عێراق
میدیا عێراقییەکان لە زاری ئەو سەرچاوە سیاسییەوە بڵاویانکردەوە، ئامانجی سەرەکی سەردانەکە بۆ تەواوکردنی گفتوگۆی نێوان چوارچێوەی ھەماھەنگی و ڕەوتی سەدرە لەسەر چۆنیەتی پێکھێنانی حکومەتی داھاتوو.
ھادی عامری وەک نوێنەری چوارچێوەی ھەماھەنگی دیاریکراوە، بۆ گفتوگۆ لەگەڵ ڕەوتی سەدر، تا ئێستا چەند کۆبوونەوەیەکیان لەگەڵ موقتەدا سەدر ئەنجامداوە، بەڵام نەگەیشتوونەتە لێکتێگەیشتنی کۆتایی لە بارەی شێوازی پێکھێنانی حکومەتی نوێی عێراق.
"تارق ڕوبەیعی" بەڕێوەبەری گشتی ھاتوچۆی عێراق ڕایگەیاند، بە مەبەستی کەمکردنەوەی قەرەباڵغی سەرشەقامەکان، پێشنیازیان کردووە بڕیاری ٢١٥ ھەموار بکرێتەوە کە ڕێگە دەدات بە ھاوردەکردنی ئۆتۆمبێل بەرامبەر مراندنی ئۆتۆمبێلێکی تر.
پێشنیازیشیانکردووە، بڕیاری ٦٨ ھەموار بکرێتەوە کە تایبەتە بە پێدانی ڕسومات بە گوێرەی بزوێنەری ئۆتۆمبێل.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، داوایانکردووە بۆ ماوەی پێنج ساڵ ھاوردەکردنی ماتۆڕسکیل ڕابگیرێت، چونکە ئەو ژمارەیەی ئێستا لە عێراق ھەیە بەشی ١٠ ساڵی داھاتوو دەکات.
فەرمانگەی تەندروستی کەرکوک بڵاویکردەوە، ڕێژەی تووشبوون بە کۆرۆنا لە پارێزگاکە زیادیکردووە، ڕوونیشیکردەوە، ئەو زیادبوونە بەھۆی ئەوەیە شەپۆلی چوارەمی کۆرۆنا لە کەرکوک دەستیپێکردووە و کەرکوکیش لە دوای بەغداد بە دووەم پارێزگا دادەنرێت لە ڕووی ژمارەی تووشبوونەوە بە کۆرۆنا.
لە ڕاگەیەندراوێکدا وەزارەتی کارەبای عێراق بڵاویکردەوە، لە دوو ڕۆژی ڕابردوودا سەعاتەکانی پێدانی کارەبای نیشتیمانی بۆ شارەکانی عێراق کەمبووەتەوە، بە بەغدادی پایتەختیشەوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، بەھۆی ئەو کەمبوونەوەیە بڕی ٧ ھەزار و ٦٠٠ مێگاوات وزەی بەرھەمھێنراو کەمبووەتەوە.
لە بارەی کاریگەریی ھاوردەکردنی گازی سروشتیش لەسەر کەمبوونەوەی وزەی کارەبا، وەزارەتی کارەبای عێراق دەڵێت، پێشتر ڕۆژانە بڕی ٥٠ ملیۆن مەتر سێجا گازی سروشتی ھاوردە کراوە، بەڵام ئێستا بڕەکە کەمبووەتەوە بۆ ٨ ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار مەتر سێجا، ئەوەش وایکردووە بەرھەمھێنانی وزەی کارەبا لە وێستگەی پارێزگاکان کەم ببێتەوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، بڕی وزەی کارەبای لەدەستدراو لە ئێرانەوە ھەزار و ١٠٠ مێگاوات بووە، ئەوەش کاریگەریی ھەبووە لەسەر کەمبوونەوەی سەعاتەکانی کارەبای نیشتیمانی لە ناوچەکانی پارێزگای دیالە.
وەزارەتی تەندروستیی عێراق ڕایگەیاند، بەھۆی ئەوەی کۆرۆنای جۆری ئۆمیکرۆن لە ھەموو پارێزگاکانی عێراق بڵاوبووەتەوە، بە مەبەستی ڕێگرتن لە زیاتر بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەکە، لە ئێستادا ئەو منداڵانەی تەمەنیان لە سەرووی شەش ساڵە دەتوانن ڤاکسین وەربگرن.
ئەوەش لە کاتێکدایە پێشتر وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕایگەیاندبوو، ئەوانەی تەمەنیان لە سەرووی ١٢ ساڵە دەتوانن ڤاکسین وەربگرن.
مالیکی لە تویتەر نوسیوویەتی چوارچێوەی ھەماھەنگی ھێزێکی یەکگرتوو یەکھەڵوێستە و بیرۆکەکانی کردەین بۆ پێکھێنانی حکومەت و بەڕێوەبردنی دەوڵەت لەسەر بنەمای ھاوبەشی و تەواوکاری پێکھاتەکان و کۆکردنەوەی ھەمووان لە ژێر سایەی دەستوردا.
ئاماژەی بەوەشداوە، چوارچێوەی ھەماھەنگی یەک ھەلوێستە لە بارەی بەشداریکردن یاخود بەشداری نەکردن، پێداگرە لەسەر کۆکردنەوەی ھەموو لایەنەکان لە پێکھاتەی ئیتیلافی تەوافوقی بۆ ڕێگری لە ھەر حاڵەتێکی پەیوەست بە پڕۆسەی سیاسی.
وەزارەتی تەندروستی عێراق بڵاویکردەوە، لە ٢٤ سەعاتی ڕابردوودا ٤٨٨٤ کەسی تر تووشی کۆرۆنا بوون کە ٥٨٠ تووشبوویان لە ھەرێمی کوردستانن و ٦ تووشبووش گیانیان لەدەستداوە کە ٤یان لە ھەرێم بوون.
وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕاشیگەیاندووە، بەھۆی بڵابوونەوەی کۆرۆنای جۆری ئۆمیکرۆن لە ھەموو پارێزگاکانی عێراق و ڕێگرتن لە بڵاوبوونەوەی زیاتری ڤایرۆسەکە، ئەو منداڵانەی تەمەنیان لە سەروی شەش ساڵە دەتوانن ڤاکسین وەربگرن.
پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، بەرەبەیانی ئەمڕۆ تیرۆریستانی داعش لە نێوان گوندی تاڵیعە و ئوم کەڕامی لە شارۆچکەی عوزێمی سەر بە پارێزگای دیالە، بە چەکی قەناس و مامناوەند پەلاماری فەوجی یەکی لیوای دووی سوپای عێراقیاندا.
وتیشی، بەھۆی پەلامارەکەی داعش ملازمێک و ١٠ سەربازی عێراق کوژران و ژمارەیەکیشان بریندار بوون. ئەمڕۆش "مستەفا کازمی" سەرۆک وەزیرانی عێراق فەرمانی کردووە بەپەلە لیژنەیەک بۆ لێکۆڵینەوە لەو رووداوە پێکبھێنرێت.
ھاوکات وەفدێکی باڵای ئەمنی لە بەغدادەوە چوونەتە شوێنی رووداوەکە و لێکۆڵینەوە و بەدواداچوون دەکەن.
نوێنەرایەتی نەتەوەیەکگرتوەکان (یۆنامی) لەعێراق رایگەیاند، ئەو ھێرشەی داعش ئەو راستییە تاڵەی سەلماند کە داعش ھێشتا ھەڕەشەیە بۆ سەر عێراق.
محەمەد حەلبوسی، سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیش وتی، ھێرشەکەی داعش سەلماندی پێویستە پەرە بە کاری ھەواڵگری بدرێت تاکو ئەم ھێرشانە جارێکی دیکە دووبارە نەبنەوە.
موقتەدا سەدر، رێبەری رەوتی سەدر رایگەیاند، رێگە بە گەڕانەوەی تیرۆر و تەقینەوە و پشتێنی بۆمبڕێژکراو نادەن.
وتیشی، عێراق لە سەروو ھەموو شتێکەوەیە و ھەموویان سەربازن لە دژی داگیرکەران و گەندەڵکاران و تیرۆریستان.
پەیامەکەی سەدر دوای پەلاماری تیرۆریستانی داعش ھات لە ناوچەی عوزێمی سەر بە دیالە کە تێیدا ئەفسەرێک و ١٠ سەربازی سوپای عێراق کوژران و کازمیش رایگەیاند لیژینەی لێکۆڵینەوەیان لەبارەی پەلامارەکەوە پێکھێناوە.
ھاوکات لە چۆمانیش ١٠ سانتیمەتر بەفرباریووە، ھاووڵاتیانیش دەڵێن، بە بەرمیلێک نەوت ناتوانن ئەو زستانە سەختە بەڕێبکەن.
چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکانیش دەڵێت بەشی یەکەمی دانیشتنەکە کە پەرلەمانتاران سوێندی یاساییان خواردووە دەستوری بووە، بەڵام رەنگە دادگای فیدراڵی بڕیاری دووبارە کردنەوەی بەشی دووەمی دانیشتنەکە بدات، کە تێیدا سەرۆک و جێگرەکانی ئەنجومەنەکە دیاری کران، بەشێکی تری لایەنە سیاسییەکان پێیان وایە، تەنانەت ئەگەر بڕیاری دووبارە کردنەوەی تەواوی دانیشتنەکە بدرێت، ھیچ گۆڕانکارییەک دروست نابێت.
میدیاکانی عێراق رایانگەیاندووە، "قائانی" سێشەممە عێراقی بەجێھێشتووە و ھەوڵەکانی بۆ نێوەندگیری نێوان رەوتی "سەدر" و چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان شکستی ھێناوە و نەیتوانیوە "سەدر" قایل بکات بە یەکخستنەوەی ناو ماڵی شیعە.
چەند سەرچاوەیەکیش لە "بەغداد"ەوە باس لەوە دەکەن،"سەدر" لە ماوەی چەند سەعاتێکی کەمدا دووجار لەگەڵ " قائانی" کۆبۆتەوە و سوور بووە لەسەر بەشداری پێنەکردنی " نوری مالکی" سەرۆکی دەوڵەتی یاسا لە حکومەتی داھاتوودا.
بەپێی ھەواڵی میدیاکانی عێراق، پێشبینی دەکرێت بەمنزیکانە "قائانی" جارێکی تر سەردانی "عێراق" بکاتەوە و ھەوڵەکانی بۆ یەکخستنی ماڵی شیعە چڕتر بکاتەوە.
پێش نیوەڕۆی ئەمڕۆ یەکەمین دانیشتنی دادگای فیدراڵی بۆ یەکلاکردنەوەی سکاڵاکان لەسەر یەکەم دانیشتنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەڕێوەچوو، لە دەستپێکی دانیشتنەکە، "باسم خەشان" کە یەکێک بوو لەو پەرلەمانتارانەی سکاڵای تۆمارکردبوو رایگەیاند، رەوتی سەدر ھۆکار بووە بۆ بە نایاسایی کردنی دانیشتنەکە و دەستور رێگە بەو جۆرە کۆبوونەوەیە نادات و دەبێت دووبارە بکرێتەوە، چونکە ھەڵبژاردنی سەرۆکی ئەنجومەنەکە و جێگرەکانی بەو شێوەیە رێگەپێدراو نەبوو و پێشێلکاری یاسایی زۆری تێدا بووە. دوای گوێگرتن لە سکاڵاکانیش، دادگای فیدراڵی بڕیاریدا دانیشتنەکە بۆ ٢٥ی ئەم مانگە دوابخات.
سکاڵاکان لەسەر یەکەم دانیشتنی ئەنجومەنی نوێنەران کە لە ٩ی ئەم مانگە بەڕێوەچوو، لەلایەن پەرلەمانتاران "باسم خەشان" و "مەحمود مەشھەدانی" تۆمارکراون و دەڵێن دانیشتنەکە دەستوریی نەبووە، چونکە بە تەمەنترین پەرلەمانتار ئامادە نەبووە.
دوای ئەوەی کۆمسیۆنی باڵای ھەڵبژاردنەکانی عێراق لە ٩-١-٢٠٢٢ بڕیاریدا بە دوورخستنەوەی خەمیس خەنجەر لە سەرۆکایەتی ھاوپەیمانیی عەزم، لە جێگەکەشی موسەنا عەبدولسەمەد سامەڕائی دانرا، بەڵام خەمیس خەنجەر دژی ئەو بڕیارەی کۆمیسیۆن لە دادگای باڵای عێراق تانەی لەو بڕیارەدا، بەڵام دادگا سکاڵاکەی ڕەتکردەوە و ئەو بڕیارەی کۆمسیۆنی بە بڕیاری کۆتایی دانا.
ھاوڵاتیان ئاماژەیان بەوە کرد، پارێزگاری نەینەوا بەشداری لە ڕزگارکرنەوەی موسڵ کردووە و نزیکەی سێ ساڵە پارێزگاری نەینەوایە و خزمەتی زۆری شارەکەی کردووە.