کوردستان
وەزارەتی دارایی عێراق لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بەپێی فەرمانی سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران و رەزامەندی وەزارەتی دارایی و بڕیاری دادگای فیدراڵی، بڕی زیاتر لە ١٠ ملیار و ٩٩٧ ملیۆن و ١٠٠ ھەزار دینار خرایە سەر ھەژماری بانکی وەزارەتی دارایی ھەرێم لە لقی ھەولێری بانکی ناوەندی عێراق، بۆ مووچەی مانگی شوباتی بەڕێوەبەرایەتییەکانی تۆڕی پاراستنی کۆمەڵایەتی و چاودێری کۆمەڵایەتی.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ھەروەھا، بڕی زیاتر لە ١١٩ ملیار و ١٣٩ ملیۆن و ١٩٥ ھەزار و ٦١٤ دیناری خستە سەر ھەژماری بانکی وەزارەتی دارایی ھەرێم، بۆ شایستە داراییەکانی مانگی شوباتی خانەنشینانی مەدەنی و سەربازی.
وەزارەتی دارایی عێراق جەختیکردووەتەوە، ئەو دوو بڕە پارەیە بە قەرز خراوەتە سەر ھەژماری وەزارەتی دارایی ھەرێم لە لقی ھەولێری بانکی ناوەندی عێراق.
ھاوکات سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دارایی ھەرێم بە کوردسات نیوزی راگەیاند، وەزارەتی دارایی دوای تەواوبوونی وردبینی لە لیستی وەزارەتەکان، بە گوژمەی جیاجیا پارەی تایبەت بە موچەی فەرمانبەران رەوانە دەکات.
سۆران عومەر ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند، بە چوار لیست نزیکەی ٥٦٨ ملیار دینار لەلایەن وەزارەتی دارایی عێراقەوە، خراوەتە سەر ھەژماری بانکی وەزارەتی دارایی ھەرێم.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، لیستی یەکەم مووچەی خانەنشینی مەدەنی و سەربازییە و لیستی دووەمیش مووچەی خاوەن پێداویستی تایبەتە و لیستی سێیەمیش مووچەی کەسوکاری شەھیدان و ئەنفالکراوانە، ھەروەھا لیستی چوارەمیش، مووچەی ٣٧ وەزارت و دەستە و سەرۆکایەتییەکان و ئەنجومەنی دادوەرییە.
سۆران عومەر راشیگەیاند، بەغداد مووچەی لیستی وەزارەتی پێشمەرگە و ناوخۆ و ئاسایش و ئەنجومەنی ئاسایش نەنیاردووە کە بڕی ٣٠٠ ملیار دینارە و پێویستە ھەرێم لە داھاتی ناوخۆ دابینی بکات.
ناردنی پارەکە لەکاتێکدایە کە وەزارەتی دارایی عێراق ئێوارەی رۆژی دووشەممە رایگەیاند، دەستیان بە خەرجکردنی مووچەی مانگی شوباتی فەرمانبەرانی ھەرێم کردووە، راشیگەیاند، بۆ مووچەی مانگی ئادار ئەگەر ھەژماری بانکی بۆ فەرمانبەرانی ھەرێم نەکرێتەوە، ئەوا مووچە نانێرێت.
وەزارەتی دارایی عێراق ئاماژەی بەوەداوە، دادگای فیدراڵی عێراقیان ئاگادار کردووەتەوە کە مووچەی مانگی شوباتی فەرمانبەرانی ھەرێمی کوردستان خەرج دەکەن، چونکە رێکاری بە ئەلکترۆنیکردنی فەرمانبەران کاتی دەوێت و بەم مانگە تەواو نابێت، بەڵام بۆ مانگی ئادار ئەگەر ھەژماری بانکی بۆ فەرمانبەرانی ھەرێم نەکرێتەوە، ھیچ بڕە پارەیەک رەوانە ناکات.
وەزارەتی دارایی عێراق بەرپرسیارێتی یاساییشی خستە ئەستۆی حکومەتی ھەرێمی کوردستان، لە دروستی و وردیی زانیاری و داتاکان کە پێشکەشی لایەن و دەستە چاودێری و یاساییەکان دەکات، بۆ خەرجکردنی مووچەی مووچەخۆرانی راستەقینە.
ھەروەھا داوای لە وەزارەتی نەوتی عێراق و کۆمپانیای بە بازاڕکردنی نەوت "سۆمۆ" کردووە، ھەڵوێستی خۆیان لەبارەی ئاستی پابەندی ھەرێمی کوردستان بە رادەستکردنی نەوت بەپێی ماددەی ١١ و ١٢ لە یاسای بودجە رابگەیەنن، ٢٥ی ھەموو مانگێکیش زانیاری وەربگرن لەسەر نەوتی ھەناردەکراو و رادەستکراو لەلایەن حکومەتی ھەرێمی کوردستانەوە.
وەزارەتی دارایی عێراق لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکرد، لەسەر راسپاردەی سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران و وەزیری دارایی عێراق و نوسراوی دادگای فیدڕاڵی، دەستیان کردووە بە خەرجکردنی مووچەی مانگی شوباتی فەرمانبەرانی مەدەنی و خانەنشینانی سەربازی و مەدەنی و تۆڕی چاودێری کۆمەڵایەتی و فەرمانگەکانی حکومەتی ھەرێم.
دەشڵێت، دادگای فیدراڵیان ئاگادارکردووەتەوە کە خەرجکردنی مووچەی مانگی شوباتی فەرمانبەران دەستیپێکردووە، بەوپێیەی جێگرکردنی مووچە پێویستی بەکاتە، بۆیە تەنھا بۆ مانگی شوبات بەم شێوەیە خەرجدەکرێت، بەڵام بۆ مووچەی مانگی ئادار بەم شیوەیە خەرج ناکرێت، تا ئەوکاتەی ھەژماری بانکی بۆ فەرمانبەرانی ھەرێم نەکرێتەوە.
وەزارەتی دارایی عێراق جەختی لەوەشکردووەتەوە، حکومەتی ھەرێم بەرپرسیارێتی یاسایی لە راستی و دروستی ئەو زانیاریانە دەگرێتە ئەستۆ کە پێشکەشیکردوون، ھەروەھا بە بەرپرسیاریشی دەزانێت لە خەرجکردنی مووچە بۆ مووچەخۆرانی شایستە و راستەقینە.
ھاوکات، سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دارایی ھەرێم بە کوردسات نیوزی رایگەیاند، بڕیاروایە سبەینێ بەغداد پارەکە بخاتەسەر ھەژماری بانکی وەزارەت و دوای گەیشتی پارەکە خشتەی مووچە رابگەیەنێت و لە ماوەی ھەفتەیەکدا مووچە دابەشبکرێت.
لەسەر ڕاسپاردەی بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان ، قوباد تاڵەبانی لێپرسراوی مەکتەبی سکرتارییەتی سەرۆک مام جەلال مەکتەبی سکرتارییەت، سەردانی پێشمەرگەی دێرین و تێکۆشەری گەلی کورد عومەر چاوشین یانکرد.
لەو بەسەرکردنەوەدا مەکتەبی سکرتارییەتی سەرۆک مام جەلال بەڕێزەوە لەخەبات و قوربانیدان و تێکۆشانی عومەر چاوشین نیان ڕوانی کە وەک قارەمانێکی شۆڕشی نوێی بەشدارێکی چالاک و سەرڕاستی گەلەکەی بوو کە ھەر لەو پێناوەشدا لە ساڵی ١٩٨٨ لە ناوچەی شانەخسێ بەھۆی کیمابارانی ڕژێمی بەعسی فاشست چاوەکانی لە دەستداو بەڵام ھەر وەک شۆڕشگێڕێک لە بەرەی گەلەکەی مایەوە کە ئەمە جێگای شانازیی ھەموولایەکە.
لەبەرامبەردا عومەر چاوشین وتی وێڕایی سوپاس و پێزانین بۆ ئەم دیدار و بەسەرکردنەوانە دەبنە فاکتەرێکیش بۆ دڵخۆشی و ھەستکردن بەو خەباتەی تەمەنی خۆمان لەپێناودا بەخشی وەک پێشمەرگەیەکی یەکێتیی نیشتمانیی خزمەتی گەلەکەم کردووە.
دەقی پەیامی نێچیرڤان بارزانی....
ئەمڕۆ یادی شکۆداری ٥٤ ساڵەی ڕێککەوتننامەی ١١ی ئازاری ١٩٧٠ دەکەینەوە کە لەنێوان دەسەڵاتی ئەوسای عێراق و شۆڕشی مەزنی ئەیلوولدا بە ڕابەرایەتیی بارزانیی نەمر واژۆ کرا. ڕێککەوتننامەکە وەرچەرخانێکی چارەنووسساز و یەکەم بەڵگەنامەی فەرمی بوو لە مێژووی ھاوچەرخدا. بەرھەمی تێکۆشان و قوربانیدانی گەلی کوردستان بوو کە حکوومەتی عێراقی ناچار کرد دان بە بەشێک لە مافە ڕەواکانیدا بنێت، ھەروەھا بووە بناغەی ھەموو دەسکەوتەکانی دواتری گەلی کوردستان.
لەم یادەدا مێژووی پڕ لە نەھامەتیی دەوڵەتی عێراق بە بیری ھەمووان دەھێنینەوە کە لۆژیکی ھێز و بیر و سیاسەتی نکۆڵیکردن لە مافەکانی گەلی کوردستان و پێکھاتەکانی عێراق بەگشتی، چ زیانێکی لە وڵات داوە؟ پاشگەزبوونەوەی دەسەڵاتی ئەوسای عێراق لە ڕێککەوتننامەکە، شەڕ و ماڵوێرانی و کارەسات و ناسەقامگیریی بەردەوامی بۆ عێراق و گەلانی بەدوای خۆیدا ھێنا کە لێکەوتەکانی تا ئەمڕۆش بەردەوامن.
با لە ھەرێمی کوردستان ئەم یادە بکەینە دەرفەتی لێکگەیشتنی ھاوبەشی لایەنە سیاسییەکان بۆ تێپەراندنی کێشە و ناکۆکی تا پێکەوە ڕووبەڕووی ئاڵنگارییەکان ببینەوە و دەسکەوت و مافە دەستوورییەکان و قەوارەی فیدراڵیی ھەرێمی کوردستان بپارێزین. لە عێراقیش پەند و وانە لە ڕابردوو و مێژووی پڕ لە ئازاری وڵات وەربگرین، دەستوور جێبەجێ بکەین و سیستمی فیدراڵی و مافەکانی ھەموو گەلان و پێکھاتەکانی عێراق بپارێزین و بە ڕوانینێکی ھاوبەش بەرەو داھاتوو ھەنگاو بنێین.
سڵاو لە یادی ڕێککەوتننامەی ١١ی ئازار و دروود بۆ گیانی پاکی شەھیدان.
نێچیرڤان بارزانی
سەرۆکی ھەرێمی کوردستان
٢٠٢٤/٣/١١
لە روونکردنەوەیەکدا، رێبوار تەھا سەرۆکی فراکسیۆنی ھاوپەیمانی کەرکوک ھێز و ئیرادەمانە لە ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک دەڵێت، بۆ ھەموو لایەکی روون دەکەنەوە کە پاش پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ئیڤان فایەق وەزیری کۆچ و کۆچبەرانی عێراق و پارێزگاری بەوەکالەتی کەرکوک، ئەو بڕیارە راگیراوە و کاری پێی ناکرێت.
وتیشی، ئەوە بەھەموو لایەک رادەگەیەنن، کە بڕیاری لەو جۆرە پێویستی بە راوێژ و گفتوگۆ و بەپێی رێکارە یاسایی و دەستوورییەکان دەبێت، ئەگەرنا بە دڵنیاییەوە بەھیچ جۆرێک کاری پێناکرێت و نا یاسایی و نا دەستوورییە.
ئەوەش لە کاتێکدایە کە راکان جبوری لە نوسراوێکدا بڕیاریدا، ئەو ئاوارانەی لە ساڵانی رابردوودا ئاوارەی سنوری کەرکوک بوون، وەک ھاووڵاتی نیشتەجێی ھەمیشەیی کەرکوک بناسێنێت.
جومانە غەلای بە كوردسات نیوزی راگەیاند، كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عێراق لە 13ی ئەم مانگەوە دەرگای پێشكەشكردنی لیستی كاندیدەكان بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان دەكاتەوە و تا رۆژی 22ی ئەم مانگە بەردەوام دەبێت.
جومانە غەلای ئەوەشی ئاشكرا كرد، كە دەبێت سەرۆكی حزب یاخود سەرۆكی لیست لەو كاتەی ناوەكان پێشكەش دەكەن ئامادە بن و ئیمزا لەسەر لیستەكان بكەن. هەر حزبێكیش بیەوێت جیابێتەوە لە هاوپەیمانییەك، دەبێت لەو ماوەیەدا جیابوونەوەی رابگەیەنێت.
پەروین فاتیح، سەرۆکی کاتی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک بە کوردسات نیوزی راگەیاند، ھەفتەی داھاتوو سێیەمین کۆبوونەوەی لایەنە براوەکانی ھەڵبژاردنی کەرکوک و سودانی بەڕێوەدەچێت، بۆ گفتوگۆکردن لەبارەی دابەشکردنی پۆستەکان و پێکھێنانی حکومەتی خۆجێی کەرکوک.
وتیشی لایەنە براوەکان بەجیا پرۆژەیان پێشکەشی سودانی کردووە و ئەگەر لێکتێگەیشتن ھەبێت لەو کۆبوونەوەیەدا دابەشکردنی پۆستەکان و پێکھێنانی حکومەتی خۆجێی یەکلایی دەکرێتەوە .
پەروین فاتیح جەختیکردەوە پۆستی پارێزگاری کەرکوک مافی یەکێتییە بەو پێیەی خاوەنی زۆرترین کورسی ئەنجومەنی پارێزگایە و بەھیچ شێوەیەک سازش لەسەر مافەکانیان ناکەن.
راکان جبوری پارێزگاری کەرکوک بە وەکالەت نووسراوێکی ئاراستەی قایمقامیەت و پۆلیس و لقی کەرکوکی فەرمانگەی کۆچ و کۆچبەران و رێکخراوە بیانی و ناوخۆییەکانی کردووە کە لە کەرکوک کار دەکەن، ئاماژەی بەوە کردووە، لەسەر راسپاردەی سەرۆک وەزیران و بەرنامەی حکومەت بۆ داخستنی دۆسێی ئاوارەکان لە عێراق و ئاماژە بە کۆبوونەوەی ٥ی ئەم مانگەی دیوانی پارێزگای کەرکوک بۆ گفتوگۆ لەبارەی پلانی نیشتیمانی تایبەت بە داخستنی دۆسێی ئاوارەکان، بڕیاریانداوە لە ئێستا بەدواوە ئاوارەکانی ناو سەنتەری شار و قەزا و ناحیە و گوندەکانی دەوروبەری، وەک خەڵکی رەسەنی کەرکوک ھەژمار بکرێن.
راشیگەیاندووە، ئەو ئاوارانە ھەموو بەڵگەنامەیەکی رەسمییان لە فەرمانگە رەسمییەکانی کەرکوک بۆ دەرکراوە و لەئێستا بە دواوە وەک ئاوارە مامەڵەیان لەگەڵ ناکرێت.
دەقی پەیامەکە...
بەبۆنەی ھاتنەوەی مانگی پیرۆزی رەمەزانەوە، پیرۆزبایی گەرم ئاراستەی سەرجەم موسڵمانانی کوردستان و عیراق بە تایبەتی و جیھان بەگشتی دەکەین .
ئومێد دەکەین ئەم مانگە ببێتە مایەی خێر و خۆشی و قووڵبوونەوەی گیانی لێبوردەیی و ئۆقرەیی بۆ ھەموان، کە تێیدا داوا ڕەواکانی کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان بۆ باشکردنی ژیان و گوزەرانیان بێنەدی .
مەکتەبی سیاسی
یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان
د. نەرمین مەعروف ئەندامی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەران بە کوردسات نیوزی راگەیاند، لەبارەی مووچەی فەرمانبەرانی ھەرێم پەیوەندیکردووە بە وەزارەتی دارایی فیدڕاڵەوە و پێیان راگەیاندووە کە لیستی موچەی ھەرێم زۆر بەباشی ئامادەکراوە وەک ئەو خشتەیەی داواکرابوو.
دەشڵێت، وەزارەتی دارایی عێراق دوای تەواوبوونی ووردبینی دەستدەکات بە خەرجکردنی مووچە، بەڵام ھەر توێژەو بەجیا، واتا موچەی فەرمانبەران، خانەنشینان، تۆڕی چاودێری کۆمەڵایەتی بە گوژمەی جیاجیا خەرج دەکرێن.
سەبارەت بە موچەی مەدەنی و پێشمەرگە، د.نەرمین مەعروف باسی لەوەکرد، وەزارەتی دارایی پێیان راگەیاندووە کە میلاکی پێشمەرگە و ھێزە ئەمنیەکان بە وردەکارییەوە بۆیان رەوانە نەکراوە، بەڵام میلاکی مەدەنی بە باشی ئامادەکراوە و دوای تەواوبوونی وردبینی بە زویی خەرج دەکرێت.
وتیشی وەزارەتی دارایی فیدراڵی جەختیکردووەتەوە، وردبینی زۆری پێناچێت و ھەر کاتێک موچەی ھەر توێژێک تەواوکرا رەوانە دەکرێت.
لای خۆیەوە، د. بڕیار ڕەشید ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران بە کوردسات نیوزی راگەیاند، رەنگە لەگەڵ یەکەم ڕۆژی مانگی پیرۆزی رەمەزان، بەغداد موچەی فەرمانبەران رەوانەی ھەرێم بکات.
وتیشی بەشێکی ھێزە ئەمنیەکان کە تەنھا کۆی ئەو پارەیەی کە بۆ موچەیان تەرخان کراوە نێردراوە بۆ بەغداد نەبووەتە گرفت.
شەشی ئەم مانگە وەزارەتی دارایی ھەرێم لیستی موچەی مانگی شوباتی بە زمانی عەرەبی رەوانەی وەزارەتی دارایی عێراق کرد، بەڵام تائێستا وادەی دابەشکردنی موچە نادیارە.
پێشتر تەیف سامی وەزیری دارایی عێراق ناردنی مووچەی مانگی شوباتی فەرمانبەرانی ھەرێمی بەستەوە بە ناردنی لیستی مووچە بە زمانی عەرەبی، ھەروەھا بە ئەلیکترۆنیکردنی موچەی کردووەتە مەرج بۆ دابینکردنی موچەی مانگی ئادار.
کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق، رۆژی پێنجی ئادار کە دوایین وادەی نوێکردنەوە و دەرھێنانی کارتی بایۆمەتری بوو، ماوەکەی تا رۆژی ١٠ی ئادار درێژکردەوە و ئاشکرایکرد کە چیتر وادەکەی درێژناکرێتەوە.
ھاووڵاتیان و دەنگدەرانی ھەرێم ئەوانەی تائێستا کارتی بایۆمەترییان نوێنەکردووەتەوە و کارتەکانیان وێنەی لەسەر نییە، تا سەعات ٣:٠٠ـی دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ دەرفەتیان ھەیە بۆ ئەوەی سەردانی ناوەندەکانی دەنگدان بکەن، بەپێچەوانەوە لە مافی دەنگدان بێ بەش دەبن.
بەگوێرەی ئامارەکانی کۆمیسیۆن، تا پێنجی ئادار نزیکەی ٧٤%ـی دەنگدەرانی ھەرێمی کوردستان کارتی بایۆمەترییان نوێکردووەتەوە و لە ١٠ی حوزەیران دەتوانن دەنگ بدەن.
د.ئەحمەد کەرکوکی ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک لە فراکسیۆنی یەکێتی لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، نوسراوەکەی پارێزگاری بەوەکالەت، کە فەرمانی بە دامەزراوەکان کردووە سەرجەم ئاوارەکان وەک خەڵکی ڕەسەنی کەرکوک بناسێنرێن و چیتر ناوی کۆچبەریان لێنەنرێ پوچەڵدەکرێتەوە.
وتیشی، بەپێی دواین ئامار ٩٢ ھەزار و ٦٤٠ ئاوارەی خوارووی عێراق لە کەرکوک ھەیە و بۆ ئەو مەبەستەش پەوەندییان بە وەزیری کۆچ و کۆچبەرانی عێراقەوە کردووە و بڕیاریشە بە زوترین کات نووسراوی پوچەڵکردنەوەی نووسراوەکەی پارێزگاری کەرکوک بە وەکالەت بڵاوبکرێتەوە.
بەپێی نوسراوەکەی راکان جبوری پارێزگاری کەرکوک بە وەکالەت، لە ئێستا بەدواوە ئاوارەکانی ناو سەنتەری شار و قەزا و ناحیە و گوندەکانی دەوروبەر، وەک خەڵکی رەسەنی کەرکوک ھەژمار دەکرێن چونکە ھەموو بەڵگەنامەیەکی رەسمییان لە فەرمانگە رەسمییەکانی کەرکوک بۆ دەرکراوە و لەئێستا بە دواوە وەک ئاوارە مامەڵەیان لەگەڵ ناکرێت.
جومانە غەلای وتەبێژی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند، بە بڕیاری وەزارەتی ناوخۆی ھەرێم لیژنەی باڵای ئەمنی بۆ ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان پێکھێنراوە کە بڕیارە ١٠ی حوزەیرانی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت، کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراقیش ئەندامە تیایدا.
وتیشی، ئەرکی لیژنەکە پاراستنی ئاسایشی و ئارامی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانە بۆئەوەی بە ئاسانترین شێوە بەڕێوەبچێت لەگەڵ پاراستنی ناوەندەکانی دەنگدان و تۆمارکردن و گەنجینەکانی تایبەت بە کەرەستەکانی دەنگدان بە پاراستنی ئاسایشی دەنگدەرانیشەوە لە رۆژی ھەڵبژاردندا لەگەڵ گواستنەوەی سەرجەم کەرەستە و پێدویستییەکانی دەنگدان.
نەبەز ئیسماعیل وتەبێژی وەزارەتی ئەوقاف و کاروباری ئاینی ھەرێم بە کوردسات نیوزی رایگەیاند، ئێوارەی رۆژی یەکشەممە لیژنەی باڵای بینینی مانگ لە دیوانی وەزارەتی ئەوقاف، بە ھەماھەنگی لەگەڵ لیژنە لاوەکییەکانی بینینی مانگ لە پارێزگاکان و ئیدارە سەربەخۆکان کۆدەبێتەوە و چاودێری بینینی مانگ دەکەن.
وتیشی، ئەگەر ھاتو بە بەڵگەی تەواو مانگ بینرا، ئەوا رۆژی دووشەممە دەبێتە یەکەم رۆژی مانگی رەمەزان، بەڵام ئەگەر بە بەڵگە مانگ نەبینرا، ئەوا رۆژی دووشەممە تەواوکاری مانگی شەعبان دەبێت و رۆژی سێشەممە دەبێتە یەکەم رۆژی مانگی رەمەزان.