بەپێی نوێترین ئاماری وەزارەتی تەندروستی ھندستان، لە ٢٤ سەعاتی رابردوودا ٤١٢ ھەزار و ٢٦٢ کەسی تر توشی کۆرۆنا بون و سێ ھەزار و ٩٨٠ توشبووی ڤایرۆسەکەش گیانیان لەدەستداوە. 

بەو شێوەیەش کۆی گشتی ژمارەی توشبووانی کۆرۆنا لە ھندستان ٢١ ملیۆنی تێپەڕاندوە و کۆی گشتی گیانلەدەستدانیش بە کۆرۆنا لەو وڵاتە بۆ ٢٣٠ ھەزار و ١٦٨ بەرز بووەتەوە. 

بە وتەی لێپرسراوانی تەندروستی ھندستانیش، ئەوەی لە ئێستادا کێشەی گەورەی بۆ دانیشتوانی ئەو وڵاتەکە دروستکردوە، کەمبونەوەی ئۆکسجینە، کە بەھۆی نەمانی لە نەخۆشخانەکاندا لە بازاڕی رەشدا بە نرخێکی زۆر گران مامەڵەی پێوە دەکرێت.

بەھمەن مورادنیا پارێزگاری سنە رایگەیاند، ئەنجومەنی باڵای بەرژەوەندییەکانی ئێران شارەکانی بانە و مەریوانی لەپارێزگای سنە وەک ناوچەی ئازادی ‏بازرگانیی و پیشەسازیی پەسەندکردوە.

وتیشی، ئەو بڕیارە کاریگەرییەکی زۆری دەبێت ‏لەسەر دابەزاندنی رێژەی بێکاری و نەمانی دیاردەی کۆڵبەری و بەرزکردنەوەی ئاستی ئاڵوگۆڕی بازرگانی لەنێوان ئێران و ھەرێمی کوردستان.

ھاوکات پارێزگارەکانی ئیلام و کراماشانیش ئاماژەیان بەوە کردوە، قەسری شیرین لە پارێزگای کرماشان و شاری میھرانیش لە پارێزگای ئیلام بە ھەمان شێوە لەلایەن ئەنجومەنی باڵای بەرژەوەندییەکانی ئێرانەوە وەک ناوچەی ئازادی ‏بازرگانیی و پیشەسازیی پەسەندکراون.

پێشتریش ئەم بڕیارە لە پەرلەمانی ئێران پەسەندکرابوو، بەڵام ‏ناوەندنی پاراستنی دەستور پەسەندی نەکردبوو، دواتر ئەنجومەنی باڵای بەرژەوەندی ئێران ئەو پرسەی یەکلایی کردەوە و پەسەندیکرد.

سەعید نمەکی وەزیری تەندروستی ئێران رایگەیاند، لە ھەندێک لە پارێزگاکانی ئێران حاڵەتی توشبوون بە کۆرۆنای ھندی تۆمار کراوە، ئەمەش رەوشی ئێران لە رووی ئامارەکانی کۆرۆناوە خراپتر دەکات، چونکە ئەو جۆرەی کۆرۆنا مەترسیدارترینە. 

ئاماژەی بۆ ئەوەشکردوە، ئەو حاڵەتانە ١٠یان لە کۆمەڵگەیەک لە پارێزگای ئازربیجانی خۆرئاوا تۆمارکراوە کە لەلایەن ژمارەیەک ھندییەوە بەڕێوەدەبرێت، لە پارێزگای یەزدیش حاڵەتێکی توشبوون بە کۆرۆنای ھندی تۆمار کراوە و لە پارێزگای قومیش ٣ حاڵەتی توشبوون ھەیە. 

وەزیری تەندروستی ئێران ئاشکراشیکردوە، جگە لە کۆڤید ١٩، تا ئێستا کۆرۆنای بەریتانی و ھندی و کۆرۆنای ئەفریقای باشوریش لە ئێران تۆمارکراوە.

وەفدی تورکیا و میسڕ بە سەرۆکایەتی جێگرانی وەزیری دەرەوە دوای دوو ڕۆژ کۆبوونەوە لە قاھیرە ڕاگەیەنراوێکی ھاوبەشیان بڵاوکردەوە و ئاماژەیان بەوەکرد، لە گفتوگۆکاندا پەیوەندییە دوو قۆڵییەکان و ڕەوشی ناوچەکە بە گشتی و ڕەوشی سوریا و عێراق و لیبیا تاوتوێ کراوە و جەختکراوەتەوە لەسەر بەدیھێنانی ئاشتی لە خۆرھەڵاتی ناوەڕاست.

ڕوونیشیکردووەتەوە، ھەردوولا ھەڵسەنگاندن بۆ ئەم گەڕەی دانوستانەکان و ڕێککەوتن لەسەر ھەنگاوەکانی داھاتوو دەکەن.

کلچدار ئۆغلۆ سەرۆکی پارتی گەلی کۆماری لە تورکیا رەخنەی لە دەوڵەت باخچەلی سەرۆکی حزبی بزووتنەوەی نەتەوەیی گرتووە، کە وتبووی رەشنوسی نوێی دەستوری وڵاتەکە کۆتایی ھاتووە.

کلچدار ئۆغلۆ رایگەیاند، ئەو رەشنوسەی دەستور کە باخچەلی باسی دەکات نەیانبینیوە و لە ئێستادا دەوڵەتی تورکیا بە فەرمان و رێنماییەکانی وەزارەتی ناوخۆ بەڕێوە دەبرێت، متمانەش لە نێو دامەزراوەکانی دەوڵەت و دادگا و پەرلەمان و خەڵک نەماوە.

پێشتر دەوڵەت باخچەلی رایگەیاندبوو حزبەکەی رەشنوسی دەستوریان تەواو کردووە و لە ١٠٠ ماددە پێکھاتووە. 

چەند سەرچاوەیەکی سعودی رایانگەیاندووە، ریاز قەدەغەکردنی حەج تاوتوێ دەکات لە زیارەتکارانی وڵاتانی دەرەوە، بەڵام تا ئێستا بڕیاری کۆتایی نەدراوە و ھۆکارەکەشی بۆ بڵاوبوونەوەی جۆرە جیاوازەکانی کۆرۆنا گەڕێنراوەتەوە.

بەر لە رێکارەکانی کۆرۆنا، ساڵانە زیاتر لە ٢ ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار کەس دەچوونە سعودیە بۆ بەجێگەیاندنی فەریزەی حەج و داھاتەکەشی بۆ ئەو وڵاتە دەگەیشتە نزیکەی ١٢ ملیار دۆلار.

"محەمەد بن سەلمان" جێنشینی سعودیەش پلانی وابوو بۆ ساڵی ٢٠٢٠ ژمارەی عومرەکان و حاجیان بگەیەنێتە ١٥ ملیۆن و بۆ ساڵی ٢٠٣٠ بۆ ٣٠ ملیۆن زیادی بکات، بەڵام لە ئێستادا ئەو پلانانە بۆ پێشوازیکردن لە حاجیانی دەرەوەی وڵات راگیراوە و تەنھاش رێگە بەو حاجیانەی ناوخۆی سعودیە دەدرێت حەج بکەن، کە ڤاکسینی کۆرۆنایان وەرگرتووە یاخود بەر لە ٦ مانگ چاکبوونەتەوە، کۆتوبەندیش لەسەر تەمەنی حاجیانی ناوخۆ دادەنرێت.

ڕۆژنامەی گاردیانی بەریتانی ئاشکرایکردووە، ھاوکات لەگەڵ بانگەشەکانی (بەشار ئەسەد) بۆ ھەڵبژاردن، حکومەتی ڕیاز پەیوەندییەکانی لەگەڵ دیمەشق ئاسایی دەکاتەوە و (خالید حەمیدان) سەرۆکی دەزگای ھەواڵگری سعودیە، بە نھێنی سەردانی دیمەشقی کردووە و چاوی بە (عەلی مەملوک) ھاوتا سورییەکەی کەوتووە.

ڕۆژنامەکە بڵاویکردووەتەوە، پەیوەندییەکانی حکومەتی دیمەشق بە حزبوڵای لوبنانی و بوونی سەربازگەکانی ئێران لەو وڵاتە، تەوەری کۆبوونەوەکانی نێوان (حەمیدان و مەملوک) بوون، بەڵام تا ئێستا ھیچ سەرچاوەیەکی ڕەسمی لە حکومەتی (ریاز و دیمەشق)، زانیارییەکەی پشتڕاست نەکردووەتەوە.

کۆشکی سپی بڵاویکردەوە، بە بریاری جۆو بایدن سەرۆکی ئەمریکا جارێکی تر پێداچوونە بە سیاسیەتی وەرگرتنی کۆچبەراندا دەکرێت و ژمارەی وەرگرتنی کۆچبەران دەگەیەندرێتە ئاستێکی مێژوویی، بە جۆرێک ئەمساڵ ٦٢ ھەزار و ٥٠٠ کۆچبەر وەردەگیرێن و ساڵی داھاتووش ژمارەکە دەگەیەندرێتە ١٢٥ ھەزار کۆچبەر، ئەوەش لە کاتێکدایە لە سەردەمی دەسەڵاتی دۆناڵد تڕەمپ، ساڵانە تەنھا ١٥ ھەزار کۆچبەر مافی مانەوەیان لە ئەمریکا پێدەدرا.

گۆڕانکاری لە سیاسیەتی وەرگرتنی کۆچبەرانی لە ئەمریکا، دوای ئەوە دێت جۆو بایدن سەرۆکی ئەمریکا ڕایگەیاند، بەردەوامی بە سیاسەتی دۆناڵد تڕەمپ دەدات، بۆ وەرگرتنی ١٥ ھەزار کۆچبەر لە ساڵێکدا بەڵام ئەو بڕیارە کاردانەوە و نیگەرانی گەورەی لێکەوتەوە.

ڕۆحانی ڕایگەیاند، لە دانوستانەکانی ڤییەنا، نزیکبوونەتەوە لە لابردنی سزا و گەمارۆکان و بوژانەوەی ئابووریی ئێران، لە چەند ھەفتەی داھاتووشدا پێشھاتی گرنگ بۆ لابردنی سزاکان دەبینن.

وتیشی، ئێران گەشبینە بە دانوستانەکانی ڤییەنا لە نێوان وڵاتانی ئەندامی ڕێککەوتننامەی ئەتۆمی، ھاوکات ڕەخنەی لە کۆمەڵێک لایەن لەسەر ئاستی ناوخۆ و دەرەوەی ئێران گرت، کە سوودی خراپیان لە گەمارۆکانی ئەمریکا وەرگرتووە و ھەوڵیانداوە ئاستەنگ بۆ دانوستانەکانی ڤییەنا دروستبکەن.

زیاتر لە مانگێکە دانوستانی وڵاتانی ئەندامی ڕێککەوتننامەی ئەتۆمی، لە شاری ڤییەنا دەستیپێکردووە و ئامانج لێی گەڕانەوەی ئەمریکا و پابەندبوونی ئێرانە بە ڕێککەوتننامەی ئەتۆمی.

ئەدەلبێرت جانز وتەبێژی کۆمسیۆنی ئەوروپا ڕایگەیاند، کۆمیسیۆنی ئەوروپا پێشنیاری کردووە گەشتەکان بۆ یەکێتی ئەوروپا ئاسان بکات و ڕێگە بەو گەشتیارانە بدات سەردانی وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا بکەن کە ڤاکسینی پەسەندکراویان وەرگرتووە.

"مەنقوش" لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانی ھاوبەشدا لەگەڵ "مەولود چاوش ئۆغلۆ" وەزیری دەرەوەی تورکیا داوای کرد لەگەڵ نزیکبوونەوەی ھەڵبژاردنی گشتی، سەرجەم ھێزە بیانییەکان و چەکدارەکانی سەر بە تورکیا لە خاکی "لیبیا" بکشێنەوە.

داواشی کرد ئاگربەست و ئەنجامەکانی کۆنگرەی "بەرلین" بۆ پاراستنی سەرەوەری خاکی وڵاتەکە جێبەجێ بکرێن. وتیشی، بەھێزکردنەوەی پەیوەندییەکانیان لەگەڵ تورکیا لە بەرژەوەندی ھەردوولا دەبێت.
"چاوش ئۆغلۆ"ش پشتیوانی وڵاتەکەی بۆ حکومەتی نیشتمانی و گەڕانەوەی ئاسایش بۆ "لیبیا" دووپاتکردەوە.

ڕۆژنامەی "ئێکسپرێس ستار"ی بەریتانی لە زاری وەزارەتی بەرگری وڵاتەکەوە ڕایگەیاند، بەریتانیا ١٠ فڕۆکەی جۆری "ئێف ٣٥ بی"ی ئەمریکی و ٦ کەشتی سەر بە دەریایی شاھانە و ژێر دەریایی و ١٤ ھەلیکۆپتەر دەنێرێتە سەر کەشتی فڕۆکە ھەڵگری "ئێچ ئێم ئێس کوین ئیلیزابێس" بۆ بەشداری کردن لە ڕووبەڕووبوونەوەی داعش.

"مایک ویگستن" فەرماندەی ھێزە ئاسمانییەکانی بەریتانیا ڕایگەیاند، ئەو ھێزە پشتیوانی حکومەتی "بەغداد" دەکەن لە ڕووبەڕووبوونەوەی داعش لە عێراق و سوریا، ئاماژەی بەوەش کرد تەنھا ئامانجیان لەناوبردنی داعشە چونکە مەترسین بۆ بەریتانیا و ھاوپەیمانەکانیشیان بێ جیاوازی. 

کەشتی فڕۆکەھەڵگری "ئێچ ئێم ئێس کوین ئیلیزابێس" گەورەترین و بەھێزترین کەشتی جەنگییە کە بۆ ھێزی دەریایی شاھانەی بەریتانیا دروستکراوە و دەتوانێت ٤٠ فڕۆکە ھەڵبگرێت.

پەیامنێری کوردسات نیوزیش لە زاری فریاگوزاری "تاران"ەوە ڕایگەیاند، ئەو ژنە دیبلۆماتکارە لە نھۆمی ١٧ەوە کەوتووەتە خوارەوە و تا ئێستا نازانرێت کە ھەوڵی خۆکوشتنی داوە یاخود خراوەتە خوارەوە، چەند ڕۆژێکیشە تەرمەکەی لە باخچەی ئەو ناوچەیە کەوتووە و ئەمڕۆ دۆزراوەتەوە. جێی باسە، باڵیۆزخانەی سویسرا لە "تاران" لە بەرژەوەندی ئەمریکا لەو وڵاتە کار دەکات.

لە پایتەختی شاری مەکسیک میترۆیەک بەھۆی رووخانی پردی پەرینەوەکەیەوە لە نزیک وێستگەی ئۆلیفۆس لەسەر ھێڵی ١٢ لە باشووری پایتەختی مەکسیک کەوتووەتە خوارەوە و بەھۆیەوە نزیکەی ٢٣ کەس گیانی لەدەستداوەو ٧٠ کەسیش برینداربوون.

مایۆر کلاودیا سەرۆکی شارەوانی مەکسیک ڕایگەیاند، بریندارەکان رەوانەی نەخۆشخانە کراون حەوتیان باری تەندروستیان ناجێگیرە و دانەیەکیشیان منداڵە.