عێراق
سەرچاوەیەکی باڵای ئەمنی، بە کوردسات نیوزی ڕایگەیاند، ڕۆژی شەممە لە شاری بەغداد، کۆبوونەوەیەکی فراوانی ئەمنی لەگەڵ فەرماندەی ئۆپراسیۆنە ھاوبەشەکان دەکەن و فەرماندەی میحوەرەکان و ژمارەیەک فەرماندەی ئەمنی بەشداری کۆبوونەوەکە دەکەن.
وتیشی، کۆبوونەوەکە تایبەت دەبێت بە زیادبوونی جموجوڵ و پەلامارەکانی داعش و تاوتوێی زیادکردنی ھەماھەنگی لە نێوان ھێزەکانی پێشمەرگە و سوپای عێراق و ئەنجامدانی ئۆپراسیۆنی ھاوبەش دەکەن، بۆ لەناوبردنی پاشماوەکانی داعش.
ئەو کۆبوونەوەیە لە کاتێکدایە لە ماوەی یەک ھەفتەدا داعش چوار پەلاماری لە سنووری ناحیەی کوڵەجۆ و قەزای کفری و چیای قەرەچووغ ئەنجامداوە و بەھۆیانەوە ١٨ پێشمەرگە و ھاوڵاتی شەھید بوون.
ھیشام روکابی بەڕێوەبەری نوسینگەی راگەیاندنی مالیکی لە تویتەر بڵاویکردەوە، سەدر لەلایەن چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکانەوە میوانداری دەکرێت و ھیچ زانیارییەکی تری نەخستووەتەڕوو.
بەشێک لە سەرچاوەکانی ھەواڵیش رایانگەیاندووە، سەدر داوای لە سەرکردەکانی نێو چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعە و نوری مالیکی سەرۆکی ئیئتلافی دەوڵەتی یاسا کردووە کە لە نەجەف کۆببنەوە، ئەوەش وەک ھەوڵێک بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان سەبارەت بە ئەنجامی ھەڵبژاردنەکان و ھەنگاونان بەرەو پێکھێنانی حکومەتی نوێی عێراق دادەنرێت.
ھانی عەقابی وەزیری تەندروستی عێراق رایگەیاندوە، لە رێی ئەنجامدانی پشکنین بۆ ھەموو ئەو کەسانەی لە دەرەوەی وڵاتەوە دەگەرێنەوە، رێگری دەکەن لە گەیشتنی جۆری نوێی کۆرۆنا "ئۆمیکرۆن"بۆ عێراق و ھاوکات ھەڵمەتەکانی بەکارھێنانی ڤاکسینیشیان فراوان کردوە و تا کۆتایی ئەم مانگە ژمارەی ئەو کەسانەی ژەمی یەکەمی ڤاکسینی کۆرۆنایان وەرگرتوە دەگاتە ٨ ملیۆن و ژمارەی ئەوانەش کە دوو ژەمی ڤاکسینیان وەرگرتوە دەگاتە ٥ ملیۆن کەس.
وەزیری تەندروستی عێراق دوپاتیشیکردۆتەوە، بۆ سنوردارکردنی بڵاوبونەوەی کۆرۆنا جارێکی تر قەدەغەی ھاتوچۆ راناگەیەندرێت، چونکە کاریگەری لەسەر ئابوری و ژیانی ھاوڵاتیان دروست دەکات، باشترین رێگاش بۆ سنوردارکردنی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەکە بەکارھێنانی ڤاکسینە.
ئیئتلافی وەتەنیە لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، ئەنجامەکانی ھەڵبژاردن رەتدەکانەوە و قبوڵکردنی ئەنجامەکان دابەشبوونی سیاسی و ئاڵۆزی و پشێوی لەسەرجەم بوارەکاندا زیاتر دەکات.
راشیگەیاندووە، چاودێرانی نێودەوڵەتی رۆڵی تەماشاکەریان بینیوە و رێکارە یاساییەکان بۆ تانەدان دەگرنەبەر.
ئیئتلافی وەتەنیە جەتیکردووەتەوە، ھەموو ئەو ھۆشدارییانەی داویان لەسەر کۆمیسیۆن راست دەرچوون و کۆمیسیۆن توانای ئیدارەدانی پڕۆسەی ھەڵبژاردنی لەدەستدا.
ئەحمەد ئەسەدی سەرۆکی گردبوونەوەی سەنەدی نیشتمانی رایگەیاند، سەرکردەکانی چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان و موقتەدا سەدر دوایین پێشھاتەکانی وڵاتەکە و ئەنجامی ھەڵبژاردنیان بە شێوەیەکی دۆستانە تاوتوێ کردووە.
ھاوکات "فەلاح خەفاجی" سەرکردە لە ھاوپەیمانی نەسر بە سەرۆکایەتی حەیدەر عەبادی کۆبوونەوەکەی بە کۆبوونەوەی لوتکە و مێژوویی وەسف کردووە و رایگەیاند، ھەمووان چاوەڕێی ئەنجامی ئەرێنی و لێکتێگەیشتنن بۆ ئاسانکاری پێکھێنانی حکومەتی داھاتوو.
میدیاکانی عێراقیش لە چەند سەرچاوەیەکەوە باسیان لەوە کردووە، لەو کۆبوونەوەیە رێککەوتن کراوە کە ویلایەتی مستەفا کازمی وەک سەرۆک وەزیرانی عێراق درێژ نەکرێتەوە و سەرۆک وەزیرانی داھاتوو بە تەوافوق ھەڵببژێرێت.
نیوەڕۆی ئەمڕۆ، موقتەدا سەدر سەرۆکی رەوتی سەدر و نوری مالیکی سەرۆکی ئیئتلافی دەوڵەتی یاسا و قەیس خەزعەلی ئەمینداری گشتی عەسائیب ئەھلی حەق و فالح فەیاز سەرۆکی دەستەی حەشدی شەعبی و عەمار حەکیم سەرۆکی رەوتی حیکمە گەیشتنە ماڵی ھادی عامری و سەرجەم لایەنەکانی تری چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان لە کۆبوونەوەکە ئامادەبوون.
ڕاشیگەیاند، سەرۆک کۆمار و سەرۆکی دەسەڵاتی ئەنجومەنی دادوەری پاڵپشتی سەربەخۆیی و دامەزراوەیی کۆمیسیۆنن و دەستوەردانیان لە کارەکانی کۆمیسیۆندا نەکردووە.
کۆمیسیۆن ئاماژەی بەوەش کردووە، بە ھیچ جۆرێک کاتی تانەدان لە ئەنجامەکان درێژ نەکراوەتەوە و کەسیش ئەو دەسەڵاتەی نەبووە ئەو کارە بکات، بەڵکو تەنھا لە کاتی دیاریکراودا تانە لە ئەنجامەکان دراوە و ئەمەش بە پێی ڕێکارە یاساییەکان کراوە.
چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان کە "ھاوپەیمانی فەتح و دەوڵەتی یاسا و عەسائیب ئەھللحەق و نەسر و حیکمە و کەتائیبی حزبوڵا" و چەند رەوتێکی تر لەخۆدەگرێت، باسیشیان لەوە کردووە، بەردەوام دەبن لە پێشکەش کردنی سکاڵا لەبەردەم دادگای فیدراڵی بۆ ھەڵوەشاندنەوەی ئەنجامەکان و ھیواشیان خواست دادگای فیدراڵی دوور لە کاریگەری سیاسی و بێلایەنانە لەسەر ئەو پرسە کار بکات.
"جومانە غەلای" وتیشی ئەمڕۆ كۆمیسیۆن ناوی كاندیدە سەركەوتووەكان بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەنێرێتە دادگای فیدراڵی بە مەبەستی پەسەندكردنیان، هاوكات ناوی سەرنەكەوتووەكانیش لەلایەن دادگای فیدراڵییەوە پەسەند دەكرێن بۆ ئەوەی بگەڕێنەوە سەر پیشە و كارەكانی خۆیان.
"ئەحمەد سەحاف" وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی عێراق ڕایگەیاند، ژمارەی ئەو کەسانەی لەسەر داوای خۆیان لە بێلاروسەوە گەڕاونەتەوە گەیشتووەتە ھەزار و ٨٩٤ کۆچبەر، گەشتەکانیش بۆ گەڕانەوەی کۆچبەرەکانی تر بەردەوامە.
وتیشی، کۆی ئەو کەسانەی تا ئێستا خوازیارن بگەڕێنەوە بۆ عێراق گەیشتووەتە زیاتر لە ٣٠٠٠ کۆچبەری عێراقی چاوەڕوانیش دەکرێت ژمارە زۆر زیاتر ببێت.
ھاوکات "عەلی عەباس جیھانگیر" وتەبێژی وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی عێراق ڕایگەیاندووە، ئەمڕۆ ھێڵی ئاسمانی عێراقی دوایین گەشت بۆ گەڕاندنەوەی کۆچبەرانی سەر سنوری بێلاروس و پۆڵەندا ڕێکدەخات، تەواوی تێچووی گەڕانەوەی ئەو کۆچبەرانەش لەسەر حکومەتی عێراقە.
سەرچاوەیەک لە کۆمیسیۆنی ھەڵبژاردنەکانی عێراق ڕایگەیاند، ئەمڕۆ کۆمیسیۆن ئەنجامی کۆتایی ھەڵبژاردنی پێشوەخت ڕادەگەیەنێت.
ھەروەھا "عیماد جەمیل" ئەندامی تیمی ڕاگەیاندنی کۆمیسیۆن ڕایگەیاند، دەستەی دادوەری پێداچوونەوەی بە تانەکان کردووە، کە ژمارەیان ھەزار و ٤٣٨ تانە بوو.
وتیشی ئەو گۆڕانکارییەی ڕوویداوە لە پێنج کورسیدا دەبێت لە پارێزگاکانی "ھەولێر و نەینەوا و کەرکوک و بەغداد و بەسڕە".
"عیسام حسێن" سەرکردە لە ڕەوتی سەدر ڕایگەیاند، پێویستە لایەنە ناڕازییەکانی ئەنجامی ھەڵبژاردن و دەرھاویشتەکانی پڕۆسەکە قبوڵ بکەن، چونکە تا ئێستا ھیچ بەڵگەیەکی ڕوونیان سەبارەت بە ناشەفافی ھەڵبژاردنەکە نەخستووەتەڕوو.
وتیشی، دەبێت ئەو لایەنە ناڕازییانە ھەڵوێستیان لەسەر پڕۆسەی سیاسی بە بەشداری کردن یاخود ئۆپۆزسیۆن بوون یەکلا بکەنەوە، چونکە تا ئێستا ھەڵوێستێکی یەکلاکەرەوە و ڕوونیان ڕانەگەیاندووە و بەشێکیان ھەڕەشەی بایکۆت کردن دەکەن.
کۆمیسیۆن ئەنجامی کۆتایی ھەڵبژاردنەکانی رایگەیاند، ھاوپەیمانی کوردستان دوو کورسی زیادیکردووە و پارتیش دوو کورسی کەمی کردووە.
کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان، لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا ئەنجامی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقی راگەیاند و بەپێی ئەنجامەکانیش پێنج کورسی لە پارێزگاکانی بەغداد و بەسرە و ھەولێر و کەرکوک و نەینەوا گۆڕانکاری بەسەردا ھاتووە، بەپێی ئەنجامەکەش ھەردوو کاندیدی ھاوپەیمانی کوردستان "ھەرێم کەمال ئاغا" لە ھەولێر و "رۆنزی زیاد سیدۆ" لە نەینەوا سەرکەوتن و ژمارەی کورسییەکانی ھاوپەیمانی کوردستان لە ١٦ کورسییەوە بۆ ١٨ کورسی زیادی کرد.
ھەر بەپێی ئەنجامەکان، دەنگی لیست و ھاوپەیمانییەتییەکان بەم جۆرە بوون؛ رەوتی سەدر ٧٣، ھاوپەیمانی تەقەدووم ٣٧، دەوڵەتی یاسا ٣٣، پارتی ٣٠ و یەکێتی ١٨، ھاوپەیمانی فەتح ١٧ و ٤٣ کاندیدیش کە لە دەرەوەی لیست و قەوارەکان خۆیان کاندید کرد بوو سەرکەوتنیان بەدەستھێناوە.
وەزارەتی تەندروستی رایگەیاند، ژەمی سێیەمی ڤاکسینی کۆرۆنا بەکاردەھێنرێت بۆ کەسانی تەمەن سەروو ٦٠ ساڵ بەتایبەت ئەوانی بەرگری لەشیان کەمەو نەخۆشی درێژخایەنیان ھەیەو لە کەرتی تەندروستیدا کاردەکەن.
راشیگەیاند، ھەر جۆرێکی ڤاکسینەکان بەکاربھێنرێت رێگەپێدراوە،لەلایەکی ترەوە، "روبا فەلاح حەسەن" ئەندامی تیمی راگەیاندنی وەزارەتی تەندروستی عێراق رایگەیاند، ھێشتا ھیچ زانیارییەکیان نییە سەبارەت بە خێرایی و مەترسیداری "ئۆمیکرۆن" و ھێشتا نەگەیشتۆتە عێراق بەڵام ئەگەری بڵاوبوونەوەی ھەیە و مەترسییەکە بۆ سەر ھەمووان، وتیشی زۆرینەی ئەو ڤاکسینانەی ھەیە لەسەر جۆرە نوێیەکانی کۆرۆنا ئیش دەکەن و تا ئێستاش نەسەلمێندراوە کە "ئۆمیکرۆن" بەرگری بەرامبەر ڤاکسینەکان ھەیە یان نا.
ئیئتلافی وەتەنیە لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، زیاتر لە ٤٥ رۆژە ئەنجامی ھەڵبژاردنەکەی عێراق یەکلانەبوەتەوە و رێکارەکانی کۆمیسیۆنیش سەبارەت بە تانەکان شەفاف نەبووە و بە جدی وەرنەگیراون، وێستگە و ناوەندەکانیش بە باشی ژماردنەوەیان بۆ نەکراوە.
ئیئتلافەکە داواشی لە دەستەی دادوەری کردووە دەستوردان بکات و لێکۆڵینەوەی بەپەلە لە ئەنجامەکانی ھەڵبژاردنەکەی ١٠ی مانگی رابردوو بکات.
ئیئتلافی وەتەنیە بە سەرۆکایەتی "ئەیاد عەلاوی" داواشیکردووە، لێپرسینەوە لەگەڵ کۆمیسیۆنی ھەڵبژاردنەکان بکرێت سەبارەت بە کەموکوڕییەکانیان، ھەر لە کاتی بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردنەکان تا کاتی راگەیاندنی ئەنجامەکان.
مەحمود حەیانی ئەندامی ھاوپەیمانی فەتح رایگەیاند، چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان یەکدەنگن و بایکۆتکردنی پڕۆسەی سیاسیش پەیوەستە بە ئەنجامی ھەڵبژاردنەوە، بەڵام بژاردەیەکی بەردەمیانە و بەدووری نازانن.
وتیشی، لە رۆژانی داھاتوودا چەندین پێشھات دێنە ئاراوە و چاوەڕێی راگەیاندنی ئەنجامەکانن.
قەیس خەزعەلی سەرکردەی "عەسائیب ئەھل حەق"یش دەڵێت، ھەڵبژاردن ھۆکاری کێشەکانی ئەم دواییەی عێراقە و ھۆشداریدا لە خراپتربوونی رەوشەکە.
وتیشی، چەند گروپێک کۆنترۆڵی ناوەندەکانی ھەڵبژاردنیان کردوە و چاودێری قەوارە سیاسییەکانیان دەرکرد.
راشیگەیاند، گومانی ھەیە لە سیناریۆی حکومەت لەبارەی ھەوڵی تیرۆرکردنی مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق، کە جارێک دەوترێت بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بووە و جارێکیش دەڵێن بە مووشەک بووە.