیەکی گەنجانە" یەکەم کۆنگرەی خۆی بەست، بەڵام ھێزی ئەمنی تورکیا ھەڵیانکوتایە سەر کۆنگرەکە و ئۆپراسیۆنێکیان لە دژیان ئەنجامدا و ٥٧ کەس دەستگیرکران و گواسترانەوە بۆ بەشی پۆلیس لە ئامەد.
یەڵماز تونج وەزیری دادی تورکیا لەسەر ھەڵمەتی دەستگیرکردنەکە رایگەیاند، ئەوانەی دەستگیرکراون بانگەشەیان بۆ پەکەکە کردووە، بۆیە لێپرسینەوە لەو کەسانە دەکرێت کە دەستگیرکراون.
لەکۆنگرەی رێکخستنەکانی گەنجانی دەم پارتی لە ئامەد تونجەر باکرھان ھاوسەرۆکی گشتی دەم پارتی رایگەیاند، دەم پارتی ئامادەیە لەگەڵ پارتی داد و گەشەپێدانی دەسەڵاتدار و حکومەتی تورکیا گفتوگۆ بکات بۆ چارەسەری پرسی کورد، بەڵام ھێشتا دڵنیا نین کە تورکیا پێشوازی لە ھەنگاوێکی لەو شێوەیە بکات.
تۆڕی فۆکس نیوزی ئەمریکی بڵاویکردەوە، بایدن لەناو ریزبەندی شکستخواردووترین سیاسەتمەدارانی ئەمساڵ لە ئەمریکا دانراوە، کە فەرماندەی باڵای ھێزە چەکدارەکانی ئەمریکایە و روبەڕووی لێکۆڵینەوە بووەتەوە بۆ گۆشەگیرکردنی، ھەروەھا ئاستی جەماوەریشی بەشێوەیەکی بەرچاو دابەزیوە.
بەپێی فۆکس نیوز، شکستی بایدن تەنھا پەیوەندی بە تەمەنییەوە نییە کە ٨١ ساڵە، بەڵکو پەیوەندی بە پرسی گەندەڵییەوە ھەیە ئەو کاتەی جێگری سەرۆک بووە، پشتیوانییەکانیشی بۆ ئیسرائیل لە جەنگی دژ بە حەماس لە غەززە، بووتە جێی پرسیار و گومان.
فۆکس نیوز بەدووریشی زانیوە جارێکی تر بایدن بۆ پۆستی سەرۆکی ئەمریکا ھەڵببژێرێتەوە.
ھەر لە لیستەکەی فۆکس نیوزدا، کیڤن مکارسی سەرۆکی پێشووی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکا ھەیە کە لە مانگی ئۆکتۆبەری ئەمساڵ دوورخرایەوە، لەگەڵ جۆرج سانتوس کە ئەندامی کۆنگرێسە لە کۆمارییەکان و تۆمەتبارە بە فێڵکردن، حاکمی ڤێریجیناش لە لیستەکەدایە.
ماڵپەڕی بی بی سی بڵاویکردەوە، شەپۆلێکی بەفربارین رووی لە چین کردووە و لە پەکینی پایتەختدا پلەکانی گەرما بۆ ماوەی نۆ رۆژە دابەزیوە بۆ ١٠ پلەی ژێر سفری سیلیزی، کۆتاجار لە ساڵی ١٩٥١ ئەو پلەیە تۆمارکراوە.
دەزگای کەشناسی چین رایگەیاند، دابەزینی بەرچاوی پلەکانی گەرما و بەفربارینی زۆر، ئاستەنگی بۆ دابینکردنی وزە دروستکردووە و ئامێرەکانی گەرمکردنی ئاو لەکارکەوتوون.
فرانچێسکا ئەلبنیز نێردەی تایبەتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ فەڵەستین ڕایگەیاند، کۆمەڵکوژی منداڵان لە غەززە لەلایەن بەکرێگیراوە بیانیەکانەوە ئەنجامدەدرێت، بەڵام ھیچ کەسێک ئەو بەکرێگیراوانە بە تیرۆر لەقەڵەم نادات.
بەپێی دوایین ئامار لە ھەشتاھەمین رۆژی ھێرشەکانی ئیسرائیل بۆسەر کەرتی غەززە، ژمارەی کوژراوانی مەدەنی بۆ زیاتر لە ٢٠ ھەزار و ٦٧٤ کەس بەرزبووەتەوە، ژمارەی بریندارەکانیش گەیشتووەتە ٥٥ ھەزار کەس.
مەزڵوم کۆبانێ، فەرماندەی گشتی ھێزەکانی فەرماندەی گشتی ھێزەکانی سوریای دیموکرات لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس رایگەیاند، ھێرشەکانی تورکیا لە ھێرشەکانیدا شوێنە مەدەنییەکان و ژێرخانی ئابووری رۆژئاوای کوردستانی بە ئامانج گرتووە و بەو ھەنگاوەش سیاسەتی کۆمەڵکوژی پەیڕەوکردووە.
ئاماژەی بەوەشکرد، ئەو کارانەی تورکیا سەقامگیری دەشێوێنێ و مەترسی لەسەر سنورەکان زیاد دەکات.
کۆبانێ داوای لە تورکیاش کرد، تیشک بخاتەسەر کاروباری ناوخۆیی خۆی و لە سنوری خۆی ئەو بابەتانە چارەسەر بکات و پابەندبێت بە مافەکان و سەلامەتی گەلی رۆژئاوای کوردستان.
ئێوارەی رۆژی دووشەممە سوپای پاسدارانی ئێران رایگەیاند، بەھۆی ھێرشێکی ئیسرائیل لە ناوچەی زەینەبییە لە نزیک دیمەشقی پایتەختی سوریا، رەزا مووسەوی کوژراوە. ھاوکات میدیای ئێران رەزا مووسەویی بە ھاوڕێی نزیکی قاسم سولەیمانی و راوێژکارێکی گەورەی سوپای پاسداران و بەرپرسی "یەکەی پشتیووانیی بۆ بەرەی بەرگری" لە سوریا ناوبردووە، بەڵام وردەکاریی چۆنێتی کوشتنەکەی ئاشکرا نەکرد.
لە یەکەمین کاردانەوە بەرامبەر کوژرانی رەزا مووسەوی، ئیبراھیم رەئیسی سەرۆککۆماری ئێران رایگەیاند، دڵنیا دەدەنە ئیسرائیل کە تۆڵەیەکی قورسی "ئەو تاوانە" دەکەنەوە. ھاوکات گرووپی چەکداریی نوجەبا لە عێراق، بەڵێنیدا تۆڵەی کوژرانی رەزا مووسەوی لە ئیسرائیل بکاتەوە.
بەپێی زانیارییەکان، رەزا مووسەوی چەندین ساڵە وەک راوێژکار و نوێنەری ھێزەکانی فەیلەقی قودس لە سوریا کار دەکات و وەک کەناڵێک بووە بۆ گواستنەوەی پێداویستیی لۆجیستی و دارایی بۆ سوپای پاسداران، ھەروەھا کەسێکی نزیکی قاسم سولەیمانی و حەسەن نەسروڵا بووە و ئێوارەی رۆژی دووشەممە لە باخێکدا لە ناوچەی زەینەبییە لە دیمەشق بە سێ مووشەک کراوەتە ئامانج و کوژراوە.
ئاژانسی فرانس پریس لە زاری وتەبێژی پۆلیسی ئیندونیزیا رایگەیاند، نزیکەی ٥:٣٠ بەرەبەیانی ئەمڕۆ بە کاتی ئیندۆنیسیا تەقینەویەک لە کارگەیەکی بەرھەمھێنانی ئاسن لە رۆژھەلڕتی ئەو ولڕتە روویداو بە ھۆیەوە ١٢ کەس گیانیان لە دەستداو ٣٩ کەسی تریش برینداربوون کە ژمارەیەکیان برینەکانیان سەختە.
ئاماژەی بەوەشکرد، کوژراوەکان حەوتیان کرێکاری ئیندۆنیزین و پێنج کەسەکەی تریشیان بیانین، وتیشی ئاگرەکە کۆنترۆڵکراوەو لێکۆڵینەوە لە ھۆکاری کەوتنەوەی تەقیینەوەکە دەستیپێکردووە.
جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا قسەی بۆ رۆژنامەنووسان کرد و رایگەیاند، پەیوەندییەکی درێژ و تایبەتی لەگەڵ بنیامین ناتانیاھۆ ئەنجامداوە، بەڵام داوای لێنەکردووە ئاگربەست رابگەیەنێت.
کۆشکی سپیی ئەمریکا لەبارەی پەیوەندییە تەلەفوونییەکەی بایدن و ناتانیاھۆ، راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکرد، ھەردوو سەرۆک باسیان ھەڵمەتە سەربازییەکانی ئیسرائیل لە کەرتی غەززە و ئامانج و قۆناغەکانی کردووە و بایدن جەختی کردووەتەوە لە پێویستی پاراستنی مەدەنییەکان لە غەززە، ھەروەھا جەختیان لە گرنگیی ئازادکردنی بارمتەکان لە دەستی حەماس کردووەتەوە.
فەرماندەیی ناوەندی ئەمریکا رایگەیاند، کەشتی تێکشکێنەری ئەمریکی "لابون" بەرپەرچی چوار درۆنی بۆمبڕێژکراوی داوەتەوە، کە لە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی حوسییەکان لە یەمەن ھەڵدرابوون بە ئاڕاستەی کەشتییەکە.
راشیگەیاند، شەوی رابردوو، کەشتییەکی نەوتھەڵگری گابۆن کە ئاڵای ھندستانی لەسەر بووە، درۆنێکی بۆمبڕێژکراوی پێدا تەقیوەتەوە، بەڵام بێ زیان بووە.
ھەروەھا کەشتییەکی دیکە کە ئاڵای نەرویژی لەسەر بووە پێی راگەیاندوون کە روبەڕووی ھێرشی درۆن بوونەتەوە و رزگاریان بووە.
سێنتکۆم راشیگەیاند، لە ١٧ی ئۆکتۆبەرەوە، ئەوە پانزەدەیەمین جارە کە ئەو ھێرشانە دەکرێتە سەر کەشتییە بازرگانییەکان لەلایەن حوسییەکانەوە.
کامیرۆن کە ئەم ھەفتەیە سەردانی رۆژھەڵاتی ناوەڕاستی کرد و لەگەڵ ھاوتا میسرییەکەی جەنگی ئیسرائیل و غەززەی تاوتوێکرد رایگەیاند، تاران ھاوکاری پێشکەشی بریکارەکانی دەکات لە ناوچەکە و لەڕێی حزبوڵا و حوسییەکان و گروپە چەکدارەکانی عێراقەوە ھێرش دەکاتە سەر بنکەکانی ئەمریکا و بەریتانیا و بەوەش کاریگەری خراپی لەسەر ناوچەکە و جیھان ھەیە.
وتیشی، دەبێت پەیامێکی روون بگەیەندرێتە ئێران و تێبگات لەوەی لێبوردە نابن بەرامبەری و لەندەن و ھاوپەیمانەکانی رێکارەکانیان دژ بە تاران توند دەکەنەوە.
ئەو ھۆشداییەی کامیرۆن دوای لێدوانێکی بەرپرسانی ئەمریکی دێت کە ئێرانیان تۆمەتبارکردبوو بە دەستوەردان لە ھێرشکردنە سەر کەشتییەکانی دەریای سور، لەڕێی دابینکردنی مووشەک و درۆن و زانیاری ھەواڵگیری بە حوسییەکان.
حەمید حسێنی ئەندامی ژووری بازرگانی ھاوبەشی ئێران - عێراق رایگەیاندووە، ھەناردەی بەرھەمی ئێرانی بۆ عێراق لە ھەشت مانگی ئەمساڵدا بەراورد بە ساڵی ڕابردوو ٣٥٪ زیادیکردووە، بەپێی ئامارێکیش لە ماوەی نێوان ٢١ی ئادار تا ٢٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣ بە بەھای زیاتر لە شەش ملیار دۆلار کاڵا و پێداویستی لە ئێرانەوە ھەناردەی عێراق کراوە.
راشیگەیاندووە، پێشبینی دەکرێت تا کۆتایی ساڵی ئێرانی کە دەکاتە ٢٠ی ئاداری ساڵی داھاتوو، بڕی ھەناردەی ئێران بۆ عێراق بگاتە، ١٢ ملیار دۆلار.
ئەدریان واتسن وتەبێژی ئاسایشی نەتەوەیی کۆشکی سپی رایگەیاند، ئێران بەشێوەیەکی بەرچاو لە پشت ھێرشەکانی سەر کەشتییە بازرگانییەکانی دەریای سورەوەیە و زانیارییە ھەواڵگرییەکانیش وادەریدەخەن کە ئێران لەرووی سەربازیی و داراییەوە یارمەتی حوسییەکان دەدات و راھێنانیان پێدەکات بۆ ھێرشکردنەسەر کەشتییەکان.
دەشڵێت، ئەو کارەی حوسییەکان بە ھاوکاری درێژخایەنی دارایی ئێران ئەنجام دەدرێت و ھانیان دەدات سەقامگیری ناوچەکە تێکبدەن و بەبێ ئێرانیش حوسییەکان گرفتییان بۆ دروست دەبێت لە ھێرشکردنەسەر کەشتییەکان.
ئەدریان واتسن وتیشی، ئەمریکا ھاوپەیمانییەک دروست دەکات بۆ پاراستنی ئاسایشی دەریاکان لە ناوچەکەدا و بۆئەو مەبەستەش گفتوگۆکان بەردەوامن.
سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، بەرەبەیانی ئەمڕۆ دوو سەربازی دیکەیان بەھۆی موشەکێکەوە کوژراون لەکاتی ئەنجامدانی پرۆسەیەکدا.
ئاماژەی بەوەشکردوە، لە ٧ی تشرینی دووەمەوە تا ئێستا ٤٧٢ سەربازی ئیسرائیل کوژراون و ھەزار و ٩٥٢ی تریش برینداربوون و تەنھا لە کەرتی غەززەش ١٤٠ سەربازیان کوژراون و ٧٨٤یان برینداربوون.
کۆڕبەندی خێزانە بێسەروشوێنەکانی ئیسرائیلیش رایگەیاند، گادی ھاگای تەمەن ٧٣ ساڵ، کە ھاوڵاتیەکی ئیسرائیلییە و خاوەنی رەگەزنامەی ئەمەریکییە و یەکێک بووە لە بارمتە ئیسرائیلییەکان لە غەززە، رۆژی ٢٢ی ئەم مانگە گیانی لەدەستداوە.