هەمەڕەنگ
ئەندازیاری پرۆژەکە ڕایگەیاند، کرێکارەکان لە کاتی ھەڵکەندن لە پرۆژەکەدا، پارچە شوێنەوارێکیان دۆزیوەتەوە و دەستبەجێ لایەنی رەسمی لێ ئاگادار کراوەتەوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، دوای بنکۆڵکاری، پارچە شوێنەوارێکی گەورە دەرکەوتووە و ھێڵ و زەخرەفەی سەردەمی خەلافەتی عەباسی لەسەر نەخشێنراوە.
پسپۆڕانی بواری شوێنەوارناسی عێراقیش دەڵێن ، شوێنەوارەکە بۆ سەردەمی عەباسیيەکان دەگەڕێتەوە، کاتێک شاری سامەڕا پایتەختی خەلافەتی عەباسی بووە.
لە لایەکی دیکەوە ڕێکخراوی خۆراک و کشتوکاڵی جیھانی ناسراو بە فاو، ئامۆژگاری مرۆڤ دەکات بە پەیڕەوکردنی سیستمێکی خۆراکی دەوڵەمەند بە بەرھەمە پاقلەمەنییەکان، چونکە دەبێتە ھۆی:
کەمکردنەوەی فشاری خوێن و کەمبوونەوەی ڕێژەی سۆدیۆم لە خوێن و جەستەدا.
دەوڵەمەندن بە پۆتاسیۆم و دەبێتە باشتر ڕێکخستنی چالاکی دڵ و ئاسانی ھەرسکردنی خۆراک و بەھێزکردنی ماسولکەکان.
پاقلەمەنییەکان سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندن بە کانزای ئاسن و ڤیتامین سی.
بەرگری جەستە بەھێز دەکەن، بە تایبەت بۆ ژنانی دووگیان و کەمکردنەوەی کەموکوڕییەکانی بۆماوەیی کۆرپەلە.
دەبنە ھۆی ھاوسەنگی کێش و جێگیربوونی ڕێژەی شەکر و ئەنسۆلین لە خوێن، چونکە ڕێژەیەکی زۆر کەم لە شەکریان تێدایە.
پاقلەمەنییەکان لەو خۆراکە ھەرە باشانەن، کە بێ کۆلسترۆڵن و ڕێژەیەکی کەم چەوریان تێدایە و، ھاوکارە بۆ کەمکردنەوەی مەترسی نەخۆشییەکانی دڵ و خوێنبەرەکان.
سەرچاوەیەکی دەوڵەمەندە بە پرۆتینی گیایی و کانزا و بە خۆراکی کەسانی تەندروست لە جیھاندا ناسراوە.
بەھۆی ئەو سودە زۆرانەوە بەشێکی زۆری توێژینەوەکان ئامۆژگاری مرۆڤەکان دەکەن، بایەخی زیاتر بدەن بە خواردنی بەرھەمە پاقلەمەنییە وشکەکان، بۆ ئەوەی بەدووربن لە زۆربەی نەخۆشییە درێژخایەنەکان، کە لە ئێستادا بوونەتە نەخۆشی سەردەم لە جیھاندا.
ماڵپەڕی (ھێڵس لاین) تایبەت بە بواری تەندروستی ئاماژەی بە چەند سودێکی گرنگی خواردنەوەی قاوە کردووە لە دیارترینیان:
بەرزکردنەوەی ئاستی وزە: قاوە یەکێکە لەو خواردنەوانەی دەوڵەمەندە بە مادەی کافایین، کە ھاوکارییەکی باشی مرۆڤ دەکات بۆ بەرگەگرتنی ھیلاکی و زیادکردنی ئاستی وزەی لەش.
کەمکردنەوەی تووشبوون بە جۆری دووەمی نەخۆشی شەکرە: خواردنەوەی کوپێک قاوە لە ڕۆژێکدا، کاریگەریی بەرچاوی ھەیە لە کەمکردنەوەی مەترسییەکانی تووشبوون بە نەخۆشی شەکرە لە جۆری دووەم.
پارێزگاری لە تەندروستی ژیری: توێژینەوەکان دەریانخستووە قاوە پارێزگاری دەکات لە تەندروستی مێشک و پارێزگاری کەسەکان لە دووچاربوون بە نەخۆشی لەبیرچوونەوە و پارکینسن و شڵەژانی دەروونی.
کەمکردنەوەی کێش: قاوە یەکێکە لەو خواردنەوانەی کاریگەریی ھەیە لەسەر سوتاندنی چەوری لە جەستەدا، پارێزگاریکردن لە تەندروستی گەدە، ئەوەش ھاوکار دەبێت بۆ کەمکردنەوەی کێش و پاراستنی لە ئاستێکی گونجاودا.
کەمکردنەوەی ئاستی دوودڵی: توێژینەوەکان سەلماندوویانە خواردنەوەی قاوە کاریگەریی ھەیە لەسەر کەمکردنەوەی دوودڵی و ڕاڕایی و خەمۆکی، ئەو کەسانەی ڕۆژانە قاوە دەخۆنەوە چووست و چالاکترن لە ڕووی جەستەییەوە.
پارێزگاریکردن لە تەندروستی جگەر: بە خواردنەوەی قاوە دەتوانین پارێزگاری بکەین لە تەندروستی جگەر و خۆ بە دوور گرتن لەو نەخۆشیانەی دووچاری جگەر دەبن، بە تایبەتی چەوری جگەر و بە مۆمبوونی جگەر.
پارێزگاریکردن لە تەندروستی دڵ: خواردنەوەی قاوە بە بڕی پێویست مەترسی دووچاربوون بە نەخۆشییەکانی دڵ و جەڵتەی مێشک و دڵ کەمدەکاتەوە.
سەرجەم توێژینەوەکانی ئەو بوارە جەخت لەوە دەکەنەوە، سەرەڕای ئەو ھەموو سودە زۆرانەی کە قاوە ھەیەتی بۆ جەستەی مرۆڤ، بەڵام دەبێت خواردنەوەی بە پێی پێویست بێت و زیادەڕەوی تێدا نەکرێت.
پاش ئەوەی بەشداری لە دەیان فیلم کردووە و ناو و ناوبانگی لەسەر ئاستی ئەمریکاو جیھان بۆخۆی پەیداکرد، بە پێی نوێترین ئامار سامانی جیم کاری ئەکتەری سینەمای ھۆڵیوود زیاتر لە ١٨٠ ملیۆن دۆلارە.
جیم کاری کە بە ڕەچەڵەک کەنەدییە، لە تەمەنی ١٥ ساڵییەوە کاری نواندن دەکات و لە فیلمی "دە ماسک " ناوبانگی دەرکردووە لەدوای ئەم فیلمەش، بەشداری لە دەیان فیلمی تر کردووە و خاوەنی بینەرێکی زۆرە.
ڕۆژی دووشەممە، لەگەڵ کردنەوەی بۆرسەکانی ئەمریکا، بەھای پشکەکانی کۆمپانیای ئەپڵ، ڕیکۆردی نوێی تۆمارکرد و گەیشتە سێ ترلیۆن دۆلار، کە بەھای ھەر پشکێک بە ڕێژەی لە ٢.٦% بەرزبووەوە و نرخی ھەر پشێک بە ١٨٢ دۆلار و ١٩ سەنت مامەڵەی پێوەکرا.
بەو جۆرەش کۆمپانیای ئەپڵ ناوی چووە مێژووی ئەو وڵاتەوە لە ڕووی تۆمارکردنی بەرزی بەھای پشکەکان. لە ساڵی ٢٠٢٠-یشدا بەھای پشکەکانی ئەو کۆمپانیایە گەیشتە دوو ترلیۆن دۆلار.
بەرزبوونەوەی بەھای پشکەکانی کۆمپانیاکە، پەیوەندی بە بەرزبوونەوەی خواست لەسەر کەلوپەل و ئامێرە ئەلیکترۆنییەکانیەتی لە کاتی بڵاوبوونەوەی پەتاکاندا.
پارێزەران لە لەندە رایدەگەیەنن، یەکلایی بوونەوەی ئەو دۆسییە، بە گەورەترین بڕی پارە دادەنرێت کە لە جیابوونەوەی ھاوسەران لە دادگای لەندەن تۆمار کراوە.
ھەیا حسین زڕ خوشکی شا عەبدوڵا دووەمی پادشای ئوردونە و لە ساڵی ٢٠١٩وە لەگەڵ دوو منداڵەکەی ھەڵاتن بۆ لەندەن، لەو کاتەشەوە چەندین دانیشتنی دادگا ئەنجام دراوە، سەبارەت بە دایەنی دوو منداڵەکە و ئەمڕۆ دۆسیەکە یەکلایی بووەوە.
ماڵپەڕی The New Indian Express بڵاویکردەوە، مەیموونەکان لە کاتی ھێرشەکانیان بێچوە سەگەکان دەبنە سەر درەختەکانی ناوچەکە یان سەربانی ماڵەکانەوە دەیانخەنە خوارەوە و دەیانکوژن.
یەکێک لە گوندنشینەکان دەڵێت، مەیمونەکان بە کۆمەڵ دێنە گوندەکە و بەدوای بێچووی سەگەکاندا دەگەڕێن، کاتێک دەیاندۆزنەوە راستەوخۆ دەیبەنە سەر دارە بەرزەکان و باڵەخانەکان و بەریان دەدەنەوە.
دانیشتوانی گوندەکە داوایان لە ئیدارەی دارستانی ناوچەکە کردووە، چارەسەرێکی رەوشەکە بکەن، چونکە مەیموونەکان ھێندە شەڕانی بوون، تا ئێستا لە ڕێگاکان پەلاماری ھاوڵاتیان چەند منداڵکیان داوە لەسەر ڕێگە خوێندنگە و برینداریان کردوون.
بەھۆی ئەو ڕوداوانەوە ئیدارەی دارستانەکان بە ھاوکاری پۆلیس ژمارەیەک لە مەیمونەکانیان دەستگیر کردووە .
ئەحمەد سەحاف وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی عێراق لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، لە شەشەمین کۆبوونەوەی لیژنەی حکومەت بۆ پاراستنی کلتور و شوێنەوارەکان، کە بە شێوەی ئۆن لاین لە یونسکۆ بەڕێوەچوو، بڕیاردرا ناعورە مێژووییەکانی عێراق بخرێنە لیستی کەلەپورە مێژووییەکانی سەر بە ڕێکخراوی پەروەردە و فێرکردنی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە.
ناعورەکانی شارۆچکەی ھیتی سەر بە پارێزگای ئەنبار، بەشێکە لە ناسنامەی ناوچەکە و ھەرچەندە لە ئێستادا بەھۆی پێشکەوتنی تەکنەلۆژیای کشتوکاڵ و ئاودانەوە سودی لێ نابینرێت، بەڵام دانیشتوانەکەی سورن لەسەر پاراستنی وەک بەشێک لە کەلەپوری ناوچەکەیان، کە بە درێژایی ھەردوو بەرەی ڕووباری فوڕات ماونەتەوە.
ناعورەکانی تایبەت بە ئاودێری لە عێراق بە زۆری دەکەونە پارێزگای ئەنبار و لە شارۆچکەکانی حەدیسە و ھیت و بەغدادی و ڕاوە و عانە قائیم ھەیە، بەڵام لە ئێستادا بەھۆی کشانەوەی ئاوی ڕووباری فوڕات بەشێکی زۆریان دووچاری داخوران و لەناوچوون بوونەتەوە.
جێنشینی دوبەی لە تویتەری خۆی بڵاویکردەوە، خۆشحاڵە بەوەی حکومەتەکەی ئەمڕۆ وەک یەکەم شوێن لەسەر ئاستی جیھان بڕیاریدا چیتر کاغەز بەکار نەھێنێت لە ڕایکردنی کارەکانی ڕۆژانەی خۆی.
ڕاشیگەیاند، ئەو دەستکەوتە پێشبڕکی دوبەی زیاتر دەچەسپێنێت وەک پایەتەختێکی ئەلکترۆنی و دەبێتە نموونەیەک کە چاوی لێ بکرێت لە بواری گەشەپێدانی شێوازی کارکردنی حکومەت.
ڕۆژنامەی دەیلی مەیلی بەریتانی بڵاویکردەوە، چەند ساڵێک لەمەوبەر زانایانی شوێنەوارناسی لە گوندێکی ناوچەی (کامبریدجشیر)ی بەریتانیا پاشماوەی ئێسکە پەیکەرێکی مرۆڤیان دۆزیوەتەوە و ئێستا ئەنجامی لێکۆڵینەوە لە ئێسکە پەیکەرەکە ئاشکرا بووە، دەریدەخات ئەو بەندەیە تەمەنی لە نێوان ٢٥ بۆ ٣٥ ساڵی و درێژی ١٧٠ سانتیمەتر بووە، لە قولەپێیدا مێخێکی ئاسن بوونی ھەبووە.
بە گوێرەی پشکنیینەکان کە بە کاربۆنی تیشکدەرەوە ئەنجامدراوە، ئەو کەسە لە ساڵانی نێوان ١٣٠ بۆ ٣٣٧ی زاینی کوژراوە ، بە واتای لە سەردەمی ئیمپراتۆریەتی ڕۆمانیدا.
شوێنەوارناسەکان لە پاڵ ئێسکە پەیکەرەکەدا دوو پارچە تەختەیان دۆزیوەتەوە، ئەوەش بەڵگەیە لەسەر ئەوەی لە بەریتانیا لە خاچدان پەیڕەوکراوە.
سەرباری ئەوەی لە خاچدان پەیوەستە بە ئاینی مەسیحییەوە، بەڵام زاناکانی شوێنەوارناسی لەو بڕوایەدان ئەو لە خاچدانە پەیوەندیی نییە بە ئایینەوە، چونکە ئەو بەندەیە بە خاچدا ھەڵنەواسراوە، لەبەرئەوەی ھیچ مێخێکی دیکەیان لە ئێسکە پەیکەرەکەدا نەدۆزیوەتەوە، بەڵکو مرۆڤەکە لە سەرەوە بە یەکێک لە پارچە تەختەکاندا بەستراوەتەوە و لە خوارەوەش مێخ بە قاچیدا داکوتراوە.
تابلۆکە لە ساڵی ١٩٩١ دزراوە و لە بازاڕی ئاشکرادا لە دەرەوەی وڵات فرۆشرا و لە ٢٠٠٧دا وەزارەتی دادی ئەمریکی دەستیگرت بەسەر تابلۆکەدا و لە ٢٠١٩دا ڕادەستی باڵیۆزی عێراق کرایەوە لە واشنتۆن.
بڕیارە ئەو تابلۆیە و ١٧ ھەزار پارچەی مێژوویی تر ئەمڕۆ بگەرێنرێنەوە عێراق و لە مۆزەخانەی نیشتمانی لە بەغداد نمایش بکرێت.
ولیام شاتنەر ئەكتەری كەنەدی كە كارەكتەری كاپتن كیریك-ی لە زنجیرەی تەلەفزیۆنی ستار تریك لە ساڵی 1966دا بەرجەستە كردبوو، بەنیازە یەكەمین گەشت بۆ بۆشایی ئاسمان لە تەمەنی 90 ساڵیدا، ئەنجام بدات.
ولیام شاتنەر لەگرتەیەكی ڤیدیۆیدا رایگەیاند: سوورە لەسەر ئەنجامدانی گەشتەكەی بۆ بۆشایی ئاسمان، ئەم گەشتە یەكێكە لە خەونەكانم و دڵنیاشم چێژی لێ دەبینم.
بەپێی میدیاكان، ولیام شاتنەر لەگەڵ سێ كەسی تر، لە خۆرئاوای ویلایەتی تەكساس لە ئەمریكا، گەشتەكەیان بۆ بۆشایی ئاسمان، ئەنجام دەدەن.
ولیام شاتنەر بەشداریی چەندین زنجیرەی تەلەفزیۆنی لە ئەمریكا كردووەو جگە لە كاری نواندن، دەرهێنەرو نووسەرو بەرهەمهێنەریش بووە.
"مارک زوکەربێرگ" بەڕێوەبەری جێبەجێکار و خاوەنی کۆمپانیای فەیسبوک لە ئیڤێنتی ئەمڕۆی کۆمپانیاکە بە ناوی "کۆنێکت" ڕایگەیاند، کە ئەوان کۆمپانیایەکن داھێنان لە تەکنەلۆژیادا دەکەن بۆ پەیوەندیەکی پتەوتر و پێکەوەبەستنەوەی زیاتری ھاوڵاتیان لە ڕێگەی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانەوە، و پێکەوە دەتوانن ھاوڵاتیان بخەنە ناوەندی خزمەتگوزارییەکانی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان و ئابووریەکی بەھێزتریش بنیاد بنێن.
ئاشکراشی کرد، لە ژێر ڕۆشنای کار و خزمەتگوزارییەکانی کۆمپانیای ناوبراو بۆ بەشداربووان، لەو بڕوایەدان کە وشەی "فەیسبوک" ئاماژە بە چالاکیە ھەمەجۆرەکانی کۆمپانیاکە ناکات ھەر بۆیە ناوی کۆمپانیاکە دەگۆڕن بۆ "مێتا" تا مافی تەواو بە خزمەتگوزارییەکانی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکە بدرێت.
جێی ئاماژەیە، "مێتا" کورتکراوەی وشەی "مێتاڤێرسە" کە ئاماژەیە بۆ بەشداریپێکردنی ھاوڵاتیان لە جیھانی ژمارەیی و تەکنەلۆژیی لە ڕێگەی ئاماژە ئەلیکترۆنییەکان و تۆڕی ئینتەرنێتەوە.
بە پێی زانیارییەکانیش "ھاڵینا ھەچنس" پاش گەیاندنی بە نەخۆشخانەی "نیو مێکسیکۆ" گیانی لە دەستداوە و "جۆڵ سوزا"ی دەرھێنەریش لە سەنتەری پزیشکی "کریستەس سانت ڤینسنت" لە ژێر چاودێری چڕدایە.
لە ئێستاشدا ھیچ سکاڵایەک لە دژی ئەکتەرەکە تۆمار نەکراوە و دوای وەرگرتنی وتەکانی لە بنکەی سەرەکی پۆلیسی ناوچەی "سانتا فێ"، بە شێوەیەکی کاتی ئازادکراوە تاکو لێکۆڵینەوەکان تەواو دەبن.
لەو بارەیەشەوە "خوان ڕیۆس" وتەبێژی نوسینگەی پۆلیسی "سانتا فێ" ڕایگەیاند، وەک ھەر کەیسێکی تری تەقە کردن مامەڵە لەگەڵ ئەم ڕووداوەش دەکەن دوور لە ڕەچاوکردنی پێگە و کەسایەتی "ئاڵێک باڵدوین".
ئاماژەی بەوەشدا، دوای ڕووداوەکە ئەکتەرەکە لە بارێکی دەروونی ناجێگیر و شۆکدا بووە بەڵام دواتر خۆویستانە سەردانی بنکەی پۆلیسی کردووە و وتەی وەرگیراوە، لە ئێستاشدا دەست بەسەر ئەو چەکەدا گیراوە کە پێویست بوو تەنھا بۆ نمایش بێت و لێکۆڵینەوەکان بەردەوامن.
هەرچەندە تائێستا هۆكاری لەكاركەوتنی ئەو تۆڕە كۆمەڵایەتیانە رووننەكراوەتەوە، بەڵام كۆمپانیای فەیسبوك لە رونكردنەوەیەكدا دەڵێت، هەندێك لە بەكارهێنەرانیان گرفتیان لە چوونە ناو بەرنامەكان هەیە و كار بۆ چارەسەركردنی گرفتەكە دەكەن.
مانگی نیسانی ئەمساڵیش بۆ چەند خولەكێك تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی فەیسبوك لە كاركەوتن.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، تابلۆی خەونی گلگامێش، ساڵی ١٩٩١ لە مۆزەخانەکانی عێراق دزراوە و لە ساڵی ٢٠٠٣ گەیشتووەتە ئەمریکا، لە ساڵی ٢٠٠٧یش ئەو تابلۆیە بە نرخی ٥٠ ھەزار دۆلار بە بەڵگەنامەی ساختە فرۆشراوە، دواتر لە ساڵی ٢٠١٤ لەلایەن زنجیرە بازرگانیی (ھۆبی لۆبی)ەوە لە واشنتۆن بەنرخی یەک ملیۆن و ٦٧ ھەزار دۆلار مامەڵەی پێوەکراوە.