جیهان
کلچدار ئۆغلۆ سەرۆکی پارتی گەلی کۆماری لە تورکیا رەخنەی لە دەوڵەت باخچەلی سەرۆکی حزبی بزووتنەوەی نەتەوەیی گرتووە، کە وتبووی رەشنوسی نوێی دەستوری وڵاتەکە کۆتایی ھاتووە.
کلچدار ئۆغلۆ رایگەیاند، ئەو رەشنوسەی دەستور کە باخچەلی باسی دەکات نەیانبینیوە و لە ئێستادا دەوڵەتی تورکیا بە فەرمان و رێنماییەکانی وەزارەتی ناوخۆ بەڕێوە دەبرێت، متمانەش لە نێو دامەزراوەکانی دەوڵەت و دادگا و پەرلەمان و خەڵک نەماوە.
پێشتر دەوڵەت باخچەلی رایگەیاندبوو حزبەکەی رەشنوسی دەستوریان تەواو کردووە و لە ١٠٠ ماددە پێکھاتووە.
چەند سەرچاوەیەکی سعودی رایانگەیاندووە، ریاز قەدەغەکردنی حەج تاوتوێ دەکات لە زیارەتکارانی وڵاتانی دەرەوە، بەڵام تا ئێستا بڕیاری کۆتایی نەدراوە و ھۆکارەکەشی بۆ بڵاوبوونەوەی جۆرە جیاوازەکانی کۆرۆنا گەڕێنراوەتەوە.
بەر لە رێکارەکانی کۆرۆنا، ساڵانە زیاتر لە ٢ ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار کەس دەچوونە سعودیە بۆ بەجێگەیاندنی فەریزەی حەج و داھاتەکەشی بۆ ئەو وڵاتە دەگەیشتە نزیکەی ١٢ ملیار دۆلار.
"محەمەد بن سەلمان" جێنشینی سعودیەش پلانی وابوو بۆ ساڵی ٢٠٢٠ ژمارەی عومرەکان و حاجیان بگەیەنێتە ١٥ ملیۆن و بۆ ساڵی ٢٠٣٠ بۆ ٣٠ ملیۆن زیادی بکات، بەڵام لە ئێستادا ئەو پلانانە بۆ پێشوازیکردن لە حاجیانی دەرەوەی وڵات راگیراوە و تەنھاش رێگە بەو حاجیانەی ناوخۆی سعودیە دەدرێت حەج بکەن، کە ڤاکسینی کۆرۆنایان وەرگرتووە یاخود بەر لە ٦ مانگ چاکبوونەتەوە، کۆتوبەندیش لەسەر تەمەنی حاجیانی ناوخۆ دادەنرێت.
ڕۆژنامەی گاردیانی بەریتانی ئاشکرایکردووە، ھاوکات لەگەڵ بانگەشەکانی (بەشار ئەسەد) بۆ ھەڵبژاردن، حکومەتی ڕیاز پەیوەندییەکانی لەگەڵ دیمەشق ئاسایی دەکاتەوە و (خالید حەمیدان) سەرۆکی دەزگای ھەواڵگری سعودیە، بە نھێنی سەردانی دیمەشقی کردووە و چاوی بە (عەلی مەملوک) ھاوتا سورییەکەی کەوتووە.
ڕۆژنامەکە بڵاویکردووەتەوە، پەیوەندییەکانی حکومەتی دیمەشق بە حزبوڵای لوبنانی و بوونی سەربازگەکانی ئێران لەو وڵاتە، تەوەری کۆبوونەوەکانی نێوان (حەمیدان و مەملوک) بوون، بەڵام تا ئێستا ھیچ سەرچاوەیەکی ڕەسمی لە حکومەتی (ریاز و دیمەشق)، زانیارییەکەی پشتڕاست نەکردووەتەوە.
کۆشکی سپی بڵاویکردەوە، بە بریاری جۆو بایدن سەرۆکی ئەمریکا جارێکی تر پێداچوونە بە سیاسیەتی وەرگرتنی کۆچبەراندا دەکرێت و ژمارەی وەرگرتنی کۆچبەران دەگەیەندرێتە ئاستێکی مێژوویی، بە جۆرێک ئەمساڵ ٦٢ ھەزار و ٥٠٠ کۆچبەر وەردەگیرێن و ساڵی داھاتووش ژمارەکە دەگەیەندرێتە ١٢٥ ھەزار کۆچبەر، ئەوەش لە کاتێکدایە لە سەردەمی دەسەڵاتی دۆناڵد تڕەمپ، ساڵانە تەنھا ١٥ ھەزار کۆچبەر مافی مانەوەیان لە ئەمریکا پێدەدرا.
گۆڕانکاری لە سیاسیەتی وەرگرتنی کۆچبەرانی لە ئەمریکا، دوای ئەوە دێت جۆو بایدن سەرۆکی ئەمریکا ڕایگەیاند، بەردەوامی بە سیاسەتی دۆناڵد تڕەمپ دەدات، بۆ وەرگرتنی ١٥ ھەزار کۆچبەر لە ساڵێکدا بەڵام ئەو بڕیارە کاردانەوە و نیگەرانی گەورەی لێکەوتەوە.
ڕۆحانی ڕایگەیاند، لە دانوستانەکانی ڤییەنا، نزیکبوونەتەوە لە لابردنی سزا و گەمارۆکان و بوژانەوەی ئابووریی ئێران، لە چەند ھەفتەی داھاتووشدا پێشھاتی گرنگ بۆ لابردنی سزاکان دەبینن.
وتیشی، ئێران گەشبینە بە دانوستانەکانی ڤییەنا لە نێوان وڵاتانی ئەندامی ڕێککەوتننامەی ئەتۆمی، ھاوکات ڕەخنەی لە کۆمەڵێک لایەن لەسەر ئاستی ناوخۆ و دەرەوەی ئێران گرت، کە سوودی خراپیان لە گەمارۆکانی ئەمریکا وەرگرتووە و ھەوڵیانداوە ئاستەنگ بۆ دانوستانەکانی ڤییەنا دروستبکەن.
زیاتر لە مانگێکە دانوستانی وڵاتانی ئەندامی ڕێککەوتننامەی ئەتۆمی، لە شاری ڤییەنا دەستیپێکردووە و ئامانج لێی گەڕانەوەی ئەمریکا و پابەندبوونی ئێرانە بە ڕێککەوتننامەی ئەتۆمی.
ئەدەلبێرت جانز وتەبێژی کۆمسیۆنی ئەوروپا ڕایگەیاند، کۆمیسیۆنی ئەوروپا پێشنیاری کردووە گەشتەکان بۆ یەکێتی ئەوروپا ئاسان بکات و ڕێگە بەو گەشتیارانە بدات سەردانی وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا بکەن کە ڤاکسینی پەسەندکراویان وەرگرتووە.
"مەنقوش" لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانی ھاوبەشدا لەگەڵ "مەولود چاوش ئۆغلۆ" وەزیری دەرەوەی تورکیا داوای کرد لەگەڵ نزیکبوونەوەی ھەڵبژاردنی گشتی، سەرجەم ھێزە بیانییەکان و چەکدارەکانی سەر بە تورکیا لە خاکی "لیبیا" بکشێنەوە.
داواشی کرد ئاگربەست و ئەنجامەکانی کۆنگرەی "بەرلین" بۆ پاراستنی سەرەوەری خاکی وڵاتەکە جێبەجێ بکرێن. وتیشی، بەھێزکردنەوەی پەیوەندییەکانیان لەگەڵ تورکیا لە بەرژەوەندی ھەردوولا دەبێت.
"چاوش ئۆغلۆ"ش پشتیوانی وڵاتەکەی بۆ حکومەتی نیشتمانی و گەڕانەوەی ئاسایش بۆ "لیبیا" دووپاتکردەوە.
.jpg&w=3840&q=75)
ڕۆژنامەی "ئێکسپرێس ستار"ی بەریتانی لە زاری وەزارەتی بەرگری وڵاتەکەوە ڕایگەیاند، بەریتانیا ١٠ فڕۆکەی جۆری "ئێف ٣٥ بی"ی ئەمریکی و ٦ کەشتی سەر بە دەریایی شاھانە و ژێر دەریایی و ١٤ ھەلیکۆپتەر دەنێرێتە سەر کەشتی فڕۆکە ھەڵگری "ئێچ ئێم ئێس کوین ئیلیزابێس" بۆ بەشداری کردن لە ڕووبەڕووبوونەوەی داعش.
"مایک ویگستن" فەرماندەی ھێزە ئاسمانییەکانی بەریتانیا ڕایگەیاند، ئەو ھێزە پشتیوانی حکومەتی "بەغداد" دەکەن لە ڕووبەڕووبوونەوەی داعش لە عێراق و سوریا، ئاماژەی بەوەش کرد تەنھا ئامانجیان لەناوبردنی داعشە چونکە مەترسین بۆ بەریتانیا و ھاوپەیمانەکانیشیان بێ جیاوازی.
کەشتی فڕۆکەھەڵگری "ئێچ ئێم ئێس کوین ئیلیزابێس" گەورەترین و بەھێزترین کەشتی جەنگییە کە بۆ ھێزی دەریایی شاھانەی بەریتانیا دروستکراوە و دەتوانێت ٤٠ فڕۆکە ھەڵبگرێت.
پەیامنێری کوردسات نیوزیش لە زاری فریاگوزاری "تاران"ەوە ڕایگەیاند، ئەو ژنە دیبلۆماتکارە لە نھۆمی ١٧ەوە کەوتووەتە خوارەوە و تا ئێستا نازانرێت کە ھەوڵی خۆکوشتنی داوە یاخود خراوەتە خوارەوە، چەند ڕۆژێکیشە تەرمەکەی لە باخچەی ئەو ناوچەیە کەوتووە و ئەمڕۆ دۆزراوەتەوە. جێی باسە، باڵیۆزخانەی سویسرا لە "تاران" لە بەرژەوەندی ئەمریکا لەو وڵاتە کار دەکات.
لە پایتەختی شاری مەکسیک میترۆیەک بەھۆی رووخانی پردی پەرینەوەکەیەوە لە نزیک وێستگەی ئۆلیفۆس لەسەر ھێڵی ١٢ لە باشووری پایتەختی مەکسیک کەوتووەتە خوارەوە و بەھۆیەوە نزیکەی ٢٣ کەس گیانی لەدەستداوەو ٧٠ کەسیش برینداربوون.
مایۆر کلاودیا سەرۆکی شارەوانی مەکسیک ڕایگەیاند، بریندارەکان رەوانەی نەخۆشخانە کراون حەوتیان باری تەندروستیان ناجێگیرە و دانەیەکیشیان منداڵە.
بە پێی ئامارەکانی رێکخراوی پاراستنی رۆژنامەنووسان، لە ساڵی ٢٠٢٠، ٢٧٤ ڕۆژنامەنووس زیندانیکراون، کە زۆرینەیان لە وڵاتانی چین و تورکیا و میسر بوون، ھاوکات ٥٧ ڕۆژنامەنووس بەھۆی پیشەکەیانەوە کوژراون.
ھەینی ڕابردوو، کۆشکی سپی رایگەیاندبوو: ئیدارەی جۆ بایدن پێداچوونەوەی بە سیاسەتی ئەمریکا لەبەرامبەر کۆریای باکوور کردوەو گەیشتۆتە ئەو دەرەنجامەی کە پێویستە لەم قۆناغەداو بۆچارەسەرکردنی گرژی و ئاڵۆزییەکان، پشت بە رێگەچارەی دیپلۆماسیەت ببەسترێت.
دوای ئەوەی تەلەفیزیۆنی رەسمی حکومەتی ئێران بڵاویکردەوە، ئێران و ئەمریکا لە چوارچێوەی دانوستانەکانی ڤییەنا، ڕێککەوتوون لەسەر ئازادکردنی زیندانییە بیانییەکان و ئەوانەی بەتۆمەتی لایەندارێتی بۆ وڵاتانی خۆرئاوا لە ئێران زیندانیکراون، لە بەرامبەریشدا ئەمریکا و بەریتانیا، بڕی حەوت ملیار دۆلار لە پارە بلۆککراوەکانی ئێران لە دەرەوە ئازاد بکەن.
لەوبارەیەوە " نید پرایس" وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاند، بڵاوبوونەوەی ھەواڵی رێککەوتنی ئەمریکا و ئێران دوورە لە راستییەوە. ئەوەش لە کاتێکدایە دانوستانی وڵاتانی ئەندامی ڕێککەوتننامەی ئەتۆمی، لە شاری ڤییەنا بەردەوامە و باس لە بەرەوپێشچوون لە ڕەوتی دانوستانەکان دەکرێت.
سەعید خەتیب زادە وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، گۆڕان لە ھەڵوێست و زمانی سعودیە بەرامبەر ئێران، یارمەتی کەمکردنەوەی گرژییەکانی نێوانیان دەدات و ئێران ئامادەیە لەسەر ئاستی باڵا دانوستان لەگەڵ سعودیە بکات، وڵاتانی ناوچەکەش لە ئەنجامی دانوستانەکان ئاگاداربکاتەوە.
خواستنی ئێران و سعودیە بۆ باشکردنی پەیوەندییەکانیان لە کاتێکدایە،٢٧ی مانگی ڕابردوو، محەمەد بن سەلمان شازادەی جێنشینی سعودیە ڕایگەیاند، ھەرچەندە رەفتارەکانی ئێران وەک پەرەپێدانی چەکی ئەتۆمی و دەستوەردانی لە کاروباری ناوچەکە خراپە، بەڵام سعودیە دەیەوێت پەیوەندییەکی توندوتۆڵی لەگەڵ ئێراندا ھەبێت، پێشتریش چەند میدیاکانی جیھان باسیان لەوەکرد، ئێران و سعودیە بە نێوەندگیری مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق، لە بەغداد کۆبوونەتەوە و باسیان لە چارەسەرکردنی ناکۆکییەکانیان کردووە.
جانگ کیونگ وۆک باڵیۆزی باڵیۆزی کۆریای باشوور لە بەغداد، رایگەیاند: پرۆژەی دروستکردنی بەندەری فاو گرنگی خۆی ھەیە بەتایبەت لەبواری ئابووری و کارکردن لە پڕۆژەکەدا لەلایەن کۆمپانیای دایۆ بەردەوامە.
وتیشی: حکومەتی کۆریای باشوور ھاوکاری عێراق دەکات لەسەرخستنی پڕۆژەکەدا.
حکومەتی عێراق، لە کانونی یەکەمی ساڵی ٢٠٢٠، رێککەوتنێکی لەگەڵ کۆمپانیای دایۆی ئەندازیاری ئیمزا کرد، بەمەبەستی جێبەجێکردنی پڕۆژەی بەندەری فاوی گەورە لە پارێزگای بەسڕە. دواترو لە ١١ی نیسانی ئەمساڵدا، مستەفا کازمی سەرۆک وەزیران، بەردی بناغەی پڕۆژەکەی دانا.
کۆمەڵەی رۆژنامەنوسانی تورکیا لە راپۆرتێکدا سەبارەت بە پێشێلکارییەکان بەرامبەر بە رۆژنامەنوسان رایگەیاند، لە مانگی نیسانی رابردوو ٤٨ رۆژنامەنوس لە شارەکانی وان و ئیستەنبوڵ و سەمسور و ئەدێرنە و ئامەد دەستگیرکراون.
لەبەشێکی تری راپۆرتەکەدا ھاتووە، ئەو رۆژنامەنوسانە لەسەر ٢١ دۆسیەی جیاواز دەستگیرکراون، دوای لێکۆڵینەوە پێنج رۆژنامەنوس ئازاد کراون.