جیهان
جیران ئۆزکان نوێنەری پارتی دیموکراتی گەلان ھەدەپە لە واشنتۆن رایگەیاند، بە پیێ ئەو زانیاریانەی لە کوشکی سپییەوە پێیان دراوە، جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا لە کۆبوونەوەکانیدا لەگەڵ ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی روسیا و رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی تورکیا لەژنێف و برۆکسل داوای لێکردوون ھێرش نەکەنە سەر ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی ھێزەکانی سوریای دیموکرات ھەسەدە.
وتیشی، لێپرسراوانی کۆشکی سپی جەختیان کردووەتەوە بایدن گرنگی بە دوسیەی کورد دەدات بە تایبەتیش ھاوپەیمانیی لەگەڵ ھەسەدە لە سوریا.
ئاشکراشیکرد، ئەمریکا بە گرنگییەوە لە سەقامگیری و ئاسایشی باکوری خۆرھەڵاتی سوریا دەڕوانێت و کار دەکات بۆ چەسپاندنی سەقامگیری سیاسی لەو ناوچەیە.
ڕاپرسییەکە لەلایەن زانکۆی "مۆنماوس"ی ئەمریکییەوە ئەنجامدراوە و ٦١٪ی بەشداربووان پێیان وابووە سەرکەوتنی "بایدن" دادپەروەرانە بووە و ٣٢٪ش وتوویانە سەرکەوتنەکەی شەفاف نەبووە و گومانیان لێی ھەیە و دەڵێن کاتی ئەوەیە "بایدن" بەرەو پێش بچێت و ھەنگاوی جدی بنێت. ھاوکات ٧٪ی بەشداربووانیش دەنگیان نەداوە.
ئەو ڕاپرسییە لە ماوەی نێوان ٩ بۆ ١٤ی ئەم مانگە ئەنجامدراوە و نزیکەی ھەزار کەس بەشداربوون.
"ساکی" لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا وتی، لە ئێستادا ھیچ پەیوەندییەکی دیپلۆماسی لە نێوان "تاران" و "واشنتۆن"دا نییە و ھیچ پلانێکیش نییە بۆ کۆبوونەوەی سەرکردەکانی نێوان ئەو دوو وڵاتە.
وتیشی، "جۆو بایدن" پێیوایە بڕیاردەر لە ئێران "خامنەیی"یە بەر لە ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی و دوای ھەڵبژاردنەکەش.
ئەو لێدوانەی "ساکی" دوای یەکەم کۆنفرانسی ڕۆژنامەوانی "ئیبراھیم ڕەئیسی" ھات کە وتبووی لەسەر پڕۆگرامی مووشەکی ئێران دانوستان ناکەن و ڕەتیشیکردەوە لەگەڵ "جۆو بایدن" سەرۆکی ئەمریکا کۆببێتەوە.
سەبارەت بە دانوستانەکانی "ڤییەنا"ش وتی ھیچ خشتەیەکی زەمنی دانەنراوە بۆ دەستپێکردنی خولی حەوتەمی دانوستانەکان لەسەر ڕێککەوتنی ئەتۆمی، بەڵام "واشنتۆن" پابەندە بەو دانوستانە چونکە لە بەرژەوەندی وڵاتەکە و ئاسایشی نەتەوەییانە.
"فاروق سیزەر" سەرۆکی سەندیکای پۆلیسی تورکیا کە لە پارتی گەلی کۆماری ئۆپۆزسیۆنەوە نزیکە وتوویەتی، لە ماوەی ٢٥ ڕۆژدا ١٥ پۆلیس خۆیان کوشتووە و لە سەرەتای ئەمساڵیشەوە ٤٠ پۆلیس ھەوڵی خۆکوشتنیان داوە.
بە وتەی ئەو لێپرسراوە، حاڵەتەکانی خۆکوشتن لە نێو ھێزە ئەمنییەکانی تورکیا لە چەند ساڵی ڕابردوودا کەمیکردبوو، بەڵام ئەو ئامارەی ئەمساڵ بەرزە و نزیکە لە ئامارەکەی ساڵی ٢٠١٣ کە لەو ساڵەدا ٥٧ پۆلیس خۆیان کوشتبوو کە ئەوەش ژمارەیەکی پێوانەیی بوو، ھۆکارەکەشی بۆ خراپی ئیدارەدانی وڵات و زۆری کاتی کارکردن گەڕاندەوە.
لە تورکیا ھێزەکانی پۆلیس مانگانە ٤٠٠ سەعات کار دەکەن، لە کاتێکدا فەرمانبەرانی کەرتەکانی تر لە مانگێکدا ١٦٠ سەعات کار دەکەن.
لە "پنتاگۆن" وەزیری بەرگری ئیسڕائیل لەگەڵ "لوید ئۆستن" ھاوتا ئەمریکییەکەی و "مارک میلی" سەرۆکی دەستەی ئەرکانی ھاوبەشی ئەمریکی کۆبووەوە.
دوای ئەو کۆبوونەوەیە، "جۆن کیربی" وتەبێژی "پنتاگۆن" ڕایگەیاند، پەیوەندییەکی بەھێزیان لەگەڵ "ئیسڕائیل" ھەیە و ئەمریکا بوون و توانای بەھێزی ھەیە لە خۆرھەڵاتی ناوەڕاست و جوڵاندنی ھێزەکانیشیان لە ناوچەیەکەوە بۆ یەکێکی تر ئاساییە، ئەوەش وەک ئاماژەیەک بە کشانەوەی ٨ سیستمی مووشەکی "پاتریۆت" و گۆڕینی پاترییەکانیان لە چەند ناوچەیەکی خۆرھەڵاتی ناوەڕاست. "کیربی" ڕاشیگەیاند کشانەوەی ھێزەکانی ئەمریکا لە ئەفغانستان بەردەوامە و لە کاتی خۆیدا تەواوی دەکەن.
نوێنەرایەتی یەکێتیی ئەوروپا لە عێراق لە تویتێکدا ڕایگەیاند، جۆزێف بۆریل بەرپرسی سیاسیەتی دەرەوەی یەکێتیی ئەوروپا، ئامادەیی یەکێتییەکەی بۆ ھاوکاریکردنی عێراق لە ئەنجامدانی ھەڵبژاردنێکی پاک و ئازاد پیشانداوە و لەسەر داوای حکومەتی عێراق، تیمی چاودێری ڕەوانەی عێراق دەکەن، بە مەبەستی چاودێریکردنی ھەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، کە بڕیارە ١٠ی مانگی ١٠ی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت.
ئەردۆغان لە وتەیەکدا ڕایگەیاند، کێشەکانیان لەگەڵ ئەمریکا لە کاتێکی گوونجاودا چارەسەر دەکەن و ئێستا پەیوەندییەکانیان چووەتە قۆناغی ھەماھەنگی، داواشی لە ئەمریکا کرد، ڕێز لە ماف و سەروەرییەکانی تورکیا بگرێت، ئەوەش وەک ئاماژەیەک بۆ بەردەوام بوون لە کڕینی سیستمی بەرگری ئاسمانی ئێس ٤٠٠ لە ڕووسیا و پەلامارەکانی بۆ سەر ھێزە کوردییەکان لە سوریا.
لەلایەکی ترەوە جۆزێف بۆریل، بەرپرسی سیاسیەتی دەرەوەی یەکێتیی ئەوروپا ڕایگەیاند، لە کۆبوونەوەی وەزیرانی دەرەوەی یەکێتیی ئەوروپا لە ڕۆژانی ٢٤ و ٢٥ی ئەم مانگە، پرسی تورکیا یەکێک دەبێت لە تەوەرەکانی گفتوگۆکانیان، بەڵام بە قوڵی پەیوەندییەکانیان لەگەڵ تورکیا تاوتوێ ناکەن.
میدیاکانی رۆژئاڤا بڵاویانکردۆتەوە، بۆردومانەکە دوای ئۆپراسیۆنە سەربازییەھاوبەشەکەی ھەسەدە بووە لەگەڵ ھاوپەیمانان بۆ سەر پاشماوە و شانە نستووەکانی داعش لە (دێرەزۆر)،کە بەھۆیەوە١٧ تیروریستی داعش دەستگیرکراون.
لە لایەکی ترەوە گروپە چەکدارەکانی ھاوپەیمانی تورکیا بە چەکی قورس گوندەکانی (ئەلجات ، عەرەب حەسەن) لە مەنبەج توپبارانیان کردوە.
سەرباری گەشبینی ئێران و ئەوروپا و روسیا بۆ گەیشتن بە رێککەوتن، بەڵام "جیک سولیڤان" راوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا رایگەیاند، ھێشتا چەندین ئاستەنگ ماون و ھێشتا رێگەیەکی دوور و درێژیان ماوە لە دانوستانەکاندا.
وتیشی، دەبێت ئێران پابەندی بەڵێنەکانی بێت بەر لەوەی سزاکانی لەسەر ھەڵبگیرێت و کاری لە پێشینەی "واشنتۆن" ئەوەیە کە "تاران" نەبێتە خاوەن چەکی ئەتۆمی.
ئەو لێدوانەی سولیڤان دوای لێدوانێکی عەباس عێراقچی گەورە دانوستانکاری ئێران دێت کە وتبووی لە ھەموو کات زیاتر لە رێککەوتن نزیکن.
دیمتری کولیبا وەزیری دەرەوەی ئۆکراین رایگەیاند، لە ئەگەری ھێرشی روسیا و بۆ بەرگری کردن لە خاکەکەیان، فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی تورکیا بەکاردەھێنن.
وتیشی، تورکیا نەچووەتە ژێرباری فشارەکانی روسیا و رێککەوتنەکەیان لەگەڵ ئەنقەرە سەبارەت بەو فڕۆکانە لە بەرژەوەندی ھەردوولایە.
وەزیری دەرەوەی ئۆکراین ئەوەشی وت، دەبێت روسیا بەر لە پیلان دانان بۆ ھەر ھێرشێک دووجار بیر بکاتەوە و بوونی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانیش گرنگە بۆ روبەڕوبوونەوەی روسیا.
سەبارەت بە ئەندامبوونیشیان لە ھاوپەیمانی "ناتۆ" وتی، سەرۆکی ئەمریکا چەندین جار جەختی کردووەتەوە لەوەی ئۆکراین دەبێتە ئەندامی ئەو ھاوپەیمانییە، بەڵام ھێشتا خشتەی زەمنی بۆ ئەو بابەتە دانەنراوە.
ئەنجومەنی گشتیی دادگای دەستووریی تورکیا، بە زۆرینەی دەنگ دۆسێی داخستنی پارتی دیموکراتی گەلان "ھەدەپە"ی بۆ کار لەسەرکردن پەسەند کرد و دۆسێکە رەوانەی ھەدەپە دەکرێت، بۆ بەرگری لە خۆکردن و رێگریکردن لە داخستنی پارتەکە.
پێویستە ھەدەپە لە ماوەی دوو مانگدا بەرگریکردنەکەی ئامادەبکات و دەشتوانێت داوای درێژکردنەوەی ئەو ماوەش بکات.
داواکاریی داخستنی ھەدەپە زیاتر لە ٨٠٠ لاپەڕەیە و لەلایەن سەرۆکی داواکاری گشتیی تورکیاوە ئاراستەی دادگای دەستووریی کرا.
ئیبراھیم رەئیسی سەرۆکی ھەڵبژێردراوی ئێران لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ئەم ھەڵبژاردنە پەیامی گۆرانکاری بوو لە ئێرانەوە بۆ ھەمو جیھان و دوبارەکردنەوەی پەیامەکانی شۆرشی ئیسلامی بوو و سوپاسی خەڵک دەکەین کە سەرباری کۆرۆنا بەشداری دەنگدانیان کرد.
وتیشی، ئامانجی حکومەتی ئێران روبەروبونەوەی گەندەڵی دەبێت و حکومەت لە خزمەتی ھاوڵاتیاندا دەبێت و گەلی ئێران دەیەوێت رەوشی ئابوری بگۆڕێت و ژیانی گەنجەکانمان بەرەو باشتر دەگۆڕین و بەڵێنەکانمان بۆ گەلی ئێران دەبەینە سەر.
راشیگەیاند، لەماوەی ٤٠ ساڵی رابردوودا خزمەتی زۆری گەلی ئێران کراوە و ئێمەش بەردەوام دەبین و سەرباری ئەو ئاستەنگانەی دێنە بەردەممان بەردەوام دەبین لە خزمەتکردن لەمەودوا گرنگی زیاتر بە بەرھەمە ناوخۆییەکان دەدەین و حکومەتێک پێکدەھێنین بۆ ھەموان بێت و کار دەکەین بۆ بەدیھێنانی دادپەروەری لە وڵاتدا و کاری سەرەکیمان دۆزینەوەی رێگایەکە بۆ گۆڕینی ژیانی ئێستای خەڵکی ئێران.
ئیبراھیم رەئیسی ئاشکراشیکرد، فشارە دەرەکییەکان کاریگەریی لەسەر گەلی ئێران نەکردوە و سیاسەتی دەرەوەی حکومەتی نوێ تەنھا لە رێککەوتنی ئەتۆمی خۆی نابینێتەوە لە حکومەتی نوێدا بەسەر سەرجەم سیاسەتە دەرەکییەکاندا دەچینەوە .
لە کۆبوونەوەی پەرلەمانی سوید لە کۆی ٣٤٩ ئەندام، ١٨١ پەرلەمانتار دەنگیاندا لە دژی حکومەتەکەی ستیڤان لۆڤین و متمانەیان لێوەرگرتەوە، ١٠٩ پەرلەمانتاریش بە نەخێر دەنگیاندا.
چەپڕەوەکان و پارێزگاران و مەسیحییە دیموکراتەکان و پارتی دیموکراتی سوید ئەو حزبانە بوون کە دەنگیان لە دژی حکومەتەکەی "لۆڤین"دا، لە بەرامبەردا لیبرالییەکان و پارتی ژینگە و سۆشیالست دیموکراتی پشتیوانییان بۆ دەربڕی، "ستیڤان لۆڤین" دەبێتە یەکەم سەرۆک وەزیران کە لە مێژووی وڵاتەکە کە متمانەی لێبسەندرێتەوە.
رێکخراوی وزەی ئەتۆمی ئێران لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بەھۆی کێشەیەکی تەکنیکی نادیار چالاکییەکانی وێستگەی "بوشەھر"ی ئەتۆمی لە باشوری وڵاتەکە وەستاوە.
غەلامەڵی رەخشانی جێگری کۆمپانیای دابەشکردنی کارەبای وڵاتەکەش دەڵێت، داخستنی ئەو وێستگەیە سێ بۆ چوار رۆژ دەخایەنێت و بەرھەمھێنانی کارەبای بە بڕی ھەزار مێگاوات کەمکردووەتەوە و داواشی لە ھاووڵاتیان کرد بەکارھێنانی کارەبا کەمبکەنەوە.
وێستگەی بوشەھر تاکە وێستگەی ئەتۆمییە کارەبا بەرھەم دەھێنێت و تا ئێستاش ھۆکاری راگرتنەکەی بە تەواوی روون نەکراوەتەوە.
پەروین بوڵدان و میتحەت سانجار، ھاوسەرۆکانی ھەدەپە لە کۆنفرانسەکەدا وتیان، دادگای دەستوری ھەلێکی مێژوویی لەدەستدا و دۆسێنامەکەش لەلایەن پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرستەوە ئامادە کراوە و دواتر لە کۆشکی کۆماری رێکخراوەتەوە و لە کۆتایشدا دراوە بە داواکاری گشتیی، واتە حکومەت لەپشت ئەم کارەوەیە.
ھاوسەرۆکانی ھەدەپە باسیان لەوەش کرد، گەلی کورد خۆی بەرگری لە ھەدەپە دەکات و ھەدەپەش بە پشتیوانی سەرجەم ھێزە دیموکراسییەکان ئەم ھەوڵە پوچەڵ دەکاتەوە و رێگە نادەن پاشەکشە بە خەباتی دیموکراسییانە بکرێت. وتیشیان ئەگەر دادگای دەستوری بڕیاری داخستنی ھەدەپە بدات ئەوا بڕیاری داخستنی خۆشی دەدات، بەڵام رێگە بەم کارە نادەن.
دادگای دەستوری تورکیا بڕیاریدا دۆسێنامەی داخستنی ھەدەپە وەربگرێت کە لەلایەن داواکاری گشتییەوە ئامادە کراوە و تێیدا داوای داخستنی ھەدەپە و قەدەغەکردنی چالاکی سیاسیی لە ٦٠٠ کەسایەتی سیاسیی کورد کراوە.
"ھەسەدە" لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، چوار تیرۆریستی داعشیان دەستگیرکردووە لە کەمپی "ھۆل" کە خاوەن رەگەزنامەی عێراقین و لە دوای ئۆپراسیۆنە ئەمنییەکەی ناوچەی "باھۆز" وەک مەدەنی خۆیان گەیاندبووە ئەو کەمپە. ھەسەدە راشیگەیاندووە، ئەو تیرۆریستانە ٣ مەدەنییان کوشتووە کە یەکێکیان ژن بووە.
لە مانگی حوزەیرانی ساڵی رابردووەوە، ھەسەدە ژمارەیەک تیرۆریستی داعشی لە ناوچەی "عەگیدات" لە ریفی دێرەزووری خۆرھەڵات دەستگیرکردووە، کە ھاووڵاتیانیان ناچار دەکرد بە پێدانی پارە، رۆژی ٤شەممەی رابردووش لە شارۆچکەی "شەحیل" ٣ تیرۆریستی تری داعشیان دەستگیرکرد.