کۆشکی کرملین لە ڕاگەیاندراوێکدا، بڵاویکردەوە، لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی ڕووسیا و سباستیان کورتس ڕاوێژکاری نەمسا، گفتوگۆیان لە بارەی دوایین پێشھاتەکانی ئۆکراین و پەیوەندییەکانی نێوان مۆسکۆ و یەکێتی ئەوروپا کردووە.

ئاماژە بەوەشکراوە، لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەکەدا ڕاوێژکاری نەمسا ئامادەیی وڵاتەکەی نیشانداوە بۆ میوانداریکردنی کۆبوونەوەی لوتکەی نێوان ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی ڕووسیا و جۆو بایدن سەرۆکی ئەمریکا.
پێشتریش یۆری ئەوشاکۆف یاریدەدەری سەرۆکی ڕووسیا ڕایگەیاندبوو، ئەگەری زۆرە لە مانگی حوزەیرانی داھاتوودا، پوتن و بایدن کۆبوونەوەی لوتکە، ئەنجام بدەن.

مەکتەبی سیاسیی بزوتنەوەی تاڵیبان، ڕایگەیاند، بە بەشداری نوێنەرانی ئەمریکا، چین، ڕووسیا، پاکستان، لێپرسراوانی کابول و بزوتنەوەی تاڵیبان، کۆبوونەوەیەک لە قەتەر بۆ گفتوگۆکردن لەسەر پڕۆسەی ئاشتی و دوایین پێشھاتەکان لە ئەفغانستان، بەڕێوەچوو.

ئاماژەی بەوەشکردووە، جگە لە تاووتوێکردنی پڕۆسەی ئاشتی و ڕێککەوتنی نێوان حکومەتی کابول و بزوتنەوەی تاڵیبان، لە کۆبوونەوەکەدا داوا کراوە ناوی لێپرسراوانی بزوتنەوەکە لە لیستی ڕەش دەربھێندرێت و سەرجەم زیندانییەکانیش لە گرتووخانەکانی ئەفغانستان، ئازاد بکرێن.

لوید ئۆستن وەزیری بەرگریی ئەمریکا لە یەکەمین وتاری سیاسییدا لەو کاتەوەی لەو پۆستەدا دەستبەکار بووە ئاماژەی بەوەکرد، وڵاتەکەی ئامادەیە بۆ ھەر جەنگێک کە ھاوشێوەی جەنگەکانی پێشوو نەبێت.

لە سەردانێکیدا بۆ فەرماندەیی سوپای ئەمریکا لە ئۆقیانوسی ئارام کە بارەگاکەی لە دوورگەی (ھاوای)یە، ئۆستن داوای کردووە سود لە پێشکەوتنە تەکنۆلۆژییەکان وەربگیرێت و ئۆپراسیۆنە سەربازییەکان لەسەر ئاستی جیھان یەک بخرێن.

وتیشی، شێوازی جەنگی داھاتوو زۆر جیاوازتر دەبێت لەو جەنگانەی کە پێشتر ئەمریکا بەشداریی تێدا کردوون و تواناکانی وەزارەتەکەشی دووچاری داھێزران کردووە.

ئیسحاق جیھانگیری جێگری سەرۆکی ئێران، ڕایگەیاند، تاران پێی باشە بە زووترین کات بگاتە لێکتێگەیشتن لەگەڵ حکومەتی سعودیە، بە مەرجێک ڕیاز جموجۆڵەکانی بۆ تێکدانی ڕەوشی ناوچەکە ڕابگرێت.
وتیشی، ئێران ڕۆڵێکی گرنگی لە دۆسییە ھەرێمییەکاندا ھەیە و پێویستە ڕێز لە ڕۆڵی ئەو وڵاتە، بگیرێت.

بە وتەی جێگری سەرۆکی ئێران، گرژی و ئاڵۆزییەکانی نێوان ھەردوو وڵات لە ساڵی ٢٠١٦ کە بەھۆی ھەڵکوتانە سەر باڵیۆزخانەی سعودیە لە تاران دروستبوو، جۆرێک لە ناپاکیی بوو لە بەرامبەر گەلی ئێران.

پێشتریش، محەمەد بن سەلمان جێنشینی سعودیە لە چاوپێکەوتنێکدا ھیوای خواستبوو پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ئێران ئاسایی بکرێتەوە.

وەزارەتی بەرگریی ئەمریکا ڕایگەیاند، ڕێوشوێنەکانی تایبەت بە ھەڵوەشاندنەوەی پڕۆژەکانی تایبەت بە دروستکردنی دیوار لەسەر سنووری ھاوبەشی نێوان ئەمریکا و مەکسیک، دەستیپێکردووە.

پاش دەستبەکاربوونی وەک سەرۆکی ئەمریکا، جۆو بایدن کارکردنی بە پڕۆژەی دروستکردنی دیوار لەسەر سنووری ھاوبەشی نێوان ئەمریکا و مەکسیکی ڕاگرت، کە پێشتر لە سەردەمی ئیدارەی دۆناڵد تڕەمپ پڕۆژەکە پەسەندکراو خرایە بواری جێبەجێکردنەوە.

ھەرچەندە ئیدارەی جۆو بایدن پڕۆژەی دروستکردنی دیواری لەسەر سنووری ھاوبەشی نێوان ئەمریکا و مەکسیک ڕاگرتووە. جەختیشیکردووەتەوە، بە شێوەیەکی جددی مامەڵە لەگەڵ پرسی کۆچبەران دەکات.

بە پێی میدیاکانی ئەفغانستان، دوابەدوای ھێرش و پەلامارەکانی بزوتنەوەی تاڵیبان بۆ سەر ھەرێمی گەزنی لە باشووری خۆرھەڵاتی ئەو وڵاتە، ٣٠ سەربازی سوپای ئەفغانستان بێسەروشوێن بوون.

چەکدارەکانی بزوتنەوەی تاڵیبان ھێرشیان کردە سەر سوپای ئەفغانستان لە ھەرێمی گەزنی و شەڕ و پێکدادانی قورس لە نێوان ھەردوولا ڕوویدا و چەند سەعاتێک بەردەوام بوو.

سەرچاوەیەکی ئەمنیش ڕایگەیاندبوو، بەھۆی پەلامارەکانی تاڵیبان، دەیان سەرباز و چەکداری بزوتنەوەکە کوژراون.

عەباس عێراقچی جێگری وەزیری دەرەوە و سەرۆکی وەفدی ئێران لە کۆبوونەوەی ڤێنا رایگەیاند، لە دانوستانەکان لەگەڵ ئەمریکا گەیشتونەتە لێکتێگەیشتن بۆ ھەڵگرتنی سزاکان لەسەر تاران، بە تایبەت سزای سەر کەرتی نەوت و بانک و دەرکردنی کۆمپانیاکان لە لیستی ڕەش.

عەباس عێراقچی وتیشی، لەگەڵ واشنتۆن گفتوگۆیان لە سەر خاڵە ناکۆکەکانی نێوانیان کردووە لەبارەی رێککەوتنی ئەتۆمی.

ئیلی کۆھین وەزیری ھەواڵگریی ئیسرائیل رایگەیاند، فرۆکەکانیان توانای ئەوەیان ھەیە بگەنە ئێران و لە ئەگەری کاراکردنەوەی رێکەوتنە ئەتۆمیەکەشدا جەنگ سەرھەڵدەدات. 

وەزیری ھەواڵگریی ئیسرائیل جەختیشی کردووەتەوە لەوەی ھەوڵە دیپلۆماسیەکان ناتوانن رێگری لەو جەنگە بکەن و وتویەتی رێکەوتنێکی خراپ ناوچەکە بە خێرایی پەلکێش دەکات بۆ جەنگ . 

ئەو وەزیرەی ئیسرائیل داواشی لە ھێزە جیھانیەکان کردوە ریگریی لە ھەوڵەکانی ئیران بکەن بۆ تێکدانی سەقامگیریی وڵاتانی تر و دابینکردنی سەرچاوەی دارایی بۆ گروپە چەکدارەکانی لایەنگری و وشککردنی سەرچاوەکانی داھاتی ئەو وڵاتە بۆئەوەی چیتر نەتوانێت درێژە بە پیتاندنی یۆرانیۆم بدات.

میدیاکانی ئیسرائیل گیانلەدەستدانی ٤٤ کەس و برینداربونی زیاتر لە ١٥٠ کەسیان لە ئاکامی داڕمانی پردێک و بینایەک لە ناوچەی جەبەل جەرمەقی باکوری ئەو وڵاتە راگەیاندوە. 

ھاوکات پۆلیسی ئیسرائیل سەرجەم گەشتەکانی بۆ ئەو ناوچەیە راگرتوە و ریگریی لە بەرێکەوتنی خەڵکی کردوە بۆ شوێنی روداوەکە بۆ کارئاسانی بۆ گواستنەوەی تەرمەکان و برینداران. 

بنیامین نەتەنیاھۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل روداوەکەی بە کارەساتێکی گەورە ناوبردوە. 

روداوەکە سەرلەبەیانیی رۆژی ھەینی رویداوە لەو بۆنە ئاینیەدا کە ساڵانە دەیان ھەزار کەس بەشداریی تێدا دەکەن.

لە پلەی دووەمیشدا وڵاتی بەرازیل دێت بە گیانلەدەستدانی ٣٩٨ ھەزار و ١٨٥ کەس و  توشبوونی ١٤ ملیۆن و ٥٢١ ھەزار و ٢٨٩ کەس. 

پلەی سێیەم وڵاتی مەکسیکە، کە ٢١٥ ھەزار و ٩١٨ گیانلەدەستدان تۆمارکراوە و ٢ ملیۆن و ٣٣٦ ھەزار و ٩٤٤ کەس توشبوون.  

پلەی و چوارەم وڵاتی ھندستانە بە گیانلەدەستدانی ٢٠١ ھەزارو ١٨٧ کەس و توشبوونی ١٧ ملیۆن و ٩٩٧ ھەزارو ٢٦٧ کەس. پلەی پێنجەمیش بەریتانیا داگیری کردووە بە ١٢٧ ھەزار و ٧٣٤ گیانلەدەستدان و ٤ ملیۆن و ٤٢٧ ھەزار و ٣٩٠ توشبوون.  

پلەی شەشەم تا دەیەمیش وڵاتانی ( ئیتاڵیا، رووسیا، فەرەنسا، ئەڵمانیا و ئیسپانیا) داگیریان کردووە. 

ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنساش بریاری دا لە ٣٠ حوزەیران بریاری قەدەغەکردنی ھاتووچۆ لەسەر وڵاتەکەی ھەڵبگرێت.

وەزیری ناوخۆی تورکیا ئاشکرایکرد: بنکەیەکی سەربازیی لە چیای مەتینای سنوری بادینان دادەمەزرێنن.

سلێمان سۆیلۆ وەزیری ناوخۆی تورکیا رایگەیاند: حکومەتی ئەنقەرە بەنیازە بنکەیەکی سەربازیی لەچیای مەتینا لە سنوری بادینان دابمەزرێنێت، وتیشی: چیای مەتینا ناوچەیەکی ستراتیژییەو نزیکە لە چیاکانی قەندیل کە بەپێگەو ناوەندی سەرەکی پارتی کرێکارانی کوردستان، دادەنرێت.

وەزیری ناوخۆی تورکیا باسی لەوەشکرد: ئۆپراسیۆنە سەربازییەکانی سوپای وڵاتەکەی لە ھەرێمی کوردستان  لەدژی پارتی کرێکارانی کوردستان، بەردەوام دەبێت.

لێدوانەکەی سلێمان سۆیلۆ لەکاتێکدایە، وەزارەتی بەرگریی تورکیاش لە راگەیاندراوێکدا، بڵاویکردەوە: ئۆپراسیۆنە سەربازییەکان لەدژی پارتی کرێکارانی کوردستان لە ھەرێمی کوردستان، بەردەوام دەبێت.

میدیاکانی باکوری کوردستان رایانگەیاند، بە بڕیاری داواکاری گشتی ئامەد لە ڕۆژی ٢٦ی نیسانی ئەمساڵ ١٢ ئەندام و بەرپرسی ھەدەپە و دەبەپە دەستگیر کران و دوای چوار ڕۆژ بەھۆی ئەو پۆستانەی ئەو کەسانە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا بڵاویانکردووەتەوە، دادگای سزاکانی ئامەد سزای زیندانیکردنی بەسەر ئەو ئەندام و بەرپرسانەدا سەپاند.

وەزارەتی تەندروستی ھندستان لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، لەماوەی ٢٤ سەعاتی رابردوودا ٣٧٩ ھەزار و ٢٥٧ کەسی تر توشی کۆرۆنا بون، و سێ ھەزارو ٦٤٥ توشبووش گیانیان لەدەستداوە، کە بەراورد بە رۆژێک پێشتر ٣٥٠ زیادیکردوە،  ئەوەش ژمارەیەکی تری پێوانەییە لە توشبوانی کۆرۆنا.

بەپێی راگەیەندراوەکەی وەزارەتی تەندروستی ھندستان، کۆی گشتی ئامارەکانی توشبوون بە کۆرۆنا ١٨ ملیۆن و ٣٠٠ ھەزاری تێپەراندوە و حاڵەکانی گیان لەدەستدانیش بە کۆرۆنا لە ھندستان گەیشتووەتە ٢٠٤ ھەزار و ٨٣٢ کەس.

لەلایەکی تریشەوە کۆشکی سپی ئەمریکا لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، ئەمریکا بەبری زیاتر لە ١٠٠ ملیۆن دۆلار ھاوکاری پزیشکی دەنێرێت بۆ ھندستان بۆ ھاوکاریکردنی لە بەرەنگاربونەوەی کۆرۆنادا، ھاوکارییەکانیش بریتی دەبن لە ١٠٠٠ بتڵ ئۆکسحین و ١٥ ملیۆن دەمامکی جۆری ئێن ٩٥ و یەک ملیۆن ئامێری پشکنینی خێرا.

بلینکن لە لێدوانێکدا رایگەیاند، کڕینی مووشەکی ئێس ٤٠٠ی روسی لەلایەن تورکیاوە مەترسییە لەسەر ئاسایشی ئەمریکا و بەڕوونی بەو وڵاتەیان وتووە کە دەستبەرداری گرێبەستەکانی کڕینی ئەو مووشەکە روسییە ببێت. 

دەشڵێت، بەکارھێنانی ئەو مووشەکە پێچەوانەی ئەو بەڵێنەیە کە ھاوپەیمانەکانیان لە لوتکەی "وارشۆ"ی ساڵی ٢٠١٦ بۆ کەمکردنەوەی پشت بەستیان بە چەکی وڵاتانی تر دایانبوو.

بەڵام ھەفتەی رابردوو "مەولود چاوش ئۆغلۆ" وەزیری دەرەوەی تورکیا وتبووی، وڵاتەکەی دانوستانی تر دەکات لەگەڵ روسیا بۆ کڕینی کاروانێکی تری سیستمی دژە مووشەکی ئێس ٤٠٠.

لە بەردەوامی کاردانەوەکاندا لەسەر ئەو تۆمارە دەنگییەی "زەریف"، "رۆحانی" "حسامەدین ئاشنا"ی راوێژکاری لە پۆستی سەرۆکی ناوەندی سەرۆکایەتی بۆ توێژینەوەی ستراتیژی دوورخستنەوە و "عەلی روبەیعی" وتەبێژی حکومەتی لە شوێنەکەی دانا. 

ھاوکات "رۆحانی"، "محەمەد عەلەوی" وەزیری ھەواڵگری و ئاسایشی راسپاردووە بۆ لێکۆڵینەوە لە چۆنێتی بڵاوبوونەوەی ئەو تۆمارە دەنگییە. 

زەریف لە چاوپێکەوتنێکدا کە لە مانگی ئاداری رابردوو ئەنجامیداوە دەڵێت، "قاسم سولەیمانی" دیبلۆماسیەتی کردووەتە قوربانی سەربازیی و ئەوەش رۆڵی ھەبوە لە لەناوچونی رێککەوتنی ئەتۆمی.