عێراق
“عەلی عەباس جیھانگیر” وتەبێژی وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی عێراق رایگەیاند، سبەینێ ھێڵی ئاسمانی عێراقی دوایین گەشت بۆ گەڕاندنەوەی کۆچبەرانی سەر سنوری بێلاڕوس و پۆڵەندا رێکدەخات، وتیشی، تەواوی تێچووی گەڕانەوەی ئەو کۆچبەرانە لەسەر حکومەتی عێراقە و خۆبەخشانەیە، کۆی گشتی ئەو عێراقییانەشی دەیانەوێت بگەڕێنەوە زیاتر لە ٣ ھەزار کەس دەبێت کە زۆرینەیان خەڵکی ھەرێمی کوردستانن، وتەبێژی وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی عێراق وتیشی، تا ئێستا زیاتر لە ھەزار و ٨٠٠ ھاووڵاتی عێراق کە لەو سنورە گیریان خواردبوو، گەڕێندراونەتەوە.
قاسم ئەعرەجی راوێژکاری ئاسایشی نیشتیمانی و سەرۆکی لیژنەی لێکۆڵینەوە لە ھەوڵی تیرۆرکردنی سەرۆک وەزیرانی عێراق، لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەواندا رایگەیاند، ھێرشەکەی سەر ماڵی کازمی لە رێگەی دوو درۆنەوە ئەنجامدراوە و شوێنی ھەڵدانی درۆنەکانیشیان ئاشکرا کردووە، وتیشی، ئەو تەقەمەنیانەی لە ھێرشەکەی سەر ماڵی کازمیدا بەکارھێنراون، دروستکراوی ناوخۆی عێراق بوون و یەکێک لە دوو بۆمبەی ئاڕاستەی ماڵی کازمی کرابوو نەتەقیبووەوە، وتیشی، لیژنەی لێکۆڵینەوە لە ھەوڵی تیرۆرکردنی کازمی، ھیچ کەس و لایەنێکی بە ئەنجامدەری ھێرشەکە تۆمەتبار نەکردووە و لێکۆڵینەوەکان بەردەوام دەبن و کاتی زیاتریان پێویستە.
بەرەبەیانی رۆژی ٧ی ئەم مانگە، ماڵی مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق لە ناوچەی سەوزی شاری بەغداد، لە رێگەی درۆنەوە بە مووشەک کرایەئامانج و بەوھۆیەوە چەند پاسەوانێکی کازمی بریندار بوون.
ئەوەشی ئاشكرا كردوە، دەزگا ئەمنییەكان بەڵگەی تەواویان سەبارەت بە هەوڵی تیرۆركردنی "كازمی" لە رۆژی حەوتی ئەم مانگە لە بەردەستدایە، و لە چەند رۆژی داهاتوودا چەندین راستی و وێنە و ڤیدیۆی نوێ سەبارەت بە ئامانجكردنی ماڵەكەی "كازمی" بڵاو دەكەنەوە.
ئەو لێدوانەی راوێژكارەكەی "كازمی"یش رۆژێك دوای داواكەی "موقتەدا سەدر" سەرۆكی رەوتی سەدر دێت بۆ ئاشكراكردنی راستییەكان و ئەنجامی لێكۆڵینەوەكان لەو بارەیەوە
"عەلی فەتلاوی" سەرکردە لە ھاوپەیمانی فەتح رایگەیاند، پشتیوانی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی و سوربوونی لەسەر ئەنجامدانی ساختەکاری لە ھەڵبژاردنەکان، لە مێژووی جیھاندا رووی نەداوە و رووداوێکی دەگمەنە.
وتیشی کۆمەڵی نێودەوڵەتی دەیەوێت ئیرادەی ھێزە ناڕازییەکان تێکبشکێنێت و بەرپرسیارێتی شکستی پێکھێنانی حکومەت بخاتە ئەستۆیان و بە زۆر بە ئەنجامەکان رازییان بکات، وتیشی "جینین پلاسخارت" نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق ھەوڵی کۆکردنەوەی پشتیوانی نێودەوڵەتی و بێدەنگکردنی لایەنە ناڕازییەکان دەدات."فەتلاوی" ئەوەشی وتووە، چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان بە تەواوی ھێزەکانییەوە دژی پیلانی "پلاسخارت" دەوەستنەوە.
وەزارەتی گواستنەوەی عێراق ڕایگەیاندووە، تا ئێستا ھەزار و ٥٠٠ کۆچبەر لە سنوری بێلاروس و پۆڵەندا بە چەند گەشتێکی جیاواز و لە چەند کاتێکی جیاوازدا گەڕێنراوتەوە بۆ عێراق و ھەرێمی کوردستان، گەشتەکانی گەڕانەوەی کۆچبەرانیش بەردەوامە.
بە پێی ئەو ئامارانەی بڵاوکراونەتەوە، نزیکەی ٨ ھەزار کۆچبەری عێراق و ھەرێمی کوردستان کە ھەڵگری پاسپۆرتی عێراقین لە سنوری بێلاروس و پۆڵەندا گیریان خواردووە و بەشێکیشیان لە کەمپەکان جێگیرکراون، بەڵام بەھۆی وەڵام نەدانەوە و خراپی ڕەوشی کۆچبەران لەو سنورە، لە ٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١ەوە بەشێکی ئەو کۆچبەرانە ناوی خۆیان تۆمارکردووە بۆ ئەوەی لە ڕێگەی فڕۆکەخانەی ھەولێر و بەغدادەوە بگەڕێنرێنەوە.
نەقیبی سەندیکای پارێزەرانی عێراق ڕایگەیاند، پێش ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەران، داوایەکیان ئاڕاستەی ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق کردووە، کە خۆھەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی نوێنەران دەستووری نییە، چونکە بە پێی ماددەی ٦٤ و ٤٧ی دەستوور، ناکرێت ئەنجومەنی نوێنەران کات بۆ ھەڵوەشاندنەوەی خۆی دیاری بکات، بەڵام تا ئێستا داداگای فیدراڵی وەڵامی داواکەی نەداوەتەوە، بڕیاریشە ڕۆژی چوارشەممە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١ چاو بە داواکەی سەندیکای پارێزەرانی عێراقدا بخشێنرێتەوە.
ئەوەش لە کاتێکدایە پێش بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردنەکەی ١٠ی ١٠ی ڕابردوو، محەمەد حەلبوسی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ڕایگەیاند، ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ ئەنجومەنی نوێنەران ھەڵدەوەشێتەوە، ھەموو ئەو پڕۆژانەشی ماونەتەوە دەکەونە خولی داھاتوو.
بریکاری سەرەکی کۆمپانیای توێتا لە عێراقیش دەڵێت، بریکارە سەرەکییەکانی ئۆتۆمبیل لە عێراق، ئامادەییان نیشانداوە، بە ھەماھەنگی لەگەڵ وەزارەتی پلاندانان و بەپێی خواست و پێداویستی ئۆتۆمبیل ھاوردە بکەن.
نوسینگەی سەرۆکی ھاوپەیمانی فەتح بڵاویکردەوە، ھادی عامری پێشوازی لە جینین پلاسخارت نێردەی سکرتێری گشتیی نەتەوەیەکگرتووەکان لە عێراق کردووە و باسیان لە ئەنجامەکانی ھەڵبژاردن و کاردانەوەکانی دوای دەرکەوتنی ئەنجامەکان و دواین پێشھاتەکانی رەوشی عێراق کردووە.
لە کۆبوونەوەکەدا ھادی عامری رایگەیاندووە، کاری لە پێشینەیان سەقامگیری ئەمنی و سیاسیی عێراقە و ھەر ھەوڵێکی نانەوەی پشێوی و تێکدانی سەقامگیری عێراق رەتدەکەنەوە، ئەنجامەکانی ھەڵبژاردنیشی بە کارەسات ناوبرد و رایگەیاند، ھۆکاری رەتکردنەوەی ئەنجامەکانی ھەڵبژاردن بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، کە ئەو ئەنجامانە دەبێتە ھۆی پشێوی ئەمنی و تێکدانی سەقامگیری.
عامری رەخنەشی لە ھەڵوێستەکانی جینین پلاسخارت گرتووە لەبارەی ئەنجامەکانی ھەڵبژاردن و بەرگرییەکانی لە کۆمیسیۆن و رایگەیاند، نایانەوێت بە ئاشکرا رەخنە لە کۆمیسیۆن بگرێت، بەڵام پێویست بەو ستایشە ناڕەوایەش ناکات.
وتیشی، پلاسخارت وەک نێردەی نەتەوەیەکگرتووەکان، ھاوکاری عێراقی نەکردووە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی و نیگەرانن لە ھەڵوێستەکانی پلاسخارت کە بووەتە ھۆی تێکدانی رەوشی ھەڵبژاردنەکان.
موقتەدا سەدر لە تویتێکدا رایگەیاند، ئەوەی نابێت چاوپۆشی لێبکرێت شکاندنی شکۆی دەوڵەت و ھێرشکردنە سەر ماڵی سەرۆک وەزیرانە، کە بە ڕوونی پێشێلکردنی سەروەری و شکۆی وڵاتە.
وتیشی، پێویستە ئەنجامەکانی لێکۆڵینەوە لە دۆسێی ھەوڵی تیرۆرکردنی کازمی ئاشکرا بکرێن و ئەنجامدەرانی ئەو کردەوە تیرۆرستییە دەستگیر بکرێن و سزای گوونجاویان بەسەردا بسەپێنرێت، بەڵام بە پێچەوانەوە ئەگەر ئاشکرا نەکرێت، ناچار دەبن ئەوان لە داھاتوودا ئاشکرای بکەن.
بەرەبەیانی رۆژی ٧ی ئەم مانگە، ماڵی مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق لە ناوچەی سەوزی شاری بەغداد، بە سێ فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان کرایە ئامانج و بەھۆیەوە چەند پاسەوانێکی کازمی بریندار بوون.
هاوكات چالاکیەکە لەلایەن ڕێکخراوی هاندانی ئەزمونی بەهاوکاری گروپی خۆبەخشی سمارت ڕێکخرابوو.
کازمی لە تویتێکدا لەسەر پێشھاتەکان و خۆپیشاندانەکانی خوێندکارانی ھەرێمی کوردستان و بە تایبەت سلێمانی بۆ گەڕانەوەی دەرماڵەکانیان نوسیوێتی، ئەو رووداوانە پێویستی بە ھەڵوێستی بەرپرسانە ھەیە بۆ پاراستنی ئاسایشی کۆمەڵایەتی و خۆپیشاندانی ئاشتییانە مافێکی دەستوریی ھەمووانە.
وتیشی، دەستدرێژی کردنە سەر خۆپیشاندەران و موڵکی گشتی و تایبەت رەتدەکەنەوە.
کۆمپانیای ھێڵی ئاسمانی عێراق رایگەیاندوە، ئەگەر ھیچ گرفتێکی تەکنیکی روونەدات بەمەبەستی گەڕانەوەی کۆچبەرانی عێراقی لە سنوری بێلاڕوس، ئەمڕۆ گەشتێک لە فڕۆکەخانەی مینسکی بیلاڕوسەوە بۆ عێراق ئەنجام دەدرێت.
بەپێی زانیارییەکان ، نزیکەی ١٠٠ کۆچبەر ناوی خۆیان تۆمارکردوە بۆ ئەوەی بەویستی خۆیان بگەڕێنەوە بۆ عێراق.
ئەوەش لە کاتێکدایە تا ئێستا ٤٣١ کۆچبەر لە بێلاروسەوە گەڕاونەتەوە بۆ عێراق و ھەرێمی کوردستان.
کۆمیسیۆنی باڵای ھەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند، ئەمڕۆ ژماردنەوەی دەستی ھەر ٨٧٠ وێستگەکە کۆتایی دێت کە لەلایەن دەستەی دادوەرییەوە بڕیاری ژماردنەوەیان درابوو.
وتیشی، زۆرترین وێستگە کە ژماردنەوەی بۆ کراوە لە پارێزگای "زیقار" بووە و ژمارەیان ٣٨٩ وێستگە بووە، بڕیاریشە ئەنجامەکان بنێرێنە دەستەی دادوەری و پاشان رەوانەی دادگای فیدراڵی دەکرێت بۆ پەسەند کردنی.
ھاوکات عیماد جەمیل ئەندامی تیمی راگەیاندنی کۆمیسیۆن وتویەتی، گۆڕانکاری لە کورسییەکانی شەش پارێزگا روویداوە کە پارێزگاکانی "نەینەوا و ھەولێر و بابل و کەرکوک و بەسرە و بەغداد" دەگرێتەوە.
لە راگەیەندراوێکدا کۆمیسیۆنی ھەڵبژاردنی عێراق رایگەیاند، ژماردنەوەی دەستی و ئەلکترۆنی وێستگەکان ١٠٠٪ ھاوتا بوون.
کۆمسیۆنی ھەڵبژاردنەکانی عێراق راشیگەیاندووە، راپۆرتی کۆتایی دەدەنە لیژنەی دادوەری.
سەرچاوەیەک لە کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، ھەفتەی داھاتوو ئەنجامی کۆتایی ھەڵبژاردن ڕادەگەیەنن.
وتیشی، ژماردنەوەی دەستی بۆ ٨٧٠ وێستگەی دەنگدان کراوە و سەرجەمیان لەگەڵ ئەنجامی ئەلیکترۆنی ھاوتا بوون و ژماردنەوەی دەستیش بە ئامادەبوونی چاودێرانی نێودەوڵەتی و نوێنەری کاندیدەکان و میدیاکان ئەنجام دراوە.
سەرچاوەکە باسی لەوەش کرد، ئەنجامەکان بەرزدەکەنەوە بۆ ئەنجومەنی دادوەری و دوای پەسەندکردنی ڕایدەگەیەنن، دواتریش ئەنجامی کۆتایی ڕەوانەی دادگای ئیتیحادی دەکرێت تاکو پەسەندی بکات.
ئیڤان فایەق، وەزیری کۆچ و کۆچبەرانی عێراق ڕایگەیاند، پێویستە کەمپی ئاوارەکان لە ھەرێمی کوردستان دابخرێن و ئاوارەکان بە شێوەی ئارەزوومەندانە بگەڕێنەوە بۆ ناوچەکانیان چونکە بەھۆی کێشەی داراییەوە ئیتر ناتوانن پشتیوانی کەمپەکان بکەن.
ئیڤان فایەق وتیشی، پشتیوانی لە پێشنیاری وەقفی سونی دەکەن کە داوایان کردووە بڕی یەک ملیۆن دینار بدرێت بەو خێزانە ئاوارانەی کە ئامادەن بگەڕێنەوە ناوچەکانی خۆیان.